ائمه اطهار

واژه شناسی

واژه «ائمه» جمع کلمه امام بوده و نیز کلمه «اطهار» که به معنی پاکان است، ظاهراً برگرفته از آیه شریفه «... إِنَّمَا يُرِيدُ الله لِيُذْهِبَ عَنكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَ يُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيرًا»(سوره احزاب/33) می باشد، که بنا بر روایات محکم و متعدد در شأن اهل بیت گرامی محمد مصطفی (صلی الله علیه و آله) نازل شده و به آیه تطهیر معروف است. این آیه مبارکه از جمله دلایل طهارت و پاکی و عصمت «اهل بیت» علیهم السلام (که امامان نیز جزو آنان هستند) برشمرده می شود.

دوازده پیشوا در احادیث

تعبیر «ائمه اطهار» عنوان مشهوری در میان شیعیان است که در واقع به دوازده تن از پیشوایان و جانشینان پس از رسول اکرم (صلی الله علیه و آله) اطلاق می شود. این دوازده تن را به همراه پیامبر اكرم و حضرت فاطمه زهرا، چهارده معصوم مي‌نامند.

شیعه و اهل سنت درباره اینکه جانشینان پیامبر خاتم پیامبران دوازده نفر از نسل آن حضرت هستند، روایاتی نقل کرده اند.

ائمه دوازده گانه در احادیث اهل سنت

برخی از این روایات که در کتب اهل سنت بیان شده عبارتند از:

1. حافظ ابو عبدالله بخاری در کتاب صحیح خود از طریق جابر بن سمره از رسول خدا(ص) نقل می کند که فرمود:«یکون اثنی عشر امیراً،فقال کلمة لم اسمعها فقال ابی انه قال: کلهم من قریش»؛ [پس از من] دوازده امیر خواهند بود. سپس پیامبر سخنی فرمود که آن را نشنیدم. پدرم گفت: رسول خدا فرمود: همه آنان از قریش اند.
2. مسلم نیز در صحیح خود از طریق جابربن سمره از رسول خدا(ص) نقل می کند: «لایزال الاسلام عزیزا الی اثنی عشر خلیفة، کلهم من قریش»
3. ترمذی در سنن خود از رسول خدا(ص) نقل می کند:«یکون من بعدی اثنا عشر امیراً، کلهم من قریش.»
4. حافظ ابی داود سجستانی در سنن خود از جابربن سمره نقل می کند که گفت: از رسول خدا(ص) شنیدم می فرمود:«لایزال هذا الدین قائماً حتی یکون علیکم اثنا عشر خلیفة کلهم تجتمع علیه الامة. فسمعت کلاماً من النبی(ص) لم افهمه، قلت لاَبی ما یقول؟ قال: کلهم من قریش»
5. احمد حنبل نیز در مسند از طریق جابربن سمره از رسول خدا(ص) نقل می کند:«یکون لهذه الامة اثنا عشر خلیفة»
6. حاکم نیشابوری در مستدرک از عون بن ابی جحیفه از پدرش از رسول خدا(ص) نقل می کند: «لایزال امر امتی صالحاً حتی یمضی اثنا عشر خلیفة، کلهم من قریش»

سیوطی، خطیب بغدادی،طبرانی،ابو نعیم، صاحب التاج، بیهقی، متقی هندی ودیگر محدثان نیز احادیث مشابهی رادر کتابهایشان نقل کرده اند.

ائمه دوازده گانه در احادیث شیعه

1. امام باقر عليه السلام فرمود:«نَحْنُ اِثْنَا عَشَرَ إِمَاماً مِنْهُمْ حَسَنٌ وَ حُسَيْنٌ ثُمَّ اَلْأَئِمَّةُ مِنْ وُلْدِ اَلْحُسَيْنِ عَلَيْهِ اَلسَّلاَمُ»؛ما دوازده امام هستيم، از جمله آنها حسن و حسين است و امامان از فرزندان حسين عليه السلام.
2. رسول خدا صلّى اللّٰه عليه و آله فرمود: «مِنْ وُلْدِيَ اِثْنَا عَشَرَ نَقِيباً نُجَبَاءُ مُحَدَّثُونَ مُفَهَّمُونَ آخِرُهُمُ اَلْقَائِمُ بِالْحَقِّ يَمْلَأُهَا عَدْلاً كَمَا مُلِئَتْ جَوْراً».از فرزندان من دوازده نفرند كه نقيب (شناسنده و سرپرست) و نجيب (اصيل و خوش گوهر) و محدث و مفهم ميباشند، آخرين آنها قائم بحق است، كه زمين را از عدالت پر كند چنان كه از ستم پر شده باشد.

دوستی ائمه اطهار

محبت موجب قرب و نزدیکی به محبوب و اطاعت و پیروی از او می شود. به همین دلیل است که محبت ائمه که انسانهای کامل و بندگان برگزیده خدا و دارای بالاترین خصلتهای اخلاقی هستند از بزرگترین فضایل انسانی به شمار می آید. در قرآن و روایات اسلامی اعم از شیعی و سنی بر مودت و محبت ائمه علیهم السلام تأکید فراوان شده است.

• پيامبر خدا صلي الله عليه و آله: «ولِكُلِّ شَيءٍ أساسٌ ، وأساسُ الإِسلامِ حُبُّنا أهلَ البَيتِ»
• امام باقر عليه السلام:«حُبُّنا أهلَ البَيتِ نِظامُ الدّينِ» دوست داشتن ما اهل بيت، نظام دين است.
• امام على عليه السلام:«سَمِعتُ رَسولَ اللّه ِ صلي الله عليه و آله يَقولُ : أنَا سَيِّدُ وُلدِ آدَمَ ، وأنتَ يا عَلِيُّ وَالأَئِمَّةُ مِن بَعدِكَ سادَةُ اُمَّتي ، مَن أحَبَّنا فَقَد أحَبَّ اللّه َ ، ومَن أبغَضَنا فَقَد أبغَضَ اللّه،ومَن والانا فَقَد والَى اللّه َ ، ومَن عادانا فَقَد عادَى اللّه َ ، ومَن أطاعَنا فَقَد أطاعَ اللّه َ ، ومَن عَصانا فَقَد عَصَى اللّه»؛از رسول خدا صلي الله عليه و آله شنيدم كه مى فرمايد: من سرور فرزندان آدم هستم و تو، اى على و امامان پس از تو، سروران امّت من هستيد؛ هركس ما را دوست بدارد، خدا را دوست داشته است و هركس ما را دشمن داشته باشد، خدا را دشمن داشته است، هركه با ما دوستى ورزد، با خدا دوستى ورزيده و هركس با ما دشمنى كند، با خدا دشمنى ورزيده است. هركس از ما اطاعت كند، از خدا اطاعت كرده و هركه از ما نافرمانى كند، خدا را نافرمانى كرده است.

روایاتی در فضیلت ائمه اطهار

• امام علی علیه السلام در کلام شیوای خود در وصف اهل بیت علیهم السلام فرموده اند: «نَحْنُ شَجَرَةُ النُّبُوَّةِ وَ مَحَطُّ الرِّسَالَةِ وَ مُخْتَلَفُ الْمَلَائِكَةِ وَ مَعَادِنُ الْعِلْمِ وَ يَنَابِيعُ الْحُكْمِ نَاصِرُنَا وَ مُحِبُّنَا يَنْتَظِرُ الرَّحْمَةَ وَ عَدُوُّنَا وَ مُبْغِضُنَا يَنْتَظِرُ السَّطْوَةَ»؛ ما از درخت سرسبز رسالتيم و از جايگاه رسالت و محل آمد و شد فرشتگان برخاستيم، ما معدن‌هاى دانش و چشمه‌سارهاى حکمت الهى هستيم. ياران و دوستان ما در انتظار رحمت پروردگارند و دشمنان و كينه‌توزان ما در انتظار كيفر و لعنت خداوند بسر مى‌برند.
• امام رضاعلیه السلام می فرمایند: «نَحنُ حُجَجُ اللّه ِ فی خَلقِهِ ، وخُلَفاؤُهُ فی عِبادِهِ ، واُمَناؤُهُ عَلى سِرِّهِ . ونَحنُ کَلِمَةُ التَّقوى، والعُروَةُ الوُثقى»؛ ما حجّت هاى خداییم در میان خلایق و جانشینان او در میان بندگانش و معتمدان او در اسرارش. ما کلمه تقوا هستیم و دستاویز استوار.
• امام صادق عليه السلام:«إنَّ اللّه َ عَزَّوجَلَّ أوضَحَ بِأَئِمَّةِ الهُدى مِن أهلِ بَيتِ نَبِيِّنا عَن دينِهِ ، وأبلَجَ بِهِم عَن سَبيلِ مِنهاجِهِ ، وفَتَحَ بِهِم عَن باطِنِ يَنابيعِ عِلمِهِ ، فَمَن عَرَفَ مِن اُمَّةِ مُحَمَّدٍ صلي الله عليه و آله واجِبَ حَقِّ إمامِهِ وَجَدَ طَعمَ حَلاوَةِ إيمانِهِ وعَلِمَ فَضلَ طَلاوَةِ إسلامِهِ»؛خداوند عز و جل به وسيله امامان هدايت از خاندان پيامبر ما دينش را آشكار ساخت و به وسيله ايشان راهش را روشن نمود و به واسطه آنان چشمه هاى پنهان دانش خود را گشود. پس از امّت محمّد صلي الله عليه و آله هركس كه حقّ واجب امامش را بشناسد، مزه شيرين ايمانش را بچشد و به ارزش دلپذيرى اسلام خود پى برد.

اسامی و مشخصات ائمه علیهم السلام

امام اول
	علی بن ابیطالب
		القاب	امیرالمؤمنین
		کنیه ها	ابوالحسن
		ولادت	۱۳ رجب ۳۰ عام الفیل (مکه (کعبه))
		شهادت	۲۱ رمضان ۴۰ه‍. ق (کوفه)
		امامت	۱۱-۴۰ق
		نام مادر	فاطمه بنت اسد
امام دوم
	حسن بن علی بن ابیطالب
		القاب	مجتبی
		کنیه ها	ابومحمد
		ولادت	۱۵ رمضان ۲ ه‍.ق (مدینه)
		شهادت	28 صفر 50 ه‍.ق (مدینه)
		امامت	۴۰-۵۰ق
		نام مادر	حضرت فاطمه(س)
امام سوم
	حسین بن علی بن ابیطالب
		القاب	سید الشهداء
		کنیه ها	ابوعبدالله
		ولادت	3 شعبان 3 ه‍.ق (مدینه)
		شهادت	10 محرم(عاشورا) 61 ه‍.ق (کربلا)
		امامت	۵۰-۶۱ق
		نام مادر	حضرت فاطمه(س)
امام چهارم
	علی بن الحسین
		القاب	سجاد، زین العابدین
		کنیه ها	ابوالحسن
		ولادت	5 شعبان 38 ه‍.ق (مدینه)
		شهادت	25 محرم 95 ه‍.ق (مدینه)
		امامت	۶۱-۹۴ق
		نام مادر	شهربانو
امام پنجم
	محمد بن علی
		القاب	باقر العلوم
		کنیه ها	ابو جعفر
		ولادت	1 رجب 57 ه‍.ق (مدینه)
		شهادت	7 ذی الحجه 114 ه‍.ق (مدینه)
		امامت	۹۴-۱۱۵
		نام مادر	فاطمه دختر امام حسن مجتبی علیه السلام
امام ششم
	جعفر بن محمد
		القاب	صادق
		کنیه ها	ابوعبدالله
		ولادت	17 ربیع الأول 83 ه‍.ق (مدینه)
		شهادت	25 شوال 148 ه‍.ق (مدینه)
		امامت	۱۱۴-۱۴۸ق
		نام مادر	فاطمه دختر قاسم بن محمد بن ابی بکر
امام هفتم
	موسی بن جعفر
		القاب	کاظم
		کنیه ها	ابوالحسن
		ولادت	7 صفر 128 ه‍.ق (مدینه)
		شهادت	25 رجب 183 ه‍.ق (کاظمین)
		امامت	۱۴۸-۱۸۳ق
		نام مادر	حمیده بربریه
امام هشتم
	علی بن موسی
		القاب	رضا
		کنیه ها	ابوالحسن
		ولادت	11 ذی القعده 148 ه‍.ق (مدینه)
		شهادت	آخر صفر 203 ه‍.ق (مشهد)
		امامت	۱۸۳-۲۰۳ق
		نام مادر	تکتم
امام نهم
	محمد بن علی
		القاب	تقی، جواد
		کنیه ها	ابوجعفر
		ولادت	10 رجب 95 ه‍.ق (مدینه)
		شهادت	آخر ذی القعده 220 ه‍.ق (کاظمین)
		امامت	۲۰۳-۲۲۰ق
		نام مادر	سبیکه
امام دهم
	علی بن محمد
		القاب	هادی، نقی
		کنیه ها	ابوالحسن
		ولادت	15 ذی الحجه 212 ه‍.ق (مدینه (صریا))
		شهادت	3 رجب 254 ه‍.ق (سامرا)
		امامت	۲۲۰-۲۵۴ق
		نام مادر	سمانه مغربیه
امام یازدهم
	حسن بن علی
		القاب	زکی، عسکری
		کنیه ها	ابومحمد
		ولادت	10 ربیع الثانی 232 ه‍.ق (مدینه)
		شهادت	8 ربیع الاول 260 ه‍.ق (سامرا)
		امامت	۲۵۴-۲۶۰
		نام مادر	حدیثه یا سلیل
امام دوازدهم
	م ح م د بن الحسن
		القاب	قائم
		کنیه ها	ابوالقاسم
		ولادت	15 شعبان 255 ه‍.ق (سامرا)
		شهادت
		امامت	تا کنون-۲۶۰
		نام مادر	نرجس خاتون

پيوندها

• امام
• اهل بیت
• اولی الأمر

منابع

• نهج البلاغه، ترجمه محمد دشتى؛

• فضل بن حسن طبرسی، إعلام الوری بأعلام الهدی، ترجمه عزيز الله عطاردى‌، انتشارات اسلامية، تهران‌، 1390 ق‌؛