طه

طه، دو حرف از حروف مقطعه است که در ابتدای سوره طه که بیستمین سوره قرآن که سوره ای مکی است قرار گرفته است.

منظور از طه

در روايتى از امام صادق عليه السلام «طه» از اسامى پيامبر صلى الله عليه و آله دانسته شده است كه به معناى «يا طالب الحق الهادى اليه» مى باشد.

و در روايت ديگر از آن حضرت به معناى طهارت اهل بيت عليهم السلام آمده است.

برخى از مفسران، آن را به معناى «يا رجل» كه مقصود محمد صلى الله عليه و آله است دانسته و با توجه به بعضى روايات گفته اند: رسول خدا صلى الله عليه و آله هنگام تهجّد، روى انگشتان پاها يا روى يك پا قرار مى گرفت تا رنج بيشترى تحمّل كند، خداوند فرمود: هر دو پا را روى زمين قرار ده و تا اين حدّ خود را به مشقت نينداز مطابق با آیه بعد که می گوید:"ما أَنْزَلْنا عَلَيْكَ الْقُرْآنَ لِتَشْقى؛ ما این قرآن را بر تو نازل ننمودیم که به مشقت و سختی بیفتی‏"

اما صورت کاملتر این روایت در کتاب الدر المنثور سیوطی به این صورت آمده است:

أخرج ابن مردويه عن علي قال: لما نزل على النبي ص: «يا أَيُّهَا الْمُزَّمِّلُ قُمِ اللَّيْلَ إِلَّا قَلِيلًا»- قام الليل كله حتى تورمت قدماه- فجعل يرفع رجلا و يضع رجلا فهبط عليه جبريل- فقال: «طه» يعني الأرض بقدميك يا محمد- «ما أَنْزَلْنا عَلَيْكَ الْقُرْآنَ لِتَشْقى‏» و أنزل- «فَاقْرَؤُا ما تَيَسَّرَ مِنَ الْقُرْآنِ».

ابن مردويه از على (ع) روايت كرده كه فرمود: وقتى آيه‏" يا أَيُّهَا الْمُزَّمِّلُ قُمِ اللَّيْلَ إِلَّا قَلِيلًا" نازل شد، همه شب‏ها تمامى شب را به عبادت پرداخت، تا آنجا كه پاهايش متورم شد، ناگزير يك پا را بلند مى‏كرد تا خستگيش رفع شود، بار ديگر آن را به زمين مى‏گذاشت، پاى ديگر را بلند مى‏كرد تا آنكه جبرئيل نازل شد و گفت:" طه" يعنى هر دو پايت را به زمين بگذار اى محمد" ما أَنْزَلْنا عَلَيْكَ الْقُرْآنَ لِتَشْقى‏" و نيز اين آيه را آورد:" فَاقْرَؤُا ما تَيَسَّرَ مِنَ الْقُرْآنِ".

علامه طباطبائی ره به کمک این نقل از روایت احتمال می دهند که كه اصل داستان و ريشه آن چنین باشد که رسول خدا (ص) آن قدر بر پاهاى خود در نمازهایی که می خواند ايستاد تا متورم گردید. پس ناچار گاهی يكى را بر مى‏داشت و ديگرى را مى‏گذاشت، و يا سينه كف پا و يا انگشتان پا را به زمين مى‏گذاشتند (و با این کار درد پایشان را تسکین می دادند) پس این آیات نازل گردید که پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله خود را به سختی نیاندازند و از نمازهای خود بکاهند.

علامه با این توجیه احتمال می دهند که عبارت "يعني الأرض بقدميك يا محمد: یعنی بر زمین بگذار دو پایت را ای محمد" را راوی خود به عنوان توضیحی که به ذهنش رسیده آورده باشد چرا که با وجود آن صدر و ذیل روایت با هم تطبیق ندارند یعنی نمی شود از یک سو گفته شده باشد پیامبر اکرم (ص) بخاطر تسکین درد پایش بر روی یک پا می ایستاد و از طرف دیگر بگوید اکنون برای رفع خستگی پاهایت هر دوی آنها را بر زمین بگذار علاوه بر اینکه اين معنا با قرائت‏هاى وارده كه كلمه" طه" را دو حرف از حروف مقطعه دانسته‏ اند مانند ساير حروف مقطعه اول سوره ‏ها (نه یک کلمه) نمى ‏سازد.

منابع

• فرهنگ قرآن، اكبر هاشمي رفسنجاني و جمعي از محققان مركز فرهنگ و معارف قرآن، مؤسسه بوستان كتاب قم،چاپ دوم، 1383 ه. ش
• تفسیر المیزان ، محمد حسین طباطبائی، موسسه الاعلمی للمطبوعات، بیروت، 1390 ه. ق
• سوره طه، همین دانشنامه

قرآن
متن و ترجمه قرآن
اوصاف قرآن	(اسامی و صفات قرآن، اعجاز قرآن، عدم تحریف در قرآن)
اجزاء قرآن	آیه، سوره، جزء، حزب، حروف مقطعه
ترجمه و تفسیر قرآن	تاریخ تفسیر، روشهای تفسیری قرآن، سیاق آیات، اسرائیلیات، تاویل، فهرست تفاسیر شیعه، فهرست تفاسیر اهل سنت، ترجمه های قرآن
علوم قرآنی	تاریخ قرآن: نزول قرآن، جمع قرآن، شان نزول، کاتبان وحی، قراء سبعه
	دلالت الفاظ قرآن: عام و خاص، مجمل و مبین، مطلق و مقید، محکم و متشابه، مفهوم و منطوق، نص و ظاهر، ناسخ و منسوخ
تلاوت قرآن	تجوید، آداب قرائت قرآن، تدبر در قرآن
رده ها: سوره های قرآن * آیات قرآن * واژگان قرآنی * شخصیت های قرآنی * قصه های قرآنی * علوم قرآنی * معارف قرآن