علوم حدیث
«علوم حدیث»، علومی هستند که به بررسی سند و محتوای احادیث میپردازند. درایة الحدیث، فقه الحدیث و علم رجال سه شاخه از علوم حدیث هستند.
تعریف علمالحدیث و بخشهای آن
«علم الحدیث» علمی است که با آن، اقوال و افعال و تقریرهای پیامبر اسلام(ص) و ائمه اطهار(ع) شناخته میشود.[۱] علوم مختلف مرتبط با حدیث را به گونه های مختلف و با نامگذاری های مختلفی دسته بندی نموده اند، به طوری که نوعی آشفتگی در این تقسیم بندی ها به چشم می آید. با چشمپوشی از این دستهبندیها می توان علوم حدیث را شامل این علوم دانست:
- درایة الحدیث
که در آن از کیفیت اتصال حدیث به معصوم از لحاظ تواتر و وحدت نقل (خبر واحد)، اتصال و انقطاع آن و مراتب نقل از نظر صحت و ضعف و اصطلاحات مربوط به این خصوصیات گفتگو میشود. این علم را اصول حدیث یا مصطلح الحدیث نیز نامیده اند. برخی به این شیوه نامگذای اعتراض کرده اند،[۲] زیرا درایة الحدیث از نظر لغوی به معنای فهم حدیث است که بیشتر با علم «فقه الحدیث» متناسب است، بلکه باید این علم را «روایة الحدیث» نامید. اما به هر حال منابعی تا کنون در این علم نگاشته شده که با عنوان «درایة الحدیث» یاد شده است.
- علم رجال
علم رجال مجموعه قواعدی است که به وسیله آن، شناخت احوال راویان حدیث ممکن می شود.[۳] این علم، درباره ویژگىهاى راویان حدیث و صفات و شرایطى که موجب پذیرش یا عدم پذیرش احادیث آنها مىشود بحث مىکند.
- فقه الحدیث
دانشی که به بررسی متن حدیث می پردازد و با ارائه مبانی و سیر منطقی فهم آن، ما را به مقصود اصلی گوینده حدیث نزدیک می گرداند.
کتابهای علوم حدیث شیعه
مقاله اصلی:منابع علوم حدیث شیعه
کتابهای بسیاری در موضوعات مختلف علوم حدیث نگاشته شده است. برخی از آثار مشهور علمای شیعه در این زمینه عبارتند از:
- بدایة الدرایة: تألیف شهید ثانی (م۹۶۵ ق)
- الوجیزة فی علم الدرایة: تألیف شیخ بهایی (م۱۰۰۳ ق)؛ بر این کتاب شرح های متعددی نگاشته شده است که از مهمترین آنها، نهایة الدرایه از سید حسن صدر (م۱۳۵۴ ق) می باشد.
- الرواشح السماویه: تألیف میرداماد (م۱۰۴۱ ق)
- توضیح المقال فی علم الرجال: تألیف ملا علی کنی (۱۲۲۰-۱۳۰۶ ق)
- مقباس الهدایة فی علم الدرایة: تألیف عبدالله مامقانی (۱۲۹۰ـ۱۳۵۱ ق)
- دراسات فیالحدیث و المحدثین: تألیف هاشم معروف حسنی (م، ۱۴۰۳ ق)
- درایة الحدیث: تألیف كاظم مدیر شانهچی (م، ۱۳۸۱ ش)
- الحدیث النبوی بین الروایة و الدرایة و اصول الحدیث و احكامه فی علم الدرایة: تألیف جعفر سبحانی (معاصر)
- درایه و حدیثشناسی: تألیف سید موسی شبیری زنجانی (معاصر)
- اصول الحدیث: تألیف عبدالهادی فضلی (معاصر)
- حدیث و درایه: تألیف مهدی مهریزی (معاصر)
پانویس
منابع
- درایة الحدیث، کاظم مدیرشانهچی.
- وجیزه فی علم الرجال، ابولحسن مشکینی اردبیلی.
