منابع و پی نوشتهای ضعیف
رعایت ادبیات دانشنامه ای متوسط
مختصر نویسی متوسط است
مقاله مورد سنجش قرار گرفته است

آخوند ملا علی همدانی: تفاوت بین نسخه‌ها

از دانشنامه‌ی اسلامی
پرش به ناوبری پرش به جستجو
(پروژه1: سنجش کیفی)
 
(۱۹ نسخه‌ٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشده)
سطر ۱: سطر ۱:
−
آیت الله العظمی ‌‌ملا علی معصومی ‌‌همدانی (متولد 1312/متوفی 1398 هـ.ق)یکی از فقهای نامدار و فرزانه و یکی از فرزانگان فقیه در قرن چهاردهم هجری قمری می‌‌باشد. او همانند هم‌دوره‌های معاصر خویش یکی از تربیت یافتگان حوزه آیت الله العظمی ‌‌حائری و یکی از نخستین فارغ التحصیلان آن حوزه مقدسه بشمار می‌‌آید.
+
{{خوب}}
 +
«'''آیت‌الله ملاعلی معصومی ‌‌همدانی'''» (۱۳۱۲-۱۳۹۸ ق) از فقها و مراجع تقلید [[شیعه]] و از مدرسان [[حوزه علمیه قم]] و همدان بود. او از شاگردان مبرّز [[شیخ عبدالکریم حائری]]، [[میرزا جواد آقا ملکی تبریزی]] و حکیم هیدجی بشمار می‌رفت. آخوند همدانی در پی درخواست مردم همدان و به امر آیت‌الله حائری، زعامت حوزه علمیه همدان را بر عهده گرفت و در آنجا اقدام به تأسیس مدارس علمی، کتابخانه، مساجد و... نمود.
 +
 
 +
{{شناسنامه عالم
 +
||نام کامل = ملاعلی معصومی ‌‌همدانی
 +
||تصویر= [[پرونده:Masumy.jpg|۲۲۰px]]
 +
||زادروز = ۱۲۷۴ شمسی
 +
|زادگاه = همدان
 +
|وفات =  ۱۳۵۷ شمسی
 +
|مدفن = همدان
 +
|اساتید = ملا محمد هیدجی، [[شیخ عبدالنبی نوری|عبدالنبی نوری]]، [[میرزا جواد آقا ملکی تبریزی]]، [[شیخ عبدالکریم حائری]]،...
 +
|شاگردان = [[حسین نوری همدانی]]، [[سید محمود طالقانی]]، [[شهید مفتح]]، شیخ احمد صابری،...
 +
|آثار = رساله در اطراف احوال اصحاب اجماع، رساله در اسرار الصلوة، رساله در اربعین حدیثا، رساله در حبط و تکفیر، حاشیه بر [[العروة الوثقی]]،...
 +
}}
  
 
==ولادت==
 
==ولادت==
−
او در سال 1212 ه.ق در یکی از قراء [[همدان]] به نام «وفس» به دنیا آمد. پدرش مرحوم مشهدی ابراهیم معصومی ‌‌یک کشاورز ساده و معمولی ولی اهل [[ایمان]] و تقوی و مذهب بود از این رو او را به عنوان تحصیل علوم شرعی و اخذ تربیت اسلامی ‌‌پیش یکی از علمای متقی و پرهیزکار محل، مرحوم آخوند ملا محمدتقی ثابتی سپرد.
+
علی معصومی ‌‌همدانی فرزند مشهدی ابراهیم، در ۱۲ [[ربیع الاول]] ۱۳۱۲ قمری (۱۲۷۴ شمسی) در یکی از روستاهای همدان به دنیا آمد.  
−
 
 
−
==تحصیل==
 
−
او تحصیلات مقدماتی و مبادی علوم را پیش ملا محمدتقی ثابتی آموخت و پس از طی آن مراحل به عنوان تعقیب تحصیلات خویش در اوائل نوجوانی عازم همدان شد و نزد اساتید و علمای بزرگ آن روز همدان، به یادگیری [[نحو]] و [[منطق]] و [[معانی]] و [[بیان]] و علم [[اصول فقه]] پرداخت و سپس برای تکمیل مراتب علمی ‌‌و مدارج کلام و [[فلسفه]] و علوم متعالیه و ریاضیات و هیئت به حوزه علمیه تهران که در آن زمان جزو غنی‌ترین مراکز حوزوی به شمار می‌‌رفت، رهسپار گردید و در آن جا حدود پنج سال از محضر اساتید فن، به ویژه حکیم و عارف هیدجی و مرحوم شیخ عبدالنبی نوری استفاده کرد و تحت تربیت روحی حکیم هیدجی قرار گرفت، طوری که بعدها از این حکیم فراوان یاد می‌‌نمود.
 
−
پس از ورود [[آیت الله العظمی ‌‌حائر]]ی به [[قم]] در سال 1340 هـ.ق، همانند بسیاری از فضلا و مدرسین شهرستان‌ها به قم عزیمت نمود و به تعلم و فراگرفتن علوم اسلامی‌‌ پیش آن دانشمند بزرگ پرداخت و درست ده سال تمام در عتبه مقدسه قم [[اعتکاف]] ورزید تا به مراحل عالیه اجتهاد و فقاهت نائل آمد.
 
−
او به علت داشتن استعداد بارز و سعی و تلاش فراوان، اراده محکم، حافظه قوی و [[اخلاق]] حسنه و رفتار نیک اسلامی، یکی از شاگردان مورد توجه و عنایت استاد بوده‌اند. و یکی از نزدیکان استاد نقل می‌‌نمودند که آن مرحوم هر وقت نیاز به کشف معنای لغت یا مراجعه به آدرس و سند روایتی را داشتند می‌‌فرمودند: «از کتابخانه سیار یا متحرک(مقصود آخوند ملا علی) استفاده شود».
 
−
==تدریس==
 
−
او یکی از مدرسین سرشناس و یکی از اساتید معتبر و نامور حوزه علمیه قم گردید و حوزه درسی او که [[شرح لمعه]] شهیدین را شامل می‌‌گشت یکی از حوزه‌های پرجمعیت آن روز گردید و جمع گرم و پرجاذبه‌ای را به خود اختصاص داد
 
−
 
 
−
==بازگشت به همدان==
 
−
در سال 1350 هـ.ق، وقتی مردم همدان از محضر مؤسس [[حوزه علمیه قم]] تقاضا می‌‌نمایند که آخوند ملا علی را به سرپرستی حوزه علمیه همدان به آن شهر برگردانند، مرحوم آیت الله حائری با توجه به نیاز مبرم منطقه غرب کشور، پیشنهاد آنان را با سختی می‌‌پذیرد و به آنان می‌‌فرماید: من مجتهد عادلی را برای سرپرستی شما مردم همدان فرستادم...
 
−
 
 
−
با این که در آن ایام در شهر همدان شخصیت های بزرگ علمی ‌‌و فقهی و اجتماعی همچون مرحوم [[آیت الله حاج میرزا محمد جولائی]] و حاج [[شیخ علی دامغانی]] و مرحوم [[سید نصرالله بنی‌صدر.]].. زندگی می‌‌کردند، ولی در اثر حسن خلق و تدبیر و علم وافر مرحوم آخوند معصومی، زعامت امور دینی مردم به صورت طبیعی به عهده ایشان قرارگرفت. معظم‌له جهت فعالیت علمی ‌‌خویش مدرسه مخروبه آخوند ملا حسین را تجدید بنا نمود و خود در آن مدرسه مشغول تدریس طلاب گردید و جمعی از شیفتگان معارف [[اهل بیت]] علیهم السلام را دور خود گرد آورد.
 
−
 
 
−
==مقامات علمی آخوند ملا علی همدانی==
 
−
علاوه بر مقام فقهی و اصولی کم‌نظیرشان، با استفاده از حافظه قوی و نیرومند خویش در شناخت [[رجال]] [[حدیث]] و آشنائی با معارف [[قرآن]] نیز مبرز بودند. همیشه در مباحث تاریخی و فلسفی و رجال، سخن نو و تازه‌ای داشتند.
 
−
 
−
==ویژگی‌های اخلاقی آخوند ملا علی همدانی===
 
−
 
 
−
محاسن اخلاقی و ویژگی‌های کمالی ایشان فوق‌العاده فراوان بود و به جهت همین خصوصیات بود که در اندک مدت هم محبوب خاص و عام گردید، به حدی که اقلیت‌های مذهبی شهر نیز او را از صمیم قلب دوست می‌‌داشتند و با او در مسائل انسانی تشریک مساعی می‌‌نمودند.
 
−
 
 
−
==مقامات معنوی==
 
−
 
 
−
او زاهد واقعی به تمام معنی کلمه بود و این زهد و بی‌اعتنائی به مال و جاه را از مکتب انسان‌ساز استادش مرحوم آیت الله حائری فراگرفته بود او هرگز خود را اسیر دنیا ننمود و همواره سعی داشت زندگی بسیار متعارف و معمولی را داشته باشد و از حداقل معیشت برخوردار باشد و از تجمل و اعتبارات ظاهری گریزان بود در این باره بی‌مناسبت نخواهد بود که داستان واقعی زیر را از زندگی آن عالم ربانی آورده باشیم.
 
−
 
 
−
مرحوم آیت الله آخوند معصومی، مرد خدا، اهل [[دعا]]، حلیف خلوت و جلیس تهجد و انیس جلوت بود او این سیر و سلوک باطنی و عرفانی را از استاد بزرگوارش مرحوم عارف ربانی و سالک صمدانی، آقای حاج میرزا جواد آقا ملکی تبریزی فراگرفته بود. استادی که همیشه به او ارادت می‌‌ورزید و ذکر جمیلش، همیشه بر سر زبانش بود.
 
  
−
او در صدر منبر و خطابه، همانند منابر مرحوم حاج شیخ جعفر شوشتری از جذبه خاصی برخوردار بود و مستمع را تحت تاثیر بیانات سبحانی خود قرار می‌‌داد. او در ایام ماه [[رمضان]] در مسجدی که در جوار منزل وی و نزدیکی های مقبره باباطاهر در همدان قرار داشت، اغلب از [[نهج البلاغه]] سخن می‌‌گفت. وقتی خطبه همام را با آن لحن سوزان و بیان شافی از عمق دل بیان می‌‌داشت، هم خود در بالای منبر گریان بود و هم صدای شیون حضار از پای منبر به آسمان بلند می‌‌شد. مسجد یکسره ناله بود و زاری و سوز و گداز و نوعا منبر ایشان یک ساعت و نیم یا دو ساعت بدون ایجاد خستگی به درازا می‌‌کشید. مسجد او مالامال از جمعیت بود. گاهی جهت تهیه جا، چند ساعت جلوتر راه می‌‌افتادند. در ایام ماه رمضان، فروش جا یک امر معمولی در مسجد بود، و تعدادی هم مستمع ثابت و همیشگی بودند که جانمازهای پهن شده آنان نشانی از تحجیر تلقی می‌‌شد. مکبر نمازش، داماد بزرگوارش آقای حاج حسین آقای خیاط بود که در تقوی و زهد و عبادت، نمونه بود.
+
==تحصیل و اساتید==
 +
ملاعلی معصومی ‌‌همدانی تحصیلات مقدماتی و مبادی علوم را نزد ملا محمدتقی ثابتی آموخت و پس از طی آن مراحل به عنوان تعقیب تحصیلات خویش در اوائل نوجوانی عازم همدان شد و نزد اساتید و علمای بزرگ آن روز همدان، به یادگیری [[نحو]] و [[منطق]] و [[علم معانی|معانی]] و [[علم بیان|بیان]] و علم [[اصول فقه]] پرداخت و سپس برای تکمیل مراتب علمی ‌‌و مدارج کلام و [[فلسفه]] و علوم متعالیه و ریاضیات و هیئت به حوزه علمیه [[تهران]] که در آن زمان جزو غنی‌ترین مراکز حوزوی به شمار می‌‌رفت، رهسپار گردید و در آنجا حدود پنج سال از محضر اساتید فن، به ویژه [[میرزا جواد آقا ملکی تبریزی]] در [[اخلاق]] و [[عرفان]] و از حکیم و عارف [[ملا محمد هیدجی]] در معقول و نیز [[شیخ عبدالنبی نوری]] استفاده کرد و تحت تربیت روحی حکیم هیدجی قرار گرفت، طوری که بعدها از این حکیم فراوان یاد می‌‌نمود.
  
−
==طبع شعر==
+
پس از ورود آیت الله [[شیخ عبدالکریم حائری]] به [[قم]] در سال ۱۳۴۰ هـ.ق، همانند بسیاری از فضلا و مدرسین شهرستان‌ها به قم عزیمت نمود و به تعلم و فراگرفتن [[علوم اسلامی]] پیش آن دانشمند بزرگ پرداخت و درست ده سال تمام در عتبه مقدسه قم [[اعتکاف]] ورزید تا به مراحل عالیه [[اجتهاد]] و فقاهت نائل آمد.
−
مرحوم آخوند معصومی ‌‌علاوه بر فقاهت و [[اجتهاد]]، دارای طبع شعر و ذوق خاصی بود و در مناسبت‌ها از شعر و عرفان، سخن به میان می‌‌آورد و گاهی تک بیتی‌ها را چاشنی سخن خود می‌‌نمود. او سروده‌هائی دارد که با تخلص «فنا» انشاء می‌‌نمود. از نمونه اشعار او بنا به نقل حضرت آقای صابری همدانی دام عزه العالی شعر معروف «دل» باشد که می‌‌گوید:  
+
او به علت داشتن استعداد بارز و سعی و تلاش فراوان، اراده محکم، حافظه قوی و [[اخلاق]] حسنه و رفتار نیک اسلامی، یکی از شاگردان مورد توجه و عنایت استاد بوده‌ است. و یکی از نزدیکان استاد نقل می‌‌نمود که آن مرحوم هر وقت نیاز به کشف معنای لغت یا مراجعه به آدرس و [[سند حدیث|سند]] روایتی را داشتند می‌‌فرمودند: «از کتابخانه سیار یا متحرک (آخوند ملاعلی) استفاده شود».
  
−
به خرابات روم بهر پرستاری دل × به بر پیر برم شکوه ز بیماری دل
+
==تدریس و شاگردان==
 +
ملاعلی معصومی ‌‌همدانی یکی از مدرسین سرشناس و یکی از اساتید معتبر و نامور [[حوزه علمیه قم]] گردید و حوزه درسی او که [[شرح لمعه]] را شامل می‌‌گشت، یکی از حوزه‌های پرجمعیت آن روز گردید و جمع گرم و پرجاذبه‌ای را به خود اختصاص داد
  
−
اشک من سرخ رخم زرد شد و موی سفید × چه کنم چاره چه سازم ز سیه کاری دل؟
+
اما در سال ۱۳۵۰ هـ.ق، وقتی مردم همدان از محضر مؤسس آیت الله حائری تقاضا می‌‌نمایند که آخوند ملا علی را به سرپرستی [[حوزه علمیه]] همدان به آن شهر برگردانند، مرحوم آیت الله حائری با توجه به نیاز مبرم منطقه غرب کشور، پیشنهاد آنان را با سختی می‌‌پذیرد و به آنان می‌‌فرماید: من مجتهد عادلی را برای سرپرستی شما مردم همدان فرستادم. با این که در آن ایام در شهر همدان شخصیت های بزرگ علمی ‌‌و فقهی و اجتماعی همچون آیت الله میرزا محمد جولائی و شیخ علی دامغانی و سید نصرالله بنی‌صدر زندگی می‌‌کردند، ولی در اثر حسن خلق و تدبیر و علم وافر مرحوم آخوند معصومی، زعامت امور دینی مردم به صورت طبیعی به عهده ایشان قرارگرفت. معظم‌له جهت فعالیت علمی ‌‌خویش مدرسه مخروبه آخوند ملا حسین را تجدید بنا نمود و خود در آن مدرسه مشغول تدریس طلاب گردید و جمعی از شیفتگان معارف [[اهل بیت]] علیهم السلام را دور خود گرد آورد.
  
−
خواب هرگز نکند آن که دلش بیدار است × ما نکردیم شبی صبح، ز بیداری دل
+
از محضر آخوند ملاعلی معصومی، جمع کثیری از پویندگان معارف اسلامی ‌‌بهره جسته‌اند و تدریس ایشان از سال ۱۳۴۰ هـ.ق تا اواخر عمر که سال ۱۳۹۸ بوده باشد، ادامه یافته است؛ یعنی درست به مدت ۵۸ سال مدام در حال تدریس و پرورش طالبان علم بوده‌اند. تدریس ایشان در اواخر مختص [[تفسیر]]، [[فقه]] و [[اصول فقه]] بود. از جمع شاگردان فراوان ایشان می‌‌توان به این افراد اشاره کرد:
  
−
ای «فنا» چاره دردت نتوان کرد × مگر اشک خونین و دعای سحر و زاری دل.
+
*آیت الله [[سید محمود طالقانی]] (ابوذر زمان)؛
−
----
+
*آیت الله [[شهید مفتح|شهید دکتر محمد مفتح]] (پایه‌گذار وحدت حوزه و دانشگاه)؛
−
بارها این شعر را زمزمه می‌‌کرد:
+
*آیت الله [[حسین نوری همدانی]] (از مراجع و مدرسین عالی قدر [[حوزه علمیه قم]])؛
−
----
+
*آیت الله سید احمد خسروشاهی تبریزی (از آیات و مجتهدین تبریز)؛
−
به ذره گر نظر لطف بوتراب کند × به آسمان رود و کار کبریای کند.
+
*آیت الله آقای شیخ محمدحسین بهاری (از آیات و مجتهدین همدان)؛
−
----
+
*آیت الله شیخ احمد صابری (مؤلف کتاب ولایة الفقیه والحج، یکی از مدرسین عالیقدر حوزه قم)؛
−
یا:
+
*حجت الاسلام میرزا حسن نوری (از وعاظ محترم قم)؛
−
----
+
*عبدالرحیم عقیقی بخشایشی.
−
اولماز اولا گول تیکان، تیکان گول × گر ایستسن آغلا، ایستسن گول
 
  
−
ممکن نیست گلی خار، یا خاری گل شود. اگر خواهی خنده نما، یا خواهی گریه کن.
+
==ویژگی‌های علمی و اخلاقی==
−
----
+
آخوند ملاعلی همدانی علاوه بر مقام فقهی و اصولی کم‌نظیر، با استفاده از حافظه قوی و نیرومند خویش در شناخت رجال [[حدیث]] و آشنائی با معارف [[قرآن]] نیز مبرز بود. همیشه در مباحث تاریخی و فلسفی و [[رجال]]، سخن نو و تازه‌ای داشت. ایشان علاوه بر فقاهت و [[اجتهاد]]، دارای طبع [[شعر]] و ذوق خاصی بود و در مناسبت‌ها از شعر و [[عرفان]]، سخن به میان می‌‌آورد و گاهی تک بیتی‌ها را چاشنی سخن خود می‌‌نمود. او سروده‌هائی دارد که با [[تخلص]] «فنا» انشاء می‌‌نمود.  
  
−
==اساتید==
+
محاسن اخلاقی و ویژگی‌های کمالی مرحوم آخوند معصومی ‌‌فوق‌العاده فراوان بود و به جهت همین خصوصیات بود که در اندک مدت هم محبوب خاص و عام گردید، به حدی که اقلیت‌های مذهبی شهر نیز او را از صمیم قلب دوست می‌‌داشتند و با او در مسائل انسانی تشریک مساعی می‌‌نمودند.
−
او از محضر جمع کثیری از بزرگان کسب علم و دانش نموده است که اسامی ‌‌برخی از آنان به این ترتیب می‌باشد:
 
−
# آیت الله میرزا عبدالرزاق محدث حائری؛
 
−
# آیت الله شیخ علی گنبدی (4 سال در همدان)؛
 
−
# آیت الله شیخ علی دامغانی؛
 
−
# آیت الله حاج میرزا محمود آقا مدرس کهکی معروف به رضوان (5 سال در تهران)؛
 
−
# آیت الله حکیم آخوند ملا محمد هیدجی (معقول و فلسفه در تهران)؛
 
−
# آیت الله شیخ عبدالنبی نوری؛
 
−
# آیت الله حاج میرزا جواد آقا ملکی تبریزی (اخلاق و عرفان)؛
 
−
# آیت الله العظمی ‌‌حاج شیخ عبدالکریم حائری (به مدت 10 سال، [[اصول]] و [[فقه]]).
 
  
−
بیشترین بهره علمی‌‌ را در معقول از [[حکیم هیدجی]] و در منقول از محضر شریف استاد اخیر الذکر داشته است.
+
او زاهد واقعی به تمام معنی کلمه بود و این [[زهد]] و بی‌اعتنائی به مال و جاه را از مکتب انسان‌ساز استادش مرحوم آیت الله حائری فراگرفته بود او هرگز خود را اسیر دنیا ننمود و همواره سعی داشت زندگی بسیار متعارف و معمولی را داشته باشد و از حداقل معیشت برخوردار باشد و از تجمل و اعتبارات ظاهری گریزان بود در این باره بی‌مناسبت نخواهد بود که داستان واقعی زیر را از زندگی آن عالم ربانی آورده باشیم.
  
−
==شاگردان آخوند ملا علی همدانی==
+
مرحوم آیت الله آخوند معصومی، اهل [[دعا]] و [[تهجد]] بود؛ او این سیر و سلوک باطنی و عرفانی را از استاد بزرگوارش مرحوم عارف ربانی و سالک صمدانی، [[میرزا جواد آقا ملکی تبریزی]] فراگرفته بود. استادی که همیشه به او ارادت می‌‌ورزید و ذکر جمیلش، همیشه بر سر زبانش بود.
  
−
از محضر او جمع کثیری از پویندگان معارف اسلامی ‌‌بهره جسته‌اند و تدریس ایشان از سال 1340 هـ.ق تا اواخر عمر که سال 1398 بوده باشد. ادامه یافته است یعنی درست به مدت 58 سال مدام در حال تدریس و پرورش طالبان علم بوده‌اند. تدریس ایشان در اواخر مختص تفسیر، [[فقه]] و [[اصول]] بود و از جمع شاگردان فراوان ایشان می‌‌توان:
+
او در صدر منبر و خطابه، از جذبه خاصی برخوردار بود و مستمع را تحت تاثیر بیانات سبحانی خود قرار می‌‌داد. او در ایام ماه [[رمضان]] در مسجدی که در جوار منزل وی و نزدیکی های مقبره [[بابا طاهر]] در همدان قرار داشت، اغلب از [[نهج البلاغه]] سخن می‌‌گفت.
  
−
# آیت الله حاج سید محمود طالقانی (ابوذر زمان)؛
+
==آثار و تألیفات==
−
# آیت الله شهید دکتر محمد مفتح (پایه‌گذار وحدت حوزه و دانشگاه)؛
+
با توجه به اشتغالات فراوان [[مرجعیت]] که مجال تألیف و تصنیف را سلب می‌‌نمود، در عین حال ایشان در ایام فراغت به تالیف و تحقیق نیز پرداخته‌اند که متاسفانه هیچکدام به چاپ نرسیده‌اند:
−
# آیت الله حاج شیخ حسین نوری همدانی (مؤلف کتب اسلامی‌‌ فراوان و از مدرسین عالی قدر [[حوزه علمیه]] [[قم]])؛
 
−
# حجت الاسلام والمسلمین و حاج میرزا حسن نوری (از وعاظ محترم قم)؛
 
−
# آیت الله مرحوم حاج شیخ علی اوسطی (از مدرسین)؛
 
−
# آیت الله حاج سید احمد خسروشاهی تبریزی (از آیات و مجتهدین تبریز)؛
 
−
# آیت الله آقای حاج شیخ محمدحسین بهاری (از آیات و مجتهدین همدان)؛
 
−
# آیت الله حاج شیخ علی انصاری (امام جماعت همدان)؛
 
−
# حجت الاسلام والمسلمین حاج آقا رضا انصاری (امام جماعت و عالم بزرگوار همدان)؛
 
−
# حجت الاسلام والمسلمین آقای سید باقر سجادی (امام جماعت همدان)؛
 
−
# حجت الاسلام والمسلمین آقای حسین احمد مروج (یکی از وعاظ و گویندگان همدان)؛
 
−
# آیت الله حاج شیخ احمد صابری (مؤلف کتاب ولایة الفقیه والحج. یکی از مدرسین عالیقدر حوزه قم)؛
 
−
# آیت الله حاج سید صادق شریعتمداری تبریزی (یکی از آیات و حجج شهر ری)؛
 
−
# حجت الاسلام والمسلمین آقای شیخ احمد رحمانی واعظ همدانی (مقیم تهران، از وعاظ شهر تهران)؛
 
−
# حجت الاسلام والمسلمین آیت الله سید مصطفی هاشمی (از آیات و حجج همدان)؛
 
−
# آیت الله شیخ محمدعلی دامغانی (از آیات و حجج همدان)؛
 
−
# حجت الاسلام والمسلمین شیخ حسن جورکانی (از آیات و حجج همدان)؛
 
−
# حجت الاسلام والمسلمین شیخ شهاب الدین ملایری (از آیات و حجج ملایر)؛
 
−
# حجت الاسلام والمسلمین شیخ نوح معروف به عرب (از مدرسین عالی قدر همدان)؛
 
−
# حجت الاسلام والمسلمین شیخ علی‌اصغر باقری همدانی (از مدرسین همدان)؛
 
−
# عبدالرحیم عقیقی بخشایشی
 
  
−
==آثار و تالیفات==
+
#رساله در اجتهاد و تقلید.
−
با توجه به اشتغالات فراوان مرجعیت و گرفتاری‌های وقت‌گیر آن، که مجال تالیف و تصنیف را سلب می‌‌نمود در عین حال ایشان در ایام فراغت به تالیف و تحقیق نیز پرداخته‌اند که این تالیفات را می‌‌توان نام برد که متاسفانه هیچکدام به حلیه طبع آراسته نشده‌اند:
+
#رساله در حالات ابوبصیر.
−
 
+
#رساله در لباس مشکوک.
−
# رساله در اجتهاد و تقلید.
+
#رساله در [[قاعده لاضرر]].
−
# رساله در حالات صحابی معروف ابوبصیر.
+
#رساله در عصیر عنبی و زبیبی و ثمری.
−
# رساله در لباس مشکوک.
+
#رساله در کلام نفسی.
−
# رساله در قاعده لاضرر و لاضرار.
+
#رساله در اطراف احوال [[اصحاب اجماع]].
−
# رساله در عصیر عنبی و زبیبی و ثمری.
+
#رساله در اسرار الصلوة.
−
# رساله در کلام نفسی.
+
#رساله در اربعین حدیثا.
−
# رساله در اطراف احوال اصحاب اجماع.
+
#رساله در حبط و تکفیر.
−
# رساله در اسرار الصلوة.
+
#رساله در بیان «عدّه» [[الکافی]].
−
# رساله در اربعین حدیثا.
+
#حاشیه بر رساله انیس النجاة.
−
# رساله در حبط و تکفیر.
+
#حاشیه بر [[العروة الوثقی]] سید یزدی.
−
# رساله در بیان «عده» کافی.
+
#تقریرات فقه و اصول [[شیخ عبدالکریم حائری|آیت الله حائری]].
−
# حاشیه بر رساله انیس النجاة.
+
#دیوان اشعار.
−
# حاشیه بر العروة الوثقی سید یزدی.
 
−
# تقریرات [[فقه]] و [[اصول]] آیت الله حائری.
 
−
# دیوان اشعار و سروده‌ها.<ref> مجله نور علم، شماره 46، سال دهم، دوره چهارم، صفحه 69.</ref>
 
  
 
==خدمات اجتماعی و فرهنگی==
 
==خدمات اجتماعی و فرهنگی==
 
آثار فرهنگی و اجتماعی متعددی از آن عالم ربانی به یادگار مانده است که به چند نمونه از آن باقیات صالحات اشاره می‌‌کنیم:
 
آثار فرهنگی و اجتماعی متعددی از آن عالم ربانی به یادگار مانده است که به چند نمونه از آن باقیات صالحات اشاره می‌‌کنیم:
  
−
* 1- تربیت شاگردان: خدمات تعلیمی‌‌ و تدریسی ایشان در خور نگرش و توجه می‌‌باشد ایشان در طول نیم قرن از عمر تدریسی خویش، ده‌ها نفر از پژوهندگان معارف الهیه را تعلیم و تربیت داد. شاگردان و اخلاف علمی‌‌ و تربیتی آن بزرگمرد الهی، یکی از آثار ماندگار آن مرجع عالیقدر می‌‌باشند که اسامی ‌‌جمعی از آنان در بخش شاگردان گذشت.
+
*تربیت شاگردان: خدمات تعلیمی‌‌ و تدریسی ایشان در خور نگرش و توجه می‌‌باشد ایشان در طول نیم قرن از عمر تدریسی خویش، ده‌ها نفر از پژوهندگان معارف الهیه را تعلیم و تربیت داد. شاگردان و اخلاف علمی‌‌ و تربیتی آن بزرگمرد الهی، یکی از آثار ماندگار آن مرجع عالیقدر می‌‌باشند که اسامی ‌‌جمعی از آنان در بخش شاگردان گذشت.
−
 
 
−
* 2- تاسیس حوزه همدان: ایشان در پایه‌گذاری [[حوزه علمیه]] همدان و راه‌اندازی آن و تاسیس کتابخانه وابسته آن به استادش مرحوم آیت الله حائری تاسی نموده و گام جای گام ایشان نهاد.
 
−
 
 
−
* 3- تعمیر مدرسه مخروبه آخوند: ایشان از نخستین روزهای ورود به همدان، به تعمیر و مرمت مدرسه مخروبه آخوند ملا محمدحسن بن حسین مختاری متخلص به «مجرم» همدانی(متوفی 1275 هـ.ق) صاحب «مصائب العلماء» (خطی موجود در کتابخانه غرب همدان) همت گمارد و آن را در سال‌های 1321 تا 1323 هـ.ش بازسازی نمود و به نام خود بانی اصلی مدرسه، «آخوند» اشتهار یافت. ازدیاد طلاب و توسعه و گسترش حوزه همدان ایجاب نمود که برخی از همسایگان نیکوکار مدرسه، مانند مرحوم حاج جواد کرمانشاهی را وادارد که حیاط وسیعی را به مدرسه واگزارد که در آن حیاط اهدایی، ساختمان حجره‌ها و رواق وسیع کتابخانه غرب همدان پی‌ریزی گردید.
 
−
 
 
−
* 4- تاسیس کتابخانه غرب: در کنار توسعه و مرمت مدرسه آخوند، در سال 1332 هـ.ش اقدام به احداث کتابخانه مجهز و وسیعی نمودند که هم‌اکنون یکی از اعتبارات منطقه غرب بشمار می‌‌آید و حقیر تفصیلا در کتاب «زیربنای تمدن و علوم اسلامی‌‌» شرح آن را آورده‌ام، و اجمال مساله آن است که یکی از یاران جوان و اهل ذوق آیت الله آخوند، به نام حاج میرزا علی صفر ذکاوتی قراگوزلو (متوفی 1331 هـ.ش) متخلص به «زمزم»، از وضع اسفبار کتابخانه عارف شهیر و عالم حکیم میرزا محمدجعفر کبوترآهنگی (مجذوب علی شاه همدانی، 1171-1239 هـ.ق) آگاهی و نگرانی داشت، چون خود را از متولیان آن کتابخانه بود.
 
−
 
 
−
در وقفنامه کتابخانه مجذوب آمده بود که مجتهد زمان در همدان می‌‌تواند اعمال اشراف و نظارت بر آن بنماید. به اشارت آقای آخوند، شادروان ذکاوتی همتی شگرف نمود و بازمانده آن کتابخانه پیشین 4000 جلدی را که در آن زمان یک گاری ورق بیش از آن نمانده بود، از بویوکشاباد کبوترآهنگ به حوزه علمیه آخوند انتقال داد و با کار طاقت فرسای فنی و کتابشناسانه، از آن مورقات 400 نسخه خطی نفیس بازسازی کرد که اینک در فهرست کتابخانه مزبور شناخته شده است و همان پایه و مایه کتابخانه‌ای گردید که اینک با افزایش کتاب‌های چاپی و خطی دیگر و با اهدای مجموعات برخی از معاریف همدان، از جمله 2000 جلد اهدایی خود آیت الله آخوند همدانی و مراجع دانشگاهی و جز آن ها، امروز در حدود 15000 جلد کتاب چاپی به زبان‌های عربی، فارسی، انگلیسی و غیره دارد و به مثابه بزرگترین و معتبرترین کتابخانه حوزه عملیه همدان شناخته شده و از مصادیق بارز «ان آثارنا تدل علینا» می‌‌باشد.
 
−
 
 
−
گفتاری از کتاب زیر بنای تمدن و علوم اسلامی ‌‌اینجانب که در سال 1342 ش پس از بازدید از آن کتابخانه نوشته شده است: «این کتابخانه در سه طبقه با بهترین لوازم بنا در وسط صحن مدرسه واقع شده است و بنای آن در سال‌های 1338 و 1339 هـ.ش به اتمام رسیده و در رده کتابخانه‌های بزرگ روز تنظیم و تاسیس گردیده است و هم اکنون 14000 جلد کتاب نفیس در رشته‌های مختلف دارد که از نفیس‌ترین کتاب‌های آن، رساله‌های فلسفی ابوعلی سینا و فارابی به خط خودشان می‌‌باشد. آقای دکتر جواد مقصودی، فهرست جامعی بر این نفایس نگاشته‌اند».<ref> زیر بنای تمدن و علوم اسلامی، چاپ سوم، 1356 هـ.ش، دفتر نشر نوید اسلام، ص 193-191.</ref>
 
−
 
 
−
* 5- ایجاد و راه‌اندازی مجله ماهانه پیک اسلام: یکی دیگر از خدمات ارزشمند و فرهنگی آن بزرگ مرجع تقلید، تاسیس و راه‌اندازی مجله علمی‌‌ و اسلامی‌‌ پربار «پیک اسلام» بود که به مثابه ارگان [[حوزه علمیه]] و کتابخانه غرب همدان به سرپرستی ایشان و زیر نظر هیئت تحریریه و با تلاش و کوشش مدیر محترم کتابخانه آقای دکتر جواد مقصودی تاسیس و انتشار می‌‌یافت. این مجله که به سبک مجله ماهانه مکتب اسلام حوزه علمیه قم بود، از دی ماه 1341 تا دی ماه 1342 استمرار و انتشار یافت و مجموعاً شش شماره از آن منتشر گردید. حقیر در آن مجله وزین چند مقاله داشت که یکی از آن‌ها ترجمه وصیتنامه [[علامه حلی]] به فرزندش فخرالمحققین و دیگری ترجمه مقاله شیخ محمود شلتوت در مورد به رسمیت شناختن مذهب جعفری و چند مقاله دیگر بود. این مجله نوعاً از نویسندگان فاضل منطقه غرب و از اساتید [[حوزه علمیه]] [[قم]] و [[نجف]] تامین مطلب می‌‌نمود.
 
−
 
 
−
* 6- تعمیر و تاسیس مساجد و تکایا: شاید دهها مسجد و حسینیه و حمام در شهرستان‌ها و قراء و قصبات تابعه همدان و کرمانشاه و حومه، مستقیم یا غیرمستقیم با اشاره و عنایت آن بزرگوار تاسیس یا تعمیر یافت که آمار آن ها از عهده نگارنده خارج می‌‌باشد و تعداد آن ها هم کم نیست.
 
−
 
 
−
===فرزندان===
 
  
−
آیت الله آخوند همدانی سه فرزند ذکور به نام‌های حسین و حسن و محمد، و چند داماد همدانی داشت:
+
*تأسیس حوزه علمیه همدان: ایشان در پایه‌گذاری [[حوزه علمیه]] همدان و راه‌اندازی آن و تأسیس کتابخانه وابسته آن به استادش مرحوم آیت الله حائری تأسی نموده و گام جای گام ایشان نهاد.
  
−
# حسن معصومی، در پیکار با رژیم ستمشاهی در سال 1353 و پس از مدتی زندانی بودن به شهادت رسید.
+
*تعمیر مدرسه مخروبه آخوند: ایشان از نخستین روزهای ورود به همدان، به تعمیر و مرمت مدرسه مخروبه آخوند ملا محمدحسن بن حسین مختاری متخلص به «مجرم» همدانی(متوفی ۱۲۷۵ هـ.ق) صاحب «مصائب العلماء» همت گمارد و آن را در سال‌های ۱۳۲۱ تا ۱۳۲۳ هـ.ش بازسازی نمود و به نام خود بانی اصلی مدرسه، «آخوند» اشتهار یافت.  
−
# محمد معصومی‌‌ که هم اکنون یکی از دبیران خدمتگزار در همدان می‌‌باشد.
 
−
# مهندس حسین معصومی، فاضل و هم اکنون مدرس تاریخ و [[فلسفه]] علم در دانشگاه صنعتی شریف، و دانشور و پژوهشگر و ویراستار دقیق و فرزانه معاصر می‌‌باشد. ایشان ایامی ‌‌مسئول و سردبیر مجله نشر دانش بود.
 
  
−
===وفات او===
+
*تأسیس کتابخانه غرب: در کنار توسعه و مرمت مدرسه آخوند، در سال ۱۳۳۲ هـ.ش اقدام به احداث کتابخانه مجهز و وسیعی نمودند که هم‌اکنون یکی از اعتبارات منطقه غرب بشمار می‌‌آید.
−
سرانجام این عالم بزرگ و مرجع عالیقدر منطقه غرب کشور، پس از یک بیماری شدید که جهت مداوا به انگلستان برده شد، در 31/4/1357، مطابق [[شعبان]] 1398 دیده از جهان فروبست. پیکر پاکش جهت دفن به همدان انتقال داده شد و در مسیر راه به همدان، با استقبال و احترام فوق‌العاده مردم روبرو شد و در همدان تشییع فوق‌العاده و باشکوهی از جنازه ایشان به عمل آمد و دوستداران انقلاب اسلامی، به برکت این پیکر شریف، تظاهرات وسیعی را بر ضد رژیم طاغوت راه انداختند.
 
  
−
پیکر پاکش در قبرستان عمومی‌‌ شهر مدفون گردید. بر سنگ مزار او، آیت الله العظمی‌‌ مرعشی نجفی این گونه نبشتند: هذا مغرب شمس العلم والحکمة والتقوی، رجل الرجال والدرایة، بطل الحدیث والروایة، طود الفضل و جوهر الفقه، فقه الاصول و اصل الفروع، الحبر الجلیل والبحاثة النقاد النبیل، بانی المدرسه الدینیة ببلدة همدان و القائم باحیاء حوزتها العلمیة و تاسیس مکتبتها المنیفة والمربی فی حجر تربیته جماعة من الاعاظم والاعلام...
+
*ایجاد و راه‌اندازی مجله ماهانه پیک اسلام: یکی دیگر از خدمات ارزشمند و فرهنگی آن بزرگ مرجع تقلید، تأسیس و راه‌اندازی مجله علمی‌‌ و اسلامی‌‌ پربار «پیک اسلام» بود که به مثابه ارگان [[حوزه علمیه]] و کتابخانه غرب همدان به سرپرستی ایشان و زیر نظر هیئت تحریریه و با تلاش و کوشش مدیر محترم کتابخانه آقای دکتر جواد مقصودی تأسیس و انتشار می‌‌یافت.  
  
−
بالاخره «ذوقی» شاعر معاصر و خوش ذوق همدان، در رثاء و تاریخ وفات او، سرودند:
+
*تعمیر و تأسیس مساجد و تکایا: شاید دهها [[مسجد]] و [[حسینیه]] و حمام در شهرستان‌ها و قراء و قصبات تابعه همدان و کرمانشاه و حومه، مستقیم یا غیرمستقیم با اشاره و عنایت آن بزرگوار تاسیس یا تعمیر یافت که تعداد آنها هم کم نیست.
−
----
 
−
در دامن الوند که شهر همدان است × ز آیات خدا «آیتی» امر عیان است
 
  
−
«آخوند» لقب، نام «علی»، مظهر تقوی × در علم و یقین، چشم و چراغ همگان است.<ref> منابع و مآخذ: یکصد سال مبارزه روحانیت، ج 3، زیر بنای تمدن و علوم اسلامی، تالیف نگارنده، تاریخ مفصل همدان، تالیف استاد صابری.</ref>
+
==وفات==
−
----
+
سرانجام این عالم بزرگ و مرجع عالیقدر منطقه غرب کشور، پس از یک بیماری شدید که جهت مداوا به انگلستان برده شد، در ۳۱ تیرماه ۱۳۵۷ ([[شعبان]] ۱۳۹۸ ق) دیده از جهان فروبست. پیکر پاکش جهت دفن به همدان انتقال داده شد و در همدان [[تشییع]] فوق‌العاده و باشکوهی از ایشان به عمل آمد و دوستداران انقلاب اسلامی، به برکت این پیکر شریف، تظاهرات وسیعی را بر ضد رژیم پهلوی راه انداختند.
−
گویند پیش از وفات، برخی از علاقمندان از او خواسته بودند که اجازه دهند مقبره خاصی جهت وی تدارک ببینند. آن مرحوم ضمن رد این پیشنهاد فرموده بودند: می‌‌خواهم باران رحمت الهی، همراه قبر دیگر مؤمنان، مستقیم بر قبرم ببارد و مانع و رادعی نداشته باشد. از این رو قبر او در جوار دیگر قبور مؤمنین در قبرستان عمومی ‌‌شهر و در دروازه قرار دارد
 
  
−
==پانویس==
+
پیکر پاکش در قبرستان عمومی‌‌ شهر مدفون گردید. بر سنگ مزار او، [[آیت الله مرعشی نجفی]] این گونه نبشتند: هذا مغرب شمس العلم والحکمة والتقوی، رجل الرجال والدرایة، بطل الحدیث والروایة، طود الفضل و جوهر الفقه، فقه الاصول و اصل الفروع، الحبر الجلیل والبحاثة النقاد النبیل، بانی المدرسه الدینیة ببلدة همدان و القائم باحیاء حوزتها العلمیة و تاسیس مکتبتها المنیفة والمربی فی حجر تربیته جماعة من الاعاظم والاعلام... .
−
<references/>
 
  
 +
گویند پیش از وفات، برخی از علاقمندان از او خواسته بودند که اجازه دهند مقبره خاصی جهت وی تدارک ببینند. آن مرحوم ضمن رد این پیشنهاد فرموده بودند: می‌‌خواهم باران رحمت الهی، همراه قبر دیگر مؤمنان، مستقیم بر قبرم ببارد و مانع و رادعی نداشته باشد. از این رو قبر او در جوار دیگر قبور مؤمنین در قبرستان عمومی ‌‌شهر و در دروازه قرار دارد.
 
==منابع==
 
==منابع==
−
*فقهای نامدار شیعه, عقیقی بخشایشی
+
*فقهای نامدار شیعه، عبدالرحیم عقیقی بخشایشی.
−
 
+
==آرشیو عکس و تصویر==
 +
<gallery mode="packed" heights="170">
 +
پرونده:ملاعلی (2).jpg|علی معصومی همدانی
 +
پرونده:ملاعلی (9).jpg|نشسته از راست: علی معصومی همدانی، سید موسی خوانساری، [[محمدتقی فلسفی|محمدتقی فلسفی،]] شاهنجوینی، سید نصرالله بنی صدر، ناشناس، باقر مهاجرانی و رضا انصاری
 +
پرونده:ملاعلی (1).jpg|علی معصومی همدانی
 +
پرونده:اسدالله مدنی (7).jpg|از راست: محمدعلی دامغانی، [[شهید سید اسدالله مدنی]]، علی معصومی همدانی، سید موسی خوانساری همدانی و [[سید محمد حسینی همدانی|سید محمد حسینی همدانی (آقا نجفی همدانی)]]
 +
پرونده:ملاعلی (5).jpg|از راست: ناشناسان، علی معصومی همدانی، سید نصرالله بنی صدر و ناشناسان
 +
پرونده:ملاعلی (3).jpg|علی معصومی همدانی
 +
پرونده:ملاعلی (8).jpg|تشییع پیکر علی معصومی همدانی در همدان
 +
پرونده:ملاعلی (6).jpg|مزار علی معصومی همدانی در همدان
 +
پرونده:ملاعلی (7).jpg|قبر علی معصومی همدانی
 +
</gallery>
 +
[[رده:علمای قرن چهاردهم|معصومی همدانی،علی]][[رده:علماء شیعه]]
 +
[[رده:مراجع تقلید]]
 +
[[رده:فقیهان]][[رده:مجتهدین]]
 +
[[رده: مقاله های مرتبط به دانشنامه]]
 
{{سنجش کیفی
 
{{سنجش کیفی
 
|سنجش=شده
 
|سنجش=شده
سطر ۱۶۹: سطر ۱۲۰:
 
|کیفیت پژوهش= خوب
 
|کیفیت پژوهش= خوب
 
}}
 
}}
−
 
−
 
−
[[رده:علمای قرن چهاردهم]]
 
−
[[رده:مجتهدین]]
 
−
[[رده:مراجع تقلید]]
 
−
[[رده:فقیهان]]
 

نسخهٔ کنونی تا ‏۲۵ ژوئیهٔ ۲۰۲۴، ساعت ۰۶:۱۴

Confirm3.jpg

«آیت‌الله ملاعلی معصومی ‌‌همدانی» (۱۳۱۲-۱۳۹۸ ق) از فقها و مراجع تقلید شیعه و از مدرسان حوزه علمیه قم و همدان بود. او از شاگردان مبرّز شیخ عبدالکریم حائری، میرزا جواد آقا ملکی تبریزی و حکیم هیدجی بشمار می‌رفت. آخوند همدانی در پی درخواست مردم همدان و به امر آیت‌الله حائری، زعامت حوزه علمیه همدان را بر عهده گرفت و در آنجا اقدام به تأسیس مدارس علمی، کتابخانه، مساجد و... نمود.

۲۲۰px
نام کامل ملاعلی معصومی ‌‌همدانی
زادروز ۱۲۷۴ شمسی
زادگاه همدان
وفات ۱۳۵۷ شمسی
مدفن همدان

Line.png

اساتید

ملا محمد هیدجی، عبدالنبی نوری، میرزا جواد آقا ملکی تبریزی، شیخ عبدالکریم حائری،...

شاگردان

حسین نوری همدانی، سید محمود طالقانی، شهید مفتح، شیخ احمد صابری،...

آثار

رساله در اطراف احوال اصحاب اجماع، رساله در اسرار الصلوة، رساله در اربعین حدیثا، رساله در حبط و تکفیر، حاشیه بر العروة الوثقی،...


ولادت

علی معصومی ‌‌همدانی فرزند مشهدی ابراهیم، در ۱۲ ربیع الاول ۱۳۱۲ قمری (۱۲۷۴ شمسی) در یکی از روستاهای همدان به دنیا آمد.

تحصیل و اساتید

ملاعلی معصومی ‌‌همدانی تحصیلات مقدماتی و مبادی علوم را نزد ملا محمدتقی ثابتی آموخت و پس از طی آن مراحل به عنوان تعقیب تحصیلات خویش در اوائل نوجوانی عازم همدان شد و نزد اساتید و علمای بزرگ آن روز همدان، به یادگیری نحو و منطق و معانی و بیان و علم اصول فقه پرداخت و سپس برای تکمیل مراتب علمی ‌‌و مدارج کلام و فلسفه و علوم متعالیه و ریاضیات و هیئت به حوزه علمیه تهران که در آن زمان جزو غنی‌ترین مراکز حوزوی به شمار می‌‌رفت، رهسپار گردید و در آنجا حدود پنج سال از محضر اساتید فن، به ویژه میرزا جواد آقا ملکی تبریزی در اخلاق و عرفان و از حکیم و عارف ملا محمد هیدجی در معقول و نیز شیخ عبدالنبی نوری استفاده کرد و تحت تربیت روحی حکیم هیدجی قرار گرفت، طوری که بعدها از این حکیم فراوان یاد می‌‌نمود.

پس از ورود آیت الله شیخ عبدالکریم حائری به قم در سال ۱۳۴۰ هـ.ق، همانند بسیاری از فضلا و مدرسین شهرستان‌ها به قم عزیمت نمود و به تعلم و فراگرفتن علوم اسلامی پیش آن دانشمند بزرگ پرداخت و درست ده سال تمام در عتبه مقدسه قم اعتکاف ورزید تا به مراحل عالیه اجتهاد و فقاهت نائل آمد. او به علت داشتن استعداد بارز و سعی و تلاش فراوان، اراده محکم، حافظه قوی و اخلاق حسنه و رفتار نیک اسلامی، یکی از شاگردان مورد توجه و عنایت استاد بوده‌ است. و یکی از نزدیکان استاد نقل می‌‌نمود که آن مرحوم هر وقت نیاز به کشف معنای لغت یا مراجعه به آدرس و سند روایتی را داشتند می‌‌فرمودند: «از کتابخانه سیار یا متحرک (آخوند ملاعلی) استفاده شود».

تدریس و شاگردان

ملاعلی معصومی ‌‌همدانی یکی از مدرسین سرشناس و یکی از اساتید معتبر و نامور حوزه علمیه قم گردید و حوزه درسی او که شرح لمعه را شامل می‌‌گشت، یکی از حوزه‌های پرجمعیت آن روز گردید و جمع گرم و پرجاذبه‌ای را به خود اختصاص داد

اما در سال ۱۳۵۰ هـ.ق، وقتی مردم همدان از محضر مؤسس آیت الله حائری تقاضا می‌‌نمایند که آخوند ملا علی را به سرپرستی حوزه علمیه همدان به آن شهر برگردانند، مرحوم آیت الله حائری با توجه به نیاز مبرم منطقه غرب کشور، پیشنهاد آنان را با سختی می‌‌پذیرد و به آنان می‌‌فرماید: من مجتهد عادلی را برای سرپرستی شما مردم همدان فرستادم. با این که در آن ایام در شهر همدان شخصیت های بزرگ علمی ‌‌و فقهی و اجتماعی همچون آیت الله میرزا محمد جولائی و شیخ علی دامغانی و سید نصرالله بنی‌صدر زندگی می‌‌کردند، ولی در اثر حسن خلق و تدبیر و علم وافر مرحوم آخوند معصومی، زعامت امور دینی مردم به صورت طبیعی به عهده ایشان قرارگرفت. معظم‌له جهت فعالیت علمی ‌‌خویش مدرسه مخروبه آخوند ملا حسین را تجدید بنا نمود و خود در آن مدرسه مشغول تدریس طلاب گردید و جمعی از شیفتگان معارف اهل بیت علیهم السلام را دور خود گرد آورد.

از محضر آخوند ملاعلی معصومی، جمع کثیری از پویندگان معارف اسلامی ‌‌بهره جسته‌اند و تدریس ایشان از سال ۱۳۴۰ هـ.ق تا اواخر عمر که سال ۱۳۹۸ بوده باشد، ادامه یافته است؛ یعنی درست به مدت ۵۸ سال مدام در حال تدریس و پرورش طالبان علم بوده‌اند. تدریس ایشان در اواخر مختص تفسیر، فقه و اصول فقه بود. از جمع شاگردان فراوان ایشان می‌‌توان به این افراد اشاره کرد:

  • آیت الله سید محمود طالقانی (ابوذر زمان)؛
  • آیت الله شهید دکتر محمد مفتح (پایه‌گذار وحدت حوزه و دانشگاه)؛
  • آیت الله حسین نوری همدانی (از مراجع و مدرسین عالی قدر حوزه علمیه قم)؛
  • آیت الله سید احمد خسروشاهی تبریزی (از آیات و مجتهدین تبریز)؛
  • آیت الله آقای شیخ محمدحسین بهاری (از آیات و مجتهدین همدان)؛
  • آیت الله شیخ احمد صابری (مؤلف کتاب ولایة الفقیه والحج، یکی از مدرسین عالیقدر حوزه قم)؛
  • حجت الاسلام میرزا حسن نوری (از وعاظ محترم قم)؛
  • عبدالرحیم عقیقی بخشایشی.

ویژگی‌های علمی و اخلاقی

آخوند ملاعلی همدانی علاوه بر مقام فقهی و اصولی کم‌نظیر، با استفاده از حافظه قوی و نیرومند خویش در شناخت رجال حدیث و آشنائی با معارف قرآن نیز مبرز بود. همیشه در مباحث تاریخی و فلسفی و رجال، سخن نو و تازه‌ای داشت. ایشان علاوه بر فقاهت و اجتهاد، دارای طبع شعر و ذوق خاصی بود و در مناسبت‌ها از شعر و عرفان، سخن به میان می‌‌آورد و گاهی تک بیتی‌ها را چاشنی سخن خود می‌‌نمود. او سروده‌هائی دارد که با تخلص «فنا» انشاء می‌‌نمود.

محاسن اخلاقی و ویژگی‌های کمالی مرحوم آخوند معصومی ‌‌فوق‌العاده فراوان بود و به جهت همین خصوصیات بود که در اندک مدت هم محبوب خاص و عام گردید، به حدی که اقلیت‌های مذهبی شهر نیز او را از صمیم قلب دوست می‌‌داشتند و با او در مسائل انسانی تشریک مساعی می‌‌نمودند.

او زاهد واقعی به تمام معنی کلمه بود و این زهد و بی‌اعتنائی به مال و جاه را از مکتب انسان‌ساز استادش مرحوم آیت الله حائری فراگرفته بود او هرگز خود را اسیر دنیا ننمود و همواره سعی داشت زندگی بسیار متعارف و معمولی را داشته باشد و از حداقل معیشت برخوردار باشد و از تجمل و اعتبارات ظاهری گریزان بود در این باره بی‌مناسبت نخواهد بود که داستان واقعی زیر را از زندگی آن عالم ربانی آورده باشیم.

مرحوم آیت الله آخوند معصومی، اهل دعا و تهجد بود؛ او این سیر و سلوک باطنی و عرفانی را از استاد بزرگوارش مرحوم عارف ربانی و سالک صمدانی، میرزا جواد آقا ملکی تبریزی فراگرفته بود. استادی که همیشه به او ارادت می‌‌ورزید و ذکر جمیلش، همیشه بر سر زبانش بود.

او در صدر منبر و خطابه، از جذبه خاصی برخوردار بود و مستمع را تحت تاثیر بیانات سبحانی خود قرار می‌‌داد. او در ایام ماه رمضان در مسجدی که در جوار منزل وی و نزدیکی های مقبره بابا طاهر در همدان قرار داشت، اغلب از نهج البلاغه سخن می‌‌گفت.

آثار و تألیفات

با توجه به اشتغالات فراوان مرجعیت که مجال تألیف و تصنیف را سلب می‌‌نمود، در عین حال ایشان در ایام فراغت به تالیف و تحقیق نیز پرداخته‌اند که متاسفانه هیچکدام به چاپ نرسیده‌اند:

  1. رساله در اجتهاد و تقلید.
  2. رساله در حالات ابوبصیر.
  3. رساله در لباس مشکوک.
  4. رساله در قاعده لاضرر.
  5. رساله در عصیر عنبی و زبیبی و ثمری.
  6. رساله در کلام نفسی.
  7. رساله در اطراف احوال اصحاب اجماع.
  8. رساله در اسرار الصلوة.
  9. رساله در اربعین حدیثا.
  10. رساله در حبط و تکفیر.
  11. رساله در بیان «عدّه» الکافی.
  12. حاشیه بر رساله انیس النجاة.
  13. حاشیه بر العروة الوثقی سید یزدی.
  14. تقریرات فقه و اصول آیت الله حائری.
  15. دیوان اشعار.

خدمات اجتماعی و فرهنگی

آثار فرهنگی و اجتماعی متعددی از آن عالم ربانی به یادگار مانده است که به چند نمونه از آن باقیات صالحات اشاره می‌‌کنیم:

  • تربیت شاگردان: خدمات تعلیمی‌‌ و تدریسی ایشان در خور نگرش و توجه می‌‌باشد ایشان در طول نیم قرن از عمر تدریسی خویش، ده‌ها نفر از پژوهندگان معارف الهیه را تعلیم و تربیت داد. شاگردان و اخلاف علمی‌‌ و تربیتی آن بزرگمرد الهی، یکی از آثار ماندگار آن مرجع عالیقدر می‌‌باشند که اسامی ‌‌جمعی از آنان در بخش شاگردان گذشت.
  • تأسیس حوزه علمیه همدان: ایشان در پایه‌گذاری حوزه علمیه همدان و راه‌اندازی آن و تأسیس کتابخانه وابسته آن به استادش مرحوم آیت الله حائری تأسی نموده و گام جای گام ایشان نهاد.
  • تعمیر مدرسه مخروبه آخوند: ایشان از نخستین روزهای ورود به همدان، به تعمیر و مرمت مدرسه مخروبه آخوند ملا محمدحسن بن حسین مختاری متخلص به «مجرم» همدانی(متوفی ۱۲۷۵ هـ.ق) صاحب «مصائب العلماء» همت گمارد و آن را در سال‌های ۱۳۲۱ تا ۱۳۲۳ هـ.ش بازسازی نمود و به نام خود بانی اصلی مدرسه، «آخوند» اشتهار یافت.
  • تأسیس کتابخانه غرب: در کنار توسعه و مرمت مدرسه آخوند، در سال ۱۳۳۲ هـ.ش اقدام به احداث کتابخانه مجهز و وسیعی نمودند که هم‌اکنون یکی از اعتبارات منطقه غرب بشمار می‌‌آید.
  • ایجاد و راه‌اندازی مجله ماهانه پیک اسلام: یکی دیگر از خدمات ارزشمند و فرهنگی آن بزرگ مرجع تقلید، تأسیس و راه‌اندازی مجله علمی‌‌ و اسلامی‌‌ پربار «پیک اسلام» بود که به مثابه ارگان حوزه علمیه و کتابخانه غرب همدان به سرپرستی ایشان و زیر نظر هیئت تحریریه و با تلاش و کوشش مدیر محترم کتابخانه آقای دکتر جواد مقصودی تأسیس و انتشار می‌‌یافت.
  • تعمیر و تأسیس مساجد و تکایا: شاید دهها مسجد و حسینیه و حمام در شهرستان‌ها و قراء و قصبات تابعه همدان و کرمانشاه و حومه، مستقیم یا غیرمستقیم با اشاره و عنایت آن بزرگوار تاسیس یا تعمیر یافت که تعداد آنها هم کم نیست.

وفات

سرانجام این عالم بزرگ و مرجع عالیقدر منطقه غرب کشور، پس از یک بیماری شدید که جهت مداوا به انگلستان برده شد، در ۳۱ تیرماه ۱۳۵۷ (شعبان ۱۳۹۸ ق) دیده از جهان فروبست. پیکر پاکش جهت دفن به همدان انتقال داده شد و در همدان تشییع فوق‌العاده و باشکوهی از ایشان به عمل آمد و دوستداران انقلاب اسلامی، به برکت این پیکر شریف، تظاهرات وسیعی را بر ضد رژیم پهلوی راه انداختند.

پیکر پاکش در قبرستان عمومی‌‌ شهر مدفون گردید. بر سنگ مزار او، آیت الله مرعشی نجفی این گونه نبشتند: هذا مغرب شمس العلم والحکمة والتقوی، رجل الرجال والدرایة، بطل الحدیث والروایة، طود الفضل و جوهر الفقه، فقه الاصول و اصل الفروع، الحبر الجلیل والبحاثة النقاد النبیل، بانی المدرسه الدینیة ببلدة همدان و القائم باحیاء حوزتها العلمیة و تاسیس مکتبتها المنیفة والمربی فی حجر تربیته جماعة من الاعاظم والاعلام... .

گویند پیش از وفات، برخی از علاقمندان از او خواسته بودند که اجازه دهند مقبره خاصی جهت وی تدارک ببینند. آن مرحوم ضمن رد این پیشنهاد فرموده بودند: می‌‌خواهم باران رحمت الهی، همراه قبر دیگر مؤمنان، مستقیم بر قبرم ببارد و مانع و رادعی نداشته باشد. از این رو قبر او در جوار دیگر قبور مؤمنین در قبرستان عمومی ‌‌شهر و در دروازه قرار دارد.

منابع

  • فقهای نامدار شیعه، عبدالرحیم عقیقی بخشایشی.

آرشیو عکس و تصویر

  • علی معصومی همدانی

  • نشسته از راست: علی معصومی همدانی، سید موسی خوانساری، محمدتقی فلسفی، شاهنجوینی، سید نصرالله بنی صدر، ناشناس، باقر مهاجرانی و رضا انصاری

  • علی معصومی همدانی

  • از راست: محمدعلی دامغانی، شهید سید اسدالله مدنی، علی معصومی همدانی، سید موسی خوانساری همدانی و سید محمد حسینی همدانی (آقا نجفی همدانی)

  • از راست: ناشناسان، علی معصومی همدانی، سید نصرالله بنی صدر و ناشناسان

  • علی معصومی همدانی

  • تشییع پیکر علی معصومی همدانی در همدان

  • مزار علی معصومی همدانی در همدان

  • قبر علی معصومی همدانی



برگرفته از «https://wiki.ahlolbait.com/index.php?title=آخوند_ملا_علی_همدانی&oldid=150839»
آپارات موسسه اهل البیت علیهم السلام کانال عکس نوشته قرآن و حدیث در اینستاگرام تلگرام قرآن و حدیث کانال قرآن و حدیث در ایتا