موسوعة العلامة البلاغی (کتاب): تفاوت بین نسخه‌ها

از دانشنامه‌ی اسلامی
پرش به ناوبری پرش به جستجو
(صفحه‌ای تازه حاوی « بندانگشتی|موسوعة العلامة البلاغي == معرفى اجمالى== '''موسوع...» ایجاد کرد)
 
 
(۲ نسخهٔ میانیِ همین کاربر نمایش داده نشده است)
سطر ۱: سطر ۱:
[[پرونده:Ketab467.jpg|بندانگشتی|موسوعة العلامة البلاغي]]
+
{{مشخصات کتاب
  
== معرفى اجمالى==
+
|عنوان=
  
 +
|تصویر= [[پرونده:Ketab467.jpg|۲۴۰px|وسط]]
  
'''موسوعة العلامة البلاغى''' مشتمل بر آثار [[بلاغی، محمدجواد|محمدجواد بن حسن بلاغى نجفى]] (1280- 1352ق)، اثر [[حکیم، منذر|سيد منذر حكيم]] و محمد الحسّون و جمعى از محققين است كه در نه جلد منتشر شده است.
+
|نویسنده= سید منذر حکیم
  
== ساختار==
+
|موضوع= آثار علامه محمدجواد بلاغی
  
 +
|زبان= عربی
  
مجموعه آثار [[بلاغی، محمدجواد|علامه بلاغى]] هفت جلد از اين موسوعه را تشكيل مى‌دهد و علاوه بر اين هفت جلد، يك جلد مقدمه و يك جلد هم فهارس در اين موسوعه گنجانده شده است.
+
|تعداد جلد= ۹
  
كتاب اول اين مجموعه شامل زندگانى علامه [[بلاغی، محمدجواد|شيخ محمد جواد بلاغى]] كه تحت عنوان مدخل نوشته شده است.
+
|عنوان افزوده1=تحقیق
  
مجلدات مختلف در مجموع مشتمل بر 22 رساله هستند كه به ترتيب عبارت است از: جلد اول و دوم تفسير آلاء الرحمن فى تفسير القرآن؛ جلد سوم و چهارم الهدى الى دين المصطفى؛ جلد پنجم شامل سفرنامه الرحلة المدرسيّة و المدرسة السيارة؛ جلد ششم شامل رسائل كلامى از جمله انوار الهدى، البلاغ المبين، مسأله فى البداء، التوحيد و التثليث، اعاجيب الاكاذيب، دعوة الهدى الى الورع فى الافعال و الفتوى، الردّ على الوهابية، نسمات الهدى و نفحات المهدىّ، نصائح الهدى و جلد هفتم شامل رسائل فقهيه كه شامل سه بخش مى‌باشد: العقود المفصلة، تعليقة على بيع المكاسب و رسالة حرمة حلق اللحية. عقود المفصلة شامل، عقد فى قاعدة على اليد، عقد فى تنجيس المتنجس، عقد فى بعض مسائل العلم الاجمالى، عقد فى مسألة الصلاة فى اللباس المشكوك فيه، عقد فى الزام غير الامامى باحكام نحلته.
+
|افزوده1=محمد الحسّون
  
جلد هشتم شامل سه رساله متفرقه به نام رساله فى شان التفسير المنسوب للامام الحسن العسكرى(ع)، مراسلاته و شعره مى‌باشد. مراسلات، در بردارنده 10 رساله است و شعر شامل 14 شعر درباره ائمه اطهار(ع) است.
+
|عنوان افزوده2=
  
== گزارش محتوا==
+
|افزوده2=
  
 +
|لینک=
 +
}}
  
شخصيت [[بلاغی، محمدجواد|علامه بلاغى]] در زهد و تقوى و صفات انسانى كم‌نظير است و علاوه بر اين، [[بلاغی، محمدجواد|علامه بلاغى]] از رهبران انقلاب ضد استعمارى 1920 عراق به شمار مى‌رود.
+
'''«موسوعة العلّامة البلاغى»''' اثر سید منذر حکیم و محمد الحسّون، مشتمل بر آثار [[علامه محمد جواد بلاغی|علامه محمدجواد بلاغی]] (م، ۱۳۵۲ ق) در نُه جلد است، که مجموعه آثار علامه بلاغى هفت جلد از این موسوعه را تشکیل مى‌دهد. تسلط علامه بلاغى به زبان‌هاى مختلف از جمله عربی، فارسى، انگلیسى و عبرى به منظور مراجعه به کتب ادیان مختلف و فهم و نقد آنها، قابل توجه است.
  
تسلط [[بلاغی، محمدجواد|علامه بلاغى]] به زبان‌هاى خارجى از جمله انگليسى، فارسى و عبرى به منظور مراجعه به كتب اديان مختلف و فهم و نقد كتب اديان مختلف قابل تأمل است.
+
==علامه بلاغى==
 +
[[محمدجواد بلاغی|محمدجواد بلاغی نجفى]] (۱۲۸۲-۱۳۵۲ ق)، متکلم، مفسر، [[فقیه]]، اصولی، شاعر و ادیب نامدار [[شیعه]] در قرن ۱۴ هجری است. او از شاگردان علمای بزرگی چون [[آخوند خراسانی]]، [[آقا رضا همدانی]]، [[محدث نوری|میرزا حسین نوری]]، [[میرزا محمدتقی شیرازی]] و [[شیخ محمدطه نجف]] بوده است.  
  
در مدخل كتاب طى سه باب به معرفى شخصيت [[بلاغی، محمدجواد|علامه بلاغى]] پرداخته است. در باب اول كه شامل شش فصل مى‌شود به سيره شخصى و اجتماعى [[بلاغی، محمدجواد|علامه بلاغى]] اشاره شده، در باب دوم نيز در شش فصل حيات علمى او اعم از تدريس، شاگردان، اساتيد و موقعيت علمى و تأليفات وى مورد مطالعه قرار گرفته است.
+
شخصیت علامه بلاغى در [[زهد]] و [[تقوا|تقوى]] و صفات انسانى کم‌نظیر بود. وی روحانی بیدار و آگاهی بود که در پی استقلال‌طلبی کشور [[عراق]] از یوغ استعمار انگلیس، در جرگه [[جهاد]] و دفاع از ثغور اسلامی حضور یافت و به صف مجاهدان پیوست.  
  
باب سوم از مدخل در ضمن شش فصل، وفات، آثار او بر حوزه‌هاى علميه و عالم اسلامى بيان شده است.
+
آثار علامه بلاغی در زمینه های [[فقه]]، [[تفسیر]]، [[تاریخ]]، [[اصول فقه]]، عقاید و رد [[یهود]] و نصارا و مادیون و [[بابیه|بابیت]] و [[بهائیت]] تدوین یافته است. برخی از تألیفات مهم ایشان عبارتند از: [[آلاء الرحمن فى تفسير القرآن (کتاب)|آلاء الرحمن فى تفسير القرآن]]، الهدی الی دین المصطفی، التوحید و التثلیت، اعاجیب الاکاذیب، انوار الهدی، البلاغ المبین، الرد على الوهابیة، نصایح الهدی.
  
دو قسم ديگر به آخر اين جلد از كتاب اضافه شده كه حيات سياسى و انقلابى عصر علامه را بررسى نموده است. قسم بعدى اين بخش در معرفى كامل مصادر و مراجعى است كه به معرفى پرداخته‌اند.
+
==محتوای کتاب==
 +
مجموعه آثار [[علامه محمد جواد بلاغی|علامه محمدجواد بلاغى]] هفت جلد از این موسوعه را تشکیل مى‌دهد و علاوه بر این هفت جلد، یک جلد مقدمه و یک جلد هم فهارس در این موسوعه گنجانده شده است. مجلدات مختلف در مجموع مشتمل بر ۲۲ رساله هستند.
  
جلد اول و دوم پيرامون تفسير آلاء الرحمن [[بلاغی، محمدجواد|علامه بلاغى]] است.
+
در مدخل کتاب طى سه باب به معرفى شخصیت [[علامه محمد جواد بلاغی|علامه بلاغى]] پرداخته است. در باب اول که شامل شش فصل مى‌شود به سیره شخصى و اجتماعى علامه بلاغى اشاره شده، در باب دوم نیز در شش فصل حیات علمى او اعم از تدریس، شاگردان، اساتید و موقعیت علمى و تألیفات وى مورد مطالعه قرار گرفته است. باب سوم از مدخل در ضمن شش فصل، وفات، آثار او بر [[حوزه علمیه|حوزه‌هاى علمیه]] و عالم اسلامى بیان شده است. دو قسم دیگر به آخر این جلد از کتاب اضافه شده که حیات سیاسى و انقلابى عصر علامه بلاغی را بررسى نموده است. قسم بعدى این بخش در معرفى کامل مصادر و مراجعى است که به معرفى پرداخته‌اند.
  
آلاء الرّحمن فى تفسير القرآن، تفسيرى است ناتمام به زبان عربى شامل سوره فاتحة الكتاب، بقره، آل عمران و قسمت كمى از سوره نساء.
+
*جلد اول و دوم پیرامون «[[آلاء الرحمن فى تفسير القرآن (کتاب)|آلاء الرحمن فى تفسير القرآن]] علامه بلاغى است. «آلاء الرّحمن»، [[تفسیر قرآن|تفسیرى]] است ناتمام به زبان عربى شامل [[سوره حمد]]، [[سوره بقره]]، [[سوره آل عمران]] و قسمت کمى از [[سوره نساء]].
  
بلاغى، انگيزه و چگونگى نگارش اين تفسير را در نامه‌اى به شاگرد خود، ميرزا على اردوبادى غروى، بدين شرح بيان كرده است:
+
*جلد سوم و چهارم مربوط به کتاب «الهُدی الی دین المصطفی» است. این کتاب از بهترین کتابهایى است که در گفتگوى ادیان نگاشته شده است، و نیز از مهمترین آثار علامه بلاغى به شمار مى‌آید. ایشان این کتاب را در نقد و بررسى چند کتاب که نویسندگان آنها بدون حفظ ادب تحقیق و سخن، نسبت‌هاى ناروا به [[اسلام]] داده و اعتراضاتى به قرآن کریم کرده بودند. شمارى از موضوعات که در این کتاب به آنها پرداخته است، عبارتند از: سیره [[بنی اسرائیل|بنى‌اسرائیل]] و [[مسیحیت|نصارا]]؛ سیره بنى‌اسرائیل و [[شرک]] آنها؛ سیره اصحاب [[حضرت عیسی علیه السلام|مسیح]] و شاگردانش؛ آموزگاران [[مسیحیت]] و اختلاف آن‌ها؛ معتبر نبودن عهد قدیم و جدید؛ گواهى دادن بعضى از آنها به تحریف دیگرى؛ رسالت [[پیامبر]](ص) و هدف آن؛ [[عصمت]] پیامبر از دیدگاه عقل و نقل؛ اعتراضات بر عصمت و نقد آنها؛ نسبت [[گناه]] به [[پیامبران]] و جواب آنها؛ جایگاه پیامبران در میان ملت‌هایشان و دیدگاه [[قرآن]] به پاکى و عصمت آن‌ها. روش ایشان در این کتاب بر برهان که به بدیهیات عقلى مى‌رسد و مسلمات نزد خود آنها استوار است. در این بحث حتى از سخنانى که افراد خاصى از پیروان ادیان به آن معتقدند، استفاده نشده است، تا در هنگام بحث با آنها از جاده انصاف و حق دور نشود. این کتاب گواه روشن بر تبحر علامه بلاغى در حوزه مباحث ادیان، رموز و اصطلاحات آن است.
  
«به توفيق خدا... از ذيحجّه 1349ق به تأليف تفسيرى درباره قرآن كريم، موافق اصول علم و مذهب شيعه شروع كردم؛ زيرا كه من ديدم اهّم تفاسير نزد ما، مثل تبيان و [[مجمع البيان في تفسير القرآن|مجمع البيان]]، در لغت و صرف كلمه و قرائات، و تفاسير امثال عطا و مجاهد... و اشباه‌هم بسيار بيانات كرده‌اند و... بحرانى... احاديث را بدون تحقيقى در آنها نقل مى‌كند و در مزاياى قرآن شريف بياناتى نمى‌نمايد.» با توجه به اين ديد انتقادى است كه خود به پرداختن تفسيرى دست مى‌زند تا در عين اختصار، حق مطلب را در تبيين و تفسير مفاهيم و معارف قرآنى ادا كند.»
+
*جلد پنجم به نام «رحلة المدرسیة و المدرسة السیارة فى نهج‌الهدى» است. این کتاب به صورت مناظره‌اى تحریر شده است، که در آن به صورت استدلالى با رد ادیان دیگر، حقانیت [[اسلام|دین اسلام]] با بیان روشن و منطق استوار اثبات گردیده است. این شیوه یکى از ابتکارات علامه بلاغى در این فن محسوب مى‌شود. این کتاب به فارسى به نام «مدرسه سیار» و نیز به اردو ترجمه شده است، که ترجمه فارسى آن به قلم خود مرحوم بلاغى است. شمارى از مباحث که در این کتاب مورد پژوهش نقادانه قرار گرفته است، عبارتند از: خطاب کردن با عنوان «أب» در بین مسیحیان با منع [[انجیل]] از آن؛ منع [[حضرت آدم علیه السلام|آدم]](ع) از درخت؛ آیا در پیش خداوند [[دروغ]] و نیرنگ هست؟؛ نفى جسمانیت از [[خدا]] و علم مطلق او؛ داستان فرزندان آدم و [[تورات]]؛ [[نسخ]] عهدین؛ آتش [[نمرود]] و [[حضرت ابراهیم علیه السلام|ابراهیم]](ع)؛ [[حضرت هارون علیه السلام|هارون]] و تورات.
  
اين تفسير داراى مقدمه‌اى است كه مطالبى بدين شرح در آن بررسى شده است: حقيقت اعجاز، دلالت آن بر حقانيت پيامبران، تنوّع معجزات، فلسفه فرستادن قرآن به عنوان يك معجزه براى اعراب جاهلى، امتياز قرآن بر ديگر معجزات از جهات گوناگون (تاريخى، استدلالى، نداشتن تضاد و تناقض، تشريع يك نظام اجتماعى عادلانه، اشتمال آن بر اخلاق و علم غيب و جز آن)، چگونگى جمع‌آورى قرآن در يك مصحف و زمان آن، عدم تحريف لفظى قرآن به ويژه از ديدگاه شيعه امامى، اختلاف قرائات، نياز به تفسير قرآن و شرايط و شئون آن، نقد تفسيرهايى چون الدّر المنثور و كشّاف، بحث عام و خاص و ادراك عقلى و قلبى.
+
*در جلد ششم کتاب، رسائل الکلامیة است در ۱۲ موضوع تدوین شده است؛ «انوار الهدى» در اثبات وجود خدا و رد مادى‌گراها است؛ «البلاغ المبین» در بیان اعتقادات و مباحث اعتقادى؛ «التوحید و التثلیث» رساله‌اى است در پاسخ به رساله یکى از مسیحیان که از [[سوریه|سوریه]] براى ایشان فرستاده شده است؛ «اَعاجیب الاکاذیب» در ابطال دین [[مسیحیت]] و بیان دروغهاى آنها نگاشته است، و به فارسى با نام «شگفت‌آور دروغ» به وسیله عبدالله ایرانى ترجمه شده است که ظاهراً نام مستعار علامه بلاغى است؛ «دعوى الهدى الى الورع فى الافعال و الفتوى» در نقد فتواى علماى [[وهابیت|وهابى]] به انهدام قبرهاى [[ائمه اطهار|امامان]](ع) در [[بقیع|بقیع]]؛ «الرد على الوهابیة» در ابطال مذهب وهابیت؛ «نصایح الهدى» در نقد و رد فرقه گمراه [[بابیه|بابیه]] نگاشته است.
  
تفسير آلاء الرحمن مشتمل بر مطالب متنوعى است كه از جمله آنهاست: بقاء نفس پس از مرگ، شفاعت، جبر و اختيار، تعدّد زوجات در اسلام، محكمات و متشابهات، وضع انجيلها، نبوّت مسيح، امر به معروف و نهى از منكر، ميراث كلاله، مسائل عول و تعصيب، ميراث پيامبر(ص)، ازدواج موقّت، حرمت ميگسارى و سابقه آن در اديان پيشين، تيمّم و وضو.
+
*جلد هفتم شامل رسائل فقهیه که شامل سه بخش مى‌باشد: «العقود المفصلة»، «تعلیقة على بیع المکاسب» و «رسالة حرمة حلق اللحیة». عقود المفصلة شامل، عقد فى قاعدة على الید، عقد فى تنجیس المتنجس، عقد فى بعض مسائل العلم الاجمالى، عقد فى مسألة الصلاة فى اللباس المشکوک فیه، عقد فى الزام غیر الامامى باحکام نحلته.
  
مؤلف اين تفسير از بحث‌هاى خشك علمى، لغوى، منطقى، فلسفى و كلامى پرهيز كرده است، ولى گاهى، با بهره‌گيرى از روش مزجى در زمينه‌هاى گوناگون، از فلسفه و لغت و روايات براى تبيين يك مفهوم استفاده كرده است. مفسّران پس از وى در ايران از پژوهش‌هاى او بهره گرفته‌اند. مؤلف برخى از مآخذى را كه در نگاشتن اين تفسير مورد استفاده وى بوده، در مقدمه ياد كرده است.
+
*جلد هشتم شامل سه رساله متفرقه به نام «رسالة فى شأن [[تفسیر منسوب به امام حسن عسكرى (کتاب)|التفسیر المنسوب للامام الحسن العسکرى(ع)]]، مراسلاته و شعره» مى‌باشد. مراسلات، در بردارنده ۱۰ رساله است و [[شعر]] شامل ۱۴ شعر درباره [[ائمه اطهار]](ع) است.
  
جلد دوم اين موسوعه مربوط به تفسيرسوره آل عمران مى‌باشد.
+
==منابع==
 
+
*"موسوعة العلامة البلاغی"، ویکی نور.
جلد سوم و چهارم مربوط به كتاب الهدى الى دين المصطفى است. اين كتاب از بهترين كتابهايى است كه در گفتگوى اديان نگاشته شده است، و نيز از مهمترين آثار [[بلاغی، محمدجواد|علامه بلاغى]] به شمار مى‌آيد. ايشان اين كتاب را در نقد و بررسى چند كتاب كه نويسندگان آنها بدون حفظ ادب تحقيق و سخن، نسبت‌هاى ناروا به اسلام داده و اعتراضاتى به قرآن كريم كرده بودند.
+
[[رده:کتابهای شخصیت شناسی]]
 
+
[[رده: مقاله های مرتبط به دانشنامه]]
شمارى از موضوعات كه در اين كتاب به آنها پرداخته است، عبارتند از: سيره بنى‌اسرائيل و نصارا؛ سيره بنى‌اسرائيل و شرك آنها؛ سيره اصحاب مسيح و شاگردانش؛ آموزگاران مسيحيت و اختلاف آن‌ها؛ معتبر نبودن عهد قديم و جديد؛ گواهى دادن بعضى از آنها به تحريف ديگرى؛ رسالت پيامبر و هدف آن؛ عصمت پيامبر از ديدگاه عقل و نقل؛ اعتراضات بر عصمت و نقد آنها؛ نسبت گناه به پيامبران و جواب آنها؛ جايگاه پيامبران در ميان ملت‌هايشان و ديدگاه قرآن به پاكى و عصمت آن‌ها.
 
 
 
روش ايشان در اين كتاب بر برهان كه به بديهيات عقلى مى‌رسد و مسلمات نزد خود آنها استوار است. در اين بحث حتى از سخنانى كه افراد خاصى از پيروان اديان به آن معتقدند، استفاده نشده است، تا در هنگام بحث با آنها از جاده انصاف و حق دور نشود. اين كتاب گواه روشن بر تبحر [[بلاغی، محمدجواد|علامه بلاغى]] در حوزه مباحث اديان، رموز و اصطلاحات آن است.
 
 
 
جلد پنجم به نام رحلة المدرسية و المدرسة السيارة فى نهج‌الهدى است.
 
 
 
اين كتاب به صورت مناظره‌اى تحرير شده است، كه در آن به صورت استدلالى با رد اديان ديگر، حقانيت دين اسلام با بيان روشن و منطق استوار اثبات گرديده است. اين شيوه يكى از ابتكارات امام بلاغى در اين فن محسوب مى‌شود. اين كتاب به فارسى به نام «مدرسه سيار» و نيز به اردو ترجمه شده است، كه ترجمه فارسى آن به قلم خود مرحوم بلاغى است.
 
 
 
شمارى از مباحث كه در اين كتاب مورد پژوهش نقادانه قرار گرفته است، عبارتند از: خطاب كردن با عنوان «أب» در بين مسيحيان با منع انجيل از آن؛ منع آدم(ع) از درخت؛ آيا در پيش خداوند دروغ و نيرنگ هست؟؛ نفى جسمانيت از خدا و علم مطلق او؛ داستان فرزندان آدم و تورات؛ نسخ عهدين؛ آتش نمرود و ابراهيم(ع)؛ هارون و تورات.
 
 
 
در جلد ششم كتاب، رسائل الكلامية است در 12 موضوع تدوين شده است؛ انوار الهدى در اثبات وجود خدا و رد مادى‌گراها است؛ البلاغ المبين در بيان اعتقادات و مباحث اعتقادى؛ التوحيد و التثليث رساله‌اى است در پاسخ به رساله يكى از مسيحيان كه از سوريه براى ايشان فرستاده شده است؛ اَعاجيب الاكاذيب در ابطال دين مسيحيت و بيان دروغهاى آنها نگاشته است، و به فارسى با نام «شگفت‌آور دروغ» به وسيله عبدالله ايرانى ترجمه شده است كه ظاهراً نام مستعار [[بلاغی، محمدجواد|علامه بلاغى]] است؛ دعوى الهدى الى الورع فى الافعال و الفتوى در نقد فتواى علماى وهابى به انهدام قبرهاى امامان(ع) در بقيع؛ الرد على الوهابية در ابطال مذهب وهابيت؛ نصايح الهدى در نقد و رد فرقه گمراه و گمراه كننده بابيه نگاشته است.
 
 
 
جلد هفتم شامل هفت رساله و جلد پايانى كتاب نيز سه رساله متفرقه به همراه فهارس كتاب را دربر دارد.
 
 
 
== وضعيت كتاب==
 
 
 
 
 
در پاورقى صفحات كتاب آدرس آيات و روايات ذكر شده است. در انتهاى جلد آخر كتاب نيز فهارس آيات، احاديث، آثار، اعلام، كتب وارد شده در متن، شعر، اماكن و بقاع، اديان و فرق، جماعات و قبائل، حيوانات و مصادر تحقيق ذكر شده است.
 
 
 
== منبع مقاله==
 
 
 
 
 
مقدمه و متن كتاب.
 
 
 
== منبع ==
 
ویکی نور
 

نسخهٔ کنونی تا ‏۵ مهٔ ۲۰۲۵، ساعت ۱۶:۴۸

۲۴۰px
نویسنده سید منذر حکیم
موضوع آثار علامه محمدجواد بلاغی
زبان عربی
تعداد جلد ۹
تحقیق محمد الحسّون

«موسوعة العلّامة البلاغى» اثر سید منذر حکیم و محمد الحسّون، مشتمل بر آثار علامه محمدجواد بلاغی (م، ۱۳۵۲ ق) در نُه جلد است، که مجموعه آثار علامه بلاغى هفت جلد از این موسوعه را تشکیل مى‌دهد. تسلط علامه بلاغى به زبان‌هاى مختلف از جمله عربی، فارسى، انگلیسى و عبرى به منظور مراجعه به کتب ادیان مختلف و فهم و نقد آنها، قابل توجه است.

علامه بلاغى

محمدجواد بلاغی نجفى (۱۲۸۲-۱۳۵۲ ق)، متکلم، مفسر، فقیه، اصولی، شاعر و ادیب نامدار شیعه در قرن ۱۴ هجری است. او از شاگردان علمای بزرگی چون آخوند خراسانی، آقا رضا همدانی، میرزا حسین نوری، میرزا محمدتقی شیرازی و شیخ محمدطه نجف بوده است.

شخصیت علامه بلاغى در زهد و تقوى و صفات انسانى کم‌نظیر بود. وی روحانی بیدار و آگاهی بود که در پی استقلال‌طلبی کشور عراق از یوغ استعمار انگلیس، در جرگه جهاد و دفاع از ثغور اسلامی حضور یافت و به صف مجاهدان پیوست.

آثار علامه بلاغی در زمینه های فقه، تفسیر، تاریخ، اصول فقه، عقاید و رد یهود و نصارا و مادیون و بابیت و بهائیت تدوین یافته است. برخی از تألیفات مهم ایشان عبارتند از: آلاء الرحمن فى تفسير القرآن، الهدی الی دین المصطفی، التوحید و التثلیت، اعاجیب الاکاذیب، انوار الهدی، البلاغ المبین، الرد على الوهابیة، نصایح الهدی.

محتوای کتاب

مجموعه آثار علامه محمدجواد بلاغى هفت جلد از این موسوعه را تشکیل مى‌دهد و علاوه بر این هفت جلد، یک جلد مقدمه و یک جلد هم فهارس در این موسوعه گنجانده شده است. مجلدات مختلف در مجموع مشتمل بر ۲۲ رساله هستند.

در مدخل کتاب طى سه باب به معرفى شخصیت علامه بلاغى پرداخته است. در باب اول که شامل شش فصل مى‌شود به سیره شخصى و اجتماعى علامه بلاغى اشاره شده، در باب دوم نیز در شش فصل حیات علمى او اعم از تدریس، شاگردان، اساتید و موقعیت علمى و تألیفات وى مورد مطالعه قرار گرفته است. باب سوم از مدخل در ضمن شش فصل، وفات، آثار او بر حوزه‌هاى علمیه و عالم اسلامى بیان شده است. دو قسم دیگر به آخر این جلد از کتاب اضافه شده که حیات سیاسى و انقلابى عصر علامه بلاغی را بررسى نموده است. قسم بعدى این بخش در معرفى کامل مصادر و مراجعى است که به معرفى پرداخته‌اند.

  • جلد سوم و چهارم مربوط به کتاب «الهُدی الی دین المصطفی» است. این کتاب از بهترین کتابهایى است که در گفتگوى ادیان نگاشته شده است، و نیز از مهمترین آثار علامه بلاغى به شمار مى‌آید. ایشان این کتاب را در نقد و بررسى چند کتاب که نویسندگان آنها بدون حفظ ادب تحقیق و سخن، نسبت‌هاى ناروا به اسلام داده و اعتراضاتى به قرآن کریم کرده بودند. شمارى از موضوعات که در این کتاب به آنها پرداخته است، عبارتند از: سیره بنى‌اسرائیل و نصارا؛ سیره بنى‌اسرائیل و شرک آنها؛ سیره اصحاب مسیح و شاگردانش؛ آموزگاران مسیحیت و اختلاف آن‌ها؛ معتبر نبودن عهد قدیم و جدید؛ گواهى دادن بعضى از آنها به تحریف دیگرى؛ رسالت پیامبر(ص) و هدف آن؛ عصمت پیامبر از دیدگاه عقل و نقل؛ اعتراضات بر عصمت و نقد آنها؛ نسبت گناه به پیامبران و جواب آنها؛ جایگاه پیامبران در میان ملت‌هایشان و دیدگاه قرآن به پاکى و عصمت آن‌ها. روش ایشان در این کتاب بر برهان که به بدیهیات عقلى مى‌رسد و مسلمات نزد خود آنها استوار است. در این بحث حتى از سخنانى که افراد خاصى از پیروان ادیان به آن معتقدند، استفاده نشده است، تا در هنگام بحث با آنها از جاده انصاف و حق دور نشود. این کتاب گواه روشن بر تبحر علامه بلاغى در حوزه مباحث ادیان، رموز و اصطلاحات آن است.
  • جلد پنجم به نام «رحلة المدرسیة و المدرسة السیارة فى نهج‌الهدى» است. این کتاب به صورت مناظره‌اى تحریر شده است، که در آن به صورت استدلالى با رد ادیان دیگر، حقانیت دین اسلام با بیان روشن و منطق استوار اثبات گردیده است. این شیوه یکى از ابتکارات علامه بلاغى در این فن محسوب مى‌شود. این کتاب به فارسى به نام «مدرسه سیار» و نیز به اردو ترجمه شده است، که ترجمه فارسى آن به قلم خود مرحوم بلاغى است. شمارى از مباحث که در این کتاب مورد پژوهش نقادانه قرار گرفته است، عبارتند از: خطاب کردن با عنوان «أب» در بین مسیحیان با منع انجیل از آن؛ منع آدم(ع) از درخت؛ آیا در پیش خداوند دروغ و نیرنگ هست؟؛ نفى جسمانیت از خدا و علم مطلق او؛ داستان فرزندان آدم و تورات؛ نسخ عهدین؛ آتش نمرود و ابراهیم(ع)؛ هارون و تورات.
  • در جلد ششم کتاب، رسائل الکلامیة است در ۱۲ موضوع تدوین شده است؛ «انوار الهدى» در اثبات وجود خدا و رد مادى‌گراها است؛ «البلاغ المبین» در بیان اعتقادات و مباحث اعتقادى؛ «التوحید و التثلیث» رساله‌اى است در پاسخ به رساله یکى از مسیحیان که از سوریه براى ایشان فرستاده شده است؛ «اَعاجیب الاکاذیب» در ابطال دین مسیحیت و بیان دروغهاى آنها نگاشته است، و به فارسى با نام «شگفت‌آور دروغ» به وسیله عبدالله ایرانى ترجمه شده است که ظاهراً نام مستعار علامه بلاغى است؛ «دعوى الهدى الى الورع فى الافعال و الفتوى» در نقد فتواى علماى وهابى به انهدام قبرهاى امامان(ع) در بقیع؛ «الرد على الوهابیة» در ابطال مذهب وهابیت؛ «نصایح الهدى» در نقد و رد فرقه گمراه بابیه نگاشته است.
  • جلد هفتم شامل رسائل فقهیه که شامل سه بخش مى‌باشد: «العقود المفصلة»، «تعلیقة على بیع المکاسب» و «رسالة حرمة حلق اللحیة». عقود المفصلة شامل، عقد فى قاعدة على الید، عقد فى تنجیس المتنجس، عقد فى بعض مسائل العلم الاجمالى، عقد فى مسألة الصلاة فى اللباس المشکوک فیه، عقد فى الزام غیر الامامى باحکام نحلته.

منابع

  • "موسوعة العلامة البلاغی"، ویکی نور.
مسابقه از خطبه ۱۱۱ نهج البلاغه