سبع مثانی
«سبع» (هفت) از اعداد[۱] و «مثانى» جمع «مَثنى» به معناى دو بار، مکرر و اعاده است.[۲] این تعبیر قرآنی در آیه ۸۷ سوره حجر آمده است: «ولَقَد ءاتَینک سَبعـًا مِنَ المَثانى والقُرءانَ العَظیم».
در مورد این که مقصود از سبع مثانى چیست، نظرات متعدّدى بیان شده که برخى از آنها چنین است:
۱. منظور، فاتحة الکتاب است[۳] که در روایات متعددى که از طریق اهل بیت پیامبر صلى الله علیه و آله وارد شده، همین معنا بیان شده است.[۴] دلایل گوناگونى نیز براى این نامگذارى گفته شده است؛ از جمله امام صادق علیه السلام علت آن را دو بار خواندن این سوره در نماز دانسته اند.[۵]
۲. مقصود، هفت سوره طولانى اوّل قرآن، از سوره بقره تا سوره توبه است و آن را «مثانى» نامیده اند، به دلیل این که داستان هاى عبرت آموز در آن، دو به دو آمده است.[۶]
۳. منظور کل قرآن است؛ و این در صورتی است که «مِن» در این آیه برای تبعیض باشد. اگر سبع‌المثانی کل قرآن باشد، می‌تواند یکی از اسامی و اوصاف قرآن به شمار آید.
۴. برخی نیز گفته‌اند: مراد هفت صحیفه‌ای است که از آسمان بر انبیاء نازل شده است.
در صورت مد نظر قرار دادن احتمال اول (فاتحة الکتاب) و با در نظر گرفتن آیه مورد بحث و دو آیه بعد از آن: «ولَقَد ءاتَینک سَبعـًا مِنَ المَثانى والقُرءانَ العَظیم * لاتَمُدَّنَّ عَینَیک اِلى ما مَتَّعنا بِهِ اَزوجـًا مِنهُم ولاتَحزَن عَلَیهِم واخفِض جَناحَک لِلمُؤمِنین * و قُل اِنّى اَنَا النَّذیرُ المُبین»[۷]، می توان به این نکات پی برد:
- بهره مندى از سبع مثانی (سوره حمد) مقتضى پرهیز از چشم دوختن به دارایی دیگران است.
- «سبع مثانی» (سوره حمد)، از عطایاى خداوند بر پیامبر صلى الله علیه و آله است.
- سبع مثانی (سوره حمد) داراى جایگاهى ویژه در میان سوره هاى قرآن می باشد.
پانویس
- ↑ مفردات، ص ۳۹۴، «سبع».
- ↑ لغت نامه، ج۱۲، ص۱۷۸۸۲، «مثانى»؛ ص۱۷۸۹۸، «مثنى»؛ المیزان، ج۱۲، ص۱۹۱.
- ↑ مجمع البیان، ج۵-۶، ص۵۳۰.
- ↑ المیزان، ج۱۲، ص۱۹۱.
- ↑ تفسیر عیاشى، ج۱، ص۱۹؛ تفسیر نورالثقلین، ج۳، ص۲۷، ح ۹۸؛ مجمع البیان، ج۵-۶، ص۵۳۰.
- ↑ مجمع البیان، ج۵-۶، ص۵۳۰.
- ↑ معناى «لاتمدّن...» این است که چشم طمع به زخارفى که به گروههایى از کافران داده ایم نداشته باش. حاصل معناى این آیه با توجه به آیه قبلى این است که تو از نعمت بس بزرگى (سوره حمد) بهره مند شده اى که هر نعمتى نسبت به آن ناچیز است. (روح المعانى، ج۸، جزء۱۴، ص۱۱۸)
منابع
- ویکی علوم اسلامی (اصطلاح نامه علوم قرآنی، بخش اسامی و صفات قرآن).
- فرهنگ قرآن، جلد ۱۵، صفحه ۵۲۶.
