فهرست تفاسیر ادبی

تفاسیر ادبی شیعه به ترتیب قرن تالیف

نام کتاب	نویسنده	قرن	زبان	توضیحات
تلخيص البيان عن مجازات القرآن	سيد رضى ابوالحسن محمد بن حسين	پنجم	عربى	این کتاب آیاتی از کلام الهی که در آن صنعت مجاز به کار رفته را به ترتیب مصحف مشخص نموده است.
تفسير جوامع الجامع	طبرسى فضل بن حسن	ششم	عربى	طبرسی این تفسیر را بعد از تفسیر مجمع البیان و با اشراف بر آن نگاشته است. از تفسیر کشاف در آن استفاده زیادی شده است.
جلاء الأذهان و جلاء الأحزان	جرجانى ابو المحاسن حسين بن حسن	هشتم	فارسى	تفسير ابو الفتوح را اساس و اصل و مأخذ براى خود قرار داده است‌. در مواردی اسرائيليات و رواياتى است كه ريشه در انديشه يهود دارد به این تفسیر راه یافته است.
مواهب عليه	كاشفى سبزوارى حسين بن على	نهم	فارسى	تفسیر حسینی، نام دیگر این کتاب. از ویژگی برجسته این تفسیر علاوه بر ادبی بودن آن، گرایش عرفانی نویسنده کتاب است.
تفسير منهج الصادقين فى الزام المخالفين	كاشانى ملا فتح الله	دهم	فارسى	به زبان فارسى روان و سليس( به تناسب قرن دهم هجرى) نگاشته شده‌ است. به نقد برخی روایات غیر معتبر ـ به ویژه در محور قصص و حکایات اسرائیلی ـ پرداخته و تعارض آنها را با قرآن و سایر روایات معتبر نشان می‌دهد.
خلاصة المنهج	كاشانى ملا فتح الله	دهم	فارسى
زبدة التفاسير	كاشانى ملا فتح الله	دهم	عربى
الوجيز فى تفسير القرآن العزيز	عاملى على بن حسين	يازدهم	عربى	در روش ادبی، علمی و بلاغی با کشاف زمخشری شباهت فراونی دارد. جامع بين منقول و معقول است. به بسیاری از مباحث علوم قرانی پرداخته است.
تفسير كنز الدقائق و بحر الغرائب	قمى مشهدى محمد بن محمدرضا	دوازدهم	عربى	از مهمترین تفاسیر روایی شیعه است و از آن به عنوان ما حصل تفاسير مهم اماميه یاد می شود. روایات را همراه اسانيد آنها می آورد و به بيان ارتباط آيات و اعراب‌ آنها نیز می پردازد.
ترجمه تفسير جوامع الجامع	مترجمان	پانزدهم	فارسى

لیست تفاسیر ادبی سنی

نام کتاب	نام نویسنده	قرن	زبان	مذهب	توضیحات
تاج التراجم فى تفسير القرآن للاعاجم	اسفراينى ابوالمظفر شاهفور بن طاهر	پنجم	فارسى كهن	سنى	موضوع آن ادبى و كلامى‌ است. نخستین تالیف در حوزه تفسیر قرآن به زبان فارسی است. از نظر اهميت، همپايه تفسير منسوب به طبرى( فارسى) و سور آبادى و بصاير يميتى است‌.
الكشاف عن حقائق غوامض التنزيل	زمخشرى محمود	ششم	عربى	سنى	از آن به عنوان محکمترین و متقن ترین تفاسیراهل سنت یاد می شود. در رده بندی تفاسیر، در ردیف تفاسیری است که به (تفسیر به رای) مشهورند. وجوه اعجازى و بلاغت قرآن را به بهترین شکل بيان كرده‌ است. روایت های نقل شده از اهل بیت (ع) تا حدودی نشانگر محبت نویسنده تفسیر، به اهل بیت (ع) است .
المحرر الوجيز فى تفسير الكتاب العزيز	ابن عطيه اندلسى عبدالحق بن غالب	ششم	عربى	سنى	از منابع اساسى تفاسيرى چون البحر المحيط ابو حيان و الجامع لاحكام القرآن قرطبى بوده است. المحرر الوجيز جامع بين منقول و معقول است. در برخی موارد روایت هایی را که بیانگر جایگاه اهل بیت (ع) هست را بیان می کند.
أنوار التنزيل و أسرار التأويل	بيضاوى عبدالله بن عمر	هشتم	عربى	سنى	معروف به تفسیر بیضاوی است. در عین اینکه پرمحتوا است ولی کم حجم می باشد. از این رو آنرا «سید المختصرات» گویند. اين تفسير در واقع خلاصه تفسير كشاف زمخشرى است . عدم بیان اسرائلیات جز اندکی از موارد از امیتازهای برجسته تفسیر بیضاوی است.
البحر المحيط فى التفسير	اندلسى ابو حيان محمد بن يوسف	هشتم	عربى	سنى	از جامع‌ترين تفاسير مشتمل بر نكات ادبى است. پرداختن عميق به مباحث نحوى. از ویژگی برجسته این تفسیر است
تفسير غرائب القرآن و رغائب الفرقان	نيشابورى نظام الدين حسن بن محمد	هشتم	عربى	سنى	موضوع آن ادبى و عرفانى‌ است. خلاصه ای از تفسیر فخر رازی و کشاف زمخشری است. محبت وی به اهل بیت در مواردی مشاهده شده است.
التبيان فى تفسير غريب القرآن	ابن هائم شهاب الدين احمد بن محمد	نهم	عربى	سنى	تفسيرى بر مفردات و كلمات غريب قرآن مى‌باشد. التبيان را مى‌توان حاشيه‌اى بر كتاب« غريب القرآن» سجستانی دانست.
تفسير الجلالين	محلى جلال الدين/جلال الدين سيوطى	نهم/دهم	عربى	سنى	از سوره کهف تا آخر سوره ناس نوشته جلال الدین محلی است و جلال الدين سيوطى بخش ناتمام تفسير( از ابتداى سوره بقره تا انتهاى سوره اسراء) را نوشته است.

***

تفسیر قرآن
درباره تفسیر قرآن:	تفسیر قرآن -تاریخ تفسیر - روشهای تفسیری قرآن
اصطلاحات:	اسباب نزول -اسرائیلیات -سیاق آیات
شاخه های تفسیر قرآن:	تفسیر روایی (تفاسیر روایی) • تفسیر اجتهادی (تفاسیر اجتهادی) • تفسیر فقهی ( تفاسیر فقهی) • تفسیر ادبی ( تفاسیر ادبی) • تفسیر تربیتی ( تفاسیر تربیتی) • تفسیر كلامی ( تفاسیر كلامی) • تفسیر فلسفی ( تفاسیر فلسفی ) • تفسیر عرفانی (تفاسیر عرفانی ) • تفسیر علمی (تفاسیر علمی)
روشهای تفسیری قرآن:	ازجهت منابع: عقلی ، روایی، قرآن به قرآن از جهت شکل: ترتیبی، موضوعی
تفاسیر به تفکیک مذهب مولف:	تفاسیر: همه تفاسیر (بدون تفکیک مذهب) - تفاسیر شیعه - تفاسیر اهل سنت مفسرین: همه مفسرین - مفسرین شیعه - مفسرین سنی