مثنوی (قالب شعر)
این مدخل از دانشنامه هنوز نوشته نشده است.
(احتمالا تصرف اندکی صورت گرفته است)
«مثنوی»، قالبی از شعر فارسی است که در هر بیت آن قافیه‌ای جداگانه است. مثنوی دارای ابیات زیادی بوده و برای سرودن داستان‌ها و مطالب طولانی کاربرد دارد. از بهترین مثنوی‌ها در ادبیات پارسی می‌توان به شاهنامه فردوسی، ویس و رامین فخرالدین اسعد گرگانی، خمسه نظامی، مثنوی مولوی و حدیقه سنایی اشاره کرد.
محتویات
معنای مثنوی
واژه «مثنوی» از کلمه "مثنّی" به معنی دوتائی گرفته شده است، و «مثنوی» شعری است که در هر بیت آن دو قافیه علی حده باشد، لهذا ابیات مختلف القوافی را مثنوی نام کرده اند.[۱] زیرا در هر بیت دو قافیه آمده است که با قافیه بیت بعد فرق می کند.
مثنوی را «مُزدوج» نیز می‌خوانند؛ زیرا هر بیت مستلزم دو قافیه است و در یک بیت قافیه زوج و دوتاست.[۲]
شعر مثنوی
«مثنوی» از کهن‌ترین قالب‌های شعر فارسی است که تقریباً هم‌زمان با آغاز رواج شعر دری پدید آمده است. موضوعات مثنوی بیشتر حماسه، داستان، تمثیل یا حکایات اخلاقی و مضمون‌های فلسفی، دینی، عرفانی و اجتماعی بوده است.
سرودن مثنوی از قرن سوم و چهارم هجری آغاز شده است. قدیمی ترین مثنوی سروده شده - که اکنون به جز چند بیت چیزی از آن در دست نیست - مربوط به رودکی است که متن کلیله و دمنه را در قالب مثنوی به نظم درآورده بود.
خصوصیات مثنوی باعث شده است که داستان ها اغلب در قالب مثنوی سروده شوند. از آن جهت که تعداد ابیات مثنوی نامحدود است و شاعر از نظر رعایت قافیه نیز در محدودیت قوالب دیگر شعری نبوده و هر بیت قافیه‌ای جداگانه دارد، بهترین قالب شعری برای داستان‌سرایی است. علاوه بر داستان سرایی، برای هر موضوعی که طولانی باشد هم از مثنوی استفاده می شود. مثلاً در ادبیات آموزشی مثل آموزه های صوفیان هم از قالب مثنوی بهره می برده اند.
پانویس
منابع
- "مثنوی"، سایت پژوهه.
- "مثنوی"، دانشنامه رشد، بازیابی: 8 آبان 1392.
- لغت‌نامه دهخدا، ذیل واژه مثنوی، در دسترس در واژه یاب بازیابی: 8 آبان 1392.
 | |
| شعرشناسی | * شعر * علم عروض * قافیه * تخلص * دیوان * مصراع * بیت * مقفا * قالب * مطلع * تغزل * بحور شعری |
| قالب‌های شعر | *مثنوی * قصیده * غزل * مسمط * مستزاد * ترجیع‌بند * ترکیب‌بند * قطعه * رباعی |
| سبک‌های شعر فارسی | * سبک خراسانی * سبک عراقی * سبک هندی * سبک بازگشت ادبی * شعر نو |
| شاعران پارسی گو: | همه*قرن 4 * قرن 5 * قرن 6 * قرن 7 * قرن 8 * قرن 9 * قرن 10 * قرن 11 * قرن 12 * قرن 13 * قرن 14 |
