ائمه اطهار

واژه شناسی

واژه «ائمه» جمع کلمه امام بوده و نیز کلمه «اطهار» که به معنی پاکان است، ظاهراً برگرفته از آیه شریفه «... إِنَّمَا يُرِيدُ الله لِيُذْهِبَ عَنكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَ يُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيرًا»(سوره احزاب/33) می باشد، که بنا بر روایات محکم و متعدد در شأن اهل بیت گرامی محمد مصطفی (صلی الله علیه و آله) نازل شده و به آیه تطهیر معروف است. این آیه مبارکه از جمله دلایل طهارت و پاکی و عصمت «اهل بیت» علیهم السلام (که امامان نیز جزو آنان هستند) برشمرده می شود.

تعبیر «ائمه اطهار» عنوان مشهوری در میان شیعیان است که در واقع به دوازده تن از پیشوایان و جانشینان پس از رسول اکرم (صلی الله علیه و آله) اطلاق می شود. این دوازده تن را به همراه پیامبر اكرم و حضرت فاطمه زهرا، چهارده معصوم مي‌نامند.

البته این نظریه که امامان و خلفای خاتم پیامبران دوازده نفر از نسل آن حضرت هستند، ساخته و بربافته شیعه نیست، بلکه ریشه عمیق در احادیث موثق و متقنی است که هر دو گروه شیعه و سنی از پیامبر اعظم در کتب معتبر خویش نقل کرده اند.

برای نمونه مرحوم علامه طبرسی (متوفای 548 ق) در «إعلام الوری» این حدیث را از کتب اهل سنت ذکر می کند که:

«مسروق گويد: ما نزد عبد الله بن مسعود بوديم، كه مردى از وى پرسيد آيا پيغمبر شما نگفت كه بعد از وى چند خليفه خواهند آمد، عبد الله گفت: چرا فرموده است، و ليكن كسى تا كنون اين موضوع را از من نپرسيده است و تو هم كه جوان هستى از اين مطالب اطلاع ندارى، من از حضرت رسول صلى اللَّه عليه و آله شنيدم فرمود: بعد از من خلفاء به اندازه نقباى بنى اسرائيل و حضرت موسى خواهند بود، و اينان دوازده نفرند كه همگان از قریش مي باشند.»

وی همچنین در این زمینه آورده است:

«جابر بن عبد الله انصارى گويد: هنگامى كه آيه شريفه (يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا أَطِيعُوا اللَّهَ وَ أَطِيعُوا الرَّسُولَ وَ أُولِي الْأَمْرِ مِنْكُمْ)= سوره نساء/59) نازل گرديد خدمت حضرت رسول عرض كردم: ما خدا و رسول را شناختيم و اكنون مي خواهيم بدانيم اين اولی الامر كه طاعت آنان به اطاعت خدا و رسول قرين شده كدام افراد هستند؟

پیامبر فرمودند: اين افراد خلفاى من هستند.اى جابر اينان پيشوايان مسلمين مي باشند كه پس از من خواهند آمد اول آنها على بن ابى طالب است، پس از وى حسن و بعد از او حسين سپس على بن الحسين، و محمد بن على كه در تورات به باقر معروف است و تو او را درك خواهى كرد و هر گاه وى را ملاقات نمودى سلام مرا به او برسان، بعد از او جعفر بن محمد، و موسى بن جعفر و على بن موسى، و محمد بن على، و على بن محمد، و حسن بن على امام هستند. پس از اينها همنام و صاحب كنيه من كه حجت پروردگار و نشانه او در زمين است و نام او محمد بن حسن مي باشد كه از شيعيان و پيروان و دوستان خود غيبت خواهد کرد...»

دلائل امامت ائمه اطهار عليهم السّلام

• از جمله دلائل روشن در باره امامت «ائمه اطهار» عليهم السّلام كه شايستگى آنان را در باره احراز اين مقام ثابت مي كند و ادعاى ديگران را باطل مي سازد، كثرت علوم و اطلاعات فوق العاده آن بزرگواران مي باشد. كليه علوم و دانش‌هاى مختلف كه در ميان اقوام و ملل پراكنده است و هر گروهى در فنى از آن تخصص و تبحر دارند تمام آن علوم و فنون در آل محمّد عليهم السّلام جمع شده است.

اگر تنها در زندگى حضرت علی عليه السّلام دقت شود بطور وضوح مشاهده مى‌گردد كه آن جناب در تمام علوم و فضائل احاطه كامل داشته و در هر فنى از فنون بهره وافى داشته است، از امير المؤمنين سلام اللَّه عليه در ابواب توحيد و كلام و علوم دين و احكام شريعت و تفسير قرآن مطالب زيادى رسيده كه جميع خطباء و علماء و فصحاء را تحت الشعاع قرار داده است.

فرق مسلمين از عترت و فرزندان امير المؤمنين عليهم السّلام انواع مطالب را در علوم مختلفه روايت كرده‌اند و در فضل و دانش و حكمت و فضيلت آنان و علو شأن و مقام آن بزرگواران اتفاق دارند، از حضرت باقر و صادق عليهما السّلام چون در زمان تقيه نبودند، مسائل زيادى در ابواب علوم و مسائل حلال و حرام و احكام و قضايا منتشر گرديد و فرق مسلمين از خرمن فضائل آنان بهره‌مند شدند.

• دليل دوم بر امامت اهل بيت عليهم السّلام اين است كه: امت اسلام اجماع به طهارت و عدالت و مقام و منزلت و شرف ‌آنان دارد، و مطلبى را كه موجب نقص در ديانت آنان باشد اظهار نكرده‌اند، با اينكه خلفاى زمان آنها و دشمنانشان كوشش داشتند كه از مقام و منزلت آنان بكاهند، و موجبات هتك حرمت آنان را فراهم سازند.

• از جمله دلائل بر امامت ائمه اطهار عليهم السّلام اينست كه: آن وجودات مقدس پس از حضرت رسول صلى اللَّه عليه و آله بهترين مردم هستند؛ ما بطور وضوح مشاهده مى كنيم كه خداوند دوست و دشمن را در برابر آنها خاضع و خاشع كرده است و همگان از آنان تعظيم و تكريم و تجليل و تبجيل ميكنند، و پروردگار متعال دلهاى مردم را متوجه آنها كرده با اينكه در عقائد و آراء و نظريات با يك ديگر اختلاف مشرب دارند.

روایاتی در فضیلت ائمه اطهار

امام علی علیه السلام در کلام شیوای خود در وصف اهل بیت علیهم السلام فرموده اند: «نَحْنُ شَجَرَةُ النُّبُوَّةِ وَ مَحَطُّ الرِّسَالَةِ وَ مُخْتَلَفُ الْمَلَائِكَةِ وَ مَعَادِنُ الْعِلْمِ وَ يَنَابِيعُ الْحُكْمِ نَاصِرُنَا وَ مُحِبُّنَا يَنْتَظِرُ الرَّحْمَةَ وَ عَدُوُّنَا وَ مُبْغِضُنَا يَنْتَظِرُ السَّطْوَةَ؛ ما از درخت سرسبز رسالتيم و از جايگاه رسالت و محل آمد و شد فرشتگان برخاستيم، ما معدن‌هاى دانش و چشمه‌سارهاى حکمت الهى هستيم. ياران و دوستان ما در انتظار رحمت پروردگارند و دشمنان و كينه‌توزان ما در انتظار كيفر و لعنت خداوند بسر مى‌برند.

امام رضا علیه السلام از پيغمبر اكرم صلی الله علیه و آله روايت كند كه فرمود: «اى على! تو و امامان از نسل تو پس از من حجت هاى خدائيد بر خلق خدا و نشانه هاى او هستسد در آفريده هايش، پس هر كس يكى از شما را منكر شود مرا انكار نموده است.»

اسامی و مشخصات ائمه علیهم السلام

اسم	القاب	کنیه	روز تولد	سال تولد	محل تولد	روز شهادت	سال شهادت	محل شهادت	امامت	مدت امامت	نام مادر
علی بن ابیطالب	امیرالمؤمنین	ابوالحسن	۱۳ رجب	۳۰ عام الفیل	مکه (کعبه)	۲۱ رمضان	۴۰ه‍. ق	کوفه	۱۱-۴۰ق	۲۳ سال	فاطمه بنت اسد
حسن بن علی	مجتبی	ابومحمد	۱۵ رمضان	۲ ه‍.ق	مدینه	۲۸ صفر	۵۰ ه‍.ق	مدینه	۴۰-۵۰ق	۱۰ سال	فاطمه(س)
حسین بن علی	سید الشهداء	ابوعبدالله	۳ شعبان	۳ ه‍.ق	مدینه	۱۰ محرم عاشورا	۶۱ ه‍.ق	کربلا	۵۰-۶۱ق	۱۰ سال	فاطمه(س)
علی بن الحسین	سجاد، زین العابدین	ابوالحسن	۵ شعبان	۳۸ ه‍.ق	مدینه	۲۵ محرم	۹۵ ه‍.ق	مدینه	۶۱-۹۴ق	۳۵ سال	شهربانو
محمد بن علی	باقر العلوم	ابو جعفر	۱ رجب	۵۷ ه‍.ق	مدینه	۷ ذی‌الحجه	۱۱۴ ه‍.ق	مدینه	۹۴-۱۱۵ق	۱۹ سال	فاطمه
جعفر بن محمد	صادق	ابوعبدالله	۱۷ ربیع‌الاول	۸۳ ه‍.ق	مدینه	۲۵ شوال	۱۴۸ ه‍.ق	مدینه	۱۱۴-۱۴۸ق	۳۴ سال	فاطمه
موسی بن جعفر	کاظم	ابوالحسن	۷ صفر	۱۲۸ ه‍.ق	مدینه	۲۵ رجب	۱۸۳ ه‍.ق	کاظمین	۱۴۸-۱۸۳ق	۳۵ سال	حمیده بربریه
علی بن موسی	رضا	ابوالحسن	۱۱ ذی‌القعده	۱۴۸ ه‍.ق	مدینه	آخر صفر	۲۰۳ ه‍.ق	مشهد	۱۸۳-۲۰۳ق	۲۰ سال	تکتم
محمد بن علی	تقی، جواد	ابوجعفر	۱۰ رجب	۹۵ ه‍.ق	مدینه	آخر ذی القعدة	۲۲۰ ه‍.ق	کاظمین	۲۰۳-۲۲۰ق	۱۷ سال	سبیکه
علی بن محمد	هادی، نقی	ابوالحسن	۱۵ ذی‌الحجه	۲۱۲ ه‍.ق	مدینه (صریا)	۳ رجب	۲۵۴ ه‍.ق	سامرا	۲۲۰-۲۵۴ق	۳۴ سال	سمانه مغربیه
حسن بن علی	زکی، عسکری	ابومحمد	۱۰ ربیع‌الثانی	۲۳۲ ه‍.ق	مدینه	۸ ربیع‌الاول	۲۶۰ ه‍.ق	سامرا	۲۵۴-۲۶۰ق	۶ سال	حدیثه یاسلیل
حجة بن الحسن	قائم	ابوالقاسم	۱۵ شعبان	۲۵۵ ه‍.ق	سامرا				۹ ربیع الاول ۲۶۰ ه‍.ق	۱۱۷۵ سال تاکنون	نرجس خاتون

پيوندها

• امام
• اهل بیت
• اولی الأمر

منابع

• نهج البلاغه، ترجمه محمد دشتى؛

• فضل بن حسن طبرسی، إعلام الوری بأعلام الهدی، ترجمه عزيز الله عطاردى‌، انتشارات اسلامية، تهران‌، 1390 ق‌؛