علامه امینی
«شیخ عبدالحسین امینی» (۱۳۹۰-۱۳۲۰ ق) مشهور به «علامه امینی»، از علمای بزرگ شیعه در قرن ۱۴ هجری و از شاگردان سید محمد فیروزآبادی و محمدحسین غروی اصفهانی بود. علامه امینی در حدیث، کلام، تفسیر، فقه، تاریخ و رجال صاحبنظر بود و بیشتر ساعات ایشان به تحقیق و مطالعه میگذشت. کتاب ارزشمند «الغدیر» از مشهورترین آثار اوست.
 | |
| نام کامل | عبدالحسین امینی تبریزی |
| زادروز | ۱۳۲۰ قمری |
| زادگاه | تبریز |
| وفات | ۱۳۹۰ قمری |
| مدفن | نجف، کتابخانه امیرالمؤمنین علیهالسلام |
|
| |
| اساتید |
سید محمد فیروزآبادی، محمدحسین غروی اصفهانی، میرزا علی ایروانی، سید محمد مولانا، شیخ آقا بزرگ تهرانی،... |
|
| |
| آثار |
الغدير فی الكتاب و السنة و الادب، شهداء الفضیلة، سیرتنا و سنتنا سیرة نبینا و سنته، تفسیر فاتحة الکتاب، فاطمه زهرا سلاماللهعلیها، السنة و السیرة،... |
محتویات
ولادت و خاندان
عبدالحسین امینی در سال ۱۳۲۰ ه.ق (برابر با ۱۲۸۱ ه.ش) در شهر تبریز، به دنیا آمد. پدر بزرگوارش شیخ احمد امینی تبریزی،[۱] از فقها و مجتهدین زمان خود و در زهد و تقوا زبانزد عموم بود و مردم به ایشان همواره به دیده احترام مینگریستند. او در سال ۱۳۰۴ ه.ق به تبریز مهاجرت نمود و برای همیشه ساکن آنجا گردید. برخی آثار به یادگار مانده از ایشان عبارتند از: شرحی بر قصیده المفجع و تعلیقاتی بر مکاسب شیخ انصاری.
همچنین پدربزرگ علامه امینی، مولی نجفقلی مشهور به «امین الشرع» بود که نام خانوادگی علامه نیز از همین لقب گرفته شده است. وی نیز به گردآوری اخبار ائمه اطهار علیهم السلام علاقه بسیاری داشت و چند مجموعه روایت نیز تدوین کرده و اشعاری به فارسی و ترکی از وی به جا مانده است.
تحصیلات و استادان
علامه امینی از همان کودکی، استعداد و تیزهوشی عجیبی از خود نشان میداد و با حافظه قوی و سرعت عجیبش در درک مسائل دینی، همه نگاهها را به خویش جلب کرد.[۲] او تحصیل را از محضر پدرش آغاز نمود و ادبیات عرب، منطق و تا اندازهای فقه و اصول را از او آموخت.[۳]
عبدالحسین در سن ۱۶ سالگی برای ادامه تحصیل راهی نجف اشرف شد و تا حدود سن ۳۲ سالگی در آنجا مشغول کسب معارف الهی بود. در این سالها در محضر اساتیدی چون: آیة الله سید محمد فیروزآبادی، آیة الله سید ابوتراب خوانساری، آیة الله میرزا علی ایروانی، سید محمد مولانا و آیة الله میرزا ابوالحسن مشکینی، کسب علم نمود.
ایشان در سن ۳۲ سالگی به زادگاه خود تبریز مراجعت نموده و برای مدت کوتاهی در آنجا ماندگار شد. اوقات ایشان در آن ایام به تدریس و تحقیق مصروف گردید و در آن زمان بود که کتاب نفیس «تفسیر فاتحة الکتاب» توسط ایشان به نگارش درآمد.
علامه امینی پس از مدتی مجدداً راهی نجف اشرف شد و ضمن تحقیق و مطالعه فراوان، در مجالس اساتید برجسته و مراجع تقلید آن روزگار به استمرار حاضر شد و توانست به مرتبه والای اجتهاد نائل گردد و همچنین از علما و مجتهدین بزرگ آن عصر اجازه روایت نیز دریافت کند. بعضی از مشایخ روایی و اجتهاد ایشان عبارتند از:
- شیخ محمدحسین کمپانى اصفهانی
- شیخ آقا بزرگ تهرانی
- سید ابوالحسن موسوی اصفهانی
- میرزا محمدحسین نائینى
- شیخ عبدالکریم حائرى
آثار و تألیفات
- الغدير فی الكتاب و السنة و الادب
- شهداء الفضیلة
- سیرتنا و سنتنا سیرة نبینا و سنته
- تفسیر فاتحة الكتاب
- العترة الطاهرة فی الكتاب العزيز
- فاطمه زهرا سلام الله علیها
- آداب الزائر لمن یمم الحائر؛ رسالهای موجز در اعمال و مستحبات زیارت سیدالشهداء علیهالسلام
- السنة و السیرة
- ثمرات الأسفار
- ریاض الأنس
- المقاصد العلیة فی المطالب السنیة
- تحقیق و تعلیق بر «کامل الزیارات»
- اعلام الأنام فی معرفة الملک
- رساله در علم درایه
- رساله در نیّت
- تعلیقه بر کتاب «رسائل» شیخ انصاری
- تصحیح «وسائل الشیعة»
فعالیتهای علمی و فرهنگی
علامه امینى در علوم اسلامى مانند تفسیر، حدیث، درایه و علم رجال استادى کم نظیر و به خصوص در علم فقه و تاریخ گوى سبقت را از همه محققان در ربود.
هنگامى که نخستین تألیف وى تحت عنوان «شهداء الفضیلة» در سى و پنجمین سال زندگى پر برکتش منتشر شد، مراجع و علماى بزرگ زمان هم چون سید ابوالحسن اصفهانى، حاج آقا حسین طباطبایى قمى، شیخ آقا بزرگ تهرانى و شیخ محمد حسین کمپانى، زبان به تحسین گذاردند و این زمانى است که هنوز سخنى از «الغدیر» در میان نبود و پس از این مراحل است که این بزرگوار ۴۰ سال دیگر از عمر پر برکت خویش را با تلاشى بى مانند و پشت کارى کم نشان در راه تحقیق و تتبع گذارنده و کتاب عظیم و شاهکار خویش (الغدیر) را به جهان اسلام تقدیم داشت.
علامه براى گردآورى مطالب «الغدیر» سفرهاى پژوهشى بسیار کرد. در سرزمینها و شهرها، کعبه آمالش کتابخانه هاى عمومى و شخصى بود. این سفرها پر بار عموما به مطالعه و استنتاج و تهیه مأخذ و ملاقات با استادان مى گذشت. از جمله شهرهایى که وى به این هدف به آنها سفر کرد، مى توان: حیدرآباد، دکن، علیگره، لکنهو، کانپور، جلالى (در هند)، رامپور، فوعه، معره، قاهره (در مصر)، حلب، نبل و دمشق (در سوریه) را بر شمرد، عشق به خاندان عترت چنان سراسر وجودش را فرا گرفته بود که ساعتها مطالعه در مخزن کتابهاى خطى و دست یافتن به گوهرهاى گرانبهاى نبوى را بر خویشتن خویش هموار ساخته هرگز احساس خستگى نمى نمود.
گویند در کتابخانهى یکى از شهرهاى عراق به مطالعه مى پرداخت و چون این کتابخانه در هر شبانه روز تنها چهار ساعت بیشتر باز نبود، علامه امینى هم نمى توانست بیش از چهار روز در آن شهر بماند. با توافقى که میان وى و رئیس کتابخانه برقرار شده بود، علامه امینى هر روز به هنگام ظهر یعنى ساعت تعطیل کتابخانه وارد آنجا مى شد. کتابدار، در را به روى او مى بست تا روز بعد ساعت ۸ صبح که در را به رویش مى گشود. در نتیجه او روزى ۲۰ ساعت در این کتابخانه کار مى کرد و با لقمه نانى که همراه داشت و جرعه آبى که کتابدار در اختیارش مى گذاشت، توانست از میان چهار هزار نسخه خطی موجود در آن کتابخانه، مأخذ دلخواه خود را بیابد. آرى این همه توانایى و پشتکار و دل بستگى به کار، فقط و فقط در پرتو ایمان و عشق میسر است.
وی از امام علی علیه السلام به عنوان محور امت اسلامی بعد از پیامبر اسلام صلی الله علیه وآله یاد میکند. علامه امینی با تأسیس کتابخانه در نجف اشرف، دانشگاه بزرگ عالم تشیع را تا حد امکان از کتاب بینیاز کرد. او در صدد بود عدل علی علیهالسلام با به اجرا در آمدن اصول سیاسی اسلام دیگر بار در جامعه انسانی آشکار گردد.
علامه امینی به همراه بزرگانی همچون سید عبدالحسین شرف الدین عاملی نهضت متن گرایی را بنیان نهادند تا مبانی فلسفه سیاسی اسلام را با ارائه مدرک به امت اسلامی عرضه نمایند و به این وسیله در مقابل نهضت پیشینگرایی یا نهضت سلفیه ایستادند. علامهی مصلح با جمعآوری اجتماعات پیشوایان شیعه تمامی زمینههای شک و تردید را در بارهی حدیث غدیر از بین میبرد.
روش علامه برای مبارزه با استعمار، تدافعی نبود، بلکه با مطرح کردن ولایت و امامت و بحثهای عمیق علمی پیرامون آن، به ولایت فقیه در عصر غیبت رسید و بحث و درس اختصاصی پیرامون آن را امری لازم و ضروری دانست. وی حکومت را از آنِ ولی فقیه به حساب آورد و گفت: «دیگران غاصبند و این مقام، حق مسلم آن فریادگر است.» و در جای دیگر به صراحت هرچه تمامتر ندا برداشت: «الامام الخمینی ذخیرة الله للشیعة»؛ امام خمینی ذخیره خدا برای جهان تشیع است.
علامه غیر از تألیف کتب، به خدمات دیگرى نیز مى پرداخت، از جمله کتابخانه «مکتبة الامام امیرالمؤمنین العامه» در نجف از باقيات الصالحات آن بزرگوار بوده و از نظر کیفیت در شمار با ارزش ترین کتابخانه هاى علمى دنیاى اسلام است.
امینی از نگاه عالمان
- سید ابوالحسن اصفهانی: «کتاب ارجمند شهداء الفضیلة را با امعان نظر نگریستم و دیدم با حسن ظنی که به مؤلف امینش – علّامه امینی – دارم، مطابقت دارد. این پرچمدار دانش و ادب و قهرمان جنبش فکری اسلامی، همانگونه است که زیبندۀ دانش و فضیلت و رای و بصیرت است.»
- شیخ آقا بزرگ تهرانی: «از خصوصیات علّامه، محبت و ارادت کامل به آل محمد (صلیاللهعلیهوآله) میباشد که زبانزد همه است و میتوان گفت: الغدیر اثری از آثار آن محبتها میباشد... بعد از اینکه به محتوی و عظمت علمی کتاب الغدیر پی بردم، دست به دعا برداشته و از خدا طلب نمودم که بقیه عمر مرا به علّامه امینی ببخشد، تا ایشان صورت واقع الغدیر بدهد...».
- شیخ عباس قمی: «علّامه بزرگوار و مجاهد عالیقدر مرحوم حاج شیخ عبدالحسین فرزند احمد امینی تبریزی از اعاظم علما و اکابر دانشمندان معاصر بوده است. مرحوم علّامه امینی حقاً از نوادر علماء معاصر بوده است که در راه خدمت به دین و ولایت تحمل شدائدی نمود و مسافرتهایی را به کشورهای هند و پاکستان و سوریه و حلب و غیره کرده و مطالعات بسیاری در کتب و کتابخانهها کرده و دائرةالمعارفی بنام الغدیر در موضوع ولایت حضرت امیرالمؤمنین علی بن ابیطالب (علیهالسّلام) و مثالب غاصبین حقش از کتب اهل سنت نوشته که در فن خود بینظیر و موجب استبصار بسیاری از اهل سنت که تقلید کورکورانۀ ستمکاران به اهل بیت (علیهالسّلام) را مینمودند گردیده است.»
- آیتالله سید ابوالقاسم خویی: آیتالله سید عبدالکریم موسوی اردبیلی در دیدار اعضای ستاد کنگرۀ علّامه امینی نقل کردهاند: «به یاد دارم که روزی خدمت مرحوم آیتالله سید ابوالقاسم خویی حرکت میکردیم. مطلبی از ایشان پرسیده بودم. وقتی جوابم را گرفتم، میخواستم خداحافظی کنم که فرمودند: «علّامه امینی از ایران برگشتهاند نمیخواهید، به دیدن ایشان برویم؟» عرض کردم: «امروز روز درس است، اگر اجازه بفرمایید، ما روز دیگری میرویم و امروز به درسهایمان میرسیم.» فرمود: «مطمئن باشید، ثواب زیارت ایشان از ثواب همۀ این درسها بیشتر است.»
- آیتالله محمد فاضل لنکرانی: «علّامه امینی با صرف دقت و تحمل مشقتها و مسافرتهای متعدد، توانست یکی از بزرگترین خدمات ارزنده را به عالم تشیع بنماید و تا حدّ قابل اعتنایی از مظلومیت مکتب تشیع که امام آن نیز اول مظلوم عالم بود، بکاهد. حقیقتاً کتاب الغدیر مخصوصاً با قلم رسا و مطابق روزش، توانسته جمیع شبهات را در رابطۀ با مسئله امامت و وصایت بلافصل امیرالمؤمنین (علیهالسّلام) پاسخی متناسب که مقبول عقل سلیم و منطقی خالی از تعصب است بدهد.»
- آیتالله صافی گلپایگانی: «در عصر حاضر و قرن چهاردهم، علّامه امینی یکی از مفاخر بزرگ و نوابغ علم و ادب و خادمین موفق اسلام بود. تلاش مداوم و کوشش بیوقفۀ آن عالم جلیل، در معرفی حقایق اصل و اصیل اسلام و معارف حق این دین حنیف و مکتب پربار و یگانه اَعدال قرآن کریم، اهل بیت (علیهالسّلام)، کمنظیر بود.»
وفات
مرحوم علامه امینی، سرانجام در روز جمعه ۱۲ تیر ماه ۱۳۴۹ شمسی (برابر با ۲۸ ربیع الثانی ۱۳۹۰ ق) در ۷۰ سالگى در تهران دار فانی را وداع گفت. پیکر پاکش به نجف اشرف منتقل گردید و بعد از تشییع و طواف بر گرد مزار امیرالمؤمنین علیهالسلام، در کتابخانه عمومى که خود تأسیس کرده بود به خاک سپرده شد.
پانویس
منابع
- "نگاهبان غدیر؛ علامه امینی"، دانشنامه رشد، تاریخ بازیابی: ۲۶ آذر ۱۳۹۲.
- "نگاهی به زندگی علامه امینی"، سایت تبیان، تاریخ بازیابی: ۲۶ آذر ۱۳۹۲.
- "علامه امینی"، حسن اردشیری لاجیمی، مجله مبلغان، اسفند ۱۳۸۸، شماره ۱۲۶.
آرشیو عکس و تصویر
عبدالحسین امینی تبریزی
عبدالحسین امینی تبریزی در هند
عبدالحسین امینی تبریزی در خانه شخصی در نجف اشرف
عبدالحسین امینی تبریزی در سوریه
عبدالحسین امینی تبریزی در حال مطالعه
عبدالحسین امینی تبریزی و سید نصرالله موسوی بنی صدر
عبدالحسین امینی تبریزی در یکی از بیمارستان های تهران
تشییع پیکر عبدالحسین امینی تبریزی
درب ورودی مزار عبدالحسین امینی تبریزی در نجف
تمبر یادبود عبدالحسین امینی تبریزی
درب ورودی کتابخانه امیرالمؤمنین علیه السلام در نجف
کتابخانه امیرالمؤمنین علیه السلام در نجف
کتابخانه امیرالمؤمنین علیه السلام در نجف
قبر علامه امینی در گوشه کتابخانه امیرالمؤمنین علیه السلام - نجف
.jpg)
.jpg)
