ملا حسین واعظ کاشفی

از دانشنامه‌ی اسلامی
(تغییرمسیر از ملا حسین کاشفی)
پرش به ناوبری پرش به جستجو

ملا حسین واعظ کاشفی (م، ۹۱۰ ق)، فقیه، محدث، مفسر، واعظ، صوفى، ادیب و شاعر قرن دهم هجری معاصر سلطان حسین بایقرا است. مجالس وعظ و خطابه‌های وی در آن دوره شهرت داشته و او از جایگاه نیکی نزد مردم و همچنین حاکمان وقت برخوردار بوده است. «جواهرالتفسیر» و «روضة الشهداء» از مشهورترین آثار ملاحسین واعظ می باشد.

نام کامل ملا حسین واعظ کاشفی
زادروز ۸۳۰ قمری
زادگاه سبزوار
وفات ۹۱۰ قمری
مدفن هرات

Line.png


آثار

جواهرالتفسیر، روضة الشهداء، المواهب العلیة، المرصد الاسنى، اخلاق محسنى، تحفة الصلوات، فتوت نامه سلطانی، لبّ لباب مثنوی، انوار سهیلى،...

زندگی‌نامه

حسین کاشفی سبزواری هروی، فرزند علی بن حسین، در نیمه اول قرن نهم هجری (حدود ۸۳۰ ق) در سبزوار به دنیا آمد. دوره‌ جوانى را در آن شهر گذراند و در آنجا نشو و نما یافت.

پدر کاشفی خود، از زمره اهل علم و راوی حدیث شیعی و دارای اجازه بوده است. کاشفی در سبزوار نزد پدرش و علمای دیگر به علم آموزی مشغول بوده و در جوانی جهت دانش اندوزی به مشهد هجرت کرده است.

کاشفی پس از کسب علوم مقدماتی مسافرتی به افغانستان نمود و در حضور علمای هرات و دیگر بلاد به تحصیل خود ادامه می داد. نوشته اند در هرات با خواهر عبدالرحمن جامی (شاعر معروف قرن نهم) ازدواج نمود و سپس سالها در عراق و حلّه چند سالی از هر عالمی توشه ای کسب نمود و سپس به زادگاه خویش مراجعت کرد و به تدریس و تحقیق و تألیف مشغول شد.

به نوشته ‌دهخدا، وى در زمان سلطان حسین بایقرا (دوره تیموریان) در هرات و نیشابور، مشغول وعظ و ارشاد بوده‌ و با صوتى خوش و آهنگى دلکش آیات قرآنیه و احادیث نبویه را با عبارات و اشارات ‌لایقه به عرصه بیان مى‌آورده است.

حسین کاشفی سبزواری سرانجام در سال ۹۰۶ یا ۹۱۰ قمری در هرات درگذشت. برخی محل دفن وی را هرات و در نزدیکی قبر عبدالرحمن جامی می‌دانند؛ اما در سبزوار نیز بین آرامگاه ملا هادی سبزواری و بنای مصلای سبزوار، آرامگاهی منسوب به کاشفی قرار دارد.

ویژگی‌های کاشفی

درباره‌ مذهب کاشفى اختلاف است؛ برخی وى را به جهت گرایش به تصوف و ملازمت با امیرعلی شیرنوایى وزیر سلطان حسین بایقرا و نسبت خانوادگى نزدیک به ملا عبدالرحمان جامى، سنى مذهب دانسته، و به جهت نگارش کتاب «روضة الشهداء» و محل رشد و تربیتش در سبزوار که از شهرهاى اهل تشیع بوده، شیعه مذهب معرفی کرده اند. به هر حال وى در هرات به شیعه بودن و در سبزوار به تسنن اشتهار داشت.

سید نورالله شوشتری یک قرن بعد از کاشفی، او را فاضل، جامع علوم دینی و سفینه معارف یقینی می‌داند و می‌نویسد: از جفر و تکسیر و سیمیا آگاه و در نجوم صاحب دستگاه بوده است، نفسی با تأثیر و عبارتی دلپذیر داشت. در بلاغت فصیح عهد و مسیح مهد بود.» او برترین کتاب کاشفی را جواهر التفسیر می‌داند. میرزا عبدالله افندی در ریاض العلماء، میرزا محمدباقر موسوی در روضات و محمدعلی مدرس در ریحانة الادب، نیز کاشفی را با همین صفات ستوده‌اند.

آثار و تألیفات

ملا حسین کاشفی آثار متنوعی در تفسیر، حدیث، تاریخ، ادبیات و... به زبان فارسی تألیف کرده است، از جمله:

  • «جواهرالتفسیر» شامل تفسیر سوره‌هاى حمد، بقره، آل عمران و بخشى از سوره نساء، به زبان فارسى است.
  • «روضة الشهداء» در مقاتل و ذکر مصیبت اهل ‌بیت علیهم السلام و واقعه‌ى کربلا، که چون اهل منبر از روى این کتاب مى‌خواندند به روضه‌ خوان مشهور شدند؛
  • «مختصر الجواهر»، تفسیرى دیگر در حدود بیست هزار سطر؛
  • «جامع الستین» در تفسیر «سوره‌ یوسف»؛
  • «المواهب العلیة»، معروف به «تفسیر حسینى» به نام سلطان حسین بایقرا؛
  • «الرسالة العلیة فی الاحادیث النبویة» در احادیث موعظه؛
  • «المرصد الاسنى» در شرح اسماءاللَّه الحسنى؛
  • «اخلاق محسنى» یا جواهر الاسرار؛
  • «تحفة الصلوات»؛
  • «فتوت نامه سلطانی»؛
  • «مخزن الانشاء» در فن ترسل که براى سلطان حسین بایقرا و امیرعلی شیرنوایى در ۹۰۷ ق، تألیف نموده؛
  • «انوار سهیلى» در تدابیر حکم و آداب از زبان حیوانات، بازنویسى از «کلیله و دمنه» نصراللَّه منشى که آن را براى امیر شیخ احمد سهیلى از امراى عهد سلطان حسین بایقرا نوشت؛
  • «اسرار قاسمى» در سحر و طلسمات و کیمیا؛
  • «بدایع الافکار فى صنایع الاشعار»، در ذکر صناعات ادبى؛
  • «لبّ لباب مثنوی»؛
  • «اختیارات النجوم» به نام «الواح القمر»؛
  • «السبعة الکاشفیة»، شامل هفت وسیله در علم نجوم.

منابع