زبدة التفاسیر (کتاب)
 | |
| نویسنده | ملا فتح الله کاشانی |
| موضوع | تفاسیر شیعه |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | ۷ |
| تحقيق | موسسه المعارف الاسلاميه |
|
| |
این مدخل از دانشنامه هنوز نوشته نشده است.
محتوای فعلی بخشی از یک کتاب متناسب با عنوان است.
(احتمالا تصرف اندکی صورت گرفته است)
ملا فتح الله کاشانی (م، ۹۸۸ قمری) علاوه بر تفسیر «منهج الصادقین» که به زبان فارسى است، تفسیری را نیز به زبان عربی با عنوان «زبدة التفاسیر» نگاشت که می‌توان گفت خلاصه‌اى از «منهج الصادقین» است. این تفسیر دارای حجمی بزرگ است و مؤلف آن را در سال ۹۷۷ هـ.ق به پایان برده است.
محتوای کتاب
مقدمه‌ى مفسر در پنج محور تنظیم شده است: ۱- عدد آیات قرآن و فایده‌ى شناخت آنها (بیان اعداد کوفى، بصرى، شامى، مکى و انتساب آنها.) مبناى مفسر عدد کوفى آیات است که منتسب به حضرت على(ع) مى‌باشد؛ ۲- اسامى قراء مشهور و راویان آنها؛ ۳- جمع قرآن در زمان پیامبر اکرم(ص)؛ ۴- مصونیت قرآن از تحریف؛ ۵- اخبارى در فضل قرآن و اهل آن.
مفسر در مقدمه‌ى خود مى‌نویسد: «بعد از تألیف دو تفسیر به زبان فارسى، تصمیم گرفتم به زبان عربى نیز تفسیرى بنویسم تا اهل این لغت نیز از آن بهره ببرند، بعد از استخاره تصمیم به تألیف آن گرفتم و از چهار کتاب، تفسیر کشاف، مجمع البیان، انوار التنزیل بیضاوى و جامع الجوامع، استفاده کردم. در این تألیف کوشیدم که لغات و نکات و ترکیبات آیات را روشن نمایم، اسباب النزول و ارتباط آنها را ذکر کنم، و به فضائل السور و خواص آیات، قراءات دهگانه متواتر، و توضیح معانى قرآنى بر مبناى مذهب اهل‌بیت(ع)، بپردازم. اشاره‌اى نیز به بطلان عقاید و مذاهب مخالفین و گمراهان داشته‌ام، مختصرى از قصص و مقدارى از احادیث نبوى و روایات مأثور از ائمه(ع) را نیز یادآور شده‌ام.»
روش تفسیر
تفسیر «زبدةالتفاسیر» را نمى‌توان در نوع خاصى از شیوه‌هاى تفسیرى محصور کرد، زیرا هم به روش اجتهادى بحث نموده، هم روایات پیامبر(ص) و اهل‌بیت(ع) را نقل مى‌نماید، هم به مسائل ادبى (به معناى عام) پرداخته است، قصص قرآن را بیان مى‌کند، اشاره‌اى نیز به مسائل کلامى دارد، اما به‌طور کلى مى‌توان گفت، وجهه‌ى ادبى آن کاملاً نمایان است و استفاده‌ى مفسر از تفاسیر کشاف، بیضاوى، مجمع البیان و جوامع الجامع نیز مؤید آن است.
روش کلى مفسر در ابتداى سوره‌ها به این ترتیب است که ابتدا اطلاعات کلى درباره‌ى سوره را ارائه مى‌دهد، نام سوره، تعداد آیات آن، مکى و مدنى بودن با بررسى اقوال مختلف و ذکر قائلین آن سپس به وجه تسمیه‌ى سوره و فضل آن از طریق ذکر روایات، مى‌پردازد.
ترتیب مباحث در آیات به این شکل است که آنها را قسمت به قسمت مطرح مى‌کند، ابتدا دسته آیات را مى‌آورد، سپس فراز آیات را به ترتیب مطرح مى‌کند، در بحث ادبى به صرف، نحو، معانى و بیان اهتمام دارد، در این مقطع نیز به تبیین لغات و واژه شناسى (در آنجا که نیاز به توضیح است) مى‌پردازد. در این زمینه از اشعار عرب نیز گاهى استفاده مى‌نماید.
در ذکر اقوال گاهى به نقد آنها تمایل پیدا مى‌کند. استفاده از روش تفسیر قرآن به قرآن را در جاى جاى تفسیر زبده مى‌توان مشاهده کرد. در تفسیر و با تکمیل معانى آیات از این روش بهره مى‌برد. در تفسیر آیات، علاوه بر روش فوق به روایات نیز مى‌پردازد، در این میان گاهى به شرح احادیث، اقدام مى‌کند.
توجه به قرائت کلمات و محور قرار دادن قرائت عاصم، ضمن مطرح کردن قرائت‌هاى دهگانه از بخش‌هاى دیگر تفسیر زبده است. به شأن نزول آیات نیز توجه دارد و با نقل‌هاى متفاوت این بخش را نیز پى‌گیرى نموده از اسباب النزول واحدى کمک فراوان مى‌گیرد.
مفسر سعى در بیان ارتباط بین دسته آیات دارد، بهمین جهت در موارد فوق بعد از هر دسته آیات، با تعبیراتى که نشانه‌ى ارتباط مقاطع کلام است مانند «ثم»، «ف»، «لمّا کذا فکذا»، کلام بعدى را آغاز مى‌کند. با این مبنا بطور طبیعى به ارتباط سور نیز مى‌پردازد و غالباً ابتداى هر سوره به ارتباط آن با سوره‌ى قبل، اشاره دارد.
از نکات قابل توجه تفسیر «زبده» این است که ضمن پرهیز از نکات موهن در قصه‌هاى قرآن، (که معمولاً اسرائیلیات مملو از آن است) به جزئیات آنها هم همت مى‌ورزد.
در بحث‌هاى فقهى در حد اعتدال و با توجه به فضاى تفسیر، متعرض آن مى‌شود و بطور طبیعى در مسائل خلافى، دیدگاه شیعى خود را بیان مى‌دارد. مباحث کلامى را نیز به تناسب و لابلاى بحث‌هاى تفسیرى، از یاد نمى‌برد و اشاره‌اى به آنها دارد.
منابع
در ریاض العلماء آمده است: «این تفسیر نیز بزرگ است و نزدیک به هشتاد هزار سطر دارد و در دو مجلد قطور است. آن را بعد از دو تفسیر نوشت؛ بنابر آنچه در اول تفسیر تصریح می کند. من نسخه ای از آن را با خط شریف خودش در شهر اشرف از شهرهای مازندران نزد مولی محمد المدرسی دیدم... کتابی دارای مطالب خوب و بافایده است».[۱]
آقا بزرگ تهرانی نیز این کتاب را عربی و خطی می داند که در تهران با فهرست مناسب چاپ شده است.[۲] چاپ اول کتاب، به سال ۱۴۲۳ق در شهر مقدس قم، ارائه گردید. چاپ فعلى این تفسیر در هفت جلد به قطع وزیرى، انجام گرفته است.
پانویس
منابع
- محمد عابدی، گلشن ابرار، ج۴، ص۱۲۸.
- ویکی نور.
متن کتاب
| تفسیر قرآن | |
| درباره تفسیر قرآن: | تفسیر قرآن -تاریخ تفسیر - روشهای تفسیری قرآن |
|---|---|
| اصطلاحات: | اسباب نزول -اسرائیلیات -سیاق آیات |
| شاخه های تفسیر قرآن: |
تفسیر روایی (تفاسیر روایی) • تفسیر اجتهادی (تفاسیر اجتهادی) • تفسیر فقهی ( تفاسیر فقهی) • تفسیر ادبی ( تفاسیر ادبی) • تفسیر تربیتی ( تفاسیر تربیتی) • تفسیر كلامی ( تفاسیر كلامی) • تفسیر فلسفی ( تفاسیر فلسفی ) • تفسیر عرفانی (تفاسیر عرفانی ) • تفسیر علمی (تفاسیر علمی) |
| روشهای تفسیری قرآن: |
|
| تفاسیر به تفکیک مذهب مولف: |
|
