آیه اعتصام

آیه 103 سوره آل عمران را «آیه اعتصام» نامیده‌اند. «اعتصام» در معنای منع کردن، دوری کردن، پناه بردن به چیزی و چنگ زدن به کار می‌رود.

وَاعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللَّهِ جَمِيعًا وَلَا تَفَرَّقُوا ۚ وَاذْكُرُوا نِعْمَتَ اللَّهِ عَلَيْكُمْ إِذْ كُنْتُمْ أَعْدَاءً فَأَلَّفَ بَيْنَ قُلُوبِكُمْ فَأَصْبَحْتُمْ بِنِعْمَتِهِ إِخْوَانًا وَكُنْتُمْ عَلَىٰ شَفَا حُفْرَةٍ مِنَ النَّارِ فَأَنْقَذَكُمْ مِنْهَا ۗ كَذَٰلِكَ يُبَيِّنُ اللَّهُ لَكُمْ آيَاتِهِ لَعَلَّكُمْ تَهْتَدُونَ

و همگی به ریسمان خدا [قرآن و اهل بیت (علیهم السلام)] چنگ زنید، و پراکنده و گروه گروه نشوید؛ و نعمت خدا را بر خود یاد کنید آن گاه که [پیش از بعثت پیامبر و نزول قرآن] با یکدیگر دشمن بودید، پس میان دل های شما پیوند و الفت برقرار کرد، در نتیجه به رحمت و لطف او با هم برادر شدید، و بر لب گودالی از آتش بودید، پس شما را از آن نجات داد؛ خدا این گونه، نشانه های [قدرت، لطف و رحمت] خود را برای شما روشن می سازد تا هدایت شوید.

[3–103] (مشاهده آیه در سوره)

در شأن نزول آیه فوق گفته اند: اين آيه درباره دو طايفه اوس و خزرج نازل شده كه صد سال در ميان آن‌ها نزاع و كشمكش بوده و نسل بعد نسل در اوقات شب و روز ميان آنها جدال و نزاع برقرار بود تا اين كه خداوند پيامبر اکرم صلی الله علیه وآله را به ظهور رسانيد و آنان، به دين اسلام گرويدند و از بركت آن، کینه و دشمنى از ميان آنان رخت بربست و با هم برادر شدند.

مصادیق حبل الله

با توجه به روایاتی که در منابع مختلف شیعه و اهل سنت وجود دارد، منظور از «حبل الله» در این آیه شریفه، قرآن و اهل بیت علیهم السلام می باشد:

• پيامبر اکرم صلی الله علیه وآله می فرمایند: «إنَّ هذَا القُرآنَ حَبلُ اللّهِ، والنّورُ المُبينُ، والشِّفاءُ النّافِعُ» پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: اين قرآن ريسمان خدا و نور روشن گر و درمانى سودبخش است.
• امام علی علیه السلام می فرماید: «فَإِنَّهُ حَبْلُ اللهِ الْمَتِینُ و سَبَبُهُ الْأَمِین‏».
• پیامبر (ص) در وصف امیرالمؤمنین علی (ع) فرمودند: «هُوَ حَبلُ اللّهِ المَتينُ ...».
• امام باقر علیه السلام می فرماید: «آل محمد هم حبل الله الذی اُمرنا بالاعتصام به». منظور از حبل الله که خدا امر کرده به چنگ زدن به آن آل محمد هستند.
• امام صادق علیه السلام در تفسیر این آیه می فرمایند: «نحنُ الحَبل».

روشن است که بین این دو دسته روایت هیچ تعارضی وجود ندارد، زیرا با توجه به حدیث ثقلین، حقیقت قرآن و اهل بیت یک حقیقت جدایی ناپذیر هستند. پیامبر (ص) در این حدیث معروف می فرمایند: «:إنّي تارِكٌ فيكُمُ الثِّقلَينِ، كِتابَ اللّهِ وأهلَ بَيتي، وإنَّهُما لَن يَتَفَرَّقا حَتّى يَرِدا عَلَيَّ الحَوضَ ». من در ميان شما دو چيز گرانبها بر جاى مى گذارم: كتاب خدا و اهل بيتم. اين دو هرگز از هم جدا نمى شوند تا آن كه در كنار حوض [كوثر] بر من وارد شوند.

پیوندها

• مشاهده ترجمه و تفسیر آیه

قرآن
متن و ترجمه قرآن
اوصاف قرآن	(اسامی و صفات قرآن، اعجاز قرآن، عدم تحریف در قرآن)
اجزاء قرآن	آیه، سوره، جزء، حزب، حروف مقطعه
ترجمه و تفسیر قرآن	تاریخ تفسیر، روشهای تفسیری قرآن، سیاق آیات، اسرائیلیات، تاویل، فهرست تفاسیر شیعه، فهرست تفاسیر اهل سنت، ترجمه های قرآن
علوم قرآنی	تاریخ قرآن: نزول قرآن، جمع قرآن، شان نزول، کاتبان وحی، قراء سبعه
	دلالت الفاظ قرآن: عام و خاص، مجمل و مبین، مطلق و مقید، محکم و متشابه، مفهوم و منطوق، نص و ظاهر، ناسخ و منسوخ
تلاوت قرآن	تجوید، آداب قرائت قرآن، تدبر در قرآن
رده ها: سوره های قرآن * آیات قرآن * واژگان قرآنی * شخصیت های قرآنی * قصه های قرآنی * علوم قرآنی * معارف قرآن