موسوعة العلامة البلاغی (کتاب): تفاوت بین نسخه‌ها

از دانشنامه‌ی اسلامی
پرش به ناوبری پرش به جستجو
 
سطر ۱: سطر ۱:
[[پرونده:Ketab467.jpg|بندانگشتی|موسوعة العلامة البلاغی]]
+
{{مشخصات کتاب
  
'''«موسوعة العلامة البلاغى»''' مشتمل بر آثار [[علامه محمد جواد بلاغی|محمدجواد بن حسن بلاغى نجفى]] (۱۲۸۰- ۱۳۵۲ق)، اثر سید منذر حکیم و محمد الحسّون و جمعى از محققین است که در نه جلد منتشر شده است.
+
|عنوان=
شخصیت علامه بلاغى در [[زهد]] و [[تقوا|تقوى]] و صفات انسانى کم‌نظیر است و علاوه بر این، علامه بلاغى از رهبران انقلاب ضد استعمارى ۱۹۲۰ میلادی [[عراق]] به شمار مى‌رود. تسلط علامه بلاغى به زبان‌هاى خارجى از جمله انگلیسى، فارسى و عبرى به منظور مراجعه به کتب ادیان مختلف و فهم و نقد کتب ادیان مختلف قابل تأمل است.
 
  
==ساختار کتاب==
+
|تصویر= [[پرونده:Ketab467.jpg|۲۴۰px|وسط]]
  
 +
|نویسنده= سید منذر حکیم
  
مجموعه آثار [[علامه محمد جواد بلاغی|علامه بلاغى]] هفت جلد از این موسوعه را تشکیل مى‌دهد و علاوه بر این هفت جلد، یک جلد مقدمه و یک جلد هم فهارس در این موسوعه گنجانده شده است.
+
|موضوع= آثار علامه محمدجواد بلاغی
  
کتاب اول این مجموعه شامل زندگانى علامه شیخ محمد جواد بلاغى که تحت عنوان مدخل نوشته شده است.
+
|زبان= عربی
  
مجلدات مختلف در مجموع مشتمل بر ۲۲ رساله هستند که به ترتیب عبارت است از: جلد اول و دوم تفسیر [[آلاء الرحمن فى تفسير القرآن (کتاب)|آلاء الرحمن فى تفسیر القرآن]]؛ جلد سوم و چهارم الهدى الى دین المصطفى؛ جلد پنجم شامل سفرنامه الرحلة المدرسیة و المدرسة السیارة؛ جلد ششم شامل رسائل کلامى از جمله انوار الهدى، البلاغ المبین، مسأله فى البداء، التوحید و التثلیث، اعاجیب الاکاذیب، دعوة الهدى الى الورع فى الافعال و الفتوى، الردّ على الوهابیة، نسمات الهدى و نفحات المهدىّ، نصائح الهدى و جلد هفتم شامل رسائل فقهیه که شامل سه بخش مى‌باشد: العقود المفصلة، تعلیقة على بیع المکاسب و رسالة حرمة حلق اللحیة. عقود المفصلة شامل، عقد فى قاعدة على الید، عقد فى تنجیس المتنجس، عقد فى بعض مسائل العلم الاجمالى، عقد فى مسألة الصلاة فى اللباس المشکوک فیه، عقد فى الزام غیر الامامى باحکام نحلته.
+
|تعداد جلد= ۹
  
جلد هشتم شامل سه رساله متفرقه به نام رساله فى شان [[التفسير المنسوب الى الامام العسكرى (کتاب)|التفسیر المنسوب للامام الحسن العسکرى(ع)]]، مراسلاته و شعره مى‌باشد. مراسلات، در بردارنده ۱۰ رساله است و شعر شامل ۱۴ شعر درباره [[ائمه اطهار]](ع) است.
+
|عنوان افزوده1=تحقیق
  
==گزارش محتوا==
+
|افزوده1=محمد الحسّون
  
در مدخل کتاب طى سه باب به معرفى شخصیت [[علامه محمد جواد بلاغی|علامه بلاغى]] پرداخته است. در باب اول که شامل شش فصل مى‌شود به سیره شخصى و اجتماعى علامه بلاغى اشاره شده، در باب دوم نیز در شش فصل حیات علمى او اعم از تدریس، شاگردان، اساتید و موقعیت علمى و تألیفات وى مورد مطالعه قرار گرفته است. باب سوم از مدخل در ضمن شش فصل، وفات، آثار او بر [[حوزه علمیه|حوزه‌هاى علمیه]] و عالم اسلامى بیان شده است.
+
|عنوان افزوده2=
  
دو قسم دیگر به آخر این جلد از کتاب اضافه شده که حیات سیاسى و انقلابى عصر علامه را بررسى نموده است. قسم بعدى این بخش در معرفى کامل مصادر و مراجعى است که به معرفى پرداخته‌اند.
+
|افزوده2=
  
جلد اول و دوم پیرامون [[آلاء الرحمن فى تفسير القرآن (کتاب)|تفسیر آلاء الرحمن]] علامه بلاغى است. آلاء الرّحمن فى تفسیر القرآن، [[تفسیر قرآن|تفسیرى]] است ناتمام به زبان عربى شامل [[سوره حمد|سوره فاتحة الکتاب]]، [[سوره بقره|بقره]]، [[سوره آل عمران|آل عمران]] و قسمت کمى از [[سوره نساء]].
+
|لینک=
 +
}}
  
بلاغى، انگیزه و چگونگى نگارش این تفسیر را در نامه‌اى به شاگرد خود، میرزا على اردوبادى غروى، بدین شرح بیان کرده است: «به توفیق خدا... از ذیحجّه ۱۳۴۹ق به تألیف تفسیرى درباره [[قرآن|قرآن کریم]]، موافق اصول علم و مذهب [[شیعه|شیعه]] شروع کردم؛ زیرا که من دیدم اهّم تفاسیر نزد ما، مثل [[التبیان (کتاب)|تبیان]] و [[مجمع البیان فی تفسیر القرآن|مجمع البیان]]، در لغت و صرف کلمه و قرائات، و تفاسیر امثال عطا و مجاهد... و اشباههم بسیار بیانات کرده‌اند و... [[سید هاشم بحرانی|بحرانى]]... احادیث را بدون تحقیقى در آنها نقل مى‌کند و در مزایاى قرآن شریف بیاناتى نمى‌نماید.»
+
'''«موسوعة العلّامة البلاغى»''' اثر سید منذر حکیم و محمد الحسّون، مشتمل بر آثار [[علامه محمد جواد بلاغی|علامه محمدجواد بلاغی]] (م، ۱۳۵۲ ق) در نُه جلد است، که مجموعه آثار علامه بلاغى هفت جلد از این موسوعه را تشکیل مى‌دهد. تسلط علامه بلاغى به زبان‌هاى مختلف از جمله عربی، فارسى، انگلیسى و عبرى به منظور مراجعه به کتب ادیان مختلف و فهم و نقد آنها، قابل توجه است.
  
با توجه به این دید انتقادى است که خود به پرداختن تفسیرى دست مى‌زند تا در عین اختصار، حق مطلب را در تبیین و تفسیر مفاهیم و معارف قرآنى ادا کند. این تفسیر داراى مقدمه‌اى است که مطالبى بدین شرح در آن بررسى شده است: حقیقت اعجاز، دلالت آن بر حقانیت [[پیامبران]]، تنوّع [[معجزه|معجزات]]، فلسفه فرستادن قرآن به عنوان یک معجزه براى اعراب جاهلى، امتیاز قرآن بر دیگر معجزات از جهات گوناگون (تاریخى، استدلالى، نداشتن تضاد و تناقض، تشریع یک نظام اجتماعى عادلانه، اشتمال آن بر اخلاق و علم غیب و جز آنچگونگى جمع‌آورى قرآن در یک مصحف و زمان آن، عدم [[تحریف قرآن|تحریف]] لفظى قرآن به ویژه از دیدگاه شیعه [[امامیه|امامى]]، اختلاف قرائات، نیاز به [[تفسیر قرآن|تفسیر قرآن]] و شرایط و شئون آن، نقد تفسیرهایى چون [[الدر المنثور فی التفسیر بالمأثور (کتاب)|الدّر المنثور]] و [[الکشاف عن حقائق غوامض التنزئل (کتاب)|کشّاف]]، بحث عام و خاص و ادراک عقلى و قلبى. تفسیر آلاء الرحمن مشتمل بر مطالب متنوعى است که از جمله آنهاست: بقاء نفس پس از [[مرگ]]، [[شفاعت]]، [[جبر]] و [[اختیار|اختیار]]، [[تعدد زوجات|تعدّد زوجات]] در [[اسلام]]، [[محکم و متشابه|محکمات و متشابهات]]، وضع [[انجیل|انجیلها]]، نبوّت [[حضرت عیسی علیه السلام|مسیح]]، [[امر به معروف و نهی از منکر|امر به معروف و نهى از منکر]]، میراث [[کلاله|کلاله]]، مسائل عول و تعصیب، میراث [[پیامبر اسلام|پیامبر]](ص)، [[ازدواج موقت|ازدواج موقّت]]، حرمت [[شراب خواری|میگسارى]] و سابقه آن در ادیان پیشین، [[تیمم|تیمّم]] و [[وضو]]. مؤلف این تفسیر از بحث‌هاى خشک علمى، لغوى، منطقى، فلسفى و کلامى پرهیز کرده است، ولى گاهى، با بهره‌گیرى از روش مزجى در زمینه‌هاى گوناگون، از [[فلسفه]] و لغت و روایات براى تبیین یک مفهوم استفاده کرده است. مفسّران پس از وى در ایران از پژوهش‌هاى او بهره گرفته‌اند. مؤلف برخى از مآخذى را که در نگاشتن این تفسیر مورد استفاده وى بوده، در مقدمه یاد کرده است.
+
==علامه بلاغى==
 +
[[محمدجواد بلاغی|محمدجواد بلاغی نجفى]] (۱۲۸۲-۱۳۵۲ قمتکلم، مفسر، [[فقیه]]، اصولی، شاعر و ادیب نامدار [[شیعه]] در قرن ۱۴ هجری است. او از شاگردان علمای بزرگی چون [[آخوند خراسانی]]، [[آقا رضا همدانی]]، [[محدث نوری|میرزا حسین نوری]]، [[میرزا محمدتقی شیرازی]] و [[شیخ محمدطه نجف]] بوده است.  
  
جلد دوم این موسوعه مربوط به تفسیر [[سوره آل عمران]] مى‌باشد.
+
شخصیت علامه بلاغى در [[زهد]] و [[تقوا|تقوى]] و صفات انسانى کم‌نظیر بود. وی روحانی بیدار و آگاهی بود که در پی استقلال‌طلبی کشور [[عراق]] از یوغ استعمار انگلیس، در جرگه [[جهاد]] و دفاع از ثغور اسلامی حضور یافت و به صف مجاهدان پیوست.  
  
جلد سوم و چهارم مربوط به کتاب «[[الهدی الی دین المصطفی]]» است. این کتاب از بهترین کتابهایى است که در گفتگوى ادیان نگاشته شده است، و نیز از مهمترین آثار علامه بلاغى به شمار مى‌آید. ایشان این کتاب را در نقد و بررسى چند کتاب که نویسندگان آنها بدون حفظ ادب تحقیق و سخن، نسبت‌هاى ناروا به اسلام داده و اعتراضاتى به قرآن کریم کرده بودند. شمارى از موضوعات که در این کتاب به آنها پرداخته است، عبارتند از: سیره [[بنی اسرائیل|بنى‌اسرائیل]] و [[نصاری|نصارا]]؛ سیره بنى‌اسرائیل و شرک آنها؛ سیره اصحاب [[حضرت عیسی علیه السلام|مسیح]] و شاگردانش؛ آموزگاران [[مسیحیت]] و اختلاف آن‌ها؛ معتبر نبودن عهد قدیم و جدید؛ گواهى دادن بعضى از آنها به تحریف دیگرى؛ رسالت پیامبر و هدف آن؛ [[عصمت]] پیامبر از دیدگاه عقل و نقل؛ اعتراضات بر عصمت و نقد آنها؛ نسبت گناه به [[پیامبران]] و جواب آنها؛ جایگاه پیامبران در میان ملت‌هایشان و دیدگاه قرآن به پاکى و عصمت آن‌ها. روش ایشان در این کتاب بر برهان که به بدیهیات عقلى مى‌رسد و مسلمات نزد خود آنها استوار است. در این بحث حتى از سخنانى که افراد خاصى از پیروان ادیان به آن معتقدند، استفاده نشده است، تا در هنگام بحث با آنها از جاده انصاف و حق دور نشود. این کتاب گواه روشن بر تبحر علامه بلاغى در حوزه مباحث ادیان، رموز و اصطلاحات آن است.
+
آثار علامه بلاغی در زمینه های [[فقه]]، [[تفسیر]]، [[تاریخ]]، [[اصول فقه]]، عقاید و رد [[یهود]] و نصارا و مادیون و [[بابیه|بابیت]] و [[بهائیت]] تدوین یافته است. برخی از تألیفات مهم ایشان عبارتند از: [[آلاء الرحمن فى تفسير القرآن (کتاب)|آلاء الرحمن فى تفسير القرآن]]، الهدی الی دین المصطفی، التوحید و التثلیت، اعاجیب الاکاذیب، انوار الهدی، البلاغ المبین، الرد على الوهابیة، نصایح الهدی.
  
جلد پنجم به نام «رحلة المدرسیة و المدرسة السیارة فى نهج‌الهدى» است. این کتاب به صورت مناظره‌اى تحریر شده است، که در آن به صورت استدلالى با رد ادیان دیگر، حقانیت [[اسلام|دین اسلام]] با بیان روشن و منطق استوار اثبات گردیده است. این شیوه یکى از ابتکارات امام بلاغى در این فن محسوب مى‌شود. این کتاب به فارسى به نام «مدرسه سیار» و نیز به اردو ترجمه شده است، که ترجمه فارسى آن به قلم خود مرحوم بلاغى است. شمارى از مباحث که در این کتاب مورد پژوهش نقادانه قرار گرفته است، عبارتند از: خطاب کردن با عنوان «أب» در بین مسیحیان با منع انجیل از آن؛ منع [[حضرت آدم علیه السلام|آدم]](ع) از درخت؛ آیا در پیش خداوند [[دروغ]] و نیرنگ هست؟؛ نفى جسمانیت از [[خدا]] و علم مطلق او؛ داستان فرزندان آدم و [[تورات]]؛ نسخ عهدین؛ آتش [[نمرود]] و [[حضرت ابراهیم علیه السلام|ابراهیم]](ع)؛ [[حضرت هارون علیه السلام|هارون]] و تورات.
+
==محتوای کتاب==
 +
مجموعه آثار [[علامه محمد جواد بلاغی|علامه محمدجواد بلاغى]] هفت جلد از این موسوعه را تشکیل مى‌دهد و علاوه بر این هفت جلد، یک جلد مقدمه و یک جلد هم فهارس در این موسوعه گنجانده شده است. مجلدات مختلف در مجموع مشتمل بر ۲۲ رساله هستند.
  
در جلد ششم کتاب، رسائل الکلامیة است در ۱۲ موضوع تدوین شده است؛ انوار الهدى در اثبات وجود خدا و رد مادى‌گراها است؛ البلاغ المبین در بیان [[عقاید|اعتقادات]] و مباحث اعتقادى؛ التوحید و التثلیث رساله‌اى است در پاسخ به رساله یکى از مسیحیان که از [[سوریه|سوریه]] براى ایشان فرستاده شده است؛ اَعاجیب الاکاذیب در ابطال دین [[مسیحیت]] و بیان دروغهاى آنها نگاشته است، و به فارسى با نام «شگفت‌آور دروغ» به وسیله عبدالله ایرانى ترجمه شده است که ظاهراً نام مستعار علامه بلاغى است؛ دعوى الهدى الى الورع فى الافعال و الفتوى در نقد فتواى علماى [[وهابیت|وهابى]] به انهدام قبرهاى [[ائمه اطهار|امامان]](ع) در [[بقیع|بقیع]]؛ الرد على الوهابیة در ابطال مذهب وهابیت؛ نصایح الهدى در نقد و رد فرقه گمراه و گمراه کننده [[بابیه|بابیه]] نگاشته است.
+
در مدخل کتاب طى سه باب به معرفى شخصیت [[علامه محمد جواد بلاغی|علامه بلاغى]] پرداخته است. در باب اول که شامل شش فصل مى‌شود به سیره شخصى و اجتماعى علامه بلاغى اشاره شده، در باب دوم نیز در شش فصل حیات علمى او اعم از تدریس، شاگردان، اساتید و موقعیت علمى و تألیفات وى مورد مطالعه قرار گرفته است. باب سوم از مدخل در ضمن شش فصل، وفات، آثار او بر [[حوزه علمیه|حوزه‌هاى علمیه]] و عالم اسلامى بیان شده است. دو قسم دیگر به آخر این جلد از کتاب اضافه شده که حیات سیاسى و انقلابى عصر علامه بلاغی را بررسى نموده است. قسم بعدى این بخش در معرفى کامل مصادر و مراجعى است که به معرفى پرداخته‌اند.
  
جلد هفتم شامل هفت رساله و جلد پایانى کتاب نیز سه رساله متفرقه به همراه فهارس کتاب را دربر دارد.
+
*جلد اول و دوم پیرامون «[[آلاء الرحمن فى تفسير القرآن (کتاب)|آلاء الرحمن فى تفسير القرآن]] علامه بلاغى است. «آلاء الرّحمن»، [[تفسیر قرآن|تفسیرى]] است ناتمام به زبان عربى شامل [[سوره حمد]]، [[سوره بقره]]، [[سوره آل عمران]] و قسمت کمى از [[سوره نساء]].
  
==وضعیت کتاب==
+
*جلد سوم و چهارم مربوط به کتاب «الهُدی الی دین المصطفی» است. این کتاب از بهترین کتابهایى است که در گفتگوى ادیان نگاشته شده است، و نیز از مهمترین آثار علامه بلاغى به شمار مى‌آید. ایشان این کتاب را در نقد و بررسى چند کتاب که نویسندگان آنها بدون حفظ ادب تحقیق و سخن، نسبت‌هاى ناروا به [[اسلام]] داده و اعتراضاتى به قرآن کریم کرده بودند. شمارى از موضوعات که در این کتاب به آنها پرداخته است، عبارتند از: سیره [[بنی اسرائیل|بنى‌اسرائیل]] و [[مسیحیت|نصارا]]؛ سیره بنى‌اسرائیل و [[شرک]] آنها؛ سیره اصحاب [[حضرت عیسی علیه السلام|مسیح]] و شاگردانش؛ آموزگاران [[مسیحیت]] و اختلاف آن‌ها؛ معتبر نبودن عهد قدیم و جدید؛ گواهى دادن بعضى از آنها به تحریف دیگرى؛ رسالت [[پیامبر]](ص) و هدف آن؛ [[عصمت]] پیامبر از دیدگاه عقل و نقل؛ اعتراضات بر عصمت و نقد آنها؛ نسبت [[گناه]] به [[پیامبران]] و جواب آنها؛ جایگاه پیامبران در میان ملت‌هایشان و دیدگاه [[قرآن]] به پاکى و عصمت آن‌ها. روش ایشان در این کتاب بر برهان که به بدیهیات عقلى مى‌رسد و مسلمات نزد خود آنها استوار است. در این بحث حتى از سخنانى که افراد خاصى از پیروان ادیان به آن معتقدند، استفاده نشده است، تا در هنگام بحث با آنها از جاده انصاف و حق دور نشود. این کتاب گواه روشن بر تبحر علامه بلاغى در حوزه مباحث ادیان، رموز و اصطلاحات آن است.
  
در پاورقى صفحات کتاب آدرس آیات و روایات ذکر شده است. در انتهاى جلد آخر کتاب نیز فهارس آیات، احادیث، آثار، اعلام، کتب وارد شده در متن، شعر، اماکن و بقاع، ادیان و فرق، جماعات و قبائل، حیوانات و مصادر تحقیق ذکر شده است.
+
*جلد پنجم به نام «رحلة المدرسیة و المدرسة السیارة فى نهج‌الهدى» است. این کتاب به صورت مناظره‌اى تحریر شده است، که در آن به صورت استدلالى با رد ادیان دیگر، حقانیت [[اسلام|دین اسلام]] با بیان روشن و منطق استوار اثبات گردیده است. این شیوه یکى از ابتکارات علامه بلاغى در این فن محسوب مى‌شود. این کتاب به فارسى به نام «مدرسه سیار» و نیز به اردو ترجمه شده است، که ترجمه فارسى آن به قلم خود مرحوم بلاغى است. شمارى از مباحث که در این کتاب مورد پژوهش نقادانه قرار گرفته است، عبارتند از: خطاب کردن با عنوان «أب» در بین مسیحیان با منع [[انجیل]] از آن؛ منع [[حضرت آدم علیه السلام|آدم]](ع) از درخت؛ آیا در پیش خداوند [[دروغ]] و نیرنگ هست؟؛ نفى جسمانیت از [[خدا]] و علم مطلق او؛ داستان فرزندان آدم و [[تورات]]؛ [[نسخ]] عهدین؛ آتش [[نمرود]] و [[حضرت ابراهیم علیه السلام|ابراهیم]](ع)؛ [[حضرت هارون علیه السلام|هارون]] و تورات.
  
==منبع==
+
*در جلد ششم کتاب، رسائل الکلامیة است در ۱۲ موضوع تدوین شده است؛ «انوار الهدى» در اثبات وجود خدا و رد مادى‌گراها است؛ «البلاغ المبین» در بیان اعتقادات و مباحث اعتقادى؛ «التوحید و التثلیث» رساله‌اى است در پاسخ به رساله یکى از مسیحیان که از [[سوریه|سوریه]] براى ایشان فرستاده شده است؛ «اَعاجیب الاکاذیب» در ابطال دین [[مسیحیت]] و بیان دروغهاى آنها نگاشته است، و به فارسى با نام «شگفت‌آور دروغ» به وسیله عبدالله ایرانى ترجمه شده است که ظاهراً نام مستعار علامه بلاغى است؛ «دعوى الهدى الى الورع فى الافعال و الفتوى» در نقد فتواى علماى [[وهابیت|وهابى]] به انهدام قبرهاى [[ائمه اطهار|امامان]](ع) در [[بقیع|بقیع]]؛ «الرد على الوهابیة» در ابطال مذهب وهابیت؛ «نصایح الهدى» در نقد و رد فرقه گمراه [[بابیه|بابیه]] نگاشته است.
ویکی نور
+
 
 +
*جلد هفتم شامل رسائل فقهیه که شامل سه بخش مى‌باشد: «العقود المفصلة»، «تعلیقة على بیع المکاسب» و «رسالة حرمة حلق اللحیة». عقود المفصلة شامل، عقد فى قاعدة على الید، عقد فى تنجیس المتنجس، عقد فى بعض مسائل العلم الاجمالى، عقد فى مسألة الصلاة فى اللباس المشکوک فیه، عقد فى الزام غیر الامامى باحکام نحلته.
 +
 
 +
*جلد هشتم شامل سه رساله متفرقه به نام «رسالة فى شأن [[تفسیر منسوب به امام حسن عسكرى (کتاب)|التفسیر المنسوب للامام الحسن العسکرى(ع)]]، مراسلاته و شعره» مى‌باشد. مراسلات، در بردارنده ۱۰ رساله است و [[شعر]] شامل ۱۴ شعر درباره [[ائمه اطهار]](ع) است.
 +
 
 +
==منابع==
 +
*"موسوعة العلامة البلاغی"، ویکی نور.
 +
[[رده:کتابهای شخصیت شناسی]]
 +
[[رده: مقاله های مرتبط به دانشنامه]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۵ مهٔ ۲۰۲۵، ساعت ۱۶:۴۸

۲۴۰px
نویسنده سید منذر حکیم
موضوع آثار علامه محمدجواد بلاغی
زبان عربی
تعداد جلد ۹
تحقیق محمد الحسّون

«موسوعة العلّامة البلاغى» اثر سید منذر حکیم و محمد الحسّون، مشتمل بر آثار علامه محمدجواد بلاغی (م، ۱۳۵۲ ق) در نُه جلد است، که مجموعه آثار علامه بلاغى هفت جلد از این موسوعه را تشکیل مى‌دهد. تسلط علامه بلاغى به زبان‌هاى مختلف از جمله عربی، فارسى، انگلیسى و عبرى به منظور مراجعه به کتب ادیان مختلف و فهم و نقد آنها، قابل توجه است.

علامه بلاغى

محمدجواد بلاغی نجفى (۱۲۸۲-۱۳۵۲ ق)، متکلم، مفسر، فقیه، اصولی، شاعر و ادیب نامدار شیعه در قرن ۱۴ هجری است. او از شاگردان علمای بزرگی چون آخوند خراسانی، آقا رضا همدانی، میرزا حسین نوری، میرزا محمدتقی شیرازی و شیخ محمدطه نجف بوده است.

شخصیت علامه بلاغى در زهد و تقوى و صفات انسانى کم‌نظیر بود. وی روحانی بیدار و آگاهی بود که در پی استقلال‌طلبی کشور عراق از یوغ استعمار انگلیس، در جرگه جهاد و دفاع از ثغور اسلامی حضور یافت و به صف مجاهدان پیوست.

آثار علامه بلاغی در زمینه های فقه، تفسیر، تاریخ، اصول فقه، عقاید و رد یهود و نصارا و مادیون و بابیت و بهائیت تدوین یافته است. برخی از تألیفات مهم ایشان عبارتند از: آلاء الرحمن فى تفسير القرآن، الهدی الی دین المصطفی، التوحید و التثلیت، اعاجیب الاکاذیب، انوار الهدی، البلاغ المبین، الرد على الوهابیة، نصایح الهدی.

محتوای کتاب

مجموعه آثار علامه محمدجواد بلاغى هفت جلد از این موسوعه را تشکیل مى‌دهد و علاوه بر این هفت جلد، یک جلد مقدمه و یک جلد هم فهارس در این موسوعه گنجانده شده است. مجلدات مختلف در مجموع مشتمل بر ۲۲ رساله هستند.

در مدخل کتاب طى سه باب به معرفى شخصیت علامه بلاغى پرداخته است. در باب اول که شامل شش فصل مى‌شود به سیره شخصى و اجتماعى علامه بلاغى اشاره شده، در باب دوم نیز در شش فصل حیات علمى او اعم از تدریس، شاگردان، اساتید و موقعیت علمى و تألیفات وى مورد مطالعه قرار گرفته است. باب سوم از مدخل در ضمن شش فصل، وفات، آثار او بر حوزه‌هاى علمیه و عالم اسلامى بیان شده است. دو قسم دیگر به آخر این جلد از کتاب اضافه شده که حیات سیاسى و انقلابى عصر علامه بلاغی را بررسى نموده است. قسم بعدى این بخش در معرفى کامل مصادر و مراجعى است که به معرفى پرداخته‌اند.

  • جلد سوم و چهارم مربوط به کتاب «الهُدی الی دین المصطفی» است. این کتاب از بهترین کتابهایى است که در گفتگوى ادیان نگاشته شده است، و نیز از مهمترین آثار علامه بلاغى به شمار مى‌آید. ایشان این کتاب را در نقد و بررسى چند کتاب که نویسندگان آنها بدون حفظ ادب تحقیق و سخن، نسبت‌هاى ناروا به اسلام داده و اعتراضاتى به قرآن کریم کرده بودند. شمارى از موضوعات که در این کتاب به آنها پرداخته است، عبارتند از: سیره بنى‌اسرائیل و نصارا؛ سیره بنى‌اسرائیل و شرک آنها؛ سیره اصحاب مسیح و شاگردانش؛ آموزگاران مسیحیت و اختلاف آن‌ها؛ معتبر نبودن عهد قدیم و جدید؛ گواهى دادن بعضى از آنها به تحریف دیگرى؛ رسالت پیامبر(ص) و هدف آن؛ عصمت پیامبر از دیدگاه عقل و نقل؛ اعتراضات بر عصمت و نقد آنها؛ نسبت گناه به پیامبران و جواب آنها؛ جایگاه پیامبران در میان ملت‌هایشان و دیدگاه قرآن به پاکى و عصمت آن‌ها. روش ایشان در این کتاب بر برهان که به بدیهیات عقلى مى‌رسد و مسلمات نزد خود آنها استوار است. در این بحث حتى از سخنانى که افراد خاصى از پیروان ادیان به آن معتقدند، استفاده نشده است، تا در هنگام بحث با آنها از جاده انصاف و حق دور نشود. این کتاب گواه روشن بر تبحر علامه بلاغى در حوزه مباحث ادیان، رموز و اصطلاحات آن است.
  • جلد پنجم به نام «رحلة المدرسیة و المدرسة السیارة فى نهج‌الهدى» است. این کتاب به صورت مناظره‌اى تحریر شده است، که در آن به صورت استدلالى با رد ادیان دیگر، حقانیت دین اسلام با بیان روشن و منطق استوار اثبات گردیده است. این شیوه یکى از ابتکارات علامه بلاغى در این فن محسوب مى‌شود. این کتاب به فارسى به نام «مدرسه سیار» و نیز به اردو ترجمه شده است، که ترجمه فارسى آن به قلم خود مرحوم بلاغى است. شمارى از مباحث که در این کتاب مورد پژوهش نقادانه قرار گرفته است، عبارتند از: خطاب کردن با عنوان «أب» در بین مسیحیان با منع انجیل از آن؛ منع آدم(ع) از درخت؛ آیا در پیش خداوند دروغ و نیرنگ هست؟؛ نفى جسمانیت از خدا و علم مطلق او؛ داستان فرزندان آدم و تورات؛ نسخ عهدین؛ آتش نمرود و ابراهیم(ع)؛ هارون و تورات.
  • در جلد ششم کتاب، رسائل الکلامیة است در ۱۲ موضوع تدوین شده است؛ «انوار الهدى» در اثبات وجود خدا و رد مادى‌گراها است؛ «البلاغ المبین» در بیان اعتقادات و مباحث اعتقادى؛ «التوحید و التثلیث» رساله‌اى است در پاسخ به رساله یکى از مسیحیان که از سوریه براى ایشان فرستاده شده است؛ «اَعاجیب الاکاذیب» در ابطال دین مسیحیت و بیان دروغهاى آنها نگاشته است، و به فارسى با نام «شگفت‌آور دروغ» به وسیله عبدالله ایرانى ترجمه شده است که ظاهراً نام مستعار علامه بلاغى است؛ «دعوى الهدى الى الورع فى الافعال و الفتوى» در نقد فتواى علماى وهابى به انهدام قبرهاى امامان(ع) در بقیع؛ «الرد على الوهابیة» در ابطال مذهب وهابیت؛ «نصایح الهدى» در نقد و رد فرقه گمراه بابیه نگاشته است.
  • جلد هفتم شامل رسائل فقهیه که شامل سه بخش مى‌باشد: «العقود المفصلة»، «تعلیقة على بیع المکاسب» و «رسالة حرمة حلق اللحیة». عقود المفصلة شامل، عقد فى قاعدة على الید، عقد فى تنجیس المتنجس، عقد فى بعض مسائل العلم الاجمالى، عقد فى مسألة الصلاة فى اللباس المشکوک فیه، عقد فى الزام غیر الامامى باحکام نحلته.

منابع

  • "موسوعة العلامة البلاغی"، ویکی نور.
مسابقه از خطبه ۱۱۱ نهج البلاغه