حطمه: تفاوت بین نسخه‌ها
جز (←واژه «حُطَمه» در قرآن و حديث) |
مهدی موسوی (بحث | مشارکتها) (ویرایش) |
||
| (۲ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۱ کاربر نشان داده نشده) | |||
| سطر ۱: | سطر ۱: | ||
| − | یکی از نامهای دوزخ در قرآن | + | '''«حُطَمه»''' یکی از نامهای [[جهنم|دوزخ]] در [[قرآن|قرآن کریم]] و به معناى «در هم شکستن» است. |
| − | == | + | ==واژه‌شناسى حُطَمه== |
| − | + | حُطمه، صیغه مبالغه است از مادّه «حطم» به معناى در هم شکستن. از این رو به سالهاى قحطى، «حُطْمه» گفته مى شود زیرا همه چیز را در هم مى شکند. نیز به محلى از اطراف [[کعبه|کعبه]] که میان [[حجر الأسود|حجرالأسود]] و درِ خانه واقع شده «حطیم» گفته مى شود؛ زیرا در اثر ازدحام و فشار مردم، گویا استخوان ها در هم مى شکند. | |
| − | ابن فارس در | + | [[ابن فارس]] در این باره آورده است: الحاء والطاء والمیم أصل واحد و هو کسر الشیء. یقال: حطمت الشیء حطما: کسرته... و الحطمة: السنة الشدیدة، لأنّها تحطم کلّ شىء.<ref>معجم مقاییس اللغة، ماده حطم، ج۲، ص۷۸.</ref> ح ط م، یک ریشه است و آن شکستن چیزى است. گفته مى شود: «حطمتُ الشىء حطما»، یعنى: آن را شکستم. حُطمه به معناى قحطى شدید است؛ چون همه چیز را در هم مى شکند. بنابراین نامگذارى دوزخ به «حُطمه» بدین جهت است که آتش دوزخ، همه چیز را در هم مى شکند و متلاشى مى سازد. |
| − | + | ==حُطَمه در قرآن و حدیث== | |
| − | + | واژه «حطمه» دو بار در [[سوره همزة]] تکرار شده است. [[قرآن|قرآن کریم]] در توضیح این نام، اوّلاً براى تصویر مبالغه و بیان عظمت آن، «نار (آتش)» را به «اللّه» اضافه مى کند و ثانیاً از ویژگى هاى آن مى گوید که: آتشى است که نه تنها ظاهر جسم، بلکه جان و دل را هم مى سوزاند: {{متن قرآن|«وَ مَآ أَدْرَاک مَا الْحُطَمَةُ × نَارُ اللَّهِ الْمُوقَدَةُ × الَّتِى تَطَّلِعُ عَلَى الْأَفْئدَةِ»}}؛<ref>سوره همزه، آیه ۵ـ۷.</ref> و تو چه مى دانى «حطمه» چیست؟! آتش برافروخته خداوند است که به دلها مى رسد. | |
| − | واژه «حطمه» | + | این بیان مؤید آن است که در کاربرد واژه «حطمه» براى [[جهنم|دوزخ]] معناى لغوى آن مورد توجه بوده؛ چرا که آتش دوزخ تا اعماق جان انسانِ تبهکار نفوذ مى کند و آن را در هم مى شکند. |
| − | + | در [[حدیث|حدیثى]] از [[پیامبر اسلام|پیامبر اکرم]] صلی الله علیه وآله آمده است که آتش دوزخ علاوه بر این که دوزخیان را به شدت در هم مى شکند و خرد مى کند، خودِ پاره ها و توده هاى آتش نیز یکدیگر را در هم مى شکنند. متن حدیث چنین است: «تُعرَضُ لِلنّاسِ جَهَنَّمُ کأَنَّها سَرابٌ یحطِمُ بَعضُها بَعضا».<ref>ر.ک: ص۲۹، ح۱۳.</ref> دوزخ، چونان سرابى که شعله هاى آن بر یکدیگر فرومى کوبند، بر مردم نمایان مى شود. | |
| − | + | [[سید رضی|سید رضى]] در توضیح این حدیث مى گوید: این گفته، مَجاز است زیرا منظور پیامبر خدا ـ که درود و سلام بر او باد ـ شدت شعله و در هم پیچیدن زبانه اش است، چنان که گویى بخشهایى از آن، بخشهاى دیگر را در هم مى کوبد یعنى خرد مى کند و مى شکند. «حَطْم» به معناى شکستن است. احتمال هم دارد که مراد این باشد که [[جهنم]] تن عذاب شوندگان را در هم مى شکند و آنها را جزئى از جهنم قرار مى دهد زیرا آنان مدام در آن ماندگارند و از آن بیرون نمى آیند.<ref>المجازات النبویة، ص۱۰۹، ح۷۰.</ref> | |
| − | |||
| − | |||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
| − | <references/> | + | <references /> |
| − | |||
==منابع== | ==منابع== | ||
| − | * محمد محمدی ری شهری، بهشت و دوزخ از نگاه قرآن و | + | *محمد محمدی ری شهری، بهشت و دوزخ از نگاه قرآن و حدیث، ج۲، ص۵۵، در دسترس در [http://lib.qhu.ac.ir/n2021-e25195-p55.html پایگاه اطلاع رسانی حدیث شیعه]، بازیابی: ۱۶ اردیبهشت ۱۳۹۳. |
[[رده: واژگان قرآنی]] | [[رده: واژگان قرآنی]] | ||
[[رده:جهنم]] | [[رده:جهنم]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۲۵ ژانویهٔ ۲۰۲۲، ساعت ۱۱:۱۲
«حُطَمه» یکی از نامهای دوزخ در قرآن کریم و به معناى «در هم شکستن» است.
واژه‌شناسى حُطَمه
حُطمه، صیغه مبالغه است از مادّه «حطم» به معناى در هم شکستن. از این رو به سالهاى قحطى، «حُطْمه» گفته مى شود زیرا همه چیز را در هم مى شکند. نیز به محلى از اطراف کعبه که میان حجرالأسود و درِ خانه واقع شده «حطیم» گفته مى شود؛ زیرا در اثر ازدحام و فشار مردم، گویا استخوان ها در هم مى شکند.
ابن فارس در این باره آورده است: الحاء والطاء والمیم أصل واحد و هو کسر الشیء. یقال: حطمت الشیء حطما: کسرته... و الحطمة: السنة الشدیدة، لأنّها تحطم کلّ شىء.[۱] ح ط م، یک ریشه است و آن شکستن چیزى است. گفته مى شود: «حطمتُ الشىء حطما»، یعنى: آن را شکستم. حُطمه به معناى قحطى شدید است؛ چون همه چیز را در هم مى شکند. بنابراین نامگذارى دوزخ به «حُطمه» بدین جهت است که آتش دوزخ، همه چیز را در هم مى شکند و متلاشى مى سازد.
حُطَمه در قرآن و حدیث
واژه «حطمه» دو بار در سوره همزة تکرار شده است. قرآن کریم در توضیح این نام، اوّلاً براى تصویر مبالغه و بیان عظمت آن، «نار (آتش)» را به «اللّه» اضافه مى کند و ثانیاً از ویژگى هاى آن مى گوید که: آتشى است که نه تنها ظاهر جسم، بلکه جان و دل را هم مى سوزاند: «وَ مَآ أَدْرَاک مَا الْحُطَمَةُ × نَارُ اللَّهِ الْمُوقَدَةُ × الَّتِى تَطَّلِعُ عَلَى الْأَفْئدَةِ»؛[۲] و تو چه مى دانى «حطمه» چیست؟! آتش برافروخته خداوند است که به دلها مى رسد.
این بیان مؤید آن است که در کاربرد واژه «حطمه» براى دوزخ معناى لغوى آن مورد توجه بوده؛ چرا که آتش دوزخ تا اعماق جان انسانِ تبهکار نفوذ مى کند و آن را در هم مى شکند.
در حدیثى از پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله آمده است که آتش دوزخ علاوه بر این که دوزخیان را به شدت در هم مى شکند و خرد مى کند، خودِ پاره ها و توده هاى آتش نیز یکدیگر را در هم مى شکنند. متن حدیث چنین است: «تُعرَضُ لِلنّاسِ جَهَنَّمُ کأَنَّها سَرابٌ یحطِمُ بَعضُها بَعضا».[۳] دوزخ، چونان سرابى که شعله هاى آن بر یکدیگر فرومى کوبند، بر مردم نمایان مى شود.
سید رضى در توضیح این حدیث مى گوید: این گفته، مَجاز است زیرا منظور پیامبر خدا ـ که درود و سلام بر او باد ـ شدت شعله و در هم پیچیدن زبانه اش است، چنان که گویى بخشهایى از آن، بخشهاى دیگر را در هم مى کوبد یعنى خرد مى کند و مى شکند. «حَطْم» به معناى شکستن است. احتمال هم دارد که مراد این باشد که جهنم تن عذاب شوندگان را در هم مى شکند و آنها را جزئى از جهنم قرار مى دهد زیرا آنان مدام در آن ماندگارند و از آن بیرون نمى آیند.[۴]
پانویس
منابع
- محمد محمدی ری شهری، بهشت و دوزخ از نگاه قرآن و حدیث، ج۲، ص۵۵، در دسترس در پایگاه اطلاع رسانی حدیث شیعه، بازیابی: ۱۶ اردیبهشت ۱۳۹۳.
