آیه تبدیل

برخى آیه 101 سوره نحل را که به تبدیل و جایگزینى آیه‌اى از قرآن به جاى آیه دیگر اشاره دارد، «آیه تبدیل» یا «آیه تبدّل» گفته‌اند.

«و إِذا بَدّلنا ءَايةً مَكانَ ءَايةٍ واللّهُ أَعلَمُ بِما ينزّلُ قَالوا إِنّما أنتَ مُفترٍ بَل أَكثرُهُم لَايعلَمون»

و هنگامی که آیه ای را [که در بردارنده حکم جدیدی است] جایگزین آیه دیگر می کنیم، در حالی که خدا به آنچه نازل می کند داناتر است، مخالفان می گویند: تو فقط [بر خدا] دروغ می بندی! [چنین نیست که می گویند] بلکه بیشترشان [اسرار تبدیلِ احکام را] نمی‌دانند.

[16–101] (مشاهده آیه در سوره)

در شأن نزول این آیه از ابن عباس نقل کرده اند كه مشرکان بهانه‌جو، هنگامی که آیه‌ای نازل می‌شد و دستور سختی در آن بود و سپس آیه دیگری می‌آمد و دستور آسانتری در آن بود، می‌گفتند: محمد اصحاب خود را مسخره می‌کند، امروز به چیزی دستور می‌دهد و فردا از همان نهی می‌کند و چیز آسان ترى را مى خواهد، اینها نشان می‌دهد که محمد همه را از پیش خود می‌گوید، نه از ناحیه خدا؛ در این هنگام آیه فوق نازل شد و به آنها پاسخ گفت.

قرآن در این آیه مى گوید: آنها نمى فهمیدند كه مقصود از نسخ، مصلحت است نه راحتى یا مشقّت و این نیز در اختیار خدا است كه آیه اى را با آیه اى دیگر نسخ كند و مردم را نرسد كه به وسیله قیاس، اجماع و امثال آن، آیه اى از قرآن را نسخ كنند. آری، آنها نمی‌دانند که قرآن در پی ساختن یک جامعه انسانی است، جامعه‌ای پیشرو با معنویت عالی. با این حال بدیهی است که این نسخه الهی گاهی نیاز به تبدیل و تعویض دارد.

منابع

• دائرة المعارف قرآن کریم، علی خراسانی، ج1، ص376.
• برگزیده تفسیر نمونه، ج2، ص599.

قرآن
متن و ترجمه قرآن
اوصاف قرآن	(اسامی و صفات قرآن، اعجاز قرآن، عدم تحریف در قرآن)
اجزاء قرآن	آیه، سوره، جزء، حزب، حروف مقطعه
ترجمه و تفسیر قرآن	تاریخ تفسیر، روشهای تفسیری قرآن، سیاق آیات، اسرائیلیات، تاویل، فهرست تفاسیر شیعه، فهرست تفاسیر اهل سنت، ترجمه های قرآن
علوم قرآنی	تاریخ قرآن: نزول قرآن، جمع قرآن، شان نزول، کاتبان وحی، قراء سبعه
	دلالت الفاظ قرآن: عام و خاص، مجمل و مبین، مطلق و مقید، محکم و متشابه، مفهوم و منطوق، نص و ظاهر، ناسخ و منسوخ
تلاوت قرآن	تجوید، آداب قرائت قرآن، تدبر در قرآن
رده ها: سوره های قرآن * آیات قرآن * واژگان قرآنی * شخصیت های قرآنی * قصه های قرآنی * علوم قرآنی * معارف قرآن