السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی (کتاب)
 | |
| نویسنده | محمد بن ادريس حلّى |
| موضوع | فقه شيعه |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | ۳ |
|
| |
«السَرائر الحاوی لتحریر الفتاوی» تألیف محمد بن ادریس حلّى (م، ۵۹۸ ق)، یک دوره کامل فقه استدلالى است. کتاب «السرائر» از زمان نگارش مورد توجه فقهاى بزرگ شیعه همچون علامه حلى (م، ۷۲۶ ق) و شهید اول (م، ۷۸۶ ق)، واقع شده و در کتب فقهى خود به آن استناد کرده‌اند.
مؤلف
«محمد بن ادریس حلى» (۵۹۸-۵۴۳ ق)، از فقها و مجتهدین بزرگ شیعه در قرن ۶ هجری است. او از شاگردان سید ابوالمکارم بن زهره، عمادالدین طبری و ابن شهرآشوب مازندرانى بوده و خود از اساتید محمد بن جعفر بن نما حلی و فخار بن معد موسوی می باشد.
ابن ادریس به استفاده فراوان از دلایل عقلی در استنباط احکام و شکستن سنت تقلید از آرای شیخ طوسی و احیای باب اجتهاد در فقه مشهور است.
کتاب «السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی» او از مهم‌ترین منابع فقهی شیعه است. برخی دیگر از آثار او عبارتند از: المنتخب من تفسیر القرآن، مستطرفات السرائر، رسالة فی معنی الناصب، خلاصة الاستدلال فی المواسعة و المضایقة، حاشیة الصحیفة السجادیة.
معرفی کتاب
کتاب «السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی» ابن ادریس حلی یک دوره کامل از کتاب‌های فقهی و احکام مربوط به مسائل هر باب را از طهارت تا حدود، با روش ابتکارى و سرشار از اندیشه هاى نو و مطالب تازه است. مؤلف در لابلای فتواهای خود، به مطالب غیر فقهی مثل حدیث، تاریخ، رجال، عقاید شیعه و اصول فقه نیز پرداخته است. از این رو السرائر، افزون بر ارزش فقهى، ارزش حدیثى قابل توجهى نیز دارد.
ابن ادریس این کتاب را در زمان حیات خود بارها تدریس کرد و شاگرد مبرّز وی سید فخار بن معدّ موسوی آن را استنساخ و روایت کرده است.
در کتاب السرائر، غالبا نظریات شیخ صدوق (م ۳۸۱ ق)، سید مرتضى (م ۴۳۶ ق)، شیخ طوسى (م ۴۶۰ ق) و در مواردى سلّار دیلمی (م ۴۶۳ ق)، مطرح و مورد بررسى و تحلیل واقع شده‌اند.
کتاب «السرائر» به عنوان کتابی در تقابل با کتاب «المبسوط» شیخ طوسی تلقی شده و گاهى تعبیر به تجاوز از حد و سنت شکنى شده است. ابن ادریس حلی، بدان جهت که با نگارش کتاب «السرائر»، سد حدود یک قرن رکود اجتهاد را، با جسارت علمی خویش شکست و بار دیگر باب اجتهاد را گشود، جایگاهی والا در فقه شیعه دارد. مؤلف در مقدمه کتاب، از نبودن اجتهاد زنده در عصرش و کوتاهى بعضى از علماء در این زمینه انتقاد نموده و آنان را ترغیب به تألیف کتابهاى محققانه نموده است.
کتاب او دارای ویژگی هایی است، از جمله: عمل نکردن به اخبار آحاد، بسیار به آیات قرآن نظر داشتن، بر اجماع تکیه کردن، بسیار به آرای شیخ طوسی پرداختن، نظرات دیگر فقها را به همراه نقد و بررسی بیان کردن، اجتناب تام از تقلید، پرداختن به نظرات اهل سنت و بررسی برخی از مسائل فقهی بگونه تطبیقی.
این کتاب به علت تحقیقات گرانقدر و اجتهاد زنده و سبک نو در استنباط مسائل فقهى از ادله شرعى، که در آن نکات لغوى و رجالى در کنار فقه الحدیث و نظریات فقهى مطرح شده است، همواره مورد توجه و بررسى فقهاى بزرگ بوده است و تقریبا در تمام موسوعه‌هاى فقهى همچون آثار محقق حلّى (م ۶۷۶ ق)، کتابهاى قواعد الاحکام و مختلف الشیعه علامه حلّى (م ۷۲۶ ق)، آثار شهید اوّل (م ۷۸۶ ق)، جامع المقاصد محقق کرکى (م ۹۴۰ ق)، حدائق الناظره شیخ یوسف بحرانى (م ۱۱۸۶ ق)، مفتاح الکرامة سید جواد عاملى (م ۱۲۲۶ ق)، ریاض المسائل سید على طباطبائى (م ۱۲۳۱ ق)، مستند الشیعه ملا احمد نراقی (م ۱۲۴۵ ق)، جواهر الکلام شیخ محمدحسن نجفى (م ۱۲۶۶ ق) و کتابهاى شیخ انصارى، به آن استناد شده است.
ابن ادریس حلی در پایان کتابش یک دوره کامل از کتابشناسی و شخصیت‌شناسی مطالب خودش را به عنوان «مُستطرفات» آورده است. او در این باب از کتاب، به سلسله سند روایت‌ها، بررسی اعتبار کتاب‌های دست اول حدیثی، تاریخی و فقهی مثل المحاسن برقی، النوادر اشعری، جامع بزنطی و غیر آن پرداخته و احادیث مهم از آنها را نقل نموده است. این باب از کتاب نیز به عنوان یک کتاب رجالی با نام «مستطرفات السرائر» به طور مستقل چاپ شده و مورد توجه دانشمندان این دانش قرار گرفته است.
منابع
- نرم افزار جامع فقه اهل البیت، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
- "معرفی کتاب السرائر"، آیین رحمت - دفتر آیت‌لله مکارم شیرازی.
- کتابشناسی تفصيلی مذاهب اسلامی، محمدرضا ضميری.
- "ابن ادریس حلی و کتاب السرائر"، علیرضا هدایی، مقالات و بررسی‌ها، ۱۳۷۵.
| فقه | ||
| کلیات: | تاریخ فقه، ابواب فقه، احکام، اجتهاد، منابع اجتهاد در فقه شیعه، تقلید، اصول فقه، قواعد فقهی | |
| منابع: | عروة الوثقى، شرایع الاسلام، علل الشرائع، لمعه، جواهرالكلام، المكاسب المحرمه، مدارک الاحکام و ... | |
| ↓ رده ها ↓ | ||
| فقه: | فقیهان، منابع فقهی، اصطلاحات فقهی، آیات الاحکام، منابع اجتهاد در فقه شیعه، قواعد فقه | |
| اصول فقه: | اصول فقه، اصولیون، منابع اصول فقه، اصطلاحات اصول فقه | |
| احکام: | احکام، احکام عبادی، احکام اقتصادی، احکام خانواده، احکام روابط اجتماعی، احکام قضایی و جزایی، احکام اطعمه و اشربه، اصطلاحات احكام | |
