حضرت رقیه سلام الله علیها: تفاوت بین نسخه‌ها
(بررسی کیفیت) |
|||
| (۴ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشده) | |||
| سطر ۱: | سطر ۱: | ||
{{خوب}} | {{خوب}} | ||
| − | '''حضرت رقیه (علیهاالسلام)''' دختر خردسال [[امام حسین علیه السلام|امام حسین]] (علیه‌السلام) است که در سفر [[کربلا]] بعد از شهادت پدر و یارانش در عصر [[روز عاشورا|عاشورا]]، به همراه دیگر زنان [[بنی هاشم|بنی‌هاشم]] توسط سپاه [[یزید بن معاویه|یزید]] به | + | '''حضرت رقیه (علیهاالسلام)''' دختر خردسال [[امام حسین علیه السلام|امام حسین]] (علیه‌السلام) است که در سفر [[کربلا]] بعد از شهادت پدر و یارانش در عصر [[روز عاشورا|عاشورا]]، به همراه دیگر زنان [[بنی هاشم|بنی‌هاشم]] توسط سپاه [[یزید بن معاویه|یزید]] به اسارت رفته و سرانجام در [[خرابه شام]] وفات نمود. بارگاه حضرت رقیه در شهر [[دمشق]]، یکی از زیارتگاههای [[شیعه|شیعیان]] است. |
[[پرونده:رقیه.jpg|بندانگشتی|مقبره حضرت رقيه عليهاالسلام در دمشق]] | [[پرونده:رقیه.jpg|بندانگشتی|مقبره حضرت رقيه عليهاالسلام در دمشق]] | ||
| − | == ولادت | + | ==ولادت و نسب== |
رقیّه خاتون یا فاطمه بنت الحسین، معروف به فاطمه صغری، آخرین دختر [[امام حسین علیه السلام|امام حسین]] (علیه‌السلام) از مادری به نام ام اسحاق بنت طلحة بن عبدالله تیمیه بود که پیشتر همسر [[امام حسن علیه السلام|امام حسن]] (علیه‌السلام) بوده و پس از شهادت ایشان، به عقد امام حسین (علیه السلام) درآمده است. امام حسین بسیار به رقیه مهر می ورزید و وی نیز به پدر، علاقه فراوانی داشت. | رقیّه خاتون یا فاطمه بنت الحسین، معروف به فاطمه صغری، آخرین دختر [[امام حسین علیه السلام|امام حسین]] (علیه‌السلام) از مادری به نام ام اسحاق بنت طلحة بن عبدالله تیمیه بود که پیشتر همسر [[امام حسن علیه السلام|امام حسن]] (علیه‌السلام) بوده و پس از شهادت ایشان، به عقد امام حسین (علیه السلام) درآمده است. امام حسین بسیار به رقیه مهر می ورزید و وی نیز به پدر، علاقه فراوانی داشت. | ||
درباره سن حضرت رقیه در منابع تاریخی اختلاف است؛ برخی ایشان را سه ساله معرفی کرده اند<ref>طریحی، ص۱۳۶؛ شاه عبدالعظیمی، ص۱۷۹.</ref> و سال ولادت ایشان را سال ۵۸ هجری دانسته اند. و برخی دیگر، ایشان را چهار ساله دانسته اند<ref>عماد الدین طبری، ۲/ ۱۷۹.</ref> و بر این باورند که آن حضرت در سال ۵۷ به دنیا آمده است. | درباره سن حضرت رقیه در منابع تاریخی اختلاف است؛ برخی ایشان را سه ساله معرفی کرده اند<ref>طریحی، ص۱۳۶؛ شاه عبدالعظیمی، ص۱۷۹.</ref> و سال ولادت ایشان را سال ۵۸ هجری دانسته اند. و برخی دیگر، ایشان را چهار ساله دانسته اند<ref>عماد الدین طبری، ۲/ ۱۷۹.</ref> و بر این باورند که آن حضرت در سال ۵۷ به دنیا آمده است. | ||
| − | البته مورّخان و نسب‌شناسان پیشین، هنگام شمارش فرزندان امام حسین (علیه‌السلام)، از رقیه نام نبرده‌اند، و تنها، عمادالدین طبری و [[ | + | البته مورّخان و نسب‌شناسان پیشین، هنگام شمارش فرزندان امام حسین (علیه‌السلام)، از رقیه نام نبرده‌اند، و تنها، عمادالدین طبری و [[ملا حسین واعظ کاشفی]]، از علماى قرن ششم و دهم قمری بدون ذکر نام رقیه، از دختر امام حسین (علیه‌السلام) یاد مى‌کنند که در [[خرابه شام|خرابه شام]] وفات کرد. در مورد اینکه امام حسین (علیه‌السلام) چند دختر داشته و آیا امام دختری به نام «رقیه» داشته است؟ سه قول وجود دارد: |
| + | *الف) [[شیخ مفید]] برای ایشان تنها دو نفر را به عنوان دختران آن حضرت یاد کرده که آن دو نیز «[[فاطمه دختر امام حسین علیه السلام|فاطمه]]» و «[[حضرت سکینه سلام الله علیها|سکینه]]» هستند.<ref>الارشاد، ج ۲، ص ۱۳۵؛ کشف الغمه، ج ۲، ص ۲۴۹؛ بحارالانوار، ج ۴۵، ص ۳۲۸؛ عوالم (امام حسین علیه السلام)، ص ۶۳۷.</ref> عده‌ای نیز از شیخ مفید اقتباس کرده و یا با وی موافقت نموده‌اند.<ref>حافظ عبدالعزیز بن الاخضر (متوفی ۶۱۱ ق)، تاج الموالید، ص ۳۴؛ بحارالانوار، ج ۴۵، ص ۳۳۱.</ref> | ||
| + | |||
| + | *ب) در برخی از کتاب‌ها سه دختر برای آن حضرت ذکر شده است. [[محمد بن جریر بن رستم طبری|طبری امامی]] می‌‌نویسد: «وله من البنات زینب و سکینة و فاطمة؛ دختران او زینب، سکینه و فاطمه‌اند».<ref>دلائل الامامة، ص ۱۸۱.</ref> همین مضمون نیز در کلام [[ابن شهر آشوب]]<ref>المناقب آل ابی طالب علیه السلام، ج ۴، ص ۷۷.</ref>، خصیبی<ref>الهدایة الکبری، ص ۲۰۲.</ref>، [[ابن خشاب]]<ref>کشف الغمة، ج ۲، ص ۳۹.</ref> و شیخ محمد الصبان<ref>اسعاف الراغبین (چاپ شده به همراه نورالأبصار)، ص ۱۹۵؛ احقاق الحق، ج ۱۱، ص ۴۵۱.</ref>، آمده است. | ||
| + | |||
| + | *ج) اما شیخ کمال‌الدین محمد بن طلحه شافعی (متوفی ۶۵۲ ق)<ref>وی از بزرگان فقه، حدیث، تاریخ، ادبیات و سیاست است که مورد احترام مورخان فریقین قرار گرفته است.</ref> در کتاب [[مطالب السؤول فی مناقب آل الرسول (کتاب)|مطالب السّؤول فی مناقب آل الرسول]] به وجود چهار دختر برای آن حضرت تصریح کرده و حتی بر آن، ادعای شهرت نیز نموده است و می‌‌نویسد: «کان له من الأولاد ذکور و اناث عشرة، ستة ذکور، و أربع اناث، فالذّکور: علی الاکبر، علی الاوسط و هو سید العابدین...، و علی الاصغر، محمد، عبدالله و جعفر... و اما البنات: فزینب و سکینة و فاطمة. هذا هوالمشهور...<ref>مطالب السؤول فی مناقب آل الرسول، ج ۲، ص ۶۹.</ref>؛ آن حضرت دارای ده فرزند پسر و دختر بود که شش نفرشان پسر و چهار نفر دیگر دختر بودند. پسران عبارتند از: [[حضرت علی اکبر علیه السلام|علی اکبر]]، علی اوسط - که همان [[امام سجاد علیه السلام|سید العابدین]] علیه السلام است -، [[حضرت علی اصغر علیه السلام|علی اصغر]]، محمد، عبدالله و جعفر... و اما دختران عبارتند از: زینب، سکینه و فاطمه و این قول مشهور است...». | ||
| + | |||
| + | بنابر قول آخر، که ادعای شهرت بر آن شده است و عده‌ای از بزرگان تاریخ چون: [[علی بن عیسی اربلی|علامه اربلی]] در [[کشف الغمة (کتاب)|کشف الغمة]]<ref>کشف الغمة، ج ۲، ص ۳۸.</ref> و ابن صباغ مالکی در الفصول المهمة<ref>الفصول المهمة، ص ۱۹۹.</ref> نیز آن را نقل کرده و رد ننموده‌اند، آن حضرت دارای چهار دختر بوده است که تنها به نام سه نفر از ایشان تصریح شده و نام چهارمین دختر مجهول مانده است. بنابراین می توان گفت احتمالا چهارمین دختر آن حضرت، همین دختری باشد که در زبان مردم به نام «رقیه» معروف شده است. | ||
==شهادت حضرت رقیه== | ==شهادت حضرت رقیه== | ||
| − | |||
| − | + | تاریخ وفات حضرت رقیه، ۵ [[ماه صفر|صفر]] سال ۶۱ هجری گزارش شده است. قدیمی ترین منبعی که جریان شهادت حضرت رقیه را دارد «کامل بهائی» اثر عمادالدّین طبری است که ماجرای شهادت حضرت رقیه را به نقل از کتاب «الحاویة» نقل می‌‌کند. او که از معاصران [[خواجه نصیرالدین طوسی|خواجه نصیر طوسی]] است، کتاب را به دستور وزیر بهاءالدین محمد، فرزند وزیر شمس‌الدین جوینی صاحب [[دیوان (تشکیلات اداری)|دیوان]] و حاکم [[اصفهان]] در دولت هولاکوخان در سال ۶۷۵ ق نگاشته است. وی می‌‌نویسد: «در حاویة آمده که زنان خاندان نبوت در حالت اسیری، حال مردان که در [[کربلا]] شهید شده بودند، بر پسران و دختران ایشان پوشیده می‌‌داشتند و هر کودکی را وعده‌ها می‌‌دادند: که پدر تو به فلان سفر رفته است، بازمی‌‌آید. تا ایشان را به خانه [[یزید بن معاویه|یزید]] آوردند، دخترکی بود چهار ساله، شبی از خواب بیدار شد و گفت: «پدرم حسین کجاست؟ این ساعت او را به خواب دیدم سخت پریشان». زنان و کودکان، جمله در گریه افتادند و فغان از ایشان برخاست. یزید خفته بود، از خواب بیدار شد و حال تفحص کرد. خبر بردند که: حال چنین است. آن لعین در حال گفت که بروند و سر پدر او را بیاورند و در کنار او نهند. مَلاعین سر بیاورده و در کنار آن دختر چهار ساله نهادند. پرسید: این چیست؟ ملاعین گفتند: سر پدر تو است. آن دختر بترسید و فریاد برآورد و رنجور شد و در آن چند روز، جان به حق تسلیم کرد».<ref> کامل بهایی، ج ۲، ص ۱۷۹.</ref> | |
| + | |||
| + | بر اساس نقل عماد الدّین طبری، استفاده می‌‌گردد که [[امام حسین]] علیه السلام دختری چهار ساله داشت که در فراق پدر، در [[شام]] وفات نمود؛ ولی از نام او سخنی به میان نیامده است و تاریخ‌نگاران پس از او نیز این جریانِ جانگداز را با اختلافی اندک و برخی اضافات که به «زبان حال» می‌‌نماید، در کتاب‌های خود آورده‌اند؛ از جمله: | ||
| + | |||
| + | *۱. [[ملا حسین کاشفی|ملا حسین کاشفی سبزواری]] (متوفی ۹۱۰ ق) در کتاب [[روضة الشهدا (کتاب)|روضةالشهداء]]<ref>روضةالشهداء، ص ۴۸۴.</ref> به نقل از کتاب کنز الغرائب. | ||
| + | |||
| + | *۲. [[فخرالدین طریحی|فخرالدین طریحی نجفی]] (متوفی ۱۰۸۵ ق) در کتاب المنتخب.<ref>المنتخب، الطریحی، ج ۱، ص ۱۳۶، مجلس ۷، باب ۲.</ref> | ||
| + | |||
| + | *۵. [[شیخ عباس قمی]] (متوفی ۱۳۵۹ ق) در کتاب [[نفس المهموم (کتاب)|نفس المهموم]]<ref>نفس المهموم، ص ۴۱۶، به نقل از کامل بهایی.</ref> و [[منتهی الآمال]].<ref>منتهی الآمال، ص ۵۱۰.</ref> | ||
| + | |||
| + | البته برخی از ایشان، به نام «رقیه» نیز اشاره نموده‌اند: | ||
| + | |||
| + | الف) شیخ محمدهاشم خراسانی (متوفی ۱۳۵۲ ق) در ضمن شمارش بانوان اسیر، می‌‌گوید: «التاسعة: آن دختری است که در [[خرابه شام]] از دنیا رحلت فرموده، و شاید اسم شریفش «رقیه» بوده و از صبایای خودِ حضرت [[سیدالشهدا]] علیه السلام بوده، چون مزاری که در خرابه شام است، منسوب است به این مخدّره و معروف است به مزار «ست رقیة».<ref>منتخب التواریخ، ص ۲۹۹.</ref> | ||
| + | |||
| + | ب) سید محمدعلى شاه عبدالعظیمى (متوفی ۱۳۳۴ ق) نیز در کتاب «الایقاد» به نقل از «العوالم» و دیگر کتاب‌ها ماجرای [[شهادت در راه خدا|شهادت]] حضرت رقیه بنت الحسین را به تفصیل بیان کرده که خلاصه آن چنین است: | ||
| − | + | «[[امام حسین علیه السلام|حسین]] علیه السلام دختر کوچکى داشت که نامش رقیه بود... او که با اسیران [[شام]] همراه بود شب و روز در فراق پدر گریه مى‌کرد. به او مى‌گفتند: به سفر رفته است. شبى دخترک پدر را در خواب دید و چون بیدار شد، بسیار بى‌تابى مى‌کرد و گفت: پدر و نور چشم مرا بیاورید. هر چه [[اهل البیت|اهل بیت]] علیهم السلام براى خاموش کردنش کوشیدند، اندوه و گریه‌اش بیشتر شد. اهل بیت نیز از گریه‌اش اندوهناک شدند و به گریه درآمدند. سیلى به صورت زدند و خاک بر سر پاشیدند و مو پریشان کردند. فریاد ناله و زارى آنها بلند شد و [[یزید بن معاویه|یزید]] که آن را شنید، گفت: چه خبر است؟ گفتند: دختر کوچک حسین علیه السلام پدرش را به خواب دیده است. اینک بیدار شده و او را مى‌خواهد و گریه و فریاد مى‌کند. چون یزید این را شنید گفت: سر پدرش را ببرید در جلوى او بگذارید، تا دل خوش کند. آنگاه سر حسین علیه السلام را درون سینى نهادند و رویش را پوشیدند و جلوى دخترک گذاشتند. گفت: اى مرد! من پدرم را خواستم، نه غذا. گفتند: پدرت اینجاست. | |
| − | ==مرقد حضرت رقیه == | + | |
| + | دخترک درپوش را برداشت و سرى را دید و گفت: این چه سرى است؟ گفتند: سر پدر توست. رقیه سر را برداشت و به سینه چسباند و مى‌گفت: پدر جانم! چه کسى تو را با خونت خضاب کرد؟ پدر جانم! چه کسى رگهایت را برید؟ پدر جانم! چه کسى مرا در خردسالى یتیم کرد؟ پدر جانم! یتیم تا بزرگ شود چه کسى را دارد؟ پدر جانم! زنان چه کسى را دارند؟ پدر جانم! بیوه زنان اسیر چه کسى را دارند؟ پدر جانم! چشم‌هاى گریان چه کسى را دارند؟ پدر جانم! زنان تباه و غریب چه کسى را دارند؟ پدر جانم! موهاى پریشان چه کسى را دارند؟ پدر جانم! پس از تو کسى نداریم و نومیدیم. پدر جانم! اى کاش فدایت مى‌شدم. پدر جانم! اى کاش پیش از این کور مى‌بودم. پدر جانم! اى کاش در خاک شده بودم و نمى‌دیدم که مویت به خون خضاب شده است. پس دهانش را روى دهان شهید مظلوم نهاد و آن قدر گریست که از هوش رفت. چون تکانش دادند، دیدند که روح از قفس دنیا پرواز کرده است. صداى اهل بیت علیه السلام به گریه بلند شد و اندوه و عزا تازه گردید، هر کس از شامیان که صداى گریه آنها را شنید گریست. مرد و زن در آن روز گریستند. پس یزید فرمان داد که او را غسل دادند و دفن کردند».<ref>الایقاد، ص ۱۷۹.</ref> | ||
| + | ==مرقد حضرت رقیه== | ||
[[مقبره حضرت رقيه عليها السلام|مقبره حضرت رقیه]] (علیها السلام) کنار یک بازارچه قدیمى و در ۳۰۰ متری شمال شرقی [[مسجد اموى]] در [[دمشق]] قرار دارد و چندین بار تعمیر شده است. [[شیخ بهائی]] در سال ۱۰۳۰ ه.ق، حرم آرامگاه را تعمیر کرد و ابیاتی منسوب به [[امام علی]] (علیه السلام) را بر قبه آن تحریر نمود. ملاصالح برغانی در سال ۱۲۴۳ ه.ق، منازل نزدیک به حرم را خرید و آن را وسعت داد. آخرین تعمیر و توسعه در سال ۱۳۶۴ شمسى از سوى [[ایران|ایران]] آغاز شد و پس از چند سال به پایان رسید.<ref>شام سرزمین خاطره‌ها، ص ۱۱۱.</ref> اینک حرمى بزرگ و باشکوه براى آن دختر خردسال بزرگوار وجود دارد که زیارتگاه دوستداران [[اهل البیت|اهل بیت]] (علیهم السلام) است. | [[مقبره حضرت رقيه عليها السلام|مقبره حضرت رقیه]] (علیها السلام) کنار یک بازارچه قدیمى و در ۳۰۰ متری شمال شرقی [[مسجد اموى]] در [[دمشق]] قرار دارد و چندین بار تعمیر شده است. [[شیخ بهائی]] در سال ۱۰۳۰ ه.ق، حرم آرامگاه را تعمیر کرد و ابیاتی منسوب به [[امام علی]] (علیه السلام) را بر قبه آن تحریر نمود. ملاصالح برغانی در سال ۱۲۴۳ ه.ق، منازل نزدیک به حرم را خرید و آن را وسعت داد. آخرین تعمیر و توسعه در سال ۱۳۶۴ شمسى از سوى [[ایران|ایران]] آغاز شد و پس از چند سال به پایان رسید.<ref>شام سرزمین خاطره‌ها، ص ۱۱۱.</ref> اینک حرمى بزرگ و باشکوه براى آن دختر خردسال بزرگوار وجود دارد که زیارتگاه دوستداران [[اهل البیت|اهل بیت]] (علیهم السلام) است. | ||
| سطر ۲۲: | سطر ۴۴: | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
==منابع== | ==منابع== | ||
| + | |||
*جواد محدثی، [[فرهنگ عاشورا (کتاب)|فرهنگ عاشورا]]، نشر معروف. | *جواد محدثی، [[فرهنگ عاشورا (کتاب)|فرهنگ عاشورا]]، نشر معروف. | ||
*محمدامین امینی، با کاروان حسینی. | *محمدامین امینی، با کاروان حسینی. | ||
*محمد مظفری و سعید جمشیدی، اسیران و جانبازان کربلا. | *محمد مظفری و سعید جمشیدی، اسیران و جانبازان کربلا. | ||
| − | == مطالب مرتبط == | + | *محمدامین پورامینی، "دختری یتیم از آل محمد در شام"، فرهنگ کوثر، شماره ۶۱، بهار ۱۳۸۴. |
| − | + | ||
| − | * [[خرابه شام]] | + | ==مطالب مرتبط== |
| − | * [[مقبره حضرت رقيه عليها السلام|مقبره حضرت رقيه عليهاالسلام]] | + | |
| + | *[[خرابه شام]] | ||
| + | *[[مقبره حضرت رقيه عليها السلام|مقبره حضرت رقيه عليهاالسلام]] | ||
[[رده:اسیران کربلا]] | [[رده:اسیران کربلا]] | ||
| سطر ۵۰: | سطر ۷۵: | ||
|رده= دارد | |رده= دارد | ||
}} | }} | ||
| − | |||
نسخهٔ کنونی تا ۳۱ اوت ۲۰۲۳، ساعت ۰۸:۳۲
حضرت رقیه (علیهاالسلام) دختر خردسال امام حسین (علیه‌السلام) است که در سفر کربلا بعد از شهادت پدر و یارانش در عصر عاشورا، به همراه دیگر زنان بنی‌هاشم توسط سپاه یزید به اسارت رفته و سرانجام در خرابه شام وفات نمود. بارگاه حضرت رقیه در شهر دمشق، یکی از زیارتگاههای شیعیان است.
ولادت و نسب
رقیّه خاتون یا فاطمه بنت الحسین، معروف به فاطمه صغری، آخرین دختر امام حسین (علیه‌السلام) از مادری به نام ام اسحاق بنت طلحة بن عبدالله تیمیه بود که پیشتر همسر امام حسن (علیه‌السلام) بوده و پس از شهادت ایشان، به عقد امام حسین (علیه السلام) درآمده است. امام حسین بسیار به رقیه مهر می ورزید و وی نیز به پدر، علاقه فراوانی داشت.
درباره سن حضرت رقیه در منابع تاریخی اختلاف است؛ برخی ایشان را سه ساله معرفی کرده اند[۱] و سال ولادت ایشان را سال ۵۸ هجری دانسته اند. و برخی دیگر، ایشان را چهار ساله دانسته اند[۲] و بر این باورند که آن حضرت در سال ۵۷ به دنیا آمده است.
البته مورّخان و نسب‌شناسان پیشین، هنگام شمارش فرزندان امام حسین (علیه‌السلام)، از رقیه نام نبرده‌اند، و تنها، عمادالدین طبری و ملا حسین واعظ کاشفی، از علماى قرن ششم و دهم قمری بدون ذکر نام رقیه، از دختر امام حسین (علیه‌السلام) یاد مى‌کنند که در خرابه شام وفات کرد. در مورد اینکه امام حسین (علیه‌السلام) چند دختر داشته و آیا امام دختری به نام «رقیه» داشته است؟ سه قول وجود دارد:
- الف) شیخ مفید برای ایشان تنها دو نفر را به عنوان دختران آن حضرت یاد کرده که آن دو نیز «فاطمه» و «سکینه» هستند.[۳] عده‌ای نیز از شیخ مفید اقتباس کرده و یا با وی موافقت نموده‌اند.[۴]
- ب) در برخی از کتاب‌ها سه دختر برای آن حضرت ذکر شده است. طبری امامی می‌‌نویسد: «وله من البنات زینب و سکینة و فاطمة؛ دختران او زینب، سکینه و فاطمه‌اند».[۵] همین مضمون نیز در کلام ابن شهر آشوب[۶]، خصیبی[۷]، ابن خشاب[۸] و شیخ محمد الصبان[۹]، آمده است.
- ج) اما شیخ کمال‌الدین محمد بن طلحه شافعی (متوفی ۶۵۲ ق)[۱۰] در کتاب مطالب السّؤول فی مناقب آل الرسول به وجود چهار دختر برای آن حضرت تصریح کرده و حتی بر آن، ادعای شهرت نیز نموده است و می‌‌نویسد: «کان له من الأولاد ذکور و اناث عشرة، ستة ذکور، و أربع اناث، فالذّکور: علی الاکبر، علی الاوسط و هو سید العابدین...، و علی الاصغر، محمد، عبدالله و جعفر... و اما البنات: فزینب و سکینة و فاطمة. هذا هوالمشهور...[۱۱]؛ آن حضرت دارای ده فرزند پسر و دختر بود که شش نفرشان پسر و چهار نفر دیگر دختر بودند. پسران عبارتند از: علی اکبر، علی اوسط - که همان سید العابدین علیه السلام است -، علی اصغر، محمد، عبدالله و جعفر... و اما دختران عبارتند از: زینب، سکینه و فاطمه و این قول مشهور است...».
بنابر قول آخر، که ادعای شهرت بر آن شده است و عده‌ای از بزرگان تاریخ چون: علامه اربلی در کشف الغمة[۱۲] و ابن صباغ مالکی در الفصول المهمة[۱۳] نیز آن را نقل کرده و رد ننموده‌اند، آن حضرت دارای چهار دختر بوده است که تنها به نام سه نفر از ایشان تصریح شده و نام چهارمین دختر مجهول مانده است. بنابراین می توان گفت احتمالا چهارمین دختر آن حضرت، همین دختری باشد که در زبان مردم به نام «رقیه» معروف شده است.
شهادت حضرت رقیه
تاریخ وفات حضرت رقیه، ۵ صفر سال ۶۱ هجری گزارش شده است. قدیمی ترین منبعی که جریان شهادت حضرت رقیه را دارد «کامل بهائی» اثر عمادالدّین طبری است که ماجرای شهادت حضرت رقیه را به نقل از کتاب «الحاویة» نقل می‌‌کند. او که از معاصران خواجه نصیر طوسی است، کتاب را به دستور وزیر بهاءالدین محمد، فرزند وزیر شمس‌الدین جوینی صاحب دیوان و حاکم اصفهان در دولت هولاکوخان در سال ۶۷۵ ق نگاشته است. وی می‌‌نویسد: «در حاویة آمده که زنان خاندان نبوت در حالت اسیری، حال مردان که در کربلا شهید شده بودند، بر پسران و دختران ایشان پوشیده می‌‌داشتند و هر کودکی را وعده‌ها می‌‌دادند: که پدر تو به فلان سفر رفته است، بازمی‌‌آید. تا ایشان را به خانه یزید آوردند، دخترکی بود چهار ساله، شبی از خواب بیدار شد و گفت: «پدرم حسین کجاست؟ این ساعت او را به خواب دیدم سخت پریشان». زنان و کودکان، جمله در گریه افتادند و فغان از ایشان برخاست. یزید خفته بود، از خواب بیدار شد و حال تفحص کرد. خبر بردند که: حال چنین است. آن لعین در حال گفت که بروند و سر پدر او را بیاورند و در کنار او نهند. مَلاعین سر بیاورده و در کنار آن دختر چهار ساله نهادند. پرسید: این چیست؟ ملاعین گفتند: سر پدر تو است. آن دختر بترسید و فریاد برآورد و رنجور شد و در آن چند روز، جان به حق تسلیم کرد».[۱۴]
بر اساس نقل عماد الدّین طبری، استفاده می‌‌گردد که امام حسین علیه السلام دختری چهار ساله داشت که در فراق پدر، در شام وفات نمود؛ ولی از نام او سخنی به میان نیامده است و تاریخ‌نگاران پس از او نیز این جریانِ جانگداز را با اختلافی اندک و برخی اضافات که به «زبان حال» می‌‌نماید، در کتاب‌های خود آورده‌اند؛ از جمله:
- ۱. ملا حسین کاشفی سبزواری (متوفی ۹۱۰ ق) در کتاب روضةالشهداء[۱۵] به نقل از کتاب کنز الغرائب.
- ۲. فخرالدین طریحی نجفی (متوفی ۱۰۸۵ ق) در کتاب المنتخب.[۱۶]
- ۵. شیخ عباس قمی (متوفی ۱۳۵۹ ق) در کتاب نفس المهموم[۱۷] و منتهی الآمال.[۱۸]
البته برخی از ایشان، به نام «رقیه» نیز اشاره نموده‌اند:
الف) شیخ محمدهاشم خراسانی (متوفی ۱۳۵۲ ق) در ضمن شمارش بانوان اسیر، می‌‌گوید: «التاسعة: آن دختری است که در خرابه شام از دنیا رحلت فرموده، و شاید اسم شریفش «رقیه» بوده و از صبایای خودِ حضرت سیدالشهدا علیه السلام بوده، چون مزاری که در خرابه شام است، منسوب است به این مخدّره و معروف است به مزار «ست رقیة».[۱۹]
ب) سید محمدعلى شاه عبدالعظیمى (متوفی ۱۳۳۴ ق) نیز در کتاب «الایقاد» به نقل از «العوالم» و دیگر کتاب‌ها ماجرای شهادت حضرت رقیه بنت الحسین را به تفصیل بیان کرده که خلاصه آن چنین است:
«حسین علیه السلام دختر کوچکى داشت که نامش رقیه بود... او که با اسیران شام همراه بود شب و روز در فراق پدر گریه مى‌کرد. به او مى‌گفتند: به سفر رفته است. شبى دخترک پدر را در خواب دید و چون بیدار شد، بسیار بى‌تابى مى‌کرد و گفت: پدر و نور چشم مرا بیاورید. هر چه اهل بیت علیهم السلام براى خاموش کردنش کوشیدند، اندوه و گریه‌اش بیشتر شد. اهل بیت نیز از گریه‌اش اندوهناک شدند و به گریه درآمدند. سیلى به صورت زدند و خاک بر سر پاشیدند و مو پریشان کردند. فریاد ناله و زارى آنها بلند شد و یزید که آن را شنید، گفت: چه خبر است؟ گفتند: دختر کوچک حسین علیه السلام پدرش را به خواب دیده است. اینک بیدار شده و او را مى‌خواهد و گریه و فریاد مى‌کند. چون یزید این را شنید گفت: سر پدرش را ببرید در جلوى او بگذارید، تا دل خوش کند. آنگاه سر حسین علیه السلام را درون سینى نهادند و رویش را پوشیدند و جلوى دخترک گذاشتند. گفت: اى مرد! من پدرم را خواستم، نه غذا. گفتند: پدرت اینجاست.
دخترک درپوش را برداشت و سرى را دید و گفت: این چه سرى است؟ گفتند: سر پدر توست. رقیه سر را برداشت و به سینه چسباند و مى‌گفت: پدر جانم! چه کسى تو را با خونت خضاب کرد؟ پدر جانم! چه کسى رگهایت را برید؟ پدر جانم! چه کسى مرا در خردسالى یتیم کرد؟ پدر جانم! یتیم تا بزرگ شود چه کسى را دارد؟ پدر جانم! زنان چه کسى را دارند؟ پدر جانم! بیوه زنان اسیر چه کسى را دارند؟ پدر جانم! چشم‌هاى گریان چه کسى را دارند؟ پدر جانم! زنان تباه و غریب چه کسى را دارند؟ پدر جانم! موهاى پریشان چه کسى را دارند؟ پدر جانم! پس از تو کسى نداریم و نومیدیم. پدر جانم! اى کاش فدایت مى‌شدم. پدر جانم! اى کاش پیش از این کور مى‌بودم. پدر جانم! اى کاش در خاک شده بودم و نمى‌دیدم که مویت به خون خضاب شده است. پس دهانش را روى دهان شهید مظلوم نهاد و آن قدر گریست که از هوش رفت. چون تکانش دادند، دیدند که روح از قفس دنیا پرواز کرده است. صداى اهل بیت علیه السلام به گریه بلند شد و اندوه و عزا تازه گردید، هر کس از شامیان که صداى گریه آنها را شنید گریست. مرد و زن در آن روز گریستند. پس یزید فرمان داد که او را غسل دادند و دفن کردند».[۲۰]
مرقد حضرت رقیه
مقبره حضرت رقیه (علیها السلام) کنار یک بازارچه قدیمى و در ۳۰۰ متری شمال شرقی مسجد اموى در دمشق قرار دارد و چندین بار تعمیر شده است. شیخ بهائی در سال ۱۰۳۰ ه.ق، حرم آرامگاه را تعمیر کرد و ابیاتی منسوب به امام علی (علیه السلام) را بر قبه آن تحریر نمود. ملاصالح برغانی در سال ۱۲۴۳ ه.ق، منازل نزدیک به حرم را خرید و آن را وسعت داد. آخرین تعمیر و توسعه در سال ۱۳۶۴ شمسى از سوى ایران آغاز شد و پس از چند سال به پایان رسید.[۲۱] اینک حرمى بزرگ و باشکوه براى آن دختر خردسال بزرگوار وجود دارد که زیارتگاه دوستداران اهل بیت (علیهم السلام) است.
پانویس
- ↑ طریحی، ص۱۳۶؛ شاه عبدالعظیمی، ص۱۷۹.
- ↑ عماد الدین طبری، ۲/ ۱۷۹.
- ↑ الارشاد، ج ۲، ص ۱۳۵؛ کشف الغمه، ج ۲، ص ۲۴۹؛ بحارالانوار، ج ۴۵، ص ۳۲۸؛ عوالم (امام حسین علیه السلام)، ص ۶۳۷.
- ↑ حافظ عبدالعزیز بن الاخضر (متوفی ۶۱۱ ق)، تاج الموالید، ص ۳۴؛ بحارالانوار، ج ۴۵، ص ۳۳۱.
- ↑ دلائل الامامة، ص ۱۸۱.
- ↑ المناقب آل ابی طالب علیه السلام، ج ۴، ص ۷۷.
- ↑ الهدایة الکبری، ص ۲۰۲.
- ↑ کشف الغمة، ج ۲، ص ۳۹.
- ↑ اسعاف الراغبین (چاپ شده به همراه نورالأبصار)، ص ۱۹۵؛ احقاق الحق، ج ۱۱، ص ۴۵۱.
- ↑ وی از بزرگان فقه، حدیث، تاریخ، ادبیات و سیاست است که مورد احترام مورخان فریقین قرار گرفته است.
- ↑ مطالب السؤول فی مناقب آل الرسول، ج ۲، ص ۶۹.
- ↑ کشف الغمة، ج ۲، ص ۳۸.
- ↑ الفصول المهمة، ص ۱۹۹.
- ↑ کامل بهایی، ج ۲، ص ۱۷۹.
- ↑ روضةالشهداء، ص ۴۸۴.
- ↑ المنتخب، الطریحی، ج ۱، ص ۱۳۶، مجلس ۷، باب ۲.
- ↑ نفس المهموم، ص ۴۱۶، به نقل از کامل بهایی.
- ↑ منتهی الآمال، ص ۵۱۰.
- ↑ منتخب التواریخ، ص ۲۹۹.
- ↑ الایقاد، ص ۱۷۹.
- ↑ شام سرزمین خاطره‌ها، ص ۱۱۱.
منابع
- جواد محدثی، فرهنگ عاشورا، نشر معروف.
- محمدامین امینی، با کاروان حسینی.
- محمد مظفری و سعید جمشیدی، اسیران و جانبازان کربلا.
- محمدامین پورامینی، "دختری یتیم از آل محمد در شام"، فرهنگ کوثر، شماره ۶۱، بهار ۱۳۸۴.
مطالب مرتبط
 |
|||
| قبل از واقعه | |||
| شرح واقعه |
| ||
| پس از واقعه | |||
| بازتاب واقعه | |||
| وابسته ها | |||
