رجال ابن داود (کتاب): تفاوت بین نسخه‌ها
مهدی موسوی (بحث | مشارکتها) |
|||
| (۵ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشده) | |||
| سطر ۱: | سطر ۱: | ||
| − | + | {{خوب}} | |
| − | + | {{مشخصات کتاب | |
| − | + | |عنوان= | |
| − | = | + | |تصویر= [[پرونده:رجال ابن داود.jpg|240px|وسط]] |
| − | + | |نویسنده= ابن داود الحلی | |
| − | + | |موضوع= محدثان شیعه | |
| − | + | |زبان= عربی | |
| − | = | + | |تعداد جلد= ۱ |
| − | + | |عنوان افزوده1= | |
| − | + | |افزوده1= | |
| − | + | |عنوان افزوده2= | |
| − | + | |افزوده2= | |
| − | + | |لینک= [http://lib.ahlolbait.com/parvan/resource/78842/ رجال ابن داود] | |
| − | + | }} | |
| − | + | '''«کتاب الرجال»''' اثر [[ابن داوود حلی|حسن بن على بن داوود حلى]] (م، ۷۰۷ ق) از کتب معروف در زمینه [[علم رجال]] است. ابن داود در این کتاب با استفاده از منابع قدیمى و معتبر رجالی و با شیوه‌اى نو و ابتکارى در ترتیب روات به ترتیب حروف الفبا و بیان آدرس مستند خود به صورت رمز، مجموعه‌اى ارزشمند و گرانبها را به وجود آورده است. | |
| − | + | ==مؤلف== | |
| − | |||
| − | == | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | + | [[ابن داوود حلی|حسن بن على بن داوود حلى]] (۷۰۷-۶۴۷ ق) فقیه، رجالی، متکلم و ادیب بزرگ [[شیعه]] در قرن ۷ قمری است و اقوال علما در تجلیل و تعظیم وى فراوان است. از جمله [[شهید ثانى]] چنین مى فرماید: «الشیخ الفقیه الادیب النحوى العروضى ملک العلماء والشعراء والادباء». | |
| + | وی از استادان بزرگی چون [[محقق حلى]] (صاحب [[شرایع الاسلام (کتاب)|شرایع]])، [[سید احمد بن طاووس|سید احمد بن طاووس حلی]] و سید عبدالکریم بن طاووس حلی بهره برد. | ||
| − | + | ابن داوود حلی در علوم مختلف اسلامی از جمله [[فقه]]، [[کلام]]، [[رجال]] و [[ادبیات عرب|ادبیات]] متبحر بوده و آثار متعددی در این حوزه‌ها نگاشته که علاوه بر «کتاب الرجال»، برخی از آنها عبارتند از: «تحصیل المنافع»، ارجوزه فی الکلام، عقد الجواهر فی الاشباه والنظائر، المنهج القویم فی تسلیم التقدیم. | |
| − | [[ | + | == محتوای کتاب == |
| + | [[ابن داوود حلی]] کتاب رجالش را در دو جزء تنظیم کرده است؛ جزء اول که به شخصیت‌های «موثق» و «مهمل» اختصاص یافته و جزء دوم که در آن، «[[حدیث مجهول|مجهولین]]» و«مجروحین» نام برده شده‌اند. | ||
| − | + | ابن داوود در آخر قسم اول، افرادی را که [[احمد بن علی نجاشی|نجاشی]] با عنوان «ثقه ثقه» آورده و ۳۴ نفر هستند، جداگانه ذکر کرده است. در ادامه، نام پنج نفر دیگر را که توصیف به «ثقه ثقه» شده‌اند، آورده که [[ابن غضائری]] هم به آنها اشاره کرده است. آن گاه پنج فصل آورده که مطالب آن، بسیار مورد نیاز محققان قرار می‌گیرد. در پایان قسم دوم نیز ۱۷ فصل ـ که برای محققان مفید است ـ آورده و بعد، نه تنبیه پرفایده ذکر کرده است. | |
| − | |||
| − | + | ابن داوود در قسم اول، کسانی را که کم‌ترین مدح درباره‌شان آمده، ذکر کرده است؛ گرچه به خبر آنان عمل نشده و بسیار مذمت شده باشند و در قسم دوم هم کسانی را که کم‌ترین ذمّ در موردشان آمده، ذکر کرده است. وی بر خود لازم دانسته نام هر کسی را که از او مطلبی نقل کرده بیاورد، مگر موردی که امر بر او مشتبه بوده و یقین به مستند نداشته که در این صورت، هیچ رمزی نیاورده است. | |
| − | + | تا پیش از ابن داوود، نام شخصیت‌ها بدون ترتیب [[الفبا]] ذکر می‌شد و یا اگر به ترتیب الفبایی بود؛ تنها در حرف اول اسامی بود، که این مسئله مشکلاتی را در یافتن نام شخصیت پدید می‌آورد. ابن داوود با وقوف به این مسأله، کتاب رجالش را به ترتیب حروف الفبا در حرف اول، دوم و...، تنظیم کرد و حتی این ترتیب را در نام پدر و جد راوی نیز مراعات کرد. این عمل، در نظر رجالیون بعد از او پسندیده آمد و از آن پس، آنها نیز شیوه ابن داوود را در ترتیب نام‌ها دنبال کردند. | |
| − | |||
| − | ابن | + | رجال وی در حقیقت گزیده‌ای است از کتاب‌های [[ابوعمرو کشی|کشی]]، [[احمد بن علی نجاشی|نجاشی]]، [[شیخ طوسی]]، [[برقى|برقی]]، علی بن احمد عقیقی، [[ابن عقده]]، [[فضل بن شاذان]]، ابن عبدون، غضائری، محمد بن بابویه و ابن فضل. البته وی اقوال آنها را با حسن ترتیب و زیادت تهذیب، ذکر کرده و برای هر کدام رمزی نهاده است و از متأخرین از شیخ، جز افراد معدودی نامی نبرده است. همچنین وی جهت اختصار، نام [[ائمه اطهار|امامان]] علیهم‌السلام را نیز با رمز مشخص کرده است. |
| − | |||
| − | == | + | ==ارزش و اعتبار کتاب== |
| + | شهرت ویژه [[ابن داوود حلی]] بیش از همه، مرهون کتاب «[[رجال ابن داود (کتاب)|الرجال]]» اوست. وی آن را با استفاده از راهنمایی‌ها و تحقیقات استادش، [[سید احمد بن طاووس|احمد بن طاووس]] به رشته تحریر درآورد و همین، بر ارزش کتاب می‌افزاید؛ چرا که وی در زمان خود از تبحر و تخصص ویژه‌ای در [[علم رجال]] برخوردار بوده است. این کتاب جزو چهار کتاب اصلی رجال متأخر محسوب می‌شود؛ سه کتاب دیگر عبارتند از: «[[فهرست شیخ منتجب الدین (کتاب)|فهرست منتجب‌الدین]]»، «[[معالم العلماء (کتاب)|معالم العلماء]]» و «[[خلاصة الاقوال (کتاب)|خلاصة الاقوال]]». از این چهار کتاب، به عنوان «مصادر ثانویه علم رجال» نام برده‌اند که نشانه اهمیت و جایگاه این آثار نزد علمای رجال است. | ||
| − | ابن داود در | + | [[شهید ثانى]] درباره این کتاب الرجال مى‌فرماید: «کتاب رجال ابن داود از تألیفات مهم و از تحقیقات ارزشمند ایشان به شمار مى‌آید. |
| + | وى در این کتاب شیوه‌اى نو و ابتکارى را به کار گرفته که تا آن زمان میان اصحاب سابقه نداشته است. هر کس آن کتاب را مطالعه نماید بر ارزش و اعتبار و عظمت مؤلف آن آگاهى خواهد یافت». | ||
| − | + | شیخ [[حر عاملى]] در کتاب [[أمل الآمل]] درباره این کتاب مى‌فرماید: «ابن داود این کتاب را به ترتیب حروف الفبا نگاشته است. | |
| + | وى تمام کتاب‌هاى رجالى قدما که به دستش رسیده را در کتاب آورده و مستند خود قرار داده است. ابن داود علاوه بر ترتیبى زیبا و تهذیبى جالب مطالب آن کتاب‌ها را نیز آورده است. | ||
| + | وى در این کتاب فقط نام شخصیت‌هاى قبل از [[شیخ طوسی|شیخ طوسى]] را آورده و کمتر به متاخرین از ایشان اشاره دارد». | ||
| − | + | درباره میزان اعتبار رجال ابن داوود، نکاتی در کلمات رجال شناسان دیده می‌شود که در این جا به اجمال، بیان می‌کنیم. به دلیل وجود برخی اشتباهات در رجال ابن داوود، عده‌ای از علمای رجال این اثر را زیر سؤال برده‌اند؛ هر چند مؤلفش را نیز بسیار ستوده‌اند. از این رو، درباره منشأ اشتباهات و میزان اعتبار این کتاب، سخنان متضادی دیده می‌شود. | |
| − | + | البته در این که اشتباهاتی رخ داده، تقریباً اتفاق نظر وجود دارد؛ لکن برخی، این اشتباهات را توجیه کرده و ناچیز شمرده‌اند و وقوع این مقدار خطا را، طبیعی دانسته‌اند؛ همچنان که سایر کتب رجال نیز مصون از چنین خطاهایی نبوده‌اند. | |
| − | + | در «[[اعیان الشیعه]]»، به نقل از «مستدرک الوسائل» گفته شده است که سه دیدگاه درباره «رجال» ابن داوود وجود دارد: برخی در درجه اعتبار آن غلو کرده‌اند؛ برخی در عدم اعتبار آن افراط کرده‌اند و به کلی از اعتبار ساقط دانسته‌اند؛ عده‌ای هم نگاهی معتدل به کتاب وی دارند. از گروه اول، پدر [[شیخ بهایی]] است که گفته است: «رجال ابن داوود، ما را از سایر کتب رجالی بی‌نیاز می‌گرداند». از گروه دوم، محقق شوشتری است که رجال وی را شایسته اعتماد ندانسته است؛ زیرا در رجال او، اشتباهات زیادی از متقدمین و نقد و تمییز رجال دیده می‌شود و گروه سوم، بیشتر رجالیون هستند. | |
| − | + | این که شخصیت رجالی بزرگی چون ابن داوود، چرا دچار چنین خطاهایی شده، توجیهاتی از سوی برخی علمای رجال ارائه شده است و شاید نظر همین گروه درست باشد؛ زیرا بعید به نظر می‌رسد که محققی چون ابن داوود، مرتکب خطاهای آشکاری در رجالش شود. به طور خلاصه، اهم توجیهات چنین است: | |
| − | + | *کسانی مانند صاحب «[[ریاض العلماء (کتاب)|ریاض العلما]]» گفته‌اند: طعن‌ها وارد نیست؛ زیرا بیشتر اشتباهات، به اختلاف نسخ بازمی‌گردد و علت اختلاف نسخ نیز این بوده که گاهی نسخه‌ای از کتاب مؤلف معروف می‌شده و همان نسخه در میان مردم انتشار می‌یافته است و سپس، مؤلفین برخی مطالب را کاسته یا افزوده‌اند و این تصرفات بعدی، در نسخه مشهور و منتشر شده وارد نشده و منشأ بروز اشتباه شده است. | |
| − | + | *در گذشته به دلیل این که کتاب‌ها با دست نسخه‌برداری می‌شده، لذا به تعداد محدودی انتشار یافته است؛ از این رو، دست‌یابی مؤلفان به آثار دیگران، دشوار بوده است. این امر موجب می‌شد که گاهی مؤلفان، تنها به نقل قول مؤلف دیگر بسنده کنند؛ در حالی که بسیاری از اوقات، نقل قول او نیز غیرمستقیم و خطا بوده است؛ اما مؤلفان همان نقل قول خطا را به عنوان صاحب قول بیان می‌کرده‌اند. گویا ابن داوود نیز به دلیل دسترسی نداشتن به نسخه اصلی اثر مؤلف، دچار چنین اشتباهاتی شده است! | |
| − | + | *برخی گفته‌اند علمای گذشته، به دلیل کثرت اهتمام به تدریس، تألیف و سایر امور، به بازبینی کامل همه نسخه‌ها موفق نمی‌شده‌اند. این امر موجب می‌شد که بسیاری از اوقات اغلاطی در دست نویس پدید آید و مؤلف متوجه آن نشود. و یا ناخوانایی خط مؤلف و عدم دست‌یابی آسان به او، موجب می‌شد که استنساخ کننده، کلمه‌ای را به گمان خود صحیح بداند و همان را بنویسد، اما مقصود مؤلف چیز دیگری بوده است، البته به گفته یکی از محققان بزرگ معاصر: این اشتباهات، در کتاب رجال ابن داوود که به تحقیق سید محمدصادق آل بحرالعلوم است، تا حد زیادی رفع شده است. | |
| − | + | ==منابع کتاب== | |
| − | + | چنانکه [[شیخ حر عاملى]] مى گوید، ابن داود حلی در این کتاب بر منابع معتبر و اولیه رجالى [[شیعه|شیعه]] استناد کرده است، مانند: | |
| − | + | ۱. [[رجال شیخ طوسی (کتاب)|الرجال شیخ طوسى]] ۲. [[فهرست شیخ طوسی (کتاب)|الفهرست شیخ طوسى]] ۲. [[رجال کشی (کتاب)|رجال کشى]] ۳. [[رجال نجاشى]] ۴. [[رجال برقى]] ۵. [[رجال ابن غضائرى]] ۶. رجال عقیقى ۷. رجال [[ابن عقده]] ۸. رجال [[فضل بن شاذان]] ۹. رجال ابن عبدون. | |
| − | |||
| − | |||
==منابع== | ==منابع== | ||
*محمدرضا ضمیری، کتابشناسی تفصیلی مذاهب اسلامی. | *محمدرضا ضمیری، کتابشناسی تفصیلی مذاهب اسلامی. | ||
| − | * | + | *[[نرم افزار جامع فقه اهلبیت (علیهم السلام) ۲|نرم افزار جامع فقه اهل بیت]]، بخش کتاب شناسی، [[مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی|مرکز تحقیقات کامپیوترى علوم اسلامی]]. |
| − | + | *[[نرم افزار درایة النور ۱ / ۲|نرم افزار درایة النور]]، بخش کتاب شناسی. | |
| − | + | *[[گلشن ابرار (کتاب)|گلشن ابرار]]، "معرفی شخصیت ابن داوود"، ابوالقاسم آرزومندی. | |
| − | + | ||
[[رده:منابع رجالی]] | [[رده:منابع رجالی]] | ||
| + | [[رده: مقاله های مرتبط به دانشنامه]] | ||
| + | |||
{{حدیث}} | {{حدیث}} | ||
| + | |||
| + | {{سنجش کیفی | ||
| + | |سنجش=شده | ||
| + | |شناسه= خوب | ||
| + | |عنوان بندی مناسب= خوب | ||
| + | |کفایت منابع و پی نوشت ها= خوب | ||
| + | |رعایت سطح مخاطب عام= خوب | ||
| + | |رعایت ادبیات دانشنامه ای= خوب | ||
| + | |جامعیت= متوسط | ||
| + | |رعایت اختصار= خوب | ||
| + | |سیر منطقی= خوب | ||
| + | |کیفیت پژوهش= خوب | ||
| + | |رده= دارد | ||
| + | }} | ||
نسخهٔ کنونی تا ۲۹ آوریل ۲۰۲۳، ساعت ۰۷:۱۴
 | |
| نویسنده | ابن داود الحلی |
| موضوع | محدثان شیعه |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | ۱ |
|
| |
«کتاب الرجال» اثر حسن بن على بن داوود حلى (م، ۷۰۷ ق) از کتب معروف در زمینه علم رجال است. ابن داود در این کتاب با استفاده از منابع قدیمى و معتبر رجالی و با شیوه‌اى نو و ابتکارى در ترتیب روات به ترتیب حروف الفبا و بیان آدرس مستند خود به صورت رمز، مجموعه‌اى ارزشمند و گرانبها را به وجود آورده است.
مؤلف
حسن بن على بن داوود حلى (۷۰۷-۶۴۷ ق) فقیه، رجالی، متکلم و ادیب بزرگ شیعه در قرن ۷ قمری است و اقوال علما در تجلیل و تعظیم وى فراوان است. از جمله شهید ثانى چنین مى فرماید: «الشیخ الفقیه الادیب النحوى العروضى ملک العلماء والشعراء والادباء».
وی از استادان بزرگی چون محقق حلى (صاحب شرایع)، سید احمد بن طاووس حلی و سید عبدالکریم بن طاووس حلی بهره برد.
ابن داوود حلی در علوم مختلف اسلامی از جمله فقه، کلام، رجال و ادبیات متبحر بوده و آثار متعددی در این حوزه‌ها نگاشته که علاوه بر «کتاب الرجال»، برخی از آنها عبارتند از: «تحصیل المنافع»، ارجوزه فی الکلام، عقد الجواهر فی الاشباه والنظائر، المنهج القویم فی تسلیم التقدیم.
محتوای کتاب
ابن داوود حلی کتاب رجالش را در دو جزء تنظیم کرده است؛ جزء اول که به شخصیت‌های «موثق» و «مهمل» اختصاص یافته و جزء دوم که در آن، «مجهولین» و«مجروحین» نام برده شده‌اند.
ابن داوود در آخر قسم اول، افرادی را که نجاشی با عنوان «ثقه ثقه» آورده و ۳۴ نفر هستند، جداگانه ذکر کرده است. در ادامه، نام پنج نفر دیگر را که توصیف به «ثقه ثقه» شده‌اند، آورده که ابن غضائری هم به آنها اشاره کرده است. آن گاه پنج فصل آورده که مطالب آن، بسیار مورد نیاز محققان قرار می‌گیرد. در پایان قسم دوم نیز ۱۷ فصل ـ که برای محققان مفید است ـ آورده و بعد، نه تنبیه پرفایده ذکر کرده است.
ابن داوود در قسم اول، کسانی را که کم‌ترین مدح درباره‌شان آمده، ذکر کرده است؛ گرچه به خبر آنان عمل نشده و بسیار مذمت شده باشند و در قسم دوم هم کسانی را که کم‌ترین ذمّ در موردشان آمده، ذکر کرده است. وی بر خود لازم دانسته نام هر کسی را که از او مطلبی نقل کرده بیاورد، مگر موردی که امر بر او مشتبه بوده و یقین به مستند نداشته که در این صورت، هیچ رمزی نیاورده است.
تا پیش از ابن داوود، نام شخصیت‌ها بدون ترتیب الفبا ذکر می‌شد و یا اگر به ترتیب الفبایی بود؛ تنها در حرف اول اسامی بود، که این مسئله مشکلاتی را در یافتن نام شخصیت پدید می‌آورد. ابن داوود با وقوف به این مسأله، کتاب رجالش را به ترتیب حروف الفبا در حرف اول، دوم و...، تنظیم کرد و حتی این ترتیب را در نام پدر و جد راوی نیز مراعات کرد. این عمل، در نظر رجالیون بعد از او پسندیده آمد و از آن پس، آنها نیز شیوه ابن داوود را در ترتیب نام‌ها دنبال کردند.
رجال وی در حقیقت گزیده‌ای است از کتاب‌های کشی، نجاشی، شیخ طوسی، برقی، علی بن احمد عقیقی، ابن عقده، فضل بن شاذان، ابن عبدون، غضائری، محمد بن بابویه و ابن فضل. البته وی اقوال آنها را با حسن ترتیب و زیادت تهذیب، ذکر کرده و برای هر کدام رمزی نهاده است و از متأخرین از شیخ، جز افراد معدودی نامی نبرده است. همچنین وی جهت اختصار، نام امامان علیهم‌السلام را نیز با رمز مشخص کرده است.
ارزش و اعتبار کتاب
شهرت ویژه ابن داوود حلی بیش از همه، مرهون کتاب «الرجال» اوست. وی آن را با استفاده از راهنمایی‌ها و تحقیقات استادش، احمد بن طاووس به رشته تحریر درآورد و همین، بر ارزش کتاب می‌افزاید؛ چرا که وی در زمان خود از تبحر و تخصص ویژه‌ای در علم رجال برخوردار بوده است. این کتاب جزو چهار کتاب اصلی رجال متأخر محسوب می‌شود؛ سه کتاب دیگر عبارتند از: «فهرست منتجب‌الدین»، «معالم العلماء» و «خلاصة الاقوال». از این چهار کتاب، به عنوان «مصادر ثانویه علم رجال» نام برده‌اند که نشانه اهمیت و جایگاه این آثار نزد علمای رجال است.
شهید ثانى درباره این کتاب الرجال مى‌فرماید: «کتاب رجال ابن داود از تألیفات مهم و از تحقیقات ارزشمند ایشان به شمار مى‌آید. وى در این کتاب شیوه‌اى نو و ابتکارى را به کار گرفته که تا آن زمان میان اصحاب سابقه نداشته است. هر کس آن کتاب را مطالعه نماید بر ارزش و اعتبار و عظمت مؤلف آن آگاهى خواهد یافت».
شیخ حر عاملى در کتاب أمل الآمل درباره این کتاب مى‌فرماید: «ابن داود این کتاب را به ترتیب حروف الفبا نگاشته است. وى تمام کتاب‌هاى رجالى قدما که به دستش رسیده را در کتاب آورده و مستند خود قرار داده است. ابن داود علاوه بر ترتیبى زیبا و تهذیبى جالب مطالب آن کتاب‌ها را نیز آورده است. وى در این کتاب فقط نام شخصیت‌هاى قبل از شیخ طوسى را آورده و کمتر به متاخرین از ایشان اشاره دارد».
درباره میزان اعتبار رجال ابن داوود، نکاتی در کلمات رجال شناسان دیده می‌شود که در این جا به اجمال، بیان می‌کنیم. به دلیل وجود برخی اشتباهات در رجال ابن داوود، عده‌ای از علمای رجال این اثر را زیر سؤال برده‌اند؛ هر چند مؤلفش را نیز بسیار ستوده‌اند. از این رو، درباره منشأ اشتباهات و میزان اعتبار این کتاب، سخنان متضادی دیده می‌شود.
البته در این که اشتباهاتی رخ داده، تقریباً اتفاق نظر وجود دارد؛ لکن برخی، این اشتباهات را توجیه کرده و ناچیز شمرده‌اند و وقوع این مقدار خطا را، طبیعی دانسته‌اند؛ همچنان که سایر کتب رجال نیز مصون از چنین خطاهایی نبوده‌اند.
در «اعیان الشیعه»، به نقل از «مستدرک الوسائل» گفته شده است که سه دیدگاه درباره «رجال» ابن داوود وجود دارد: برخی در درجه اعتبار آن غلو کرده‌اند؛ برخی در عدم اعتبار آن افراط کرده‌اند و به کلی از اعتبار ساقط دانسته‌اند؛ عده‌ای هم نگاهی معتدل به کتاب وی دارند. از گروه اول، پدر شیخ بهایی است که گفته است: «رجال ابن داوود، ما را از سایر کتب رجالی بی‌نیاز می‌گرداند». از گروه دوم، محقق شوشتری است که رجال وی را شایسته اعتماد ندانسته است؛ زیرا در رجال او، اشتباهات زیادی از متقدمین و نقد و تمییز رجال دیده می‌شود و گروه سوم، بیشتر رجالیون هستند.
این که شخصیت رجالی بزرگی چون ابن داوود، چرا دچار چنین خطاهایی شده، توجیهاتی از سوی برخی علمای رجال ارائه شده است و شاید نظر همین گروه درست باشد؛ زیرا بعید به نظر می‌رسد که محققی چون ابن داوود، مرتکب خطاهای آشکاری در رجالش شود. به طور خلاصه، اهم توجیهات چنین است:
- کسانی مانند صاحب «ریاض العلما» گفته‌اند: طعن‌ها وارد نیست؛ زیرا بیشتر اشتباهات، به اختلاف نسخ بازمی‌گردد و علت اختلاف نسخ نیز این بوده که گاهی نسخه‌ای از کتاب مؤلف معروف می‌شده و همان نسخه در میان مردم انتشار می‌یافته است و سپس، مؤلفین برخی مطالب را کاسته یا افزوده‌اند و این تصرفات بعدی، در نسخه مشهور و منتشر شده وارد نشده و منشأ بروز اشتباه شده است.
- در گذشته به دلیل این که کتاب‌ها با دست نسخه‌برداری می‌شده، لذا به تعداد محدودی انتشار یافته است؛ از این رو، دست‌یابی مؤلفان به آثار دیگران، دشوار بوده است. این امر موجب می‌شد که گاهی مؤلفان، تنها به نقل قول مؤلف دیگر بسنده کنند؛ در حالی که بسیاری از اوقات، نقل قول او نیز غیرمستقیم و خطا بوده است؛ اما مؤلفان همان نقل قول خطا را به عنوان صاحب قول بیان می‌کرده‌اند. گویا ابن داوود نیز به دلیل دسترسی نداشتن به نسخه اصلی اثر مؤلف، دچار چنین اشتباهاتی شده است!
- برخی گفته‌اند علمای گذشته، به دلیل کثرت اهتمام به تدریس، تألیف و سایر امور، به بازبینی کامل همه نسخه‌ها موفق نمی‌شده‌اند. این امر موجب می‌شد که بسیاری از اوقات اغلاطی در دست نویس پدید آید و مؤلف متوجه آن نشود. و یا ناخوانایی خط مؤلف و عدم دست‌یابی آسان به او، موجب می‌شد که استنساخ کننده، کلمه‌ای را به گمان خود صحیح بداند و همان را بنویسد، اما مقصود مؤلف چیز دیگری بوده است، البته به گفته یکی از محققان بزرگ معاصر: این اشتباهات، در کتاب رجال ابن داوود که به تحقیق سید محمدصادق آل بحرالعلوم است، تا حد زیادی رفع شده است.
منابع کتاب
چنانکه شیخ حر عاملى مى گوید، ابن داود حلی در این کتاب بر منابع معتبر و اولیه رجالى شیعه استناد کرده است، مانند:
۱. الرجال شیخ طوسى ۲. الفهرست شیخ طوسى ۲. رجال کشى ۳. رجال نجاشى ۴. رجال برقى ۵. رجال ابن غضائرى ۶. رجال عقیقى ۷. رجال ابن عقده ۸. رجال فضل بن شاذان ۹. رجال ابن عبدون.
منابع
- محمدرضا ضمیری، کتابشناسی تفصیلی مذاهب اسلامی.
- نرم افزار جامع فقه اهل بیت، بخش کتاب شناسی، مرکز تحقیقات کامپیوترى علوم اسلامی.
- نرم افزار درایة النور، بخش کتاب شناسی.
- گلشن ابرار، "معرفی شخصیت ابن داوود"، ابوالقاسم آرزومندی.
