رجال ابن داود (کتاب)

ابن داود در اين كتاب با استفاده از منابع غنى، قديمى و معتبر علم رجال و با شيوه‌اى نو و ابتكارى در ترتيب روات به ترتيب حروف الفبا و بيان آدرس مستند خود به صورت رمز، مجموعه‌اى ارزشمند و گرانبها را بوجود آورده است.

مؤلف

تقى الدین ابو محمدحسن بن على بن داوود حلى.(م 707 ق)

زندگی‌نامه و اظهارنظرها

وى عالم فاضل و فقیه نامدارى است كه در اجازات و معاجم به «سلطان العلماء» و «تاج المحدثین والفقهاء» شهرت یافته است. بدون تردید این اوصاف بر وى صادق است. وى یكى از چهره هاى شناخته شده و معروف شیعه و یكى از همفكران معاصر خود مرحوم علامه حلى مى باشد.

اقوال علما در تجلیل و تعظیم وى بیش از آن است كه بتوان همه آن‌ها را ذكر كرد. از باب نمونه قول دو تن از اعاظم را مى آوریم. شهید ثانى چنین مى فرماید:

«الشیخ الفقیه الادیب النحوى العروضى ملك العلماء والشعراء والادباء». مرحوم حر عاملى در امل الامل مى فرماید: «كان عالماً فاضلاً جلیلاً محققاً متبحراً و...».

استادان

• مرحوم محقق حلى (صاحب شرایع)

• سید جمال الدین احمد بن طاووس

• سید عبدالكریم بن سید احمد بن طاووس

• امام نجم الدین ابوالقاسم جعفر بن حسن

• شیخ مفیدالدین محمد بن على بن محمد بن جهیم اسدى و...

شاگردان

• رضى الدین ابوالحسن على بن احمد بن یحیى مزیدى حلى

• شیخ زین الدین على بن احمد بن طراد مطارآبادى.

تألیفات

غیر از كتاب مذكور، كتاب دیگرى از ایشان موجود نیست؛ ولى كتاب تحصیل المنافع و اثرى منظوم را هم از وى دانسته اند.

معرفى اجمالى كتاب

شهید ثانى فرموده است:

«سلك فیه مسلكاً لم یسبقه احد من الاصحاب؛ ایشان در رجال راهى را پیموده كه هیچ كدام از اعاظم شیعه نپیموده اند».

اما درباره شیوه مؤلف، مفیدترین بیان از مرحوم حر عاملى است كه مى فرماید:

«سلوكه فى كتاب الرجال انه رتبه على الحروف الاول فالاول فى الاسماء و اسماء الاباء والاجداد و جمع جمیع ما وصل الیه من كتب الرجال مع حسن الترتیب و زیادة التهذیب».

بعد شیخ حر عاملى مى گوید:

ابن داوود از آثار این بزرگان بهره گرفته است: شیخ طوسى، نجاشى، كشى، ابن غضائرى، برقى ، عقیقى، ابن عقده، فضل بن شاذان و ابن عبدون و مؤلف براى نام هر یك از این بزرگان علامتى گذاشته است و در اثر خود آن علامت را بكار برده است.

سخنان علما

شهيد ثانى درباره اين كتاب مى‌فرمايد:

« كتاب رجال ابن داود از تأليفات مهم و از تحقيقات ارزشمند ايشان به شمار مى‌آيد. وى در اين كتاب شيوه‌اى نو و ابتكارى را به كار گرفته كه تا آن زمان ميان اصحاب سابقه نداشته است. هر كس آن كتاب را مطالعه نمايد بر ارزش و اعتبار و عظمت مؤلف آن آگاهى خواهد يافت».

شيخ حر عاملى در كتاب أمل الآمل درباره اين كتاب مى‌فرمايد:

« ابن داود اين كتاب را به ترتيب حروف الفبا نگاشته است. وى تمام كتاب‌هاى رجالى قدما كه به دستش رسيده را در كتاب آورده و مستند خود قرار داده است.

ابن داود علاوه بر ترتيبى زيبا و تهذيبى جالب مطالب آن كتاب‌ها را نيز آورده است. وى در اين كتاب فقط نام شخصيت‌هاى قبل از شيخ طوسى را آورده و كمتر به متاخرين از ايشان اشاره دارد».

منابع كتاب‌

ابن داود در اين كتاب بر منابع معتبر و اوليه رجالى شيعه استناد كرده است مانند:

1 - كتاب الرجال نوشته شيخ طوسى ابو جعفر محمد بن حسن طوسى.

2 - كتاب الفهرست نوشته شيخ طوسى ابو جعفر محمد بن حسن طوسى.

3 - كتاب رجال كشى نوشته ابو عمرو محمد بن عمر بن عبد العزيز كشى.

4 - كتاب رجال نجاشى نوشته شيخ ابو العباس احمد بن على بن احمد نجاشى.

5 - كتاب رجال برقى نوشته ابو جعفر احمد بن محمد بن خالد برقى.

6 - كتاب رجال ابن غضائرى نوشته شيخ ابو الحسن احمد بن ابى عبد الله الحسين بن عبيد الله غضائرى.

7 - كتاب رجال عقيقى نوشته شريف على بن احمد بن على بن محمد عقيقى.

8 - كتاب رجال ابن عقده نوشته شيخ ابو العباس احمد بن محمد بن سعيد بن عبد الرحمان بن زياد معروف به ابن عقده.

9 - كتاب رجال فضل بن شاذان نوشته ابو محمد فضل بن شاذان نيشابورى.

10 - كتاب رجال ابن عبدون نوشته شيخ ابو عبد الله احمد بن عبد الواحد بن احمد بزاز معروف به ابن عبدون.

وضعیت نشر

این كتاب در المطبعة الحیدریة النجف الاشرف به چاپ رسیده است.

منابع

• محمدرضا ضمیری، کتابشناسی تفصیلی مذاهب اسلامی.
• مركز تحقيقات كامپيوترى علوم اسلامی،نرم افزار جامع فقه اهل بیت 2 بخش کتاب شناسی
• مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی ، نرم افزار درایه النور نسخه 1/2 ، بخش کتاب شناسی

متن کتاب رجال ابن داود

رجال ابن داود