الجواهر السنیة فی الاحادیث القدسیة (کتاب)
 | |
| نویسنده | شیخ حر عاملی |
| موضوع | احاديث قدسي |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
|
| |
کتاب «الجواهر السَنيّة في الأحاديث القُدسية» تألیف شیخ حر عاملی (م، ۱۱۰۴ ق)، نخستين كتابى است كه احاديث قدسى را يكجا گردآورى نموده است.
محتویات
مؤلف
محمد بن حسن حُرّ عاملی معروف به «شیخ حر عاملی» (۱۱۰۴-۱۰۳۳ ق) از علما و فقهای شیعه و راویان حدیث در قرن ۱۱ هجری است. شیخ در مکتب اساتید بزرگی همچون فیض کاشانی، سید هاشم بحرانی و آقا حسین خوانساری، پرورش یافته است.
شیخ حر در فقه مسلک اخباریان را داشت ولی اخباری معتدل بود. وی صاحب کتاب «وسائل الشیعه»، یکی از ارزشمندترین کتب مرجع حدیثی شیعه می‌باشد که همچنان مرجع استنباط علما و مجتهدان است. از دیگر آثار او، جواهر السنیّه، الفصول المهمة، اثبات الهداة بالنصوص و المعجزات، صحیفه سجادیه ثانیه، امل الآمل و الفوائد الطوسیه می باشد.
شیخ حرعاملی در روز 21 ماه رمضان 1104 ق. چشم از جهان فروبست و در مشهد مقدس در حجره‌ای از حجره‌های صحن شریف حرم امام رضا علیه السلام به خاک سپرده شد.
معرفى كتاب
مرحوم شیخ حر عاملی در مقدمه «الجواهر السنية في الأحاديث القدسية» در بیان انگیزه نگارش کتاب خود و معرفی آن مى گويد:
«... اين كلمات الهى و پيامبر و امامان علیهم السلام شايسته آن هستند كه كمر همّت بست تا دل هاى انسانها به آنها توجه كامل نمايند و فهم ها براى درك آنها آماده باشند. اين بود كه من هم قسمتى از آن كلام ها را كه علماى نيكوكار از ائمه اطهار و آنها هم از پيامبر(ص) برگزيده الهى و پيامبر هم از ذات مقدّس الهى نقل كرده، در اين كتاب جمع آورى كردم كه معروف به «احاديث قدسى» است. منتها من نديدم كه احدى از اصحاب ما آنها را در يك كتاب جمع آورى و نشر كرده باشد. لذا علاقمند شدم من نخستين كسى باشم كه آنها را در يك كتاب زيبا جمع كرده باشم. بنابراين، اين كتاب شامل مهمترين منابع احكام الهى است كه با مواعظ بليغ خود جلوى افكار شيطانى را بگيرد و از بين ببرد، و به دليل داشتن جنبه استدلال و برهان متين و قوى بر ساير كتابها امتياز دارد و نسبت به ساير كتابها از اين جهت برترى دارد كه برادر قرآن است. من از همه آن احاديث، همين مقدار را توانستم گردآورى و در اين كتاب جمع كنم، و آن را به نام "الجواهر السنية في الأحاديث القدسية" نامگذارى نمودم.»
گذشته از جامع بودن كتاب، احاديثى كه در آن فراهم آمده است مورد اتفاق هر دو طايفه (شيعه و سنى) است و هر دو گروه صحت سلسله سندهاى آنها را تأييد كرده اند، به طورى كه مى توان گفت هر دو فرقه در مضمون آنها اجماع دارند و از كثرت راويان به حد تواتر رسيده اند. مضامين اين احاديث با برهان صحيح و قاطع حكم بر وجوب پيروى از مذهب امامیه مى نمايد و ثابت مى كند كه حق به جانب فرقه ناجيه اثنا عشرى مى باشد و با همه اين خصوصيات فرقه ناجيه را نيز معرفى مى نمايد.
كتاب «الجواهر السنية» با عنوان «كليات حديث قدسى» توسط زين العابدين كاظمى خلخالى به فارسی ترجمه شده است.
محتوای کتاب
كتاب «الجواهر السنية» در مجموع 691 حديث را دربردارد. مؤلف در مقدمه کتاب در مورد شیوه تألیف آن مى نويسد:
«آن را طبق ترتيب پيامبرانى كه به آن سخن مخاطب شده اند، به ابوابى (13 باب) مرتب نمودم، كه اميدوارم با يارى خداى بزرگ به پايان برسانم. لازم به تذكر است آنچه را كه داخل آن ابواب پيامبران نبوده اند، طبق خبر دهندگان از خداوند يعنى امامان (عليهم السلام) در آخر كتاب جداگانه قرار دادم. و احاديثى در فضيلت حضرت على (عليه السلام) و امامان از فرزندانش (عليهم السلام) و دستور الهى در باره امامت آنها را هم جمع آورى كرده و آنها را در دو باب به نام "ابواب الائمه" گنجاندم.
- باب اول: درباره احاديثى كه از طريق محدثين و علماى شيعه وارد شده است و علما آنها را ضبط كرده اند.
- باب دوم: درباره احاديثى كه از طريق اهل سنت وارد شده و علماى آنها در كتاب‌هاى خود ذكر كرده اند.
مؤلف در «خاتمه» به ذكر طرق روايت خويش از مؤلفين و مصنفين كتاب‌هاى مورد مراجعه خود مى پردازد.
كتاب از يك مقدمه و متن كه شامل دو بخش است تشكيل شده است.
بخش اول كتاب شامل 13 باب است كه حاوى احاديثى در شأن يازده تن از انبيا(ص) و برخى از ائمه(ع) است. باب آخر اين بخش از كتاب، احاديثى است كه از طريق اهل سنت در بحث امامت وارد شده است.
بخش دوم كتاب شامل 8 باب است كه در هفت باب، احاديث يكى از ائمه(ع) روايت شده و در باب هشتم احاديثى روايت شده كه مشخص نيست كدام امام فرموده است.
نویسنده در بخش اول كتاب احاديثى در شأن پيامبران بزرگوارى همچون آدم(ع)، نوح(ع)، ابراهیم(ع)، يعقوب(ع)، يوسف(ع)، شعيب(ع)، موسى(ع)، داود(ع)، دانيال(ع)، عيسى(ع) و حضرت محمد(ص)، گردآورى كرده است. وى احاديث مرتبط به هر پيامبر را در يك باب قرار داده است. پس از آن در دو باب مجزا احاديثى كه در شأن ائمه از طريق شيعه و اهل سنت آمده را گردآورده است. مؤلف در اين بخش از كتاب، 532 حديث قدسى آورده است.
در بخش دوم از كتاب، 123 حديث قدسى از هفت امام اول شیعیان به غير از امام حسن مجتبى(ع) گردآورى شده است. باب آخر كتاب شامل 36 حديث قدسى است كه سند آن به امام ختم نمى‌شود.
اولین باب از كتاب درباره احاديثى است كه در شأن حضرت آدم(ع) وارد شده است كه شامل چهارده حديث قدسى است. شيخ حر عاملى اولین حديث را از شيخ كلينى (متوفاى 329ق) با سندى كه به امام باقر(ع) مى‌رسد آورده است.
ايشان بعد از ذكر متن حديث مى‌گويد كه اين حديث را شيخ صدوق در «علل الشرايع» نيز با دو سند ذكر كرده است.
شيوه كار مؤلف در تمام ابواب كتابش چنين است كه به هنگام نقل حديث قدسى، به منابع ديگرى كه اين حديث را آورده‌اند با ذكر سند اشاره مى‌كند و اختلافات در متن را متذكر مى‌شود.علاوه بر آن اگر در سند حديث، تصحيفى صورت گرفته باشد گوشزد مى‌كند.و در مواردى به ثقه يا ضعف يك حديث يا راوى اشاره مى‌كند.
مؤلف در مواردى كه متن حديث نياز به توضيح داشته باشد با لفظ «أقول» به توضيح آن پرداخته است. ايشان در مواردى كه گناهى به پيامبران منتسب شده است آن‌را حمل بر ترك اولى مى‌كند.
ايشان در مواردى كه به قدسى بودن حديث مشکوک بوده اشاره كرده و قدسى بودن آن را ترجيح داده است.
مؤلف در مواردى، حديث را ناتمام گذاشته و با سه نقطه و الحديث به آن اشاره كرده است. و نيز در مواردى كه حديث طولانى بوده قسمتى از حديث كه مربوط به بحث بوده اشاره كرده است.
اينچنين نيست كه تمام مواردى كه مؤلف به عنوان حديث نقل كرده باشد، سند آن به معصوم ختم شده باشد. مواردی ديده مى‌شود كه سند آن به معصومى ختم نشده و حتى يك باب در آخر كتاب نيز به اين امر اختصاص داده است.
ايشان در مواردى كه در سند حديث نام معصوم مشخص نشده، معصوم را با قرائن در سند (مثل راوى آخر) مشخص كرده است.
منابع
- مقدمه و متن الجواهر السنية (كليات حديث قدسى)، ترجمه زين العابدين كاظمى خلخالى، انتشارات دهقان، 1380.
