جمیل بن دراج: تفاوت بین نسخه‌ها
مهدی موسوی (بحث | مشارکتها) (ویرایش) |
|||
| سطر ۱: | سطر ۱: | ||
| − | + | '''«جمیل بن درّاج کوفی»''' (زنده قبل از ۲۰۳ ق) از [[اصحاب اجماع]] و از فقیهان و [[محدثان]] بزرگ [[شیعه]] در قرن دوم هجری است. وی از یاران و راویان [[امام صادق(ع)|امام صادق]]، [[امام موسی کاظم علیه السلام|امام کاظم]] و [[امام رضا علیه السلام|امام رضا]] (علیهم‌السلام) نیز بوده است. | |
| − | + | علمای [[علم رجال|رجال]]، وی را به وثاقت و اعتماد و [[عبادت]] و [[ورع]] و بزرگی ستوده و وجه‌الطائفه دانسته‌اند. | |
| − | + | {{شناسنامه عالم | |
| + | |نام کامل = جمیل بن درّاج کوفی | ||
| + | |تصویر= | ||
| + | |زادروز = | ||
| + | |زادگاه = [[کوفه]] | ||
| + | |وفات = قرن دوم هجری | ||
| + | |مدفن = | ||
| + | |اساتید = [[ابان بن تغلب]]، [[زرارة بن اعین]]، [[محمد بن مسلم]]، [[فضیل بن یسار]]،... | ||
| + | |شاگردان = [[محمد بن ابی عمیر|ابن ابی عمیر]]، [[احمد بن محمد بن ابی نصر بزنطی|احمد بن محمد بزنطی]]، [[حسن بن محبوب]]، [[یونس بن عبدالرحمن|یونس بن عبدالرحمن]]، [[حسن بن علی بن فضال|حسن بن علی بن فضال]]،... | ||
| + | |آثار = | ||
| + | }} | ||
| + | == ولادت و خاندان == | ||
| + | از تاریخ دقیق تولد جمیل بن درّاج اطلاعی در دست نیست، اما چون از اصحاب [[امام صادق علیه السلام|امام صادق]]، [[امام موسی کاظم علیه السلام|امام کاظم]] و [[امام رضا علیه السلام|امام رضا]] علیهم‌السلام بوده، حداقل بیست سال قبل از [[شهادت امام صادق علیه السلام|شهادت امام صادق]] (۱۴۸ ق) و پیش از سال ۱۲۸ قمری به‌دنیا آمده است. | ||
| − | + | خاندان وی مقیم [[کوفه|کوفه]] بودند و با قبیله نَخَع کوفه پیوند ولاء (= وابستگی حمایتی) داشتند، به همین سبب او را نَخَعی نیز خوانده‌اند. | |
| − | + | [[کنیه|کنیه]] او ابوعلی، یا به گفته ابن‌فضّال، ابومحمد بود. پدرش، ابوالصَبیح درّاج، بقالی می‌کرد و برادر کوچک‌ترش، نوح بن درّاج، از راویان ثقه و شیعیان موَجَّهِ کوفه و قاضی آن دیار و در برهه‌ای قاضی بخش شرقی [[بغداد]] بود. | |
| − | |||
| − | + | == مشایخ و راویان == | |
| + | صاحب «[[معجم رجال الحدیث]]»، روایاتی را که وی از [[ائمه اطهار|امامان معصوم]] (علیهم السلام) نقل کرده است، به ۲۳۹ مورد می رساند. | ||
| − | + | جمیل دراج از بیش از چهل راوی، اخذ [[حدیث]] کرده است که بیشتر آنان، از اصحاب [[امام صادق]] (علیه السلام) بوده اند، از جمله: [[ابو بصیر|ابوبصیر]]، [[ابان بن تغلب]]، [[زرارة بن اعین]]، [[محمد بن مسلم]]، [[فضیل بن یسار]]، [[حمران بن اعین شیبانی|حمران بن اَعین]]، حمزه بن حمران و… . | |
| − | + | و راویان او نیز بسیارند؛ [[محدث|محدّثان]] بزرگی چون: [[محمد بن ابی عمیر|ابن ابی عمیر]]، [[احمد بن محمد بن ابی نصر بزنطی|بَزَنْطی]]، [[حسن بن محبوب]]، [[یونس بن عبدالرحمن|یونس بن عبدالرحمان]]، [[حسن بن علی بن فضال|حسن بن علی بن فَضّال]]، [[صفوان بن یحیی]]، [[حمّاد بن عثمان]]، فضّالة بن ایوب، عبداللّٰه بن مُغَیره، صالح بن عقبه، ابو مالک حضرمی و… . | |
| + | == ویژگی‌های جمیل دراج == | ||
| + | علمای [[علم رجال|رجال]]، وی را به وثاقت و اعتماد و [[عبادت]] و [[ورع]] و بزرگی ستوده اند. [[احمد بن علی نجاشی|نجاشی]] او را این گونه ستوده است: شیخنا و وجه الطائفة، ثقة، روی عن أبی عبداللّه و أبی الحسن علیهما السلام. | ||
| − | + | از پاره‌ای روایات و گفتگوهای اصحاب [[امامیه|امامیه]] با او برمی‌آید که در زمان حیات نیز به [[تواضع|فروتنی]] و نیک محضری و پرفایدگی مجلس اشتهار داشته است. این حقیقت، از گفتگوی [[محمد بن ابی عمیر|ابن ابی عمیر]] با او معلوم می گردد. ابن ابی عمیر می گوید: | |
| + | به جمیل گفتم: محضر درس تو چه باشکوه برقرار است! گفت: آری؛ به خدا سوگند، ما نزد [[زرارة بن اعین]]، جز به منزله کودکان مکتبی که اطراف معلّمشان باشند، نبودیم. | ||
| − | [[ | + | جمیل، در میدان عبادت و [[تقوا]] نیز مقامی منیع داشته و سجده های طولانی او زبانزد خاص و عام بوده و در علوم زمان خود، تبحّر و نزد محدّثان، منزلتی رفیع داشته است. وی با اینکه از نظر مالی وضع چندان خوبی نداشت، از همکاری با جائران سخت پرهیز می کرد. |
| − | |||
| − | [[ | + | [[ابوعمرو کشی|کَشّی]]، جمیل را جزﺀ طبقه دوم فقیهان [[امامیه]] ذکر کرده است که اصحاب بر صحّت روایات و تصدیق اقوال و فقاهت آنها، اتّفاق نظر و [[اجماع]] دارند. همچنین روایاتی در مدح و منزلت والا و وثاقت او نقل کرده است و از ثعلبة بن میمون (ابواسحاق فقیه) نقل می کند که او فقاهت جمیل بن درّاج را بر [[عبدالله بن مسکان|عبداللّه بن مسکان]]، [[عبدالله بن بکیر شیبانی|عبداللّه بن بکیر]]، [[حماد بن عیسی|حمّاد بن عیسی]]، [[حمّاد بن عثمان]] و [[ابان بن عثمان]]، ترجیح می دهد. |
| − | |||
| − | + | جمیل تا مدتی کوتاه پس از شهادت [[امام موسی کاظم علیه السلام|امام کاظم]] علیه السلام، در [[امامت|امامت]] [[امام رضا علیه السلام|امام رضا]] علیه السلام شک داشت و از این‌رو جزو [[واقفیه|واقفیه]] به شمار آمد. اما پس از ملاحظه شواهد دالّ بر امامت امام رضا، به همراه جمعی از اصحاب بزرگ امام کاظم علیه‌السلام، همچون احمد بن محمد بَزَنْطی و یونس بن یعقوب، از این نظر عدول کرد و از وفاداران امام رضا شد. | |
| − | در | + | جَمیل بن دَرّاج در پایان عمر با برکت خود، نابینا شد و در زمان [[امام رضا علیه السلام|حضرت رضا]] علیه السلام رحلت کرد و بر طبق نقلی در طارمیه، کنار رود دجله، مدفون شد. |
| − | |||
| − | [[ | + | == آثار و احادیث == |
| − | + | جمیل بن درّاج، «اصل»ی داشته که گروه بسیاری آن را روایت کرده اند و نیز کتابی را با همکاری محمد بن حمران تألیف کرده که حسن بن علیّ بن بنت الیاس آن را روایت کرده است. کتاب دیگری را هم با مشارکت مُرازم بن حکیم تدوین کرده که حسین بن عبیداللّه آن را روایت کرده است. [[شیخ طوسی]]، درباره وی می گوید: | |
| + | «له أصل و هو ثقة». [[احمد بن علی نجاشی|نجاشی]]، کتاب مشترک‌التألیف جمیل بن درّاج و مرازم بن حکیم را، با چند واسطه از علی بن حدید، نقل کرده است. | ||
| − | == | + | ابن درّاج نزدیک سیصد حدیث را مستقیماً از [[امام صادق علیه السلام|امام صادق]] و [[امام موسی کاظم علیه السلام|امام کاظم]] علیهما السلام روایت کرده که در این میان، روایات او از امام صادق علیه السلام بیشتر است. |
| − | [http://www.hawzah.net/fa/article/articleview/۵۱۱۷۲ | + | |
| + | از جَمیل بن دَرّاج، در [[کتب اربعه]]، ۵۷۰ [[حدیث]] در موضوعات مختلف گزارش شده است. روایات جمیل بن درّاج بیشتر درباره عقاید، [[اخلاق|اخلاق]]، آداب و ابواب مختلف [[فقه|فقه]] است که خود حاکی از گستردگی دانش فقهی اوست. او از حاملان احادیث خاص [[ائمه اطهار|امامان]] نیز محسوب می‌شد. امام صادق (علیه السلام) او را از نقل این احادیث خاص ـ که همه [[شیعه|شیعیان]] از آن مطلع نبودند و یا جزو اسرار شیعه به حساب می‌آمدند ـ برحذر می‌داشت. | ||
| + | ==منابع== | ||
| + | |||
| + | * [http://www.hawzah.net/fa/article/articleview/۵۱۱۷۲ اصحاب اجماع (قسمت دوم)، ناصر باقری بیدهندی، فصلنامه علوم حدیث، شماره ۹] (بازیابی: ۲ دیماه ۱۳۹۱). | ||
| + | * [[دانشنامه جهان اسلام]]، برگرفته از مقاله "جمیل بن دراج"، ص ۴۸۹۸. | ||
| + | * "جَمیل بن دَرّاج"، پایگاه اطلاع رسانی حدیث شیعه. | ||
[[Category:اصحاب اهل البیت علیهم السلام]] | [[Category:اصحاب اهل البیت علیهم السلام]] | ||
نسخهٔ ۱۱ مهٔ ۲۰۲۲، ساعت ۱۲:۰۶
«جمیل بن درّاج کوفی» (زنده قبل از ۲۰۳ ق) از اصحاب اجماع و از فقیهان و محدثان بزرگ شیعه در قرن دوم هجری است. وی از یاران و راویان امام صادق، امام کاظم و امام رضا (علیهم‌السلام) نیز بوده است. علمای رجال، وی را به وثاقت و اعتماد و عبادت و ورع و بزرگی ستوده و وجه‌الطائفه دانسته‌اند.
| نام کامل | جمیل بن درّاج کوفی |
| زادگاه | کوفه |
| وفات | قرن دوم هجری |
|
| |
| اساتید | |
| شاگردان |
ابن ابی عمیر، احمد بن محمد بزنطی، حسن بن محبوب، یونس بن عبدالرحمن، حسن بن علی بن فضال،... |
|
| |
ولادت و خاندان
از تاریخ دقیق تولد جمیل بن درّاج اطلاعی در دست نیست، اما چون از اصحاب امام صادق، امام کاظم و امام رضا علیهم‌السلام بوده، حداقل بیست سال قبل از شهادت امام صادق (۱۴۸ ق) و پیش از سال ۱۲۸ قمری به‌دنیا آمده است.
خاندان وی مقیم کوفه بودند و با قبیله نَخَع کوفه پیوند ولاء (= وابستگی حمایتی) داشتند، به همین سبب او را نَخَعی نیز خوانده‌اند.
کنیه او ابوعلی، یا به گفته ابن‌فضّال، ابومحمد بود. پدرش، ابوالصَبیح درّاج، بقالی می‌کرد و برادر کوچک‌ترش، نوح بن درّاج، از راویان ثقه و شیعیان موَجَّهِ کوفه و قاضی آن دیار و در برهه‌ای قاضی بخش شرقی بغداد بود.
مشایخ و راویان
صاحب «معجم رجال الحدیث»، روایاتی را که وی از امامان معصوم (علیهم السلام) نقل کرده است، به ۲۳۹ مورد می رساند.
جمیل دراج از بیش از چهل راوی، اخذ حدیث کرده است که بیشتر آنان، از اصحاب امام صادق (علیه السلام) بوده اند، از جمله: ابوبصیر، ابان بن تغلب، زرارة بن اعین، محمد بن مسلم، فضیل بن یسار، حمران بن اَعین، حمزه بن حمران و… .
و راویان او نیز بسیارند؛ محدّثان بزرگی چون: ابن ابی عمیر، بَزَنْطی، حسن بن محبوب، یونس بن عبدالرحمان، حسن بن علی بن فَضّال، صفوان بن یحیی، حمّاد بن عثمان، فضّالة بن ایوب، عبداللّٰه بن مُغَیره، صالح بن عقبه، ابو مالک حضرمی و… .
ویژگی‌های جمیل دراج
علمای رجال، وی را به وثاقت و اعتماد و عبادت و ورع و بزرگی ستوده اند. نجاشی او را این گونه ستوده است: شیخنا و وجه الطائفة، ثقة، روی عن أبی عبداللّه و أبی الحسن علیهما السلام.
از پاره‌ای روایات و گفتگوهای اصحاب امامیه با او برمی‌آید که در زمان حیات نیز به فروتنی و نیک محضری و پرفایدگی مجلس اشتهار داشته است. این حقیقت، از گفتگوی ابن ابی عمیر با او معلوم می گردد. ابن ابی عمیر می گوید: به جمیل گفتم: محضر درس تو چه باشکوه برقرار است! گفت: آری؛ به خدا سوگند، ما نزد زرارة بن اعین، جز به منزله کودکان مکتبی که اطراف معلّمشان باشند، نبودیم.
جمیل، در میدان عبادت و تقوا نیز مقامی منیع داشته و سجده های طولانی او زبانزد خاص و عام بوده و در علوم زمان خود، تبحّر و نزد محدّثان، منزلتی رفیع داشته است. وی با اینکه از نظر مالی وضع چندان خوبی نداشت، از همکاری با جائران سخت پرهیز می کرد.
کَشّی، جمیل را جزﺀ طبقه دوم فقیهان امامیه ذکر کرده است که اصحاب بر صحّت روایات و تصدیق اقوال و فقاهت آنها، اتّفاق نظر و اجماع دارند. همچنین روایاتی در مدح و منزلت والا و وثاقت او نقل کرده است و از ثعلبة بن میمون (ابواسحاق فقیه) نقل می کند که او فقاهت جمیل بن درّاج را بر عبداللّه بن مسکان، عبداللّه بن بکیر، حمّاد بن عیسی، حمّاد بن عثمان و ابان بن عثمان، ترجیح می دهد.
جمیل تا مدتی کوتاه پس از شهادت امام کاظم علیه السلام، در امامت امام رضا علیه السلام شک داشت و از این‌رو جزو واقفیه به شمار آمد. اما پس از ملاحظه شواهد دالّ بر امامت امام رضا، به همراه جمعی از اصحاب بزرگ امام کاظم علیه‌السلام، همچون احمد بن محمد بَزَنْطی و یونس بن یعقوب، از این نظر عدول کرد و از وفاداران امام رضا شد.
جَمیل بن دَرّاج در پایان عمر با برکت خود، نابینا شد و در زمان حضرت رضا علیه السلام رحلت کرد و بر طبق نقلی در طارمیه، کنار رود دجله، مدفون شد.
آثار و احادیث
جمیل بن درّاج، «اصل»ی داشته که گروه بسیاری آن را روایت کرده اند و نیز کتابی را با همکاری محمد بن حمران تألیف کرده که حسن بن علیّ بن بنت الیاس آن را روایت کرده است. کتاب دیگری را هم با مشارکت مُرازم بن حکیم تدوین کرده که حسین بن عبیداللّه آن را روایت کرده است. شیخ طوسی، درباره وی می گوید: «له أصل و هو ثقة». نجاشی، کتاب مشترک‌التألیف جمیل بن درّاج و مرازم بن حکیم را، با چند واسطه از علی بن حدید، نقل کرده است.
ابن درّاج نزدیک سیصد حدیث را مستقیماً از امام صادق و امام کاظم علیهما السلام روایت کرده که در این میان، روایات او از امام صادق علیه السلام بیشتر است.
از جَمیل بن دَرّاج، در کتب اربعه، ۵۷۰ حدیث در موضوعات مختلف گزارش شده است. روایات جمیل بن درّاج بیشتر درباره عقاید، اخلاق، آداب و ابواب مختلف فقه است که خود حاکی از گستردگی دانش فقهی اوست. او از حاملان احادیث خاص امامان نیز محسوب می‌شد. امام صادق (علیه السلام) او را از نقل این احادیث خاص ـ که همه شیعیان از آن مطلع نبودند و یا جزو اسرار شیعه به حساب می‌آمدند ـ برحذر می‌داشت.
منابع
- اصحاب اجماع (قسمت دوم)، ناصر باقری بیدهندی، فصلنامه علوم حدیث، شماره ۹ (بازیابی: ۲ دیماه ۱۳۹۱).
- دانشنامه جهان اسلام، برگرفته از مقاله "جمیل بن دراج"، ص ۴۸۹۸.
- "جَمیل بن دَرّاج"، پایگاه اطلاع رسانی حدیث شیعه.
