نهایة النهایة (کتاب)

نویسنده	میرزا علی الایروانی النجفی
موضوع	اصول فقه شيعه
زبان	عربی
تعداد جلد	2
نهایة النهایة

نام كامل اين كتاب «نهاية النهاية في شرح الكفاية» است. نويسنده اين كتاب، علامه حاج ميرزا على ايروانى نجفى قدس‌سره الشريف از علماى بزرگ حوزه علميه نجف اشرف و از شاگردان برجسته آخوند خراسانى، صاحب كفايه است.

موضوع‌

اين كتاب در شرح كتاب كفاية الأصول آخوند خراسانى است. مؤلف در اين كتاب علاوه بر شرح و توضيح ديدگاه‌هاى اصولى صاحب كفايه به طرح و ارائه آراء و نظريات خود نيز پرداخته است. اين كتاب يك دوره كامل علم اصول است.

ارزش و اعتبار كتاب‌

كتاب «نهاية النهاية» از بهترين شرحهايى است كه بر كتاب كفاية الأصول آخوند خراسانى نگاشته شده است. اين كتاب توسط يكى از برجسته‌ترين شاگردان صاحب كفايه و يكى از علماى بزرگ و محققان مشهور حوزه علميّه نجف اشرف نوشته شده است.

كتاب حاضر يكى از منابع درسهاى خارج اصول در حوزه علميه قم و نجف اشرف به شمار مى‌آيد و طلاب و فضلاى حوزه و اساتيد درس خارج براى آگاهى از ديدگاههاى دقيق اصولى مؤلف گران‌قدر آن و نظريات ايشان درباره آراء آخوند خراسانى به اين كتاب مراجعه مى‌كنند.

انگيزه نگارش‌

حاج ميرزا على ايروانى در مقدمه كتاب مى‌فرمايد: «فهذا ما سنح بالخاطر و جاءت به الفاكرة من المباني الأصولية أبان تدريسها على ما نضدها شيخنا الأستاذ الأعظم، ملاذ المجتهدين و آيت الله في العالمين المولى محمد كاظم الخراسانى قدس‌سره الشريف علقتها على كتابه «كفاية الأصول» الذي أصبح منتجع العلم و محور الدراسة فجاء ما استفدناه من دروسه العالية مشفوعاً بما خطر بالبال حول أبحاثه. فعسى أن تكون تبصرة لغيري كما أنها تذكرة لي»؛ اين كتاب مجموعه مبانى اصولى است كه در هنگام تدريس آن بر ذهن گذر كرده و انديشه من بر آن دست يافته، بنابر آنچه شيخ ما، استاد اعظم، پناه مجتهدان، ملا محمدكاظم خراسانى قدس‌سره الشريف فرموده‌اند. اين كتاب تعليقه‌اى بر كتاب «كفاية الأصول» است. كتاب كفاية الأصول امروزه از مهمترين كتابهاى اصولى و محور درسهاى خارج اصول است و كتاب حاضر مجموعه مباحثى است كه از مجالس درس اصول صاحب كفايه استفاده نموده‌ام و به ديدگاههاى خود نيز هنگام طرح مباحث اشاره نموده‌ام... .

تاريخ نگارش‌

علامه ميرزا على ايروانى در پايان جلد اول كتاب مى‌فرمايد: تاريخ پايان نگارش كتاب، اول جمادى الثانى سال 1345 هجرى قمرى در نجف اشرف بوده است، اما در پايان جلد دوم تاريخ پايان نگارش آن را نياورده است.

مباحث كتاب‌

اين كتاب شامل بيشتر مباحث علم اصول است و در هشت مقصد تنظيم شده است:

• مقصد اول: اوامر
• مقصد دوم: نواهى‌
• مقصد سوم: مفاهيم‌
• مقصد چهارم: عام و خاص‌
• مقصد پنجم: مطلق و مقيد
• مقصد ششم: امارات معتبره، شرعا و عقلا
• مقصد هفتم: اصول عمليّه‌
• مقصد هشتم: تعادل و تراجيح‌

اين كتاب به حاشيه ايروانى بر كفايه معروف است.

منابع

• نرم افزار اصول فقه، مرکز نور.

متن کتاب نهایة النهایة

نهایة النهایة

منابع اصول فقه

متون به ترتیب تاریخ وفات مولفین التذکرة بأصول الفقه شیخ مفید (م413ق) الذریعه سید مرتضی (436-335) عدة الاصول شیخ طوسی (460-385) غنیة النزوع ابن زهره (585-510) تهذیب الوصول علامه حلی (726-648) مبادی الوصول علامه حلی (726-648) القواعد و الفوائد شهید اول (786-734) تمهید القواعد شهید ثانی (965-911) معالم الدین صاحب معالم (م1011) زبدة الاصول شیخ بهائی (1030-953) الوافیه فی الاصول فاضل تونی (م 1071) الفوائد الحائریه وحید بهبهانی (م1206) قوانین الاصول میرزای قمی (م1231) فرائد الاصول شیخ انصاری (م1281) کفایة الاصول آخوند خراسانی (م1329) مفاتیح الاصول سید محمد مجاهد (م1342) فوائد الاصول (نائینی) میرزا محمدحسین نائینی (1355-1276) وقایة الأذهان محمد رضا نجفی اصفهانی (م 1362) اصول الفقه شيخ محمدرضا مظفر (م 1383) منتهی الاصول سید محمد حسن بجنوردی (1395-1316) المعالم الجدیده سید محمد باقر صدر (1399-1355) اصول الاستنباط سید علی نقی حیدری (1403-1325) مناهج الوصول امام خمینی (1409-1320) الاصول العامه سید محمد تقی حکیم (1346-) شروح شروح معالم الدین ← حاشیه معالم، سلطان العلماء (م 1064) - حاشیه معالم، ملا محمد صالح مازندرانی (م 1081) - هدایة المسترشدین، شیخ محمدتقی اصفهانی (م 1248) شروح فرائد الاصول ← أوثق الوسائل، میرزا موسی بن جعفر بن احمد تبریزی - بحر الفوائد، میرزا محمد حسن آشتیانی - درر الفوائد فی الحاشیه علی الفرائد، آخوند خراسانی - فوائد الرضویه، آقا رضا همدانی شروح کفایه ← انوار الهدایه، امام خمینی - حاشیة الکفایه، علامه طباطبائی - الحاشیة علی الکفایه، سید حسین بروجردی - حقائق الاصول، سید محسن حکیم - عنایة الاصول، سید مرتضی حسینی یزدی منتهی الدرایه، سید محمد جعفر جزائری شوشتری - نهایة الدرایة، آیت الله کمپانی - نهایة النهایة، میرزا علی ایروانی