سید عبدالله شبر: تفاوت بین نسخه‌ها

از دانشنامه‌ی اسلامی
پرش به ناوبری پرش به جستجو
(ویرایش)
 
(۳ نسخه‌ٔ میانی ویرایش شده توسط ۱ کاربر نشان داده نشده)
سطر ۱: سطر ۱:
−
سید عبدالله (علوی حسینی موسوی) از علمای برجسته [[شیعه]] در قرن سیزدهم هجری و از محدثین موثق امامیه، عالم و مفسر تفسیر شبر و معروف به "شبر" می باشد.
+
'''سید عبدالله حسینی کاظمی''' (۱۲۴۲-۱۱۸۸ ق) معروف به «سید عبدالله شُبّر»، از علما و مراجع برجسته [[شیعه]] در قرن سیزدهم هجری بود. او به کثرت تألیفات و سرعت در نگارش کتب مشهور است. «[[تفسیر القرآن الکریم (شبر) (کتاب)|تفسیر القرآن الکریم]]» از آثار مهم اوست.
 +
{{شناسنامه عالم
 +
||نام کامل = سید عبدالله حسینی کاظمی شبر
 +
||تصویر= [[پرونده:عبدالله شبر.jpg|230px]]
 +
||زادروز =  ۱۱۸۸  قمری
 +
|زادگاه = [[نجف]]
 +
|وفات =  ۱۲۴۲ قمری
 +
|مدفن =  [[کاظمین]]
 +
|اساتید =  سید محسن اعرجی، [[سید علی طباطبایی]]، [[میرزای قمی|میرزا ابوالقاسم قمی]]، [[شیخ جعفر کاشف الغطاء|شیخ جعفر کاشف الغطا]]،...
 +
|شاگردان = سید علی عاملی، سید محمد معصوم قطیفی نجفی، شیخ حسین محفوظ عاملی، عبدالنبی کاظمی، شیخ احمد بن محمدعلی بلاغی،...
 +
|آثار = [[تفسیر القرآن الکریم (شبر) (کتاب)|تفسیر القرآن الکریم]]، [[صفوه التفاسیر|صفوة التفاسیر]]، [[الجوهر الثمین فی تفسیر القرآن المبین]]، جامع المعارف والاحکام،...
 +
}}
 +
==ولادت و خاندان ==
  
−
==خاندان شبر==
+
سید عبدالله شبر در سال ۱۱۸۸ ق. پیش از آن که پدرش سید محمدرضا، [[نجف]] را ترک کرده و رهسپار [[کاظمین|کاظمین]] شود، به دنیا آمد. محمدرضا شبر دانشوری گرانمایه، پارسایی نیک‌اندیش و عارفی روشن‌بین بود و نزد مؤمنان کاظمیه به «صاحب الدعوه المستجابه» شهرت داشت. او در کردار نیز شخصیتی ممتاز و کم‌نظیر بود. شدت اهتمام آن بزرگمرد به پابرهنگان جامعه چنان بود که گاه جامه‌اش را نزد توانگران شهر گرو می‌نهاد تا تهیدستی را از رنج گرسنگی برهاند.<ref> فوائد الرضویه فی احوال علماء المذهب الجعفریه، شیخ عباس قمی، ص ۵۳۴.</ref>
  
−
حله را باید خاستگاه نخست خاندان شبر دانست.<ref>مقدمه مصباح الانوار فی حل مشكلات الاخبار، جواد شبر.</ref> حسن بن محمد بن حمزه كه با 9 واسطه نسب به چهارمین پیشوای معصوم حضرت [[امام علی]] بن الحسین علیه‌السلام می‌رساند، شبر خوانده می‌شد<ref>همان.</ref> و لقب ارجمندش شهرت خاطره‌آفرین همه فرزندانش گشت.
+
لازم به ذکر است، حسن بن محمد بن حمزه که با ۹ واسطه نسب به چهارمین پیشوای معصوم [[امام سجاد علیه السلام|امام علی بن الحسین]] علیه‌السلام می‌رساند، «شُبّر» خوانده می‌شد و این لقب، شهرت همه فرزندانش گشت.<ref>مقدمه مصباح الانوار فی حل مشکلات الاخبار، جواد شبر.</ref>  
  
−
یازده نسل پس از حسن بن محمد<ref> بیوتات الكاظمیه، ضمیمه موسوعه العتبات المقدسه، ج 10، حسینعلی محفوظ، ص 68.</ref> فرزند گرانقدرش محمدرضا از افق نجف سر برآورد و دودمان كهنسال شبر را اعتباری تازه بخشید. او دانشوری گرانمایه، پارسایی نیك‌اندیش و عارفی روشن‌بین بود و نزد مؤمنان كاظمیه به «صاحب الدعوه المستجابه» شهرت داشت.
+
== تحصیلات و استادان ==
 +
سید عبدالله شبر اندک اندک رشد کرد و به سال‌های آموزش رسید. پدرش که به چیزی جز کمال فرزند نمی‌اندیشید ضمن آماده‌سازی وسایل دانش‌اندوزی، کودک دلبندش را به بهره‌گیری از لحظه‌های گرانبهای عمر فراخوانده، گفت: فرزندم! اگر حتی یک روز در اندوختن دانش یا به دیگران آموختنش نکوشی و عمر در راهی جز این بگذرانی، استفاده از آنچه در اختیارت نهاده‌ام جایز نیست و راضی نیستم.<ref> مقدمه مصابیح الانوار.</ref> این سخن چنان در روان سید عبدالله مؤثر افتاد که جز به دانش نمی‌اندیشید و اگر روزی وقت خویش در غیر دانش می‌گذراند، شامگاه بهره‌گیری از سفره پدر را روا نمی‌دانست.  
  
−
تاریخ‌نگاران درباره لقب یاد شده چنین نگاشته‌اند: در روزگار عثمانیان خشكسالی بغداد را فراگرفت. سعید پاشا، كارگزار حكومت عثمانی، مردم را فرمان داد سه روز [[روزه]] گیرند و در پی آن با دلی اندوهگین و چشمی اشكبار از شهر برون رفته، [[نماز باران]] گزاردند. مردم كه از خشكی زمین و آسمان به تنگ آمده بودند سه روز از بام تا شام رنج گرسنگی بر خویش هموار ساختند و آدینه دردمند و نالان در حالی كه ذكر می‌گفتند و آمرزش می‌طلبیدند همراه سعید پاشا به سمت بیابان‌های بیرون شهر روان شدند و نماز باران به جای آوردند ولی دریغ كه ناله‌های بغدادیان جز درخشش فزون‌تر آفتاب دستاوردی نداشت.
+
سید عبدالله پس از درگذشت پدر و استاد فرزانه‌اش در سال ۱۲۰۸ ق، به پژوهشگر نامور [[بغداد]]، سید محسن اعرجی روی آورد و از دریای دانش آن [[فقیه]] وارسته سیراب شد. دانش، پرهیزگاری و پژوهش‌های فرزند برومند خاندان شبر چنان چشمگیر بود که فقیهان برجسته‌ای چون [[سید علی طباطبایی]] (نویسنده کتاب گرانسنگ [[ریاض المسائل (کتاب)|ریاض المسائل]])، میرزا محمدمهدی شهرستانی، [[میرزای قمی|میرزا ابوالقاسم قمی]] (صاحب کتاب نفیس [[قوانین الاصول (کتاب)|قوانین الاصول]])، [[شیخ اسدالله کاظمینی|شیخ اسدالله کاظمی]] و ... وی را به عنوان فقیهی شایسته ستودند و از [[اجازه (علم الحدیث)|اجازه روایت]] اندوخته‌های خویش برخوردار ساختند.<ref> فوائد الرضویه، ۲۴ و ۲۵.</ref>
  
−
چون سید محمدرضا از ناكامی سعید پاشا آگاه شد ساكنان حریم هفتمین پیشوای [[شیعه]] را فرمود تا با دلی پیراسته از تباهی‌ها سه روز روزه گرفته، برای نماز باران آماده شوند. مردم كاظمیه چنان كه عارف روشن‌بین شهر فرموده بود، به سوی پروردگار بازگشته، سه روز در برابر گرسنگی و تشنگی شكیبایی ورزیدند و سپس برهنه‌پای و شكسته‌دل به سمت مسجد برآثا حركت كردند.  
+
دانشمند شهره جهان اسلام [[شیخ جعفر کاشف الغطاء|شیخ جعفر کاشف الغطا]]، چون کتاب گرانقدر «حق الیقین» شبّر را مشاهده کرد، چنان تحت تأثیر مطالب ژرف آن واقع شد که بی‌درنگ قلم برگرفته، در مقدمه به عنوان [[تقریظ]] و ستایش چنین نگاشت: «... بی‌تردید چیزی پدید آورده‌ای که فرزانگان را در شگفتی فرو خواهد برد و دانشوران علوم عقلی و نقلی در برابرش فروتنی خواهند کرد. کتابی که نگاشته‌ای گره از مشکلات مسائل می‌گشاید و آن‌ها را با برهان‌ها و گواهان درست ثابت می‌کند. شتاب مکن که بی‌تردید بر بلندترین پله‌های پیشرفت فراز آمده‌ای! آرامتر گام بردار که از مطالب مهم چیزی ناگشوده باقی نمانده است. تو برای دانش شهری بنیاد نهاده، ساختمانش را چنان پی افکندی و بالا بردی که به سینه سپهر رسیده است. البته هیچ جای شگفتی نیست، زیرا تو از خاندانی هستی که بر هفت آسمان فراز آمدند. فرزند بزرگمردی هستی که جایگاه تجلی آفریدگار مصوِر نزدیک شد، به گونه‌ای که میان او و آن تجلی‌گاه تنها به اندازه دو کمان یا کمتر، از نظر معنوی فاصله بوده...».<ref> ترجمه‌ای از مقدمه حق الیقین فی معرفه اصول الدین.</ref>
  
−
سید محمدرضا پیشاپیش مردم دل به آفریدگار سپرده و چشم به آسمان دوخته بود و رحمت خداوند را با یاری می‌طلبید. هنوز لبان عارف كهنسال از [[دعا]] فراغت نیافته بود كه ابرهای تیره بر بام آسمان فراز آمده، باران رحمت الهی بر مردم فرو بارید. این حادثه فراموش ناشدنی سبب شد تا مردم سید پارسای خاندان شبر را با عنوان «صاحب الدعوه المستجابه» بستایند و بیش از پیش مورد احترام قرار دهند.<ref> مقدمه مصابیح الانوار، محمد معصوم.</ref>
+
==فعالیت‌های اجتماعی==
  
−
البته فقیه نیك‌اندیش كاظمیه تنها به دعا بسنده نمی‌كرد بلكه در كردار نیز شخصیتی ممتاز و كم‌نظیر بود. شدت اهتمام آن بزرگمرد به پابرهنگان جامعه چنان بود كه گاه جامه‌اش را نزد توانگران شهر گرو می‌نهاد تا تهیدستی را از رنج گرسنگی برهاند.<ref> فوائد الرضویه فی احوال علماء المذهب الجعفریه، [[شیخ عباس قمی]]، ص 534.</ref>
+
اندک اندک آوازه شهرت سید عبدالله شبر همه [[عراق]] را فراگرفت. وفات فقیه برجسته سید محسن اعرجى ۱۲۲۷ ق.<ref> مصفى المقال ، آقا بزرگ تهرانى ، ص ۳۷۸.</ref> و در پى آن رحلت مرجع نامور شیعه [[شیخ جعفر کاشف الغطاء|شیخ محمدجعفر کاشف‌الغطا]] در ۱۲۲۸ ق،<ref> علماى بزرگ شیعه از کلینى تا خمینى ، م جرفادقى ، ص ۲۱۳.</ref> یکباره دل‌هاى مومنان عراق را به سمت آفتاب رخشان کاظمیه پرواز داد. بدین ترتیب دانشمند پارساى خاندان شبر، در آستانه چهل و سومین بهار زندگى [[مرجعیت|مرجعیتى]] فراگیر یافت.
  
−
==میلاد سید عبدالله شبر==
+
او نیز چون پدر بزرگوارش به تهیدستان عنایتى ویژه داشت. برآوردن نیازهاى نیازمندان، [[عیادت بیماران|عیادت بیماران]] و آزادسازى بردگان از کارهاى که با پژوهش و نگارش درمى‌آمیخت و به عنوان ویژگى گرانبهاى شخصیت مرجع نامور کاظمیه در خاطر روشن‌بینان ثبت مى‌شد.
  
−
در سال 1188 ق. پیش از آن كه سید محمدرضا [[نجف]] را ترك كرده، رهسپار كاظمیه شود پروردگار فرزندی به وی ارزانی داشت. عارف روشن رأی خاندان شبر كه عبودیت را یگانه راه نیكبختی می‌دانست، با امید سپید بختیِ جاودان، فرزند را عبدالله نامید.<ref> معارف الرجال فی تراجم العلماء والادبا، محمد حرزالدین، ج 2، ص 9.</ref>
+
سید عبدالله شبر بسیار عابد و [[زهد|زاهد]] و با [[تقوا]] بود. [[اخلاق]] و اوصاف حمیده و پسندیده ای داشت. در انجام اطلاعات و عبادات دینی مانند زیارات [[ائمه اطهار|ائمه]]، [[نافله های شبانه روز|نوافل]]، زیارت برادران دینی خود و برآوردن حوائج مسلمین بسیار زحمت می کشید و تلاش می کرد.
  
−
عبدالله اندك اندك رشد كرد و به سال‌های آموزش رسید. پدرش كه به چیزی جز كمال فرزند نمی‌اندیشید ضمن آماده‌سازی وسایل دانش‌اندوزی، كودك دلبندش را به بهره‌گیری از لحظه‌های گرانبهای عمر فراخوانده، گفت: فرزندم! اگر حتی یك روز در اندوختن دانش یا به دیگران آموختنش نكوشی و عمر در راهی جز این بگذرانی، استفاده از آنچه در اختیارت نهاده‌ام جایز نیست و راضی نیستم.<ref> مقدمه مصابیح الانوار.</ref>
+
==تدریس و شاگردان ==
  
−
این سخن چنان در روان سید عبدالله مؤثر افتاد كه جز به دانش نمی‌اندیشید و اگر روزی وقت خویش در غیر دانش می‌گذراند، شامگاه بهره‌گیری از سفره پدر را روا نمی‌دانست. دانش آموزان مكتبی كه فرزند دانشور شهره كاظمیه در آن درس می‌خواند روزی وی را در حال فروش دوات‌دان كوچكش مشاهده كردند. یكی از شاگردان كه او را نیك می‌شناخت با شگفتی پرسید: با آن كه پدر همه وسایل دانش‌اندوزی‌ات را فراهم ساخته چرا به فروش دوات‌دان روی آورده‌ای؟ عبدالله پاسخ داد: امروز به سبب بیماری توان درس خواندن نداشتم. اینك استفاده از سفره پدرم برایم جایز نیست!<ref> همان.</ref>
+
آن فقیه وارسته در کنار پژوهش‌هاى پیوسته به تربیت شیفتگان علوم [[اهل البیت|اهل بیت]] همت گماشت، که نام برخی از آنان عبارت است از:
  
−
هر چند ارشاد و حمایت معنوی و مادی پدر در موفقیت‌های سید عبدالله بسیار مؤثر بود، دیری نپایید كه سرانجام سال 1208 ق. فرارسید و رحلت سید محمدرضا<ref> معارف الرجال فی تراجم العلماء والادبا، ج 2، ص 10.</ref> ستاره جوان خاندان شبر را در اندوهی جانگذار فرو برد.
+
#آیت الله شهید سید علی عاملی
 +
#آیت الله سید محمد معصوم قطیفی نجفی (متوفی ۱۲۶۰ ق)
 +
#آیت الله شیخ حسین محفوظ عاملی (متوفی ۱۲۴۶ ق)
 +
#آیت الله عبدالنبی کاظمی (متوفی ۱۲۵۶ ق)
 +
#آیت الله شیخ اسماعیل بن شیخ اسدالله التستری الکاظمی‌ (متوفی ۱۲۴۶ ق)
 +
#آیت الله سید هاشم بن سید راضی اعرجی کاظمی
 +
#آیت الله محمدرضا زین‌العابدین بن شیخ بهاءالدین (متوفی ۱۲۴۸ ق)
 +
#آیت الله شیخ احمد بن محمدعلی بلاغی.<ref> مقدمه الاخلاق.</ref>
  
−
==دانش سید عبدالله شبر==
+
==آثار و تألیفات==
  
−
سید عبدالله پس از درگذشت پدر و استاد فرزانه‌اش، به پژوهشگر نامور بغداد حضرت سید محسن اعرجی روی آورد. از دریای دانش آن فقیه وارسته سیراب شد<ref> مقدمه كتاب «الاخلاق» (از سید عبدالله شبر).</ref> و در شمار دانشمندان جای گرفت. دانش، پرهیزگاری و پژوهش‌های فرزند برومند خاندان شبر چنان چشمگیر بود كه فقیهان برجسته‌ای چون سید علی طباطبایی (نویسنده كتاب گرانسنگ ریاض المسائل)، میرزا محمدمهدی شهرستانی، میرزا ابوالقاسم قمی (صاحب كتاب نفیس قوانین الاصول)، شیخ اسدالله كاظمی و شیخ محمدجعفر نجفی، كاشف الغطا و... وی را به عنوان فقیهی شایسته ستودند و از اجازه روایت اندوخته‌های خویش برخوردار ساختند.<ref> فوائد الرضویه، 24 و 25.</ref>  
+
سید عبدالله شبر، چه بسیار روزها که میان پیروان مؤمنش می‌نشست، گفتارشان را می‌شنید، داوری می‌کرد، پرسش‌هایشان را پاسخ می‌گفت و همراه این کار دشوار، قلم بر کاغذ کشانده، مطالب ژرف فقهی، [[اخلاق|اخلاقی]]، [[قرآن|قرآنی]] و اعتقادی را با استدلال‌های متین و مثال‌های روشن بر کرسی اثبات می‌نشاند.<ref> مقدمه الاخلاق.</ref>
  
−
دانشمند شهره جهان اسلام حضرت كاشف الغطا محمدجعفر نجفی چون كتاب گرانقدر «حق الیقین» شبّر را مشاهده كرد چنان تحت تأثیر مطالب ژرف آن واقع شد كه بی‌درنگ قلم برگرفته، در مقدمه به عنوان تقریظ و ستایش چنین نگاشت: ...بی‌تردید چیزی پدید آورده‌ای كه فرزانگان را در شگفتی فرو خواهد برد و دانشوران علوم عقلی و نقلی در برابرش فروتنی خواهند كرد.  
+
شتاب وی در نگارش چنان بود که نویسندگان و منشیان یاری‌گرش هرگز به او نمی‌رسیدند.<ref> همان.</ref> گاه در مدت چند ساعت کتابی ژرف یا رساله‌ای پرارج می‌نگاشت و آگاهان را در شگفتی فرو می‌برد. روزی یکی از آشنایان وی که از مطالب والای یکی از کتاب‌هایش شگفت زده شده بود، پرسید: این را در چه مدت نگاشته‌ای؟ فقیه بزرگ کاظمیه پاسخ داد: با آغاز شب آغاز کردم و نیمه شب به پایان بردم.<ref> سفینه البحار و مدینه الحکمه والآثار، شیخ عباس قمی، ج ۲، ص ۱۳۷.</ref>
  
−
كتابی كه نگاشته‌ای گره از مشكلات مسائل می‌گشاید و آن‌ها را با برهان‌ها و گواهان درست ثابت می‌كند. شتاب مكن كه بی‌تردید بر بلندترین پله‌های پیشرفت فراز آمده‌ای! آرامتر گام بردار كه از مطالب مهم چیزی ناگشوده باقی نمانده است. تو برای دانش شهری بنیاد نهاده، ساختمانش را چنان پی افكندی و بالا بردی كه به سینه سپهر رسیده است. البته هیچ جای شگفتی نیست، زیرا تو از خاندانی هستی كه بر هفت آسمان فراز آمدند. فرزند بزرگمردی هستی كه جایگاه تجلی آفریدگار مصوِر نزدیك شد، به گونه‌ای كه میان او و آن تجلی‌گاه تنها به اندازه دو كمان یا كمتر، از نظر معنوی فاصله بوده. پس‌ ‌اینك بی‌آن كه پرهیزگاری تو را بازدارد، در حالی كه حق ‌داری و راست ‌می‌گویی، چنین زمزمه‌كن: من هر چند دیرتر از دیگران پای به گیتی نهادم ولی چیزی آورده‌ام كه هیچ یك از مردم مانندش را نیاورده‌اند.<ref> ترجمه‌ای از مقدمه حق الیقین فی معرفه اصول الدین.</ref>
+
میزان نگاشته‌های آن بزرگمرد وارسته چنان بود که شاگردانش او را تنها با حضرت [[علامه مجلسى|علامه محمدباقر مجلسی]] قابل مقایسه دانسته، مجلسیِ دوم می‌خواندند.<ref> الکنی والالقاب، شیخ عباس قمی، ج ۲، ص ۳۵۲.</ref> آن طور که حکایت کرده اند، کثرت تألیفات این سید بزرگوار بر اثر عنایت [[امام موسی کاظم علیه السلام|حضرت موسی الکاظم]] علیه السلام بوده است که در خواب به او قلمی مرحمت کرده و می فرماید: «اکتب و صنّف فانه لایجفّ قلمک حتی تموت؛<ref>محدث قمی، الکنی و الالقاب، ج ۲، ص۳۵۲.</ref> بنویس و کتاب پدید آور! همانا قلمت تا هنگام مرگ خشک نخواهد شد». سید می گوید: بعد از آن هر چه می نویسم، از میمنت همان قلم مبارک است. 
  
−
بزرگی شخصیت سید عبدالله هنگامی آشكار می‌شود كه دریابیم سراینده این بیت در شعر خویش به جای واپسین واژه مصرع دوم كلمه «الاوائل» را قرار داده بود؛ یعنی چیزی آورده‌ام كه هیچ یكی از پیشینیان مانندش را نیاورده‌اند. ولی علامه كاشف الغطاء این تعبیر را در ستایش ستاره تابناك خاندان شبر كافی ندانسته، واژه «الخلائق» را در پایان مصرع دوم قرار داد و با عبارت «چیزی آورده‌ام كه هیچ یك از مردم جهان نتوانستند مانندش را پدید آورند»، مقام بلند سرور شبریان را ستود.
+
برخی از عناوین کتابهای مرحوم شبر -که بیش از هفتاد عنوان اثر است- عبارتند از:
  
−
==مرجع پاكدلان==
+
#جامع المعارف والاحکام، ۲۰ جلد
 +
#مصباح الظلام، ۸ جلد
 +
#المصباح الساطع، ۶ جلد
 +
#[[صفوه التفاسیر|صفوة التفاسیر]]، ۴ جلد
 +
#[[الجوهر الثمین فی تفسیر القرآن المبین]]، ۲ جلد
 +
#روضة العابدین، ۲ جلد
 +
#مصابیح الانوار فی حل مشکلات الاخبار، ۲ جلد
 +
#البرهان المبین فی فتح ابواب علوم الائمه المعصومین
 +
#جامع المقال فی معرفة الرواة والرجال
 +
#حق الیقین فی معرفة اصول الدین
 +
#الدرر المنثوره والمواعظ المأثوره عن الله تعالی والنبی والائمه الطاهرین علیهم‌السلام والحکما
 +
#الاخلاق والانوار اللامعه فی شرح الجامعه
 +
#[[تفسیر القرآن الکریم (شبر) (کتاب)|تفسیر القرآن الکریم]]: دکتر حامد حفنی داود، استاد ادبیات عربِ دانشکده قاهره در مقدمه کتاب شریف تفسیر القرآن می گوید: ...از اینجا توان فراوان، فزونی اطلاعات، دقت، مهارت و ممارستی که سید عبدالله شبر در این فن بلندمرتبه و مهم (تفسیر) بدان دست یافته، درمی‌یابیم... زیرا او در تفسیرش، دقت در رساندن معنا و اختصار در عبارت را به گونه‌ای بسیار دقیق، گرد آورده است.
  
−
اندك اندك آوازه شهرت پژوهشگر نستوه كاظميه همه عراق را فراگرفت. وفات فقيه برجسته عراق سيد محسن اعرجى 1227 ق.<ref> مصفى المقال ، آقا بزرگ تهرانى ، ص 378.</ref> و در پى آن رحلت مرجع نامور شيعه شيخ محمدجعفر كاشف‌الغطا در 1228 ق.<ref> علماى بزرگ شيعه از كلينى تا خمينى ، م جرفادقى ، ص 213.</ref> يكباره دل‌هاى مومنان [[عراق]] را به سمت آفتاب رخشان كاظميه پرواز داد. بدين ترتيب دانشمند پارساى خاندان شبر، در آستانه چهل و سومين بهار زندگى مرجعيتى فراگير يافت.
+
== از دیدگاه عالمان ==
  
−
يكى از شاگردان آن دانشور گران‌پايه سيماى آن روز استاد را چنين ترسيم كرده است: ...او مردى ميان‌قامت و فربه بود. چهره‌اى داشت كه با محاسنى مشكى زينت مى‌يافت. هنگامى كه بيننده‌اى در چهره‌اش مى‌نگريست و گفتار دل‌انگيزش را مى‌شنيد، ديگر نمى‌توانست از وى جدا شود... ايستادن، تكرار آيات الهى و آمرزش طلبى‌اش در نيايش‌ها چنان به درازا مى‌كشيد كه پاهايش ناتوان مى‌شد و مفاصل و عضلاتش به ستوه مى‌آمد...<ref> مقدمه الاخلاق.</ref>
+
* شیخ عبدالنبی کاظمی صاحب تکملة الرجال می‌گوید: سید عبدالله شبر در همه زمینه‌های معارف اسلامی از تخصص کافی برخوردار بود و در بیشتر زمینه‌ها از [[تفسیر قرآن|تفسیر]]، [[فقه]]، [[حدیث]]، [[علم لغت|لغت]]، [[اخلاق]]، [[اصول دین]] و مانند آن تصنیف نمود. هیچ‌کس مانند او در تندنویسی و درست و محکم‌نگاری وجود نداشت.  
 +
* [[سید محمد معصوم]] در مقدمه تفسیر او می‌نویسد: امام شبر از شخصیت‌های پر خیر و برکتی است که تاریخ او را جاودانه خواهد کرد. او دارای سرمایه‌ای علمی، حافظه‌ای نادر و اطلاعی گسترده بود. ما در برابر شخصیت ایشان جز اینکه سر تعظیم فرود آوریم کار دیگری نمی‌توانیم اجام دهیم.  
 +
* [[حاج شیخ عباس قمی|محدث قمی]] در الکنی و الالقاب می‌نویسد: سید عبدالله شبر حسینی کاظمی، فاضلی هوشیار، محدثی عالی‌مقام، فقیهی متبحر و دانشمندی الهی بود... او کتاب‌های زیادی در زمینه تفسیر، حدیث، فقه، اصول دین و... دارد.
 +
* محمد حسین ذهبی از بزرگان [[اهل سنت]] می‌گوید: سید عبدالله فرزند محمدرضا علوی حسینی مشهور به شبر، فقیه محدث، مفسری بسیار دانا و دارای دانش فراوان است. او در علم اخلاق مرد بزرگی بود و در عمر کوتاه خود کتاب‌های زیادی نوشت.
 +
* [[محمدعلی مدرس تبریزی|مدرس تبریزی]] هم در کتاب [[ریحانة الادب (کتاب)|ریحانة الادب]] به تفصیل از سید عبدالله شبر تجلیل می‌کند.  
 +
* [[سید محسن امین]] می‌گوید: خاندان شبر از خانواده‌های دانشمند و معروف عراق هستند و سید عبدالله شبر، [[محدث]] و نویسنده‌ای پر تالیف است.  
  
−
البته او نيز چون بزرگوارش به تهيدستان عنايتى ويژه داشت. برآوردن نيازهاى پابرهنگان، عيادت بيماران و آزادسازى بردگان از كارهاى كه با پژوهش و نگارش درمى‌آميخت و به عنوان ويژگى گرانبهاى شخصيت مرجع نامور كاظميه در خاطر روشن‌بينان ثبت مى‌شد. متاسفانه اين بخش از زندگى سرور نيك‌انديش خاندان شبر نيز مانند بسيارى ديگر از فراز و فرودهاى زندگى‌اش از دسترس تاريخ‌نگاران برون مانده است و جز دو سطر از دفتر يادداشت‌هاى روزانه سيد هيچ آگاهى تفصيلى در اين باره وجود ندارد. در اين سطرها چنين آمده است: ...برده‌اى به دو قطعه طلا خريده در راه خدا آزاد ساختم... الاغى خريدم با آن به كربلا رفته، پس از [[زيارت]] كاظميه بازگشتم و آن را فروختم.<ref> هكذا عرفتهم ، جعفر خليلى ، ج 3، ص 42.</ref>
+
==وفات ==
  
−
'''راز بزرگ'''
+
مرحوم سید عبدالله شبر، مرجع نامور [[شیعه]]، سرانجام پس از ۵۴ سال دانش‌اندوزی، تدریس، پژوهش و نگارش، در ماه [[رجب]] ۱۲۴۲ ق. دار فانی را وداع گفت. پیکر مطهرش در [[کاظمین|کاظمین]]، در کنار آرامگاه پدرش به خاک سپرده شد.<ref> مقدمه مصابیح الانوار.</ref>  
−
 
 
−
راز بزرگ مرجع پاك رأی كاظمیه در قلمش نهفته بود، قلمی كه همواره در دست داشت. چه بسیار روزها كه میان پیروان مؤمنش می‌نشست، گفتارشان را می‌شنید، داوری می‌كرد، پرسش‌هایشان را پاسخ می‌گفت و همراه این كار دشوار، قلم بر كاغذ كشانده، مطالب ژرف فقهی، اخلاقی، قرآنی و اعتقادی را با استدلال‌های متین و مثال‌های روشن بر كرسی اثبات می‌نشاند.<ref> مقدمه الاخلاق.</ref>
 
−
 
 
−
شتاب وی در نگارش چنان بود كه نویسندگان و منشیان یاری‌گرش هرگز به او نمی‌رسیدند.<ref> همان.</ref> گاه در مدت چند ساعت كتابی ژرف یا رساله‌ای پرارج می‌نگاشت و آگاهان را در شگفتی فرو می‌برد. روزی یكی از آشنایان وی كه از مطالب والای یكی از كتاب‌هایش شگفت زده شده بود، پرسید: این را در چه مدت نگاشته‌ای؟ فقیه بزرگ كاظمیه پاسخ داد: با آغاز شب آغاز كردم و نیمه شب به پایان بردم.<ref> سفینه البحار و مدینه الحكمه والآثار، شیخ عباس قمی، ج 2، ص 137.</ref>
 
−
 
 
−
میزان نگاشته‌های آن بزرگمرد وارسته چنان بود كه شاگردانش او را تنها با حضرت علامه محمدباقر مجلسی قابل مقایسه دانسته، مجلسیِ دوم می‌خواندند.<ref> الكنی والالقاب، شیخ عباس قمی، ج 2، ص 352.</ref> راستی راز این موفقیت چه بود؟ هیچ كس چیزی نمی‌دانست، تا آن كه سرانجام پژوهشگر نستوه خاندان شبر، خود از این راز پرده برداشت.
 
−
 
 
−
یكی از شاگردانش در این باره می‌نویسد: روزی استاد پس از [[زیارت]] حضرت [[امام جواد]] علیه‌السلام، اندكی بر مزار شیخ مفید و استاد ارجمند وی ابوالقاسم جعفر بن قولویه قمی درنگ كرد تا روان آن پاكان را با تلاوت آیات الهی شادمان سازد. چون قرائت «فاتحه الكتاب» به پایان رسید یكی از دانشمندان كه سیدِ استاد را در این زیارت همراهی می‌كرد، گفت: آقا! می‌خواهم دو مسأله بپُرسم! سید فرمود: بپرس!
 
−
 
 
−
گفت: نخست درباره زندگی روزانه‌تان است. شما با این برنامه سنگین و فشرده چگونه وضعیت اقتصادی خانواده را سامان می‌دهید؟ و دیگر درباره بسیاریِ كتاب‌هایتان؛ چگونه است كه شما با این فرصت محدود، كتاب‌هایی چنین ژرف می‌نگارید؟ آفتاب تابناك سپهر یقین سر به زیر افكنده، مدتی در اندیشه فرو رفت، سپس پاسخ داد: اما رسیدگی به وضع اقتصادی خانواده، این به فضل پروردگار بستگی دارد. اوست كه همه ما را آفریده، روزی می‌دهد و اما سرعت نگارش، البته آن نیز نه هنر من، بلكه عنایت حضرت ابا عبدالله الحسین علیه‌السلام است. آن امام راستین در رؤیا فرمود: «اكتب وصنف فانه لایجف قلمك حتی تموت؛<ref> مقدمه الاخلاق.</ref> بنویس و كتاب پدید آور! همانا قلمت تا هنگام مرگ خشك نخواهد شد».
 
−
 
 
−
==آثار آفتاب==
 
−
 
 
−
اینك كه از كرامت ویژه حسینی به سرور فقیهان كاظمیه سخن به میان آمد نگارش نام‌های آثار آن پژوهشگر نستوه و نیز توضیح كوتاهی در این باره ضروری می‌نماید ولی دریغ كه نوشتاری چنین مختصر گنجایش فهرستی با بیش از هفتاد عنوان ندارد. ناگزیر به ذكر عنوان‌های ذیل بسنده می‌كنیم:
 
−
 
 
−
# جامع المعارف والاحكام، 20 جلد
 
−
# مصباح الظلام، 8 جلد
 
−
# المصباح الساطع، 6 جلد
 
−
# صفوه التفاسیر، 4 جلد
 
−
# [[الجوهر الثمین فی تفسیر القرآن المبین]]، 2 جلد
 
−
# روضه العابدین، 2 جلد
 
−
# مصابیح الانوار فی حل مشكلات الاخبار، 2 جلد
 
−
# البرهان المبین فی فتح ابواب علوم الائمه المعصومین
 
−
# جامع المقال فی معرفه الرواه والرجال
 
−
# حق الیقین فی معرفه اصول الدین
 
−
# الدرر المنثوره والمواعظ المأثوره عن الله تعالی والنبی والائمه الطاهرین علیهم‌السلام والحكما
 
−
# الاخلاق والانوار اللامعه فی شرح الجامعه
 
−
 
 
−
فهرست بیش از هفتاد عنوانی آثار دانشمند وارسته خاندان شبر دلیل روشنی بر بهره‌گیری آن بزرگمرد از امدادهای ویژه پیشوایان معصوم علیهم‌السلام به شمار می‌آید، یاری معنوی آن پاكان زمانی نمایان‌تر می‌شود كه دریابیم پژوهشگر نستوه شیعه در عمر كوتاه خویش (حدود 54 سال) 104 جلد كتاب علمی به رشته نگارش كشید. كتاب‌های گرانقدری كه تنها هفتاد جلد از آن از حدود 170000 سطر برخوردار است.<ref> مقدمه مصابیح الانوار، مقدمه حق الیقین، ریحانه الادب، محمدعلی مدرس تبریزی، ج 3، ص 176 و 177.</ref>
 
−
 
 
−
برای پی بردن به عظمت كار مرجع بزرگ كاظمیه در این آثار توجه به سخن مرحوم دكتر حامد جفنی داود، استاد ادبیات عربِ دانشكده قاهره در مقدمه كتاب شریف تفسیر القرآن، بسیار سودمند است: ...از اینجا توان فراوان، فزونی اطلاعات، دقت، مهارت و ممارستی كه سید عبدالله شبر در این فن بلندمرتبه و مهم (تفسیر) بدان دست یافته، درمی‌یابیم... زیرا او در تفسیرش، دقت در رساندن معنا و اختصار در عبارت را به گونه‌ای بسیار دقیق، گرد آورده است.
 
−
 
 
−
امتیاز دیگری كه تفسیر این پیشوای بزرگ در آن منحصر به فرد است توجه همه جانبه به انواع قرائت‌های روایت شده از پیشینیان و مشهور نزد دانشمندان قرائت می‌باشد. لفظی از الفاظ [[قرآن كریم]] وارد نمی‌شود مگر آن كه در حاشیه تفسیر وجوه گوناگون قرائت‌هایش نزد دانشوران تجوید نیز ذكر می‌شود و از این طریق مفسر توانسته است میان قرائت امام حفص و دیگر قاریان جمع كند. در دیدگاه من ـ با توجه به برداشتم ـ مفسر در این راه تا جایی پیش رفته و توفیق یافته است كه علامه نسفی با آن كه از مفسران متخصص در این علم به شمار می‌آید و هدفش بیان وجوه قرائت‌ها بوده، هرگز بدان دست نیافته است...<ref> مقدمه تفسیرالقرآن، سید عبدالله شبر.</ref>
 
−
 
 
−
==شاگردان سید==
 
−
 
 
−
ناگفته پيداست كه آثار مرجع روشن‌بين عراق تنها به كتاب‌ها محدود نيست. آن فقيه وارسته در كنار پژوهش‌هاى پيوسته به تربيت شيفتگان علوم اهل بيت همت گماشت، مشتاقان پاكدلى كه در محفل مرجع كاظميه دانش و عشق را يكجا آموختند و با راه‌هاى روشن جاودانگى آشنا شدند. تاريخ نام برخى از اين كامروايان نيك نهاد را چنين به خاطر سپرده است:
 
−
 
 
−
# آیت الله شهید سید علی عاملی
 
−
# آیت الله سید محمد معصوم قطیفی نجفی (متوفی 1260 ق)
 
−
# آیت الله شیخ حسین محفوظ عاملی (متوفی 1246 ق)
 
−
# آیت الله عبدالنبی كاظمی (متوفی 1256 ق)
 
−
# آیت الله شیخ اسماعیل بن شیخ اسدالله التستری الكاظمی‌ (متوفی 1246 ق)
 
−
# آیت الله سید هاشم بن سید راضی اعرجی كاظمی
 
−
# آیت الله محمدرضا زین‌العابدین بن شیخ بهاءالدین (متوفی 1248 ق)
 
−
# آیت الله شیخ احمد بن محمدعلی بلاغی.<ref> مقدمه الاخلاق.</ref>
 
−
 
 
−
==صفات اخلاقی ویژه سید==
 
−
 
 
−
او بسیار عابد و زاهد و باتقوا بود. اخلاق و اوصاف حمیده و پسندیده ای داشت. در انجام اطلاعات و عبادات دینی مانند زیارات ائمه، نوافل، زیارت برادران دینی خود و برآوردن حوائج مسلمین بسیار زحمت می کشید و تلاش می کرد و ممارست می نمود.
 
−
 
 
−
سید عبدالله با این که تمام اوقات خودش را به این امور می گذراند ولی در بیشتر علوم دینی از [[فقه]] و حدیث و تفسیر و لغت و کلام و اصول و غیره... عالم و متبحر و مدرس شد. آثار علمی و تالیفات بسیاری در این علوم داشت به طوری که در سرعت و جودت تالیف بی نظیر و در آن زمان به مجلسی دوم مشهور شد و بیش از هفتاد عنوان اثر، از خود به جا گذاشت.
 
−
 
 
−
آن طور که حکایت کرده اند، کثرت تالیفات این سید بزرگوار بر اثر عنایت حضرت موسی الکاظم علیه السلام، امام هفتم شیعیان بوده است که در خواب به او قلمی مرحمت کرده و امر به نوشتن می کنند که بنویس!! سید می گوید: بعد از آن هر چه می نویسم، از میمنت همان قلم مبارک است. سید عبدالله شبر، معاصر با شیخ جعفر کاشف الغطاء و میرزای قمی است و از این دو عالم و صاحب ریاض و میرزا مهدی شهرستانی و دیگر بزرگان آن زمان، اجازه داشته است.
 
−
 
 
−
==وفات سید عبدالله شبر==
 
−
 
 
−
مرجع نامور [[شیعه]] سرانجام پس از 54 سال دانش‌اندوزی، تدریس، پژوهش و نگارش در یكی از غم‌بارترین روزهای ماه [[رجب]] 1242 ق. جمع دین‌باوران جهان ماده را ترك گفته به دیار رازناك خورشیدهای جاودان پیوست.<ref>مصفی المقال، ص239.</ref>
 
−
 
 
−
سید حسن، فرزند گرانقدر فقیه وارسته همراه انبوه مؤمنان بر پیكر پدر [[نماز]] گزارد<ref>مقدمه الاخلاق.</ref> و آن جسم پاك را در حریم معصومان شهید كاظمیه، در كنار آرامگاه صاحب الدعوه المستجابه (سید محمدرضا) به خاك سپرد.<ref> مقدمه مصابیح الانوار.</ref> از آفتاب فروزان سپهر مرجعیت شیعه شش فرزند به نام‌های حسین، حسن، محمد، جعفر، موسی و محمدجواد بر جای مانده است.<ref>مقدمه الاخلاق.</ref>
 
  
 
==پانویس==
 
==پانویس==
−
<references/>
+
<references />
−
 
 
 
==منابع==
 
==منابع==
−
* تلخيص از مجموعه گلشن ابرار، جلد1، زندگی نامه "سید عبدالله شبر" از عباس عبيري.
+
*تلخیص از مجموعه [[گلشن ابرار (کتاب)|گلشن ابرار]]، جلد۱، زندگی نامه "سید عبدالله شبر" از عباس عبیری.
−
* [http://www.tahoordanesh.com/page.php?pid=10819 دايرة المعارف طهور]، بازیابی: 18 فروردین 1393.
+
*[http://www.tahoordanesh.com/page.php?pid=10819 دایرة المعارف طهور]، بازیابی: ۱۸ فروردین ۱۳۹۳.
 +
*ویکی شیعه.
  
 
[[رده:علمای قرن سیزدهم]]
 
[[رده:علمای قرن سیزدهم]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۲ فوریهٔ ۲۰۲۱، ساعت ۰۸:۳۵

سید عبدالله حسینی کاظمی (۱۲۴۲-۱۱۸۸ ق) معروف به «سید عبدالله شُبّر»، از علما و مراجع برجسته شیعه در قرن سیزدهم هجری بود. او به کثرت تألیفات و سرعت در نگارش کتب مشهور است. «تفسیر القرآن الکریم» از آثار مهم اوست.

عبدالله شبر.jpg
نام کامل سید عبدالله حسینی کاظمی شبر
زادروز ۱۱۸۸ قمری
زادگاه نجف
وفات ۱۲۴۲ قمری
مدفن کاظمین

Line.png

اساتید

سید محسن اعرجی، سید علی طباطبایی، میرزا ابوالقاسم قمی، شیخ جعفر کاشف الغطا،...

شاگردان

سید علی عاملی، سید محمد معصوم قطیفی نجفی، شیخ حسین محفوظ عاملی، عبدالنبی کاظمی، شیخ احمد بن محمدعلی بلاغی،...

آثار

تفسیر القرآن الکریم، صفوة التفاسیر، الجوهر الثمین فی تفسیر القرآن المبین، جامع المعارف والاحکام،...

ولادت و خاندان

سید عبدالله شبر در سال ۱۱۸۸ ق. پیش از آن که پدرش سید محمدرضا، نجف را ترک کرده و رهسپار کاظمین شود، به دنیا آمد. محمدرضا شبر دانشوری گرانمایه، پارسایی نیک‌اندیش و عارفی روشن‌بین بود و نزد مؤمنان کاظمیه به «صاحب الدعوه المستجابه» شهرت داشت. او در کردار نیز شخصیتی ممتاز و کم‌نظیر بود. شدت اهتمام آن بزرگمرد به پابرهنگان جامعه چنان بود که گاه جامه‌اش را نزد توانگران شهر گرو می‌نهاد تا تهیدستی را از رنج گرسنگی برهاند.[۱]

لازم به ذکر است، حسن بن محمد بن حمزه که با ۹ واسطه نسب به چهارمین پیشوای معصوم امام علی بن الحسین علیه‌السلام می‌رساند، «شُبّر» خوانده می‌شد و این لقب، شهرت همه فرزندانش گشت.[۲]

تحصیلات و استادان

سید عبدالله شبر اندک اندک رشد کرد و به سال‌های آموزش رسید. پدرش که به چیزی جز کمال فرزند نمی‌اندیشید ضمن آماده‌سازی وسایل دانش‌اندوزی، کودک دلبندش را به بهره‌گیری از لحظه‌های گرانبهای عمر فراخوانده، گفت: فرزندم! اگر حتی یک روز در اندوختن دانش یا به دیگران آموختنش نکوشی و عمر در راهی جز این بگذرانی، استفاده از آنچه در اختیارت نهاده‌ام جایز نیست و راضی نیستم.[۳] این سخن چنان در روان سید عبدالله مؤثر افتاد که جز به دانش نمی‌اندیشید و اگر روزی وقت خویش در غیر دانش می‌گذراند، شامگاه بهره‌گیری از سفره پدر را روا نمی‌دانست.

سید عبدالله پس از درگذشت پدر و استاد فرزانه‌اش در سال ۱۲۰۸ ق، به پژوهشگر نامور بغداد، سید محسن اعرجی روی آورد و از دریای دانش آن فقیه وارسته سیراب شد. دانش، پرهیزگاری و پژوهش‌های فرزند برومند خاندان شبر چنان چشمگیر بود که فقیهان برجسته‌ای چون سید علی طباطبایی (نویسنده کتاب گرانسنگ ریاض المسائل)، میرزا محمدمهدی شهرستانی، میرزا ابوالقاسم قمی (صاحب کتاب نفیس قوانین الاصول)، شیخ اسدالله کاظمی و ... وی را به عنوان فقیهی شایسته ستودند و از اجازه روایت اندوخته‌های خویش برخوردار ساختند.[۴]

دانشمند شهره جهان اسلام شیخ جعفر کاشف الغطا، چون کتاب گرانقدر «حق الیقین» شبّر را مشاهده کرد، چنان تحت تأثیر مطالب ژرف آن واقع شد که بی‌درنگ قلم برگرفته، در مقدمه به عنوان تقریظ و ستایش چنین نگاشت: «... بی‌تردید چیزی پدید آورده‌ای که فرزانگان را در شگفتی فرو خواهد برد و دانشوران علوم عقلی و نقلی در برابرش فروتنی خواهند کرد. کتابی که نگاشته‌ای گره از مشکلات مسائل می‌گشاید و آن‌ها را با برهان‌ها و گواهان درست ثابت می‌کند. شتاب مکن که بی‌تردید بر بلندترین پله‌های پیشرفت فراز آمده‌ای! آرامتر گام بردار که از مطالب مهم چیزی ناگشوده باقی نمانده است. تو برای دانش شهری بنیاد نهاده، ساختمانش را چنان پی افکندی و بالا بردی که به سینه سپهر رسیده است. البته هیچ جای شگفتی نیست، زیرا تو از خاندانی هستی که بر هفت آسمان فراز آمدند. فرزند بزرگمردی هستی که جایگاه تجلی آفریدگار مصوِر نزدیک شد، به گونه‌ای که میان او و آن تجلی‌گاه تنها به اندازه دو کمان یا کمتر، از نظر معنوی فاصله بوده...».[۵]

فعالیت‌های اجتماعی

اندک اندک آوازه شهرت سید عبدالله شبر همه عراق را فراگرفت. وفات فقیه برجسته سید محسن اعرجى ۱۲۲۷ ق.[۶] و در پى آن رحلت مرجع نامور شیعه شیخ محمدجعفر کاشف‌الغطا در ۱۲۲۸ ق،[۷] یکباره دل‌هاى مومنان عراق را به سمت آفتاب رخشان کاظمیه پرواز داد. بدین ترتیب دانشمند پارساى خاندان شبر، در آستانه چهل و سومین بهار زندگى مرجعیتى فراگیر یافت.

او نیز چون پدر بزرگوارش به تهیدستان عنایتى ویژه داشت. برآوردن نیازهاى نیازمندان، عیادت بیماران و آزادسازى بردگان از کارهاى که با پژوهش و نگارش درمى‌آمیخت و به عنوان ویژگى گرانبهاى شخصیت مرجع نامور کاظمیه در خاطر روشن‌بینان ثبت مى‌شد.

سید عبدالله شبر بسیار عابد و زاهد و با تقوا بود. اخلاق و اوصاف حمیده و پسندیده ای داشت. در انجام اطلاعات و عبادات دینی مانند زیارات ائمه، نوافل، زیارت برادران دینی خود و برآوردن حوائج مسلمین بسیار زحمت می کشید و تلاش می کرد.

تدریس و شاگردان

آن فقیه وارسته در کنار پژوهش‌هاى پیوسته به تربیت شیفتگان علوم اهل بیت همت گماشت، که نام برخی از آنان عبارت است از:

  1. آیت الله شهید سید علی عاملی
  2. آیت الله سید محمد معصوم قطیفی نجفی (متوفی ۱۲۶۰ ق)
  3. آیت الله شیخ حسین محفوظ عاملی (متوفی ۱۲۴۶ ق)
  4. آیت الله عبدالنبی کاظمی (متوفی ۱۲۵۶ ق)
  5. آیت الله شیخ اسماعیل بن شیخ اسدالله التستری الکاظمی‌ (متوفی ۱۲۴۶ ق)
  6. آیت الله سید هاشم بن سید راضی اعرجی کاظمی
  7. آیت الله محمدرضا زین‌العابدین بن شیخ بهاءالدین (متوفی ۱۲۴۸ ق)
  8. آیت الله شیخ احمد بن محمدعلی بلاغی.[۸]

آثار و تألیفات

سید عبدالله شبر، چه بسیار روزها که میان پیروان مؤمنش می‌نشست، گفتارشان را می‌شنید، داوری می‌کرد، پرسش‌هایشان را پاسخ می‌گفت و همراه این کار دشوار، قلم بر کاغذ کشانده، مطالب ژرف فقهی، اخلاقی، قرآنی و اعتقادی را با استدلال‌های متین و مثال‌های روشن بر کرسی اثبات می‌نشاند.[۹]

شتاب وی در نگارش چنان بود که نویسندگان و منشیان یاری‌گرش هرگز به او نمی‌رسیدند.[۱۰] گاه در مدت چند ساعت کتابی ژرف یا رساله‌ای پرارج می‌نگاشت و آگاهان را در شگفتی فرو می‌برد. روزی یکی از آشنایان وی که از مطالب والای یکی از کتاب‌هایش شگفت زده شده بود، پرسید: این را در چه مدت نگاشته‌ای؟ فقیه بزرگ کاظمیه پاسخ داد: با آغاز شب آغاز کردم و نیمه شب به پایان بردم.[۱۱]

میزان نگاشته‌های آن بزرگمرد وارسته چنان بود که شاگردانش او را تنها با حضرت علامه محمدباقر مجلسی قابل مقایسه دانسته، مجلسیِ دوم می‌خواندند.[۱۲] آن طور که حکایت کرده اند، کثرت تألیفات این سید بزرگوار بر اثر عنایت حضرت موسی الکاظم علیه السلام بوده است که در خواب به او قلمی مرحمت کرده و می فرماید: «اکتب و صنّف فانه لایجفّ قلمک حتی تموت؛[۱۳] بنویس و کتاب پدید آور! همانا قلمت تا هنگام مرگ خشک نخواهد شد». سید می گوید: بعد از آن هر چه می نویسم، از میمنت همان قلم مبارک است.

برخی از عناوین کتابهای مرحوم شبر -که بیش از هفتاد عنوان اثر است- عبارتند از:

  1. جامع المعارف والاحکام، ۲۰ جلد
  2. مصباح الظلام، ۸ جلد
  3. المصباح الساطع، ۶ جلد
  4. صفوة التفاسیر، ۴ جلد
  5. الجوهر الثمین فی تفسیر القرآن المبین، ۲ جلد
  6. روضة العابدین، ۲ جلد
  7. مصابیح الانوار فی حل مشکلات الاخبار، ۲ جلد
  8. البرهان المبین فی فتح ابواب علوم الائمه المعصومین
  9. جامع المقال فی معرفة الرواة والرجال
  10. حق الیقین فی معرفة اصول الدین
  11. الدرر المنثوره والمواعظ المأثوره عن الله تعالی والنبی والائمه الطاهرین علیهم‌السلام والحکما
  12. الاخلاق والانوار اللامعه فی شرح الجامعه
  13. تفسیر القرآن الکریم: دکتر حامد حفنی داود، استاد ادبیات عربِ دانشکده قاهره در مقدمه کتاب شریف تفسیر القرآن می گوید: ...از اینجا توان فراوان، فزونی اطلاعات، دقت، مهارت و ممارستی که سید عبدالله شبر در این فن بلندمرتبه و مهم (تفسیر) بدان دست یافته، درمی‌یابیم... زیرا او در تفسیرش، دقت در رساندن معنا و اختصار در عبارت را به گونه‌ای بسیار دقیق، گرد آورده است.

از دیدگاه عالمان

  • شیخ عبدالنبی کاظمی صاحب تکملة الرجال می‌گوید: سید عبدالله شبر در همه زمینه‌های معارف اسلامی از تخصص کافی برخوردار بود و در بیشتر زمینه‌ها از تفسیر، فقه، حدیث، لغت، اخلاق، اصول دین و مانند آن تصنیف نمود. هیچ‌کس مانند او در تندنویسی و درست و محکم‌نگاری وجود نداشت.
  • سید محمد معصوم در مقدمه تفسیر او می‌نویسد: امام شبر از شخصیت‌های پر خیر و برکتی است که تاریخ او را جاودانه خواهد کرد. او دارای سرمایه‌ای علمی، حافظه‌ای نادر و اطلاعی گسترده بود. ما در برابر شخصیت ایشان جز اینکه سر تعظیم فرود آوریم کار دیگری نمی‌توانیم اجام دهیم.
  • محدث قمی در الکنی و الالقاب می‌نویسد: سید عبدالله شبر حسینی کاظمی، فاضلی هوشیار، محدثی عالی‌مقام، فقیهی متبحر و دانشمندی الهی بود... او کتاب‌های زیادی در زمینه تفسیر، حدیث، فقه، اصول دین و... دارد.
  • محمد حسین ذهبی از بزرگان اهل سنت می‌گوید: سید عبدالله فرزند محمدرضا علوی حسینی مشهور به شبر، فقیه محدث، مفسری بسیار دانا و دارای دانش فراوان است. او در علم اخلاق مرد بزرگی بود و در عمر کوتاه خود کتاب‌های زیادی نوشت.
  • مدرس تبریزی هم در کتاب ریحانة الادب به تفصیل از سید عبدالله شبر تجلیل می‌کند.
  • سید محسن امین می‌گوید: خاندان شبر از خانواده‌های دانشمند و معروف عراق هستند و سید عبدالله شبر، محدث و نویسنده‌ای پر تالیف است.

وفات

مرحوم سید عبدالله شبر، مرجع نامور شیعه، سرانجام پس از ۵۴ سال دانش‌اندوزی، تدریس، پژوهش و نگارش، در ماه رجب ۱۲۴۲ ق. دار فانی را وداع گفت. پیکر مطهرش در کاظمین، در کنار آرامگاه پدرش به خاک سپرده شد.[۱۴]

پانویس

  1. ↑ فوائد الرضویه فی احوال علماء المذهب الجعفریه، شیخ عباس قمی، ص ۵۳۴.
  2. ↑ مقدمه مصباح الانوار فی حل مشکلات الاخبار، جواد شبر.
  3. ↑ مقدمه مصابیح الانوار.
  4. ↑ فوائد الرضویه، ۲۴ و ۲۵.
  5. ↑ ترجمه‌ای از مقدمه حق الیقین فی معرفه اصول الدین.
  6. ↑ مصفى المقال ، آقا بزرگ تهرانى ، ص ۳۷۸.
  7. ↑ علماى بزرگ شیعه از کلینى تا خمینى ، م جرفادقى ، ص ۲۱۳.
  8. ↑ مقدمه الاخلاق.
  9. ↑ مقدمه الاخلاق.
  10. ↑ همان.
  11. ↑ سفینه البحار و مدینه الحکمه والآثار، شیخ عباس قمی، ج ۲، ص ۱۳۷.
  12. ↑ الکنی والالقاب، شیخ عباس قمی، ج ۲، ص ۳۵۲.
  13. ↑ محدث قمی، الکنی و الالقاب، ج ۲، ص۳۵۲.
  14. ↑ مقدمه مصابیح الانوار.

منابع

برگرفته از «https://wiki.ahlolbait.com/index.php?title=سید_عبدالله_شبر&oldid=131311»
آپارات موسسه اهل البیت علیهم السلام کانال عکس نوشته قرآن و حدیث در اینستاگرام تلگرام قرآن و حدیث کانال قرآن و حدیث در ایتا