محمد فاضل شربیانی: تفاوت بین نسخه‌ها
مهدی موسوی (بحث | مشارکتها) |
مهدی موسوی (بحث | مشارکتها) (ویرایش) |
||
| سطر ۱: | سطر ۱: | ||
{{الگو:منبع الکترونیکی پایگاه معتبر}} | {{الگو:منبع الکترونیکی پایگاه معتبر}} | ||
| − | آیةالله ملامحمد فاضل شربیانی معروف به | + | '''آیةالله ملامحمد فاضل شربیانی''' (۱۳۲۲-۱۲۴۵ ق) معروف به «فاضل شربیانی»، از علمای طراز اول و مراجع بزرگ [[شیعه]] در اوایل قرن چهاردهم هجری و متبحر در [[اصول فقه|اصول]]، [[فقه]]، [[تفسیر قرآن|تفسیر]]، [[حدیث]] و [[علم رجال]] بود. وی از استادان بزرگی چون [[شیخ محمدحسن نجفی]] و [[شیخ مرتضی انصاری]] صاحب [[اجازه (علم الحدیث)|اجازه]] روایت و [[اجتهاد]] بود. فاضل شربیانی در حوادث و جریانات اجتماعی، از بصیرت و بینش بسیار بالایی برخوردار بوده و از جایگاه رفیع [[مرجعیت]] خود در جهت اصلاح امور مسلمانان استفاده میکرد. |
| + | {{شناسنامه عالم | ||
| + | |نام کامل = آیةالله محمدفاضل شربیانی | ||
| + | |تصویر=[[پرونده:Sharbiyani.jpg|200px|center]] | ||
| + | |زادروز = ۱۲۴۵ قمری | ||
| + | |زادگاه = همدان | ||
| + | |وفات = ۱۳۲۲ قمریی | ||
| + | |مدفن = همدان | ||
| + | |اساتید = [[شیخ محمدحسن نجفی]]، [[شیخ مرتضی انصاری]]، [[آیت الله سید حسین کوه کمره ای|سید حسین ترک کوه‌کمری]]،... | ||
| + | |شاگردان = [[سید علی قاضی|میرزا على قاضى طباطبایى]]، [[سید ابوالحسن انگجی|میرزا ابوالحسن انگجى]]، سید احمد مرتضوى،... | ||
| + | |آثار = ذخیرة العباد لیوم المعاد، حاشیه بر [[فرائد الاصول (کتاب)|رسائل]]، حاشیه بر [[مکاسب (کتاب)|مکاسب]]، وسیلة العباد،... | ||
| + | }} | ||
| + | ==ولادت و خاندان== | ||
| + | ملا محمد فرزند فضلعلی، به سال ۱۲۴۵ قمری در روستای شربیان از توابع [[تبریز]] دیده به جهان گشود. پدر گرامی و اجداد طاهرینش به‌عنوان مروجین دین [[اسلام]] در کسوت روحانیت بوده‌اند. | ||
| − | + | نسب شریف ایشان بنا به نقل موثقی، به جناب [[مالک اشتر نخعی|مالک اشتر]] رضوان‌الله‌تعالی‌علیه، یار وفادار [[امیرالمومنین|امیرالمؤمنین]] (علیه السلام) می‌رسد. | |
| − | |||
| − | == تحصیلات و استادان == | + | ==تحصیلات و استادان== |
| − | حضرت آیةالله فاضل در بیست‌سالگی وارد [[حوزه | + | حضرت آیةالله فاضل در بیست‌سالگی وارد [[حوزه علمیه|حوزه علمیه]] تبریز گردید و در مدرسه خواجه علی‌اصغر، مشغول خواندن مقدمات [[علوم اسلامی]] شد. پس‌از طی مقدمات، [[فقه]] و [[اصول فقه|اصول]] را از محضر مرحوم میرزا مهدی قاری و میرزا غفار آقا مجتهد مرندی و میرزا باقر مجتهد تبریزی فرا گرفت و در حالی‌که عمل به احتیاط میکرد، در سال ۱۲۷۱ هجری‌قمری به زادگاهش مراجعت نمود. این [[فقیه]] وارسته پس‌از حدود یک سال اقامت در زادگاهش به نجف اشرف عزیمت نمود. |
| − | ایشان در آن دیار قدسی از خرمن علوم [[شیخ محمدحسن نجفی]] (صاحب جواهر) و [[شیخ مرتضی انصاری]] خوشه‌ها برداشت و پس‌از رحلت استادش شیخ انصاری (ره) به جلسه درس آیةالله [[آیت الله سید حسین کوه کمره ای|سید حسین ترک کوه‌کمری]] (ره) شرفیاب شد که بر اثر فهم بالا و قوت حافظه‌اش توانست مورد تقرب استادش قرار گیرد. در آن ایام هر روز درس استاد را برای جمعی از شاگردان تقریر میکرد. | + | ایشان در آن دیار قدسی از خرمن علوم [[شیخ محمدحسن نجفی]] (صاحب [[جواهر الکلام (کتاب)|جواهر]]) و [[شیخ مرتضی انصاری]] خوشه‌ها برداشت و پس‌از رحلت استادش شیخ انصاری (ره) به جلسه درس آیةالله [[آیت الله سید حسین کوه کمره ای|سید حسین ترک کوه‌کمری]] (ره) شرفیاب شد که بر اثر فهم بالا و قوت حافظه‌اش توانست مورد تقرب استادش قرار گیرد. در آن ایام هر روز درس استاد را برای جمعی از شاگردان تقریر میکرد. |
آیةالله شربیانی از شیخ مرتضی انصاری و آیةالله سیدحسین کوه‌کمری [[اجازه (علم الحدیث)|اجازه]] نقل اخبار و [[حدیث|احادیث]] و همچنین از استاد دومش اجازه [[اجتهاد]] اخذ نموده و خود نیز به تعدادی از شاگردان اجازه روایی و اجتهاد صادر کرده است. | آیةالله شربیانی از شیخ مرتضی انصاری و آیةالله سیدحسین کوه‌کمری [[اجازه (علم الحدیث)|اجازه]] نقل اخبار و [[حدیث|احادیث]] و همچنین از استاد دومش اجازه [[اجتهاد]] اخذ نموده و خود نیز به تعدادی از شاگردان اجازه روایی و اجتهاد صادر کرده است. | ||
| − | == تدریس و شاگردان == | + | ==تدریس و شاگردان== |
یکی از خصوصیات این استاد فرزانه که به‌عنوان یک میراث گران‌بها از علمای سلف در حوزه‌های [[شیعه|تشیع]] رواج دارد، روحیه شاگردپروری بوده است. ایشان پس‌از آراسته‌شدن به زیور علوم و کمالات، بر کرسی تدریس فقه و اصول نشستند و با مهارت بالایی به تدریس کتب و پرورش نفوس پرداختند. | یکی از خصوصیات این استاد فرزانه که به‌عنوان یک میراث گران‌بها از علمای سلف در حوزه‌های [[شیعه|تشیع]] رواج دارد، روحیه شاگردپروری بوده است. ایشان پس‌از آراسته‌شدن به زیور علوم و کمالات، بر کرسی تدریس فقه و اصول نشستند و با مهارت بالایی به تدریس کتب و پرورش نفوس پرداختند. | ||
| سطر ۲۰: | سطر ۳۲: | ||
اسامى برخى از شاگردان وى که همگى از استوانه هاى حوزه هاى علمیه در شهرهاى مختلف بودند، چنین است: | اسامى برخى از شاگردان وى که همگى از استوانه هاى حوزه هاى علمیه در شهرهاى مختلف بودند، چنین است: | ||
| − | [[سید علی قاضی|میرزا على قاضى طباطبایى]]؛ | + | * [[سید علی قاضی|میرزا على قاضى طباطبایى]]؛ |
| + | * [[سید ابوالحسن انگجی|میرزا ابوالحسن انگجى]]؛ | ||
| + | * سید احمد مرتضوى؛ | ||
| + | * سید على کوه کمرى؛ | ||
| + | * سید کاظم طباطبایى (مفید آقا)؛ | ||
| + | * سید محمد تقى خویى نجفى؛ | ||
| + | * سید محمد مولانا؛ | ||
| + | * سید یونس اردبیلى؛ | ||
| + | * شیخ ابراهیم آل صادق؛ | ||
| + | * شیخ ابراهیم سالیانى نجفى؛ | ||
| + | * شیخ ابوالحسن مرندى؛ | ||
| + | * شیخ احمد تفرشى نجفى؛ | ||
| + | * شیخ غلامعلى مرندى؛ | ||
| + | * شیخ محمد حرزالدین (صاحب ''معارف الرجال'')؛ | ||
| + | * ملا محمدعلى نخجوانى؛ | ||
| + | * میرزا ابوالقاسم امین الشرع خویى؛ | ||
| + | * میرزا باقر قاضى طباطبایى؛ | ||
| + | * میرزا حسن علیارى؛ | ||
| + | * میرزا رضى زنوزى؛ | ||
| + | * میرزا صادق مجتهد تبریزى؛ | ||
| + | * میرزا فضلعلى ایروانى؛ | ||
| + | * میر یعقوب ثانى. | ||
| − | + | ==آثار و تألیفات== | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | == آثار و تألیفات == | ||
آثار علمى، تحقیقى و پژوهشى ایشان چنین است: | آثار علمى، تحقیقى و پژوهشى ایشان چنین است: | ||
| − | + | ۱. ''تقریرات دروس [[فقه]]'' استادش آیت الله [[سید حسین کوه کمره ای|سید حسین کوه کمرى]]، ۹ جلد . | |
| − | + | ۲. ''ذخیرة العباد لیوم المعاد''. این کتاب به زبان عربى است. بارها در [[بغداد]] و [[نجف]] و ... به چاپ رسید. به علت جامعیتش در مسائل فقهى مورد توجه بزرگان و فقها قرار گرفت و مورد تحشیه ی آنان قرار گرفته است. از جمله آن بزرگان مى توان به آیت الله [[سید اسماعیل صدر]] و آیت الله [[میرزا محمد تقی شیرازی|میرزا محمدتقى شیرازى]]، آیت الله [[سید ابوالحسن اصفهانی|سید ابوالحسن اصفهانى]] و آیت الله سید ابراهیم اصطهباناتى اشاره کرد. | |
| − | + | ۳. ''رساله ی عملیه''. این رساله بارها به چاپ رسیده و مورد تحشیه ی فقها از جمله آیت الله میرزا محمد حسن علیارى تبریزى قرار گرفته است. | |
| − | + | ۴. ''کتابى در [[اصول فقه|اصول فقه]]''. این کتاب مفصل تر از کتاب «''[[قوانین الاصول (کتاب)|قوانین]]»'' [[میرزای قمی|محقق قمى]] است. | |
| − | + | ۵. حاشیه بر [[فرائد الاصول (کتاب)|رسائل]]؛ | |
| − | + | ۶. حاشیه بر [[مکاسب (کتاب)|مکاسب]]؛ | |
| − | + | ۷. کتاب المتاجر؛ | |
| − | + | ۸. کتاب البیع؛ | |
| − | + | ۹. کتاب الصلاة؛ | |
| − | + | ۱۰. رسالة فی مسألة الاستصحاب؛ | |
| − | + | ۱۱. رسالة فی مسألة البرائة و الاشتغال؛ | |
| − | + | ۱۲. رسالة فی مسألة الاجتهاد و التقلید؛ | |
| − | + | ۱۳. رسالة کبیرة فی مباحث الالفاظ؛ | |
| − | + | ۱۴. شرح منظومه؛ | |
| − | + | ۱۵. شرح [[زبدة الاصول (کتاب)|زبدة الاصول]]؛ | |
| − | + | ۱۶. شرح معلقات سبع؛ | |
| − | + | ۱۷. سر العبادة. این کتاب در بمبئى چاپ سنگى شده است. | |
| − | + | ۱۸. وسیلة العباد. این کتاب در سال ۱۳۲۲ قمری با حواشى آیت الله [[آخوند خراسانی|ملا محمدکاظم خراسانى]] چاپ سنگى شده است. | |
| − | + | ==مرجعیت دینی== | |
| + | حضرت آیةالله فاضل، پس‌از وفات آیةالله [[محمد فاضل ایروانی]] و [[میرزا محمدحسن شیرازی]]، زعامت و [[مرجعیت]] دینی مسلمانان را بر عهده داشت. از بزرگان علمای عصر خود بود و ریاست تدریس در [[نجف]] اشرف به ایشان منتهی شده بود. | ||
| − | + | مطالعه حیات گوهربار این زعیم عالی‌قدر گویای این حقیقت است که ایشان در حوادث و جریانات اجتماعی، از بصیرت و بینش بسیار بالایی برخوردار بوده و از جایگاه رفیع خود در جهت اصلاح امور مسلمانان استفاده می‌کردند. | |
| − | |||
| − | + | آیةالله ملاعلی واعظ خیابانی می‌نویسد: «حجاج از طریق عراق به حج می‌رفتند و مدینه منوره آن ایام در تحت حکومت آل‌رشید بود. ایشان انواع هتک‌حرمت و اذیت به عمل می‌آوردند، تا علامه کبیر زعیم شهید [[شیخ فضل الله نوری|شیخ فضل‌الله نوری]] مشرف شدند و در راه به ایشان از انواع ایذاء و اذیت رسید. بعد از مراجعت آنچه دیده بودند به حضرت آیةالله شریبانی إخبار نمودند. پس حکم صادر شد به تحریم طریق مذکور، و علمای عصر نیز به ایشان تأسی کردند تا آن‌که شر آل‌رشید زایل و از امارت نازل گشتند.» | |
| − | [[ | + | [[علامه طباطبایى|علامه طباطبایی]](ره) می‌گویند: «گروهی دسته‌جمعی توطئه کردند و روش [[عرفان]] الهی و توحیدی مرحوم آخوند [[ملا حسینقلی همدانی|ملاحسین‌قلی همدانی]] را به انتقاد گرفته و در یک عریضه‌ای به مرحوم شریبانی نوشتند که ملاحسین‌قلی همدانی روش [[تصوف|صوفیانه]] در پیش گرفته است! مرحوم شریبانی نامه را مطالعه فرمود و قلم را برداشته، زیر نامه نوشت: کاش خداوند مرا مثل آخوند، صوفی قرار دهد. با این جمله آن عالم بزرگ، کار تمام شد و دسیسه‌های آنان همه بر باد رفت.» |
| − | + | همچنین با دستور مؤکد ایشان، در سالروز شهادت [[حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها|حضرت فاطمه زهرا]]، سلام الله علیها، مغازه ها تعطیل شد و دسته جات عزادارى به راه افتاد. | |
| − | |||
| − | + | ==ویژگی‌های اخلاقی== | |
| + | شاگرد فاضلش آیت الله میرزا ابوالقاسم امین الشرع خویى در خصوص ایشان مى نویسد: «العالم الاورع و الفاضل الالمع صاحب الاخلاق الحسنة و معدن الشیم الجمیلة شیخی و استادی و من علیه فی العلم رکونی و اعتمادی مولانا المدعو بالفاضل المطلق الشیخ محمد الشربیانی ... ». | ||
| − | + | شیخ محمد حرزالدین درباره استادش می‌نویسد: «او [[اخلاق]] اولیای خدا و صفات آنان را داشت. یکی از آن صفات حمیده، [[عفو]] بدخواهان و دشمنان و بدرفتاری‌هایی بود که بارها در حق او انجام داده بودند. او نسبت به فقرا و مساکین بسیار مهربان و دلسوز بود، به‌ویژه به [[سادات]] و [[علویان]] [[نجف]] و [[کربلا]]. عطایای او نسبت به اعاظم و بزرگان با شیوه خاصی انجام می‌گرفت. تقسیم او نسبت به طلاب در سال چهار مرتبه انجام می‌پذیرفت و هربار هزار لیره عثمانی می‌داد. او با این همه بخشش و امکانات [[بیت المال|بیت‌المال]] که در اختیارش بود، بدون خانه و منزل بود و با [[قرض]] فراوان از دنیا رفت». | |
| − | [[ | + | [[محمدعلی مدرس تبریزی|میرزا محمدعلى مدرس تبریزى]] در خصوص ایشان مى نویسد: «... ایشان از متبحران علماى [[امامیه]] و فقهاى [[اثنى عشریه|اثناعشریه]] قرن چهاردهم هجرى است. عالم عامل ربانى، [[فقیه]] کامل سبحانى، اصولى رجالى، معقولى منقولى. در مکارم اخلاق، طاق و شهره آفاق بود». |
| − | + | ==وفات== | |
| − | + | سرانجام آن عالم جلیل‌القدر پس‌از سال‌ها خدمت به [[اسلام]] و در حالی‌که در خانه اجاره‌ای خود به‌سر می‌برد، در بین‌الطلوعین روز جمعه ۱۷ [[ماه رمضان|رمضان‌المبارک]] ۱۳۲۲ قمری در شهر مقدس [[نجف]] جان به جان‌آفرین تسلیم کرد. جسم مطهر ایشان پس‌از [[تشییع جنازه|تشییع]] باشکوه در صحن مطهر [[امام علی علیه السلام|امام علی‌بن ابی طالب]](ع) به خاک سپرده شد. | |
| − | == وفات == | ||
| − | سرانجام آن عالم جلیل‌القدر پس‌از سال‌ها خدمت به [[اسلام]] و در حالی‌که در خانه اجاره‌ای خود به‌سر می‌برد، در بین‌الطلوعین روز جمعه | ||
| − | |||
| − | |||
| + | در سال ۱۳۵۷ قمری دولت [[عراق]] تصمیم گرفت راه‌هایی را که در اطراف [[حرم امیرالمؤمنین علیه السلام|حرم مطهر حضرت علی]](ع) برای دفن اموات منظور شده بود، مسدود نماید و در این عملیات، اجساد تعدادی از علما ظاهر شد که از آن‌جمله جسد پاک مرحوم آیةالله فاضل شریبانی هویدا گشت و افراد مشاهده کردند که جسم ایشان سالم و تازه در قبر موجود است و حال آن‌که میان دفن و آن‌روز، سی‌وپنج سال فاصله بود. و نیز در کتاب اجساد جاوید آمده است که بار دیگر در حکومت عبدالکریم قاسم به وقت مرمت قبور، جسد آیةالله فاضل ظاهر شد که کاملاً تازه بود و حال آن‌که حدود شصت سال از رحلت ایشان می‌گذشت. | ||
==منابع== | ==منابع== | ||
| − | |||
*پایگاه اطلاع رسانی حوزه. | *پایگاه اطلاع رسانی حوزه. | ||
| − | * | + | *پایگاه فرهیختگان تمدن شیعی. |
| + | *پایگاه شعائر. | ||
[[رده:علمای قرن چهاردهم]] | [[رده:علمای قرن چهاردهم]] | ||
نسخهٔ ۱۷ سپتامبر ۲۰۲۰، ساعت ۰۸:۳۷
این مدخل از دانشنامه هنوز نوشته نشده است.
(احتمالا تصرف اندکی صورت گرفته است)
آیةالله ملامحمد فاضل شربیانی (۱۳۲۲-۱۲۴۵ ق) معروف به «فاضل شربیانی»، از علمای طراز اول و مراجع بزرگ شیعه در اوایل قرن چهاردهم هجری و متبحر در اصول، فقه، تفسیر، حدیث و علم رجال بود. وی از استادان بزرگی چون شیخ محمدحسن نجفی و شیخ مرتضی انصاری صاحب اجازه روایت و اجتهاد بود. فاضل شربیانی در حوادث و جریانات اجتماعی، از بصیرت و بینش بسیار بالایی برخوردار بوده و از جایگاه رفیع مرجعیت خود در جهت اصلاح امور مسلمانان استفاده میکرد.
 | |
| نام کامل | آیةالله محمدفاضل شربیانی |
| زادروز | ۱۲۴۵ قمری |
| زادگاه | همدان |
| وفات | ۱۳۲۲ قمریی |
| مدفن | همدان |
|
| |
| اساتید |
شیخ محمدحسن نجفی، شیخ مرتضی انصاری، سید حسین ترک کوه‌کمری،... |
| شاگردان |
میرزا على قاضى طباطبایى، میرزا ابوالحسن انگجى، سید احمد مرتضوى،... |
| آثار |
ذخیرة العباد لیوم المعاد، حاشیه بر رسائل، حاشیه بر مکاسب، وسیلة العباد،... |
محتویات
ولادت و خاندان
ملا محمد فرزند فضلعلی، به سال ۱۲۴۵ قمری در روستای شربیان از توابع تبریز دیده به جهان گشود. پدر گرامی و اجداد طاهرینش به‌عنوان مروجین دین اسلام در کسوت روحانیت بوده‌اند.
نسب شریف ایشان بنا به نقل موثقی، به جناب مالک اشتر رضوان‌الله‌تعالی‌علیه، یار وفادار امیرالمؤمنین (علیه السلام) می‌رسد.
تحصیلات و استادان
حضرت آیةالله فاضل در بیست‌سالگی وارد حوزه علمیه تبریز گردید و در مدرسه خواجه علی‌اصغر، مشغول خواندن مقدمات علوم اسلامی شد. پس‌از طی مقدمات، فقه و اصول را از محضر مرحوم میرزا مهدی قاری و میرزا غفار آقا مجتهد مرندی و میرزا باقر مجتهد تبریزی فرا گرفت و در حالی‌که عمل به احتیاط میکرد، در سال ۱۲۷۱ هجری‌قمری به زادگاهش مراجعت نمود. این فقیه وارسته پس‌از حدود یک سال اقامت در زادگاهش به نجف اشرف عزیمت نمود.
ایشان در آن دیار قدسی از خرمن علوم شیخ محمدحسن نجفی (صاحب جواهر) و شیخ مرتضی انصاری خوشه‌ها برداشت و پس‌از رحلت استادش شیخ انصاری (ره) به جلسه درس آیةالله سید حسین ترک کوه‌کمری (ره) شرفیاب شد که بر اثر فهم بالا و قوت حافظه‌اش توانست مورد تقرب استادش قرار گیرد. در آن ایام هر روز درس استاد را برای جمعی از شاگردان تقریر میکرد.
آیةالله شربیانی از شیخ مرتضی انصاری و آیةالله سیدحسین کوه‌کمری اجازه نقل اخبار و احادیث و همچنین از استاد دومش اجازه اجتهاد اخذ نموده و خود نیز به تعدادی از شاگردان اجازه روایی و اجتهاد صادر کرده است.
تدریس و شاگردان
یکی از خصوصیات این استاد فرزانه که به‌عنوان یک میراث گران‌بها از علمای سلف در حوزه‌های تشیع رواج دارد، روحیه شاگردپروری بوده است. ایشان پس‌از آراسته‌شدن به زیور علوم و کمالات، بر کرسی تدریس فقه و اصول نشستند و با مهارت بالایی به تدریس کتب و پرورش نفوس پرداختند.
میرزا محمدعلی مدرس تبریزی، در خصوص تسلط ایشان بر کتب اصولی می‌نویسد: فاضل شرابیانی در اصول بحری بی پایان بود و ضمن تجلیل از مقام علمی او می افزاید: اگر تمام کتب فقهی و اصولی را به دریا می شستند، فاضل مذکور قادر بود با حافظه و ذهن قوی خویش تمام آنها را مجددا به رشته تحریر برد.
اسامى برخى از شاگردان وى که همگى از استوانه هاى حوزه هاى علمیه در شهرهاى مختلف بودند، چنین است:
- میرزا على قاضى طباطبایى؛
- میرزا ابوالحسن انگجى؛
- سید احمد مرتضوى؛
- سید على کوه کمرى؛
- سید کاظم طباطبایى (مفید آقا)؛
- سید محمد تقى خویى نجفى؛
- سید محمد مولانا؛
- سید یونس اردبیلى؛
- شیخ ابراهیم آل صادق؛
- شیخ ابراهیم سالیانى نجفى؛
- شیخ ابوالحسن مرندى؛
- شیخ احمد تفرشى نجفى؛
- شیخ غلامعلى مرندى؛
- شیخ محمد حرزالدین (صاحب معارف الرجال)؛
- ملا محمدعلى نخجوانى؛
- میرزا ابوالقاسم امین الشرع خویى؛
- میرزا باقر قاضى طباطبایى؛
- میرزا حسن علیارى؛
- میرزا رضى زنوزى؛
- میرزا صادق مجتهد تبریزى؛
- میرزا فضلعلى ایروانى؛
- میر یعقوب ثانى.
آثار و تألیفات
آثار علمى، تحقیقى و پژوهشى ایشان چنین است:
۱. تقریرات دروس فقه استادش آیت الله سید حسین کوه کمرى، ۹ جلد .
۲. ذخیرة العباد لیوم المعاد. این کتاب به زبان عربى است. بارها در بغداد و نجف و ... به چاپ رسید. به علت جامعیتش در مسائل فقهى مورد توجه بزرگان و فقها قرار گرفت و مورد تحشیه ی آنان قرار گرفته است. از جمله آن بزرگان مى توان به آیت الله سید اسماعیل صدر و آیت الله میرزا محمدتقى شیرازى، آیت الله سید ابوالحسن اصفهانى و آیت الله سید ابراهیم اصطهباناتى اشاره کرد.
۳. رساله ی عملیه. این رساله بارها به چاپ رسیده و مورد تحشیه ی فقها از جمله آیت الله میرزا محمد حسن علیارى تبریزى قرار گرفته است.
۴. کتابى در اصول فقه. این کتاب مفصل تر از کتاب «قوانین» محقق قمى است.
۵. حاشیه بر رسائل؛
۶. حاشیه بر مکاسب؛
۷. کتاب المتاجر؛
۸. کتاب البیع؛
۹. کتاب الصلاة؛
۱۰. رسالة فی مسألة الاستصحاب؛
۱۱. رسالة فی مسألة البرائة و الاشتغال؛
۱۲. رسالة فی مسألة الاجتهاد و التقلید؛
۱۳. رسالة کبیرة فی مباحث الالفاظ؛
۱۴. شرح منظومه؛
۱۵. شرح زبدة الاصول؛
۱۶. شرح معلقات سبع؛
۱۷. سر العبادة. این کتاب در بمبئى چاپ سنگى شده است.
۱۸. وسیلة العباد. این کتاب در سال ۱۳۲۲ قمری با حواشى آیت الله ملا محمدکاظم خراسانى چاپ سنگى شده است.
مرجعیت دینی
حضرت آیةالله فاضل، پس‌از وفات آیةالله محمد فاضل ایروانی و میرزا محمدحسن شیرازی، زعامت و مرجعیت دینی مسلمانان را بر عهده داشت. از بزرگان علمای عصر خود بود و ریاست تدریس در نجف اشرف به ایشان منتهی شده بود.
مطالعه حیات گوهربار این زعیم عالی‌قدر گویای این حقیقت است که ایشان در حوادث و جریانات اجتماعی، از بصیرت و بینش بسیار بالایی برخوردار بوده و از جایگاه رفیع خود در جهت اصلاح امور مسلمانان استفاده می‌کردند.
آیةالله ملاعلی واعظ خیابانی می‌نویسد: «حجاج از طریق عراق به حج می‌رفتند و مدینه منوره آن ایام در تحت حکومت آل‌رشید بود. ایشان انواع هتک‌حرمت و اذیت به عمل می‌آوردند، تا علامه کبیر زعیم شهید شیخ فضل‌الله نوری مشرف شدند و در راه به ایشان از انواع ایذاء و اذیت رسید. بعد از مراجعت آنچه دیده بودند به حضرت آیةالله شریبانی إخبار نمودند. پس حکم صادر شد به تحریم طریق مذکور، و علمای عصر نیز به ایشان تأسی کردند تا آن‌که شر آل‌رشید زایل و از امارت نازل گشتند.»
علامه طباطبایی(ره) می‌گویند: «گروهی دسته‌جمعی توطئه کردند و روش عرفان الهی و توحیدی مرحوم آخوند ملاحسین‌قلی همدانی را به انتقاد گرفته و در یک عریضه‌ای به مرحوم شریبانی نوشتند که ملاحسین‌قلی همدانی روش صوفیانه در پیش گرفته است! مرحوم شریبانی نامه را مطالعه فرمود و قلم را برداشته، زیر نامه نوشت: کاش خداوند مرا مثل آخوند، صوفی قرار دهد. با این جمله آن عالم بزرگ، کار تمام شد و دسیسه‌های آنان همه بر باد رفت.»
همچنین با دستور مؤکد ایشان، در سالروز شهادت حضرت فاطمه زهرا، سلام الله علیها، مغازه ها تعطیل شد و دسته جات عزادارى به راه افتاد.
ویژگی‌های اخلاقی
شاگرد فاضلش آیت الله میرزا ابوالقاسم امین الشرع خویى در خصوص ایشان مى نویسد: «العالم الاورع و الفاضل الالمع صاحب الاخلاق الحسنة و معدن الشیم الجمیلة شیخی و استادی و من علیه فی العلم رکونی و اعتمادی مولانا المدعو بالفاضل المطلق الشیخ محمد الشربیانی ... ».
شیخ محمد حرزالدین درباره استادش می‌نویسد: «او اخلاق اولیای خدا و صفات آنان را داشت. یکی از آن صفات حمیده، عفو بدخواهان و دشمنان و بدرفتاری‌هایی بود که بارها در حق او انجام داده بودند. او نسبت به فقرا و مساکین بسیار مهربان و دلسوز بود، به‌ویژه به سادات و علویان نجف و کربلا. عطایای او نسبت به اعاظم و بزرگان با شیوه خاصی انجام می‌گرفت. تقسیم او نسبت به طلاب در سال چهار مرتبه انجام می‌پذیرفت و هربار هزار لیره عثمانی می‌داد. او با این همه بخشش و امکانات بیت‌المال که در اختیارش بود، بدون خانه و منزل بود و با قرض فراوان از دنیا رفت».
میرزا محمدعلى مدرس تبریزى در خصوص ایشان مى نویسد: «... ایشان از متبحران علماى امامیه و فقهاى اثناعشریه قرن چهاردهم هجرى است. عالم عامل ربانى، فقیه کامل سبحانى، اصولى رجالى، معقولى منقولى. در مکارم اخلاق، طاق و شهره آفاق بود».
وفات
سرانجام آن عالم جلیل‌القدر پس‌از سال‌ها خدمت به اسلام و در حالی‌که در خانه اجاره‌ای خود به‌سر می‌برد، در بین‌الطلوعین روز جمعه ۱۷ رمضان‌المبارک ۱۳۲۲ قمری در شهر مقدس نجف جان به جان‌آفرین تسلیم کرد. جسم مطهر ایشان پس‌از تشییع باشکوه در صحن مطهر امام علی‌بن ابی طالب(ع) به خاک سپرده شد.
در سال ۱۳۵۷ قمری دولت عراق تصمیم گرفت راه‌هایی را که در اطراف حرم مطهر حضرت علی(ع) برای دفن اموات منظور شده بود، مسدود نماید و در این عملیات، اجساد تعدادی از علما ظاهر شد که از آن‌جمله جسد پاک مرحوم آیةالله فاضل شریبانی هویدا گشت و افراد مشاهده کردند که جسم ایشان سالم و تازه در قبر موجود است و حال آن‌که میان دفن و آن‌روز، سی‌وپنج سال فاصله بود. و نیز در کتاب اجساد جاوید آمده است که بار دیگر در حکومت عبدالکریم قاسم به وقت مرمت قبور، جسد آیةالله فاضل ظاهر شد که کاملاً تازه بود و حال آن‌که حدود شصت سال از رحلت ایشان می‌گذشت.
منابع
- پایگاه اطلاع رسانی حوزه.
- پایگاه فرهیختگان تمدن شیعی.
- پایگاه شعائر.
