اعلام الدین فی صفات المومنین (کتاب)
 | |
| نویسنده | حسن بن محمد دیلمی |
| موضوع | اخلاقی |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | ۱ |
| تحقيق | موسسه آل البيت |
|
| |
کتاب «اعلام الدین فی صفات المومنین»، تألیف حسن بن محمد دیلمی از محدثان بزرگ شیعه در قرن هشتم هجری است. این کتاب در موضوع اصول و فروع دین و فضائل و رذائل اخلاقی بوده و به دلیل اعتبار آن، یکی از مآخذ «بحارالانوار» می‌باشد.
مؤلّف
مؤلّف کتاب، «حسن بن ابی‌الحسن دیلمی»، از محدثان قرن هشتم هجری و از شاگردان شهید اول و فخر المحققین حلی است.
دیلمی، عارفی نامدار و فرزانه و متبحر در فقه، حدیث، عرفان و تاریخ و از نامداران حوزه‌های علمیه شیعه بود که با تألیف آثار ارزشمندی چون «ارشاد القلوب»، «غررالاخبار و دررالآثار» و «اعلام الدین» در وعظ و ارشاد مردم کوشید.
وی در بین علمای شیعه از جایگاه شایسته و والایی برخوردار است و علامه مجلسی دو کتاب ارزشمند اعلام الدین و ارشاد القلوب آن بزرگوار را در بحارالانوار خود نقل کرده است. ابن فهد حلی صاحب «عدة الداعی» از شاگردان مبرز اوست.
معرفی اجمالی کتاب
آقا بزرگ تهرانی در «الذریعه» درباره «اعلام الدین» می نویسد: «این کتاب از حسن دیلمی است و از کتاب «غرر الاخبار» او ظاهر می شود که مولف آن را در اواسط قرن هشتم تالیف نموده است و از مآخذ بحارالانوار می باشد و نیز «امیر محمد اشرف» در کتاب «فضایل السادات» از آن روایت نقل کرده است».
حسن بن محمد دیلمی در مقدمه این کتاب، به غربت و تنهایی اش در اواخر عمر اشاره نموده و به قلت کتب و کمبود انیس و مذاکر، از قدر ناشناسی مردم ملول و دلتنگ است و هدف از نوشتن کتاب را همان تذکر و عبرت آموزی ذکر می کند.
دیلمی کتاب خود را طوری ترتیب داده که هر کس با مطالعه آن با یک دروه اصول و فروع دین به صورت استدلالی و از راه احادیث آشنا می‌شود. او ابتدای کتاب خود را به بحث اصول دین اختصاص داده و مباحثی مانند اثبات وجود خدا با راه‌های عقلی، توحید، عدل و وجوب عصمت و راه‌های اثبات احکام شرع را بیان کرده و پس از آن کلمات مبسوطی از ائمه علیهم‌السلام را در باب توحید ذکر نموده است. بحث علم و جهل و ارزش علم و عالم از دیدگاه روایات، بحث بعدی کتاب می‌باشد. سپس بحث عظمت قرآن، صفات مؤمن و اقسام مؤمنین را به طور مفصل بیان کرده است.
او مواعظ و وصایایی از پیامبر اسلام و ائمه اطهار علیهم‌السلام را آورده و بحث مفصلی در ثواب الاعمال و عقاب الاعمال ضمیمه کتاب خود کرده است و در خاتمه نصایح و مواعظی از امام علی علیه‌السلام را بیان نموده است.
دیلمی در «اعلام الدین» خود، کتاب ابوالصلاح حلبی «البرهان علی ثبوت الایمان»، را که یک دوره فشرده اصول عقاید است و همچنین «الاربعون حدیثاً» تألیف ابن ودعان را هم به صورت کامل آورده است. او سند روایات را به علت مشهور بودن احادیث حذف کرده است، ولی دیگران روایات او را به جهت وثاقت و مقام دیلمی مستند دانسته‌اند.
وضعیت نشر
موسسه آل البیت قم در سال ۱۴۰۸ هـ.ق، کتاب اعلام‌الدین را در یک جلد به زبان عربی به چاپ رسانده و در مقدمه آن آورده است که اساس کار ما، نسخه ای بوده است که در کتابخانه آستان قدس رضوی به شماره ۳۸۱ موجود است.
منابع
- حافظ فرزانه، مرکز مطالعات و پژوهش‌های فرهنگی حوزه علمیه، سایت اندیشه قم.
- گلشن ابرار، جلد ۴، زندگی نامه "حسن بن محمد الدیلمى" از نعمت الله فروغی.
متن کتاب
