عبدالله بن صلت قمی: تفاوت بین نسخه‌ها
(اضافه کردن رده) |
مهدی موسوی (بحث | مشارکتها) (ویرایش) |
||
| (۳ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشده) | |||
| سطر ۱: | سطر ۱: | ||
| − | {{ | + | '''«عبدالله بن صلت قمى»'''، از [[محدث|محدثان]] برجسته [[شیعه]] در قرن سوم هجری و از یاران [[امام رضا]] و [[امام جواد]] (علیهماالسلام) است. عبدالله قمی از وکلای امام جواد (علیه‌السلام) نیز بود<ref>آقابزرگ تهرانی، الذریعه، ج۴، ص۲۴۳.</ref> و مکاتباتی با آن حضرت داشت. [[شیخ طوسی|شیخ طوسى]] و [[احمد بن علی نجاشی|نجاشى]] او را از راویان موثق برشمرده اند. |
| + | {{شناسنامه عالم | ||
| + | ||نام کامل = '''عبدالله بن صلت قمى''' | ||
| + | ||تصویر= | ||
| + | ||زادروز = | ||
| + | |زادگاه = [[قم]] | ||
| + | |وفات = قرن سوم هجری | ||
| + | |مدفن = | ||
| + | |اساتید = [[محمد بن ابی عمیر|محمد بن ابى عمیر]]، [[حسن بن علی بن فضال|حسن بن على بن فضال]]، [[یونس بن عبدالرحمن|یونس بن عبدالرحمن]]، عبدالله بن مغیره،... | ||
| + | |شاگردان = [[محمد بن عبدالجبار قمى]]، [[احمد بن محمد بن عیسی اشعری|احمد بن محمد بن عیسى قمى]]، [[ابراهیم بن هاشم قمی|ابراهیم بن هاشم قمى]]،... | ||
| + | |آثار = التفسیر، التواقیع من اصول الاخبار، الحدیث،... | ||
| + | }} | ||
| + | ==ولادت و خاندان== | ||
| + | عبدالله بن صلت [[کنیه|کنیه]] اش ابوطالب و نسبتش قمى است.<ref>رجال شیخ طوسى، ص ۳۸۰ و ۴۰۳؛ رجال کشى، ج ۲، ص ۵۱۴؛ رجال نجاشى، ص ۱۵۰.</ref> تاریخ ولادت او دقیقا مشخص نیست؛ ولى مى توان حدس زد که در نیمه دوم سده دوم هجرى در شهر [[قم]] چشم به جهان گشود. | ||
| + | میزان قدر و منزلت خاندان عبدالله قمی از مطلبى که [[شیخ صدوق|شیخ صدوق]] در «[[کمال الدین و تمام النعمه (کتاب)|کمال الدین]]» نقل مى کند، ظاهر مى شود؛<ref>اکمال الدین، ص ۳.</ref> وی با آن شخصیت و عظمتى که خود داشت، هنگام دیدار یکى از خاندان عبدالله بن صلت، از بیت رفیع او تجلیل مى کند و این مایه شگفتى و نشانه گرایش اعتقادى و قلبى این خاندان شیعى به امامان شیعه است. | ||
| + | زمان وفات عبدالله بن صلت قمى نیز در هاله اى از ابهام است. آنچه مسلم است این که [[محمد بن حسن صفار]] او را ملاقات و از او روایت نقل کرده<ref>اکمال الدین، ص ۳.</ref> و جناب صفار قمى در سال ۲۹۰ هـ.ق از دنیا رحلت کرد. با عنایت به این نکته می توان حدس زد که زمان رحلت این [[محدث]] جلیل القدر در نیمه دوم سده سوم هجرى بوده است. | ||
| + | ==استادان و شاگردان== | ||
| + | ابوطالب قمى براى عمق بخشیدن به دانش خویش، از محضر استادانى بزرگ که در رأس آنها امام [[معصوم]] علیه‌السلام قرار داشت، نهایت استفاده و فیض را برد و از هیچ تلاشى کوتاهى نکرد. در این بخش به نام جمعى از استادان روایتى او اشاره مى کنیم: | ||
| − | + | *[[محمد بن ابی عمیر|محمد بن ابى عمیر]]: از راویان والامقام و شخصیت بزرگوارى است که تمام گزارش دهندگان تراجم دانشوران [[شیعه|شیعه]]، از او به خوبى و نیکى یاد کرده اند. | |
| − | + | *بکر بن محمد ازدى: وى در محضر مبارک [[امام موسی کاظم علیه السلام|امام موسى بن جعفر]] و [[امام رضا]] علیهماالسلام کسب فیض کرد و بهره هاى فراوان نصیبش شد. | |
| − | + | *[[حسن بن علی بن فضال|حسن بن على بن فضال]]: از برترین اصحاب امامان و از [[محدث|محدثان]] بسیار برجسته شیعه به شمار مى رفت. | |
| − | + | *عبدالله بن مغیره: وى از یاران موثق و بلندمرتبه امام موسى بن جعفر علیه‌السلام بود و تألیفات فراوانى داشت. | |
| − | + | *[[یونس بن عبدالرحمن|یونس بن عبدالرحمن]]: یونس از یاران حضرت کاظم و حضرت رضا علیهماالسلام، از [[اصحاب اجماع]] است. | |
| − | + | ابوطالب قمى، در زمینه تعلیم [[حدیث]] نیز به موفقیت هایى نائل آمد و جمعى از علماى دین از محضرش بهره بردند که در این بخش به اسامى تعدادى از آنان اشاره می شود: | |
| − | + | *[[محمد بن عبدالجبار قمى]]: محدث فرزانه و موثق و از یاران امام دهم شیعیان [[امام هادی علیه السلام|حضرت هادى]] علیه‌السلام است. | |
| − | + | *[[احمد بن محمد بن عیسی اشعری|احمد بن محمد بن عیسى قمى]]: ریاست [[قم]] با او بود و از موثق ترین راویان و از یاران چهار امام، از [[امام رضا]] تا [[امام حسن عسکرى|امام عسکرى]] علیهماالسلام بود. | |
| − | + | *[[ابراهیم بن هاشم قمی|ابراهیم بن هاشم قمى]]: پدر [[علی بن ابراهیم قمی|على بن ابراهیم قمى]] و از برجسته ترین راویان اخبار [[امامان معصوم]] است. | |
| − | + | ==رابطه با معصومان علیهم‌السلام== | |
| − | + | یکى از معیارهاى شناخت شخصیت راویان آثار [[اهل البیت|اهل بیت]] علیهم‌السلام، پیوند آنان با [[ولایت]] و علاقه اى است که به حضرات معصومین ابراز مى دارند. ابوطالب قمى یکى از آن [[محدث|محدثانى]] است که با [[ائمه اطهار|امامان معصوم]] علیه‌السلام رابطه ویژه اى داشت. | |
| − | + | [[ابوعمرو کشی]] مى گوید: «حمدان بن احمد نهدى برایم گفت: ابوطالب قمى به من گفت: «نامه اى به [[امام جواد علیه السلام|امام جواد]] علیه‌السلام نوشتم و همراه آن نامه از حضرت خواستم به من اجازه دهد تا درباره پدرش [[امام رضا علیه السلام|حضرت رضا]] علیه‌السلام اشعارى بسرایم». امام جواد علیه‌السلام در پاسخ نوشته بود: «نه فقط براى پدر بزرگوارم، بلکه براى من هم [[شعر]] بگو و بر مظلومیت ما اشک بریز». | |
| − | + | [[محمد بن عبدالجبار قمى]] از قول عبدالله بن صلت، چنین مى گوید: «چند قطعه شعرى را که در رثاى [[امام رضا]] علیه‌السلام سروده بودم، طى یک نامه به محضر [[امام جواد علیه السلام|امام نهم]] شیعیان فرستادم و از امام درخواست کردم که اجازه دهد چنین اشعارى درباره امام رضا علیه‌السلام بسرایم. امام جواد علیه‌السلام گویا از آن اشعار بسیار خوشش آمده و آنها را پسندیده بود؛ لذا همان اشعار را بریده و براى خود نگه داشتند و در بالاى صفحه باقیمانده نوشتند: بسیار عالى سروده اى، خداوند به تو جزا و پاداش نیکو عنایت فرماید».<ref>رجال کشى، ج ۲، ص ۸۳۸.</ref> | |
| − | + | ضمناً این [[محدث]] از کسانى است که در آخر عمر مبارک [[امام جواد]] علیه‌السلام به محضر آن بزرگوار مشرف شدند و دعاى امام را درباره جمعى از یارانش، همانند: [[صفوان بن یحیی|صفوان بن یحیى]]، [[زکریا بن آدم|زکریا بن آدم]]، [[سعد بن سعد اشعری قمی|سعد بن سعد]] و [[محمد بن سنان]] شنیدند.<ref>همان، ص ۷۹۲.</ref> | |
| − | + | عبدالله قمی که از جمله دلباختگان اهل بیت علیهم‌السلام است، وفادارى و [[اخلاص]] خویش را با نقل روایت و تلاش پیگیر براى گسترش فرهنگ شیعى به اثبات رساند و در این راه مقدس از هیچ تلاشى فروگذار نکرد. | |
| − | + | غالب [[علم رجال|رجال]] نویسان، او را نه تنها در زمره یاران [[امام رضا]] و [[امام جواد]] علیهماالسلام بلکه از یاران [[امام هادى]] علیه‌السلام نیز مى دانند. او به حضور این سه امام بزرگوار رسید و از محضر مقدس بعضى از آنان [[حدیث]] نقل کرد. [[شیخ طوسى]] در کتاب رجال در یک جا او را از یاران امام رضا علیه‌السلام و در جاى دیگر از یاران حضرت جواد علیه‌السلام مى داند.<ref>رجال شیخ، ص ۳۸۰ و ۴۰۳.</ref> [[احمد بن علی نجاشی|نجاشى]] ضمن ستایش، او را از یاران حضرت رضا علیه‌السلام مى داند و مى گوید: از آن بزرگوار روایت مى کند. | |
| − | + | مرحوم [[آیت الله سید ابوالقاسم خویی|آیت الله خویى]] یادآورى مى کند که: اگر چه بزرگان [[علم رجال]] و تراجم، عبدالله را در شمار یاران حضرت هادى علیه‌السلام نیاورده اند، شاید به ذهن برسد که او حضرت هادى علیه‌السلام را درک نکرده است؛ ولى واقعیت این چنین نیست؛ چون بنابر سخن [[شیخ صدوق|صدوق]] در کتاب «اکمال الدین» او آن زمان در قید حیات بود؛ به طورى که [[محمد بن حسن صفار|محمد بن حسن صفار قمى]] با وى ملاقات کرد و جناب صفار در سال ۲۹۰ هـ.ق از دنیا رفته است.<ref>معجم الرجال، ج ۱۰، ص ۲۲۳.</ref> | |
| − | از | + | ==از منظر عالمان== |
| − | ابوطالب قمى، | + | دانشمندان [[علم رجال|رجال]] و تراجم نویس [[شیعه|شیعه]] با نظرى مثبت به شخصیت ابوطالب قمى، نگریسته اند و او را مورد ستایش قرار داده اند. |
| − | + | [[شیخ طوسی|شیخ طوسى]] مى گوید: «عبدالله بن صلت، کنیه اش ابوطالب، چهره اى موثق و موجه و مورد اطمینان است».<ref>رجال شیخ طوسى، ص ۳۸۰ و ۴۰۳.</ref> | |
| − | + | [[احمد بن علی نجاشی|نجاشى]] مى نویسد: «عبدالله بن صلت قمى مورد توجه و عنایت و وثوق است».<ref>رجال نجاشى، ص ۱۵۰.</ref> | |
| − | + | [[شیخ صدوق]] در مقدمه کتاب «[[کمال الدین و تمام النعمه (کتاب)|اکمال الدین]]» مى نگارد: «[[احمد بن محمد بن عیسی اشعری|احمد بن محمد بن عیسى اشعرى قمى]]، با آن همه عظمت و مقام بلند، از کسانى است که از ابوطالب قمى روایت نقل مى کند». | |
| − | + | بزرگان دیگری مانند [[علامه حلی|علامه حلى]]، [[مقدس اردبيلی|محقق اردبیلى]]، [[عبدالله مامقانی|علامه ممقانى]] و [[آیت الله سید ابوالقاسم خویی|آیت الله خوئى]] در کتاب هاى خود به آنچه از شیخ طوسى و نجاشى نقل شده، بسنده کرده اند. | |
| − | + | ==آثار و احادیث== | |
| − | + | با آن که عبدالله بن صلت قمی از محدثان معروف و از شاگردان و راویان [[ائمه اطهار|امامان]] معصوم علیهم‌السلام بود؛ اما در منابع و مآخذ، چندان تألیف و تصنیفى از او به یادگار نمانده است. [[شیخ طوسی|شیخ طوسى]] مى گوید: «او کتابى دارد»<ref>فهرست شیخ طوسى، ص ۱۰۶.</ref> و جناب [[احمد بن علی نجاشی|نجاشى]] مى نویسد: «او کتابى در [[تفسیر قرآن|تفسیر قرآن]] دارد».<ref>رجال نجاشى، ص ۱۵۰.</ref> | |
| − | + | برخی نیز کتاب‌های «التواقیع من اصول الاخبار»<ref>نمازی شاهرودی، علی، مستدرکات علم رجال الحدیث، ج۵، ص۳۷.</ref> و «الحدیث» را از آثار او ذکر کرده اند.<ref>آقابزرگ تهرانی، الذریعه، ج۶، ص۳۴۵.</ref> البته امکان دارد کتاب هاى دیگرى نیز داشته باشد که بر اثر حوادث روزگار از بین رفته اند. | |
| − | + | نمونه‌اى از روایات نقل شده توسط عبدالله قمی چنین است: | |
| − | + | '''<I>مقام رسول خدا صلی الله علیه و آله:</I>''' | |
| − | + | ابوطالب قمى با واسطه از [[امام باقر]] علیه‌السلام روایت مى کند: «اسم [[پیامبر اسلام|رسول اکرم]] صلی الله علیه و آله در صُحُف [[حضرت ابراهیم علیه السلام|ابراهیم]] علیه‌السلام "احمد" و در [[قرآن]] "محمد" است»... اما احمد، خداوند در تمام کتاب هاى آسمانى او را از جهت خوبى و نیکى رفتارش ستوده و ستایش کرده است. اما محمد، خداوند و [[فرشتگان]] و تمام [[پیامبران|انبیا]] و همه امت هاى پیامبران گذشته، رسول اسلام را مى ستایند و بر او درود و تحیت مى فرستند. اسم آن حضرت بر [[عرش]] چنین نوشته شده است: محمد رسول الله صلی الله علیه و آله.<ref>امالى صدوق، ص ۶۷، مجلس ۱۷، حدیث ۳.</ref> | |
| − | + | '''<I>مقام جعفر بن ابی‌طالب علیه‌السلام:</I>''' | |
| − | + | وى از [[امام باقر علیه السلام|امام باقر]] علیه‌السلام با واسطه روایت مى کند که حضرت فرمود: «خداوند به رسول خدا صلی الله علیه و آله [[وحى]] کرد که من از [[جعفر طیار|جعفر بن ابی طالب]] به خاطر چهار خصلت که در او وجود دارد، راضى هستم. رسول گرامى جعفر را خواست و آنچه را که خداوند به پیامبر خبر داده بود، به او گفت: جعفر عرض کرد: اى رسول خدا! اگر خداوند خبر نمى داد، من این چهار خصلت را افشا نمى کردم: ۱. در عمرم هرگز [[شراب خواری|شراب]] نخورده ام؛ چون مى دانم اگر شراب بخورم، نعمت عقل را از دست مى دهم. ۲. هرگز [[دروغ]] نگفته ام؛ چون دروغ گفتن از شخصیت و مروّت انسان مى کاهد. ۳. هرگز در زندگى عمل منافى با عفت انجام نداده ام. ۴. هیچ‌گاه پیشانى در مقابل [[بت پرستی|بت]] نساییده ام؛ چون آنها وجودات بى‌خاصیت‌اند، نه به انسان سود مى رسانند و نه ضرر را از او دور مى کنند. این جا بود که رسول خدا دست بر شانه جعفر گذاشتند و فرمودند: «تو لیاقت و شایستگى داری که خداوند متعال دو بال به تو عطا کند و در [[بهشت]] با [[فرشتگان]] پرواز کنى».<ref>همان، ص ۷۰، مجلس ۱۷، حدیث ۷.</ref> | |
| − | + | ==پانویس== | |
| − | + | {{پانویس}} | |
| − | + | ==منابع== | |
| − | + | *ابوالحسن ربانى صالح‌آبادى، "عبدالله بن صلت قمی"، [[ستارگان حرم (کتاب)|ستارگان حرم]]، جلد ۶. | |
| − | + | *پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، ج۱، ص۴۶۴، برگرفته از مقاله "عبدالله تیمی". | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | عبدالله بن صلت | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
[[رده:علمای قرن سوم]] | [[رده:علمای قرن سوم]] | ||
| + | [[رده:اصحاب امام رضا علیه السلام]] | ||
| + | [[رده:اصحاب امام جواد علیه السلام]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۲۵ دسامبر ۲۰۲۱، ساعت ۱۰:۱۳
«عبدالله بن صلت قمى»، از محدثان برجسته شیعه در قرن سوم هجری و از یاران امام رضا و امام جواد (علیهماالسلام) است. عبدالله قمی از وکلای امام جواد (علیه‌السلام) نیز بود[۱] و مکاتباتی با آن حضرت داشت. شیخ طوسى و نجاشى او را از راویان موثق برشمرده اند.
| نام کامل | عبدالله بن صلت قمى |
| زادگاه | قم |
| وفات | قرن سوم هجری |
|
| |
| اساتید |
محمد بن ابى عمیر، حسن بن على بن فضال، یونس بن عبدالرحمن، عبدالله بن مغیره،... |
| شاگردان |
محمد بن عبدالجبار قمى، احمد بن محمد بن عیسى قمى، ابراهیم بن هاشم قمى،... |
| آثار |
التفسیر، التواقیع من اصول الاخبار، الحدیث،... |
محتویات
ولادت و خاندان
عبدالله بن صلت کنیه اش ابوطالب و نسبتش قمى است.[۲] تاریخ ولادت او دقیقا مشخص نیست؛ ولى مى توان حدس زد که در نیمه دوم سده دوم هجرى در شهر قم چشم به جهان گشود.
میزان قدر و منزلت خاندان عبدالله قمی از مطلبى که شیخ صدوق در «کمال الدین» نقل مى کند، ظاهر مى شود؛[۳] وی با آن شخصیت و عظمتى که خود داشت، هنگام دیدار یکى از خاندان عبدالله بن صلت، از بیت رفیع او تجلیل مى کند و این مایه شگفتى و نشانه گرایش اعتقادى و قلبى این خاندان شیعى به امامان شیعه است.
زمان وفات عبدالله بن صلت قمى نیز در هاله اى از ابهام است. آنچه مسلم است این که محمد بن حسن صفار او را ملاقات و از او روایت نقل کرده[۴] و جناب صفار قمى در سال ۲۹۰ هـ.ق از دنیا رحلت کرد. با عنایت به این نکته می توان حدس زد که زمان رحلت این محدث جلیل القدر در نیمه دوم سده سوم هجرى بوده است.
استادان و شاگردان
ابوطالب قمى براى عمق بخشیدن به دانش خویش، از محضر استادانى بزرگ که در رأس آنها امام معصوم علیه‌السلام قرار داشت، نهایت استفاده و فیض را برد و از هیچ تلاشى کوتاهى نکرد. در این بخش به نام جمعى از استادان روایتى او اشاره مى کنیم:
- محمد بن ابى عمیر: از راویان والامقام و شخصیت بزرگوارى است که تمام گزارش دهندگان تراجم دانشوران شیعه، از او به خوبى و نیکى یاد کرده اند.
- بکر بن محمد ازدى: وى در محضر مبارک امام موسى بن جعفر و امام رضا علیهماالسلام کسب فیض کرد و بهره هاى فراوان نصیبش شد.
- حسن بن على بن فضال: از برترین اصحاب امامان و از محدثان بسیار برجسته شیعه به شمار مى رفت.
- عبدالله بن مغیره: وى از یاران موثق و بلندمرتبه امام موسى بن جعفر علیه‌السلام بود و تألیفات فراوانى داشت.
- یونس بن عبدالرحمن: یونس از یاران حضرت کاظم و حضرت رضا علیهماالسلام، از اصحاب اجماع است.
ابوطالب قمى، در زمینه تعلیم حدیث نیز به موفقیت هایى نائل آمد و جمعى از علماى دین از محضرش بهره بردند که در این بخش به اسامى تعدادى از آنان اشاره می شود:
- محمد بن عبدالجبار قمى: محدث فرزانه و موثق و از یاران امام دهم شیعیان حضرت هادى علیه‌السلام است.
- احمد بن محمد بن عیسى قمى: ریاست قم با او بود و از موثق ترین راویان و از یاران چهار امام، از امام رضا تا امام عسکرى علیهماالسلام بود.
- ابراهیم بن هاشم قمى: پدر على بن ابراهیم قمى و از برجسته ترین راویان اخبار امامان معصوم است.
رابطه با معصومان علیهم‌السلام
یکى از معیارهاى شناخت شخصیت راویان آثار اهل بیت علیهم‌السلام، پیوند آنان با ولایت و علاقه اى است که به حضرات معصومین ابراز مى دارند. ابوطالب قمى یکى از آن محدثانى است که با امامان معصوم علیه‌السلام رابطه ویژه اى داشت.
ابوعمرو کشی مى گوید: «حمدان بن احمد نهدى برایم گفت: ابوطالب قمى به من گفت: «نامه اى به امام جواد علیه‌السلام نوشتم و همراه آن نامه از حضرت خواستم به من اجازه دهد تا درباره پدرش حضرت رضا علیه‌السلام اشعارى بسرایم». امام جواد علیه‌السلام در پاسخ نوشته بود: «نه فقط براى پدر بزرگوارم، بلکه براى من هم شعر بگو و بر مظلومیت ما اشک بریز».
محمد بن عبدالجبار قمى از قول عبدالله بن صلت، چنین مى گوید: «چند قطعه شعرى را که در رثاى امام رضا علیه‌السلام سروده بودم، طى یک نامه به محضر امام نهم شیعیان فرستادم و از امام درخواست کردم که اجازه دهد چنین اشعارى درباره امام رضا علیه‌السلام بسرایم. امام جواد علیه‌السلام گویا از آن اشعار بسیار خوشش آمده و آنها را پسندیده بود؛ لذا همان اشعار را بریده و براى خود نگه داشتند و در بالاى صفحه باقیمانده نوشتند: بسیار عالى سروده اى، خداوند به تو جزا و پاداش نیکو عنایت فرماید».[۵]
ضمناً این محدث از کسانى است که در آخر عمر مبارک امام جواد علیه‌السلام به محضر آن بزرگوار مشرف شدند و دعاى امام را درباره جمعى از یارانش، همانند: صفوان بن یحیى، زکریا بن آدم، سعد بن سعد و محمد بن سنان شنیدند.[۶]
عبدالله قمی که از جمله دلباختگان اهل بیت علیهم‌السلام است، وفادارى و اخلاص خویش را با نقل روایت و تلاش پیگیر براى گسترش فرهنگ شیعى به اثبات رساند و در این راه مقدس از هیچ تلاشى فروگذار نکرد.
غالب رجال نویسان، او را نه تنها در زمره یاران امام رضا و امام جواد علیهماالسلام بلکه از یاران امام هادى علیه‌السلام نیز مى دانند. او به حضور این سه امام بزرگوار رسید و از محضر مقدس بعضى از آنان حدیث نقل کرد. شیخ طوسى در کتاب رجال در یک جا او را از یاران امام رضا علیه‌السلام و در جاى دیگر از یاران حضرت جواد علیه‌السلام مى داند.[۷] نجاشى ضمن ستایش، او را از یاران حضرت رضا علیه‌السلام مى داند و مى گوید: از آن بزرگوار روایت مى کند.
مرحوم آیت الله خویى یادآورى مى کند که: اگر چه بزرگان علم رجال و تراجم، عبدالله را در شمار یاران حضرت هادى علیه‌السلام نیاورده اند، شاید به ذهن برسد که او حضرت هادى علیه‌السلام را درک نکرده است؛ ولى واقعیت این چنین نیست؛ چون بنابر سخن صدوق در کتاب «اکمال الدین» او آن زمان در قید حیات بود؛ به طورى که محمد بن حسن صفار قمى با وى ملاقات کرد و جناب صفار در سال ۲۹۰ هـ.ق از دنیا رفته است.[۸]
از منظر عالمان
دانشمندان رجال و تراجم نویس شیعه با نظرى مثبت به شخصیت ابوطالب قمى، نگریسته اند و او را مورد ستایش قرار داده اند.
شیخ طوسى مى گوید: «عبدالله بن صلت، کنیه اش ابوطالب، چهره اى موثق و موجه و مورد اطمینان است».[۹]
نجاشى مى نویسد: «عبدالله بن صلت قمى مورد توجه و عنایت و وثوق است».[۱۰]
شیخ صدوق در مقدمه کتاب «اکمال الدین» مى نگارد: «احمد بن محمد بن عیسى اشعرى قمى، با آن همه عظمت و مقام بلند، از کسانى است که از ابوطالب قمى روایت نقل مى کند».
بزرگان دیگری مانند علامه حلى، محقق اردبیلى، علامه ممقانى و آیت الله خوئى در کتاب هاى خود به آنچه از شیخ طوسى و نجاشى نقل شده، بسنده کرده اند.
آثار و احادیث
با آن که عبدالله بن صلت قمی از محدثان معروف و از شاگردان و راویان امامان معصوم علیهم‌السلام بود؛ اما در منابع و مآخذ، چندان تألیف و تصنیفى از او به یادگار نمانده است. شیخ طوسى مى گوید: «او کتابى دارد»[۱۱] و جناب نجاشى مى نویسد: «او کتابى در تفسیر قرآن دارد».[۱۲]
برخی نیز کتاب‌های «التواقیع من اصول الاخبار»[۱۳] و «الحدیث» را از آثار او ذکر کرده اند.[۱۴] البته امکان دارد کتاب هاى دیگرى نیز داشته باشد که بر اثر حوادث روزگار از بین رفته اند.
نمونه‌اى از روایات نقل شده توسط عبدالله قمی چنین است:
مقام رسول خدا صلی الله علیه و آله:
ابوطالب قمى با واسطه از امام باقر علیه‌السلام روایت مى کند: «اسم رسول اکرم صلی الله علیه و آله در صُحُف ابراهیم علیه‌السلام "احمد" و در قرآن "محمد" است»... اما احمد، خداوند در تمام کتاب هاى آسمانى او را از جهت خوبى و نیکى رفتارش ستوده و ستایش کرده است. اما محمد، خداوند و فرشتگان و تمام انبیا و همه امت هاى پیامبران گذشته، رسول اسلام را مى ستایند و بر او درود و تحیت مى فرستند. اسم آن حضرت بر عرش چنین نوشته شده است: محمد رسول الله صلی الله علیه و آله.[۱۵]
مقام جعفر بن ابی‌طالب علیه‌السلام:
وى از امام باقر علیه‌السلام با واسطه روایت مى کند که حضرت فرمود: «خداوند به رسول خدا صلی الله علیه و آله وحى کرد که من از جعفر بن ابی طالب به خاطر چهار خصلت که در او وجود دارد، راضى هستم. رسول گرامى جعفر را خواست و آنچه را که خداوند به پیامبر خبر داده بود، به او گفت: جعفر عرض کرد: اى رسول خدا! اگر خداوند خبر نمى داد، من این چهار خصلت را افشا نمى کردم: ۱. در عمرم هرگز شراب نخورده ام؛ چون مى دانم اگر شراب بخورم، نعمت عقل را از دست مى دهم. ۲. هرگز دروغ نگفته ام؛ چون دروغ گفتن از شخصیت و مروّت انسان مى کاهد. ۳. هرگز در زندگى عمل منافى با عفت انجام نداده ام. ۴. هیچ‌گاه پیشانى در مقابل بت نساییده ام؛ چون آنها وجودات بى‌خاصیت‌اند، نه به انسان سود مى رسانند و نه ضرر را از او دور مى کنند. این جا بود که رسول خدا دست بر شانه جعفر گذاشتند و فرمودند: «تو لیاقت و شایستگى داری که خداوند متعال دو بال به تو عطا کند و در بهشت با فرشتگان پرواز کنى».[۱۶]
پانویس
- ↑ آقابزرگ تهرانی، الذریعه، ج۴، ص۲۴۳.
- ↑ رجال شیخ طوسى، ص ۳۸۰ و ۴۰۳؛ رجال کشى، ج ۲، ص ۵۱۴؛ رجال نجاشى، ص ۱۵۰.
- ↑ اکمال الدین، ص ۳.
- ↑ اکمال الدین، ص ۳.
- ↑ رجال کشى، ج ۲، ص ۸۳۸.
- ↑ همان، ص ۷۹۲.
- ↑ رجال شیخ، ص ۳۸۰ و ۴۰۳.
- ↑ معجم الرجال، ج ۱۰، ص ۲۲۳.
- ↑ رجال شیخ طوسى، ص ۳۸۰ و ۴۰۳.
- ↑ رجال نجاشى، ص ۱۵۰.
- ↑ فهرست شیخ طوسى، ص ۱۰۶.
- ↑ رجال نجاشى، ص ۱۵۰.
- ↑ نمازی شاهرودی، علی، مستدرکات علم رجال الحدیث، ج۵، ص۳۷.
- ↑ آقابزرگ تهرانی، الذریعه، ج۶، ص۳۴۵.
- ↑ امالى صدوق، ص ۶۷، مجلس ۱۷، حدیث ۳.
- ↑ همان، ص ۷۰، مجلس ۱۷، حدیث ۷.
منابع
- ابوالحسن ربانى صالح‌آبادى، "عبدالله بن صلت قمی"، ستارگان حرم، جلد ۶.
- پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، ج۱، ص۴۶۴، برگرفته از مقاله "عبدالله تیمی".
