آیه

معنای آیه

آيه در لغت به معناى نشانه و علامت آشکار است. . این واژه در قران کریم کاربردهای مختلفی دارد که همگی با معنای لغوی آن متناسب است. از جمله:

• آیه به معنای معجزه. مانند:«هَـذِهِ نَاقَةُ اللّهِ لَكُمْ آيَةً»؛ . این ماده شتر آفریده خداست و برای شما معجزه ای است.
• آيه به معناى عبرت. مانند: «قَدْ كانَ لَكُمْ آيَةٌ فِي فِئَتَيْنِ الْتَقَتا فِئَةٌ تُقاتِلُ فِي سَبِيلِ اللَّهِ وَ أُخْرى كافِرَةٌ يَرَوْنَهُمْ مِثْلَيْهِمْ رَأْيَ الْعَيْنِ وَاللَّهُ يُؤَيِّدُ بِنَصْرِهِ مَنْ يَشاءُ إِنَّ فِي ذلِكَ لَعِبْرَةً لِأُولِي الْأَبْصارِ»؛ دو گروهي كه در ميدان جنگ بدر با هم روبرو شدند، نشانه درس عبرتی براي شما بود. يك گروه در راه خدا نبرد می كردند و جمع ديگری كه كافر بودند (در راه شيطان پست) در حالي كه آنها گروه را با چشم خود دو برابر آنچه بودند مي ديدند، در اين عبرتي است براي صاحبان بصيرت.
• آثار و علائم طبیعی. مانند: «وَ مِنْ آياتِهِ خَلْقُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ اخْتِلافُ أَلْسِنَتِكُمْ»؛از نشانه ‏هاى خداى سبحان پديد آوردن آسمانها و زمين و نيز تفاوت زبانهاى شماست.

معناى اصطلاحى آيه‏

واژه آيه در اصطلاح در جمله ‏هاى قرآن با فاصله‏ هاى مشخص كه اكنون با شماره علامت ‏گذارى مى ‏شود شده است. آيا در قرآن آيه به اين معنا به كار رفته يا نه؟ از تعبيراتى كه اشاره مى ‏شود ممكن است استفاده شود كه آيه به معناى اصطلاحى به كار رفته باشد. مانند:

• « تِلْكَ آياتُ اللَّهِ نَتْلُوها عَلَيْكَ»سوره بقره/آیه252؛ آنها آيه ‏ها خداست كه بر تو تلاوت مى‏كنيم.
• « كِتابٌ أُحْكِمَتْ آياتُهُ ثُمَّ فُصِّلَتْ »سوره هود/آیه1 ؛ كتابى كه آيه‏ ها آن إحكام پيدا كرده آنگاه تفصيل شده ‏اند.
• « إِذا تُلِيَتْ عَلَيْهِمْ آياتُهُ زادَتْهُمْ إِيماناً »سوره انفال/آیه3 ؛ وقتى آيه‏ها خدا بر آنها تلاوت مى‏شود ايمان آنها زياد مى‏شود.
• « وَ اذْكُرْنَ ما يُتْلى‏ فِي بُيُوتِكُنَّ مِنْ آياتِ اللَّهِ»سوره احزاب/آیه 34 ؛ همسران رسول اللّه (صلّى اللّه عليه و اله) در خانه‏ هاى خود به ياد بياورند آنچه از آيه ‏ها خدا تلاوت مى ‏شود.

این احتمال ديگر در اين تعبيرات وجود دارد و آن اين كه منظور، الفاظ قرآن باشد. يعنى منظور اين تعبيرات جمله‏ هاى قرآن باشد بدون در نظر گرفتن فاصله‏ هاى اصطلاحى. زيرا جمله ‏هاى قرآن حتى كلمات قرآن آيه ‏ها الهى هستند. لذا اثبات اين نكته كه در زبان قرآن آيه به همين مفهوم اصطلاحى به كار مى ‏رفته است با توجه به اين كه علامت‏ گذارى هم نمود و با توجه به اين كه فاصله ‏ها هم با شيوه ‏هاى ديگر اين چنين‏ انسجام نداشته است قدرى مشكل به نظر مى ‏رسد. و احتمال دوم بهتر است، كه آيه يعنى كلمات قرآن كه به عنوان آيه‏ ها الهى از آنها ياد شده است نه جمله‏ ها با فاصله‏ هاى مشخص كه اصطلاح شده است.

منابع

• قرآن کریم
• راغب أصفهانى، حسين بن محمد، مفردات ألفاظ القرآن، 1جلد، دار القلم - الدار الشامية - بيروت - دمشق، چاپ: اول، 1412ق.
• حبيب الله احمدى، پژوهشى درعلوم قرآن، 1جلد، فاطيما - قم، چاپ: چهارم، 1381.

قرآن
متن و ترجمه قرآن
اوصاف قرآن	(اسامی و صفات قرآن، اعجاز قرآن، عدم تحریف در قرآن)
اجزاء قرآن	آیه، سوره، جزء، حزب، حروف مقطعه
ترجمه و تفسیر قرآن	تاریخ تفسیر، روشهای تفسیری قرآن، سیاق آیات، اسرائیلیات، تاویل، فهرست تفاسیر شیعه، فهرست تفاسیر اهل سنت، ترجمه های قرآن
علوم قرآنی	تاریخ قرآن: نزول قرآن، جمع قرآن، شان نزول، کاتبان وحی، قراء سبعه
	دلالت الفاظ قرآن: عام و خاص، مجمل و مبین، مطلق و مقید، محکم و متشابه، مفهوم و منطوق، نص و ظاهر، ناسخ و منسوخ
تلاوت قرآن	تجوید، آداب قرائت قرآن، تدبر در قرآن
رده ها: سوره های قرآن * آیات قرآن * واژگان قرآنی * شخصیت های قرآنی * قصه های قرآنی * علوم قرآنی * معارف قرآن