شناسه ناقص است
مقاله مورد سنجش قرار گرفته است

حسن‌علی مروارید: تفاوت بین نسخه‌ها

از دانشنامه‌ی اسلامی
پرش به ناوبری پرش به جستجو
(ویژگی‌های اخلاقی)
 
(۹ نسخه‌ٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشده)
سطر ۱: سطر ۱:
 +
'''آیت الله میرزا حسنعلی مروارید''' (۱۲۹۰-۱۳۸۳ ش)، از فقها و عرفای معاصر [[شیعه]] و از شاگردان [[شیخ حسنعلی نخودکی اصفهانی|شیخ حسنعلی اصفهانی]] و [[میرزا مهدی اصفهانی]] بود. وی از جمله روحانیون مبارز و حامی انقلاب اسلامی در [[ایران]] بود و دو مدرسه علمیه بعثت و سعادت را پیش از پیروزی انقلاب تأسیس نمود. کتاب «تنبیهات حول المبدأ و المعاد»، خلاصه‌ای از درسهای معارف اوست که در دوره‌های متعدد به تدریس آنها پرداخته بود.
 +
 
{{خوب}}
 
{{خوب}}
 
{{شناسنامه عالم
 
{{شناسنامه عالم
|نام کامل = حسن‌علی مروارید
+
|نام کامل = میرزا حسن‌علی مروارید
|تصویر=[[پرونده:حسنعلی مروارید.jpg|250px|center]]
+
|تصویر=[[پرونده:حسنعلی مروارید.jpg|۲۵۰px|center]]
|زادروز =  1290 شمسی
+
|زادروز =  ۱۲۹۰ شمسی
|زادگاه =  مشهد الرضا
+
|زادگاه =  [[مشهد]]
|وفات =   ۱۴ مهر ۱۳۸۳ شمسی
+
|وفات = ۱۳۸۳ شمسی
|مدفن =  رواق دارالسعاده حرم حضرت امام رضا علیه‌السلام
+
|مدفن =  مشهد، [[حرم امام رضا علیه السلام|حرم امام رضا علیه‌السلام]]
|اساتید =  حسن‌علی اصفهانی (نخودكی)، هاشم قزوینی و مهدی اصفهانی
+
|اساتید =  [[شیخ حسنعلی نخودکی اصفهانی|شیخ حسنعلی اصفهانی]]، [[میرزا مهدی اصفهانی]]، [[آیت الله بروجردی|سید حسین بروجردی]]، [[شیخ هاشم قزوینی]]،...
|شاگردان =  
+
|شاگردان = سید محمود مجتهدی سیستانی، میرزا علیرضا غروی، سید محمد موسوی نژاد، میرزا عبدالجواد غرویان، شیخ مسلم حائری،...
|آثار =  
+
|آثار = تنبیهات حول المبدأ و المعاد،...
 
}}
 
}}
آیت الله میرزا حسنعلی مروارید (1290-1383 ش) از فقها و عرفای معاصر شیعه بود.
 
 
آیت الله مروارید در کنار تعلیم و تدریس، در سال 1350 هجری شمسی مدرسه علمیه بعثت و در سال 1355هجری شمسی مدرسه علمیه سعادت را تاسیس کرد که بسیاری از اساتید برجسته حوزه علمیه در این مدارس درس خوانده اند.
 
  
 
==ولادت و خاندان==
 
==ولادت و خاندان==
  
میرزا حسنعلی مروارید در روز هشتم [[شوال]] 1329 ق. در [[مشهد]] مقدس پا به عرصه حیات نهاد. پدرش، حجت الاسلام شیخ محمدرضا مروارید (1299ـ1338 ق) از عالمان وارسته مشهد بود و با عالم ربانی، [[شیخ حسنعلی نخودکی اصفهانی|شیخ حسنعلی اصفهانی نخودكی]]، رابطه دوستی و عقد اخوت داشت.<ref> روزنامه قدس, 19/7/1383.</ref>
+
میرزا حسنعلی مروارید در روز هشتم [[شوال]] ۱۳۲۹ ق. (۱۲۹۰ ش) در [[مشهد]] مقدس پا به عرصه حیات نهاد. پدرش، حجت الاسلام شیخ محمدرضا مروارید (۱۲۹۹ـ۱۳۳۸ ق) از عالمان وارسته مشهد بود و با عالم ربانی، [[شیخ حسنعلی نخودکی اصفهانی|شیخ حسنعلی اصفهانی نخودکی]]، رابطه دوستی و عقد اخوت داشت.<ref> روزنامه قدس، ۱۹/۷/۱۳۸۳.</ref>
  
شهرت «مروارید» در این خاندان، به دلیل انتساب آنان به یكی از مشهورترین رجال ادب و هنر عصر تیموری، یعنی خواجه شهاب‌الدین عبدالله مروارید كرمانی (865 ـ955 ق) می‌باشد. عموی آیت الله مروارید، حاج شیخ اكبر مروارید نیز از عالمان و شاگردان محقق بزرگ، [[آخوند خراسانی]] بوده است. جد مادری وی، عالم ربانی و صاحب كرامات [[شیخ حسنعلی تهرانی]] (م 1329 ق) از شاگردان برجسته [[میرزا محمدحسن شیرازی|میرزای شیرازی]] و از عالمان نامدار قرن چهاردهم هجری در [[مشهد]] مقدس بوده است. نام حسنعلی به یاد آن اسوه [[تقوا]] و نیز به احترام حاج شیخ حسنعلی اصفهانی نخودكی بر آیت الله مروارید نهاده شده است.
+
شهرت «مروارید» در این خاندان، به دلیل انتساب آنان به یکی از مشهورترین رجال ادب و هنر عصر تیموری، یعنی خواجه شهاب‌الدین عبدالله مروارید کرمانی (۸۶۵ ـ۹۵۵ ق) می‌باشد. عموی آیت الله مروارید، حاج شیخ اکبر مروارید نیز از عالمان و شاگردان محقق بزرگ، [[آخوند خراسانی]] بوده است. جد مادری وی، عالم ربانی و صاحب کرامات [[شیخ حسنعلی تهرانی]] (م، ۱۳۲۹ ق) از شاگردان برجسته [[میرزا محمدحسن شیرازی|میرزای شیرازی]] و از عالمان نامدار قرن چهاردهم هجری در [[مشهد]] مقدس بوده است. نام حسنعلی به یاد آن اسوه [[تقوا]] و نیز به احترام حاج شیخ حسنعلی اصفهانی نخودکی بر آیت الله مروارید نهاده شده است.
  
آیت الله میرزا حسنعلی مروارید در سال 1337 ق و در اوان 9 سالگی، پدر بزرگوارش را از دست داد و مطابق وصیت پدر، تحت نظارت دوست معتمد او، شیخ حسنعلی اصفهانی (نخودكی) قرار گرفت. حاج شیخ حسنعلی نخودكی، پس از فوت دوست دیرین خویش، فرزند مستعد وی را با احترام و تكریم، میرزا حسنعلی خطاب می كرد؛ گویی در پیشانی بلند، چشمان نافذ و چهره مصمم او، آینده‌ای سرشار از [[علم]]، [[استقامت]]، [[تقوا]] و خدمت را خوانده بود.<ref> روزنامه جمهوری اسلامی، چهارشنبه، 22/7/1383 ش؛ افق حوزه، 27/7/1383.</ref>
+
آیت الله میرزا حسنعلی مروارید در سال ۱۳۳۷ ق و در اوان ۹ سالگی، پدر بزرگوارش را از دست داد و مطابق وصیت پدر، تحت نظارت دوست معتمد او، شیخ حسنعلی اصفهانی (نخودکی) قرار گرفت. حاج شیخ حسنعلی نخودکی، پس از فوت دوست دیرین خویش، فرزند مستعد وی را با احترام و تکریم، میرزا حسنعلی خطاب می کرد؛ گویی در پیشانی بلند، چشمان نافذ و چهره مصمم او، آینده‌ای سرشار از [[علم]]، [[استقامت]]، [[تقوا]] و خدمت را خوانده بود.<ref> روزنامه جمهوری اسلامی، چهارشنبه، ۲۲/۷/۱۳۸۳ ش؛ افق حوزه، ۲۷/۷/۱۳۸۳.</ref>
  
 
==تحصیل و استادان==
 
==تحصیل و استادان==
  
آیت الله مروارید پس از یادگیری قرائت [[جزء (قرآن)|جزء]] سی‌ام [[قرآن]] و كلیات [[سعدی]] نزد استاد مكتب، در 13 سالگی به دلیل علاقه وافر به [[علوم اسلامی]] وارد [[حوزه علميه|حوزه علمیه]] مشهد شد. وی در مسیر دانش اندوزی، ادبیات را نزد استادان مطرح آن زمان و [[منطق]] را نزد شیخ قربانعلی شریعتی، برادر بزرگ استاد [[محمدتقی شریعتی]] آموخت. وی از استادان ذیل بیشترین بهره را برد:
+
آیت الله مروارید پس از یادگیری قرائت [[جزء (قرآن)|جزء]] سی‌ام [[قرآن]] و کلیات [[سعدی]] نزد استاد مکتب، در ۱۳ سالگی به دلیل علاقه وافر به [[علوم اسلامی]] وارد [[حوزه علمیه|حوزه علمیه]] مشهد شد. وی در مسیر دانش اندوزی، ادبیات را نزد استادان مطرح آن زمان و [[منطق]] را نزد شیخ قربانعلی شریعتی، برادر بزرگ استاد [[محمدتقی شریعتی]] آموخت. وی از استادان ذیل بیشترین بهره را برد:
  
*[[شیخ حسنعلی نخودکی اصفهانی|شیخ حسنعلی نخودكی اصفهانی]]
+
*[[شیخ حسنعلی نخودکی اصفهانی|شیخ حسنعلی نخودکی اصفهانی]]
 
*آیت الله [[شیخ هاشم قزوینی]]
 
*آیت الله [[شیخ هاشم قزوینی]]
*آیت الله [[میرزا مهدی اصفهانی]]: شیخ مروارید یكی از شاگردانی بود كه با كمی سن، در كنار انبوه شاگردان و بزرگانی همچون استاد خود، آیت الله شیخ هاشم قزوینی، پای درس میرزا می نشست و از همین ایام رابطه علمی و دوستی وی با آیت الله [[میرزا جواد آقا تهرانی]] آغاز شد و از آن پس سالیان متمادی با وی همدرس و هم بحث و تا آخر عمر با او همراه و همگام بود.  
+
*آیت الله [[میرزا مهدی اصفهانی]]: شیخ مروارید یکی از شاگردانی بود که با کمی سن، در کنار انبوه شاگردان و بزرگانی همچون استاد خود، آیت الله شیخ هاشم قزوینی، پای درس میرزا می نشست و از همین ایام رابطه وی با آیت الله [[میرزا جواد آقا تهرانی]] آغاز شد و از آن پس سالیان متمادی با وی همدرس و هم بحث و تا آخر عمر با او همراه و همگام بود.
 
+
*آیت الله [[آیت الله بروجردی|سید حسین بروجردی]]: آیت الله مروارید پس از وفات میرزا مهدی اصفهانی، برای ادامه تحصیل و کسب فیض از محضر آیت الله بروجردی به [[قم]] رفت. موضوع درس این استاد در آن وقت، «حجیت اخبار» بود. روزی اشکالی نسبت به موضوعی در درس برایش پیش آمد؛ آن را نوشت و توسط شخصی برای آیت الله بروجردی فرستاد. آیت الله بروجردی اشکال را پسندید و هنگام تدریس جواب آن را ارائه کرد.
آیت الله مروارید پس از وفات میرزا مهدی اصفهانی، برای ادامه تحصیل و كسب فیض از محضر [[آیت الله بروجردی]] به [[قم]] رفت. موضوع درس این استاد در آن وقت، «حجیت اخبار» بود. روزی اشكالی نسبت به موضوعی در درس برایش پیش آمد؛ آن را نوشت و توسط شخصی برای آیت الله بروجردی فرستاد. آیت الله بروجردی اشكال را پسندید و هنگام تدریس جواب آن را ارائه كرد.  
 
  
آیت الله مروارید یك ماه در قم اقامت كرد؛ ولی بر اثر بدی آب و هوا و تنگی نفس كه او را می‌آزرد، مجبور به بازگشت به [[مشهد]] مقدس شد.  
+
آیت الله مروارید یک ماه در قم اقامت کرد؛ ولی بر اثر بدی آب و هوا و تنگی نفس که او را می‌آزرد، مجبور به بازگشت به [[مشهد]] مقدس شد.  
  
 
==تدریس و شاگردان==
 
==تدریس و شاگردان==
  
آیت الله مروارید پس از بازگشت به [[مشهد]] مقدس، در [[حوزه علمیه]] به تدریس خارج [[فقه]] و [[معارف دینی]] پرداخت و قریب چهل سال، بسیاری از دانشوران علوم و معارف اسلامی را از درس ها و بیانات علمی خود بهره‌مند ساخت. وی ضمن تدریس خارج فقه، هفته‌ای یك روز به شرح [[احادیث]] اخلاقی می‌پرداخت. اینك بسیاری از شاگردان وی، عالمانی برجسته و وارسته اند و مشغول تدریس درس های خارج فقه و اصول و اداره مؤسسات بزرگ پژوهشی [[علوم اسلامی]] هستند. برخی از شاگردان وی عبارتند از:
+
آیت الله مروارید پس از بازگشت به [[مشهد]] مقدس، در [[حوزه علمیه]] به تدریس خارج [[فقه]] و معارف دینی پرداخت و قریب چهل سال، بسیاری از دانشوران علوم و معارف اسلامی را از درس ها و بیانات علمی خود بهره‌مند ساخت. وی ضمن تدریس خارج فقه، هفته‌ای یک روز به شرح [[احادیث]] اخلاقی می‌پرداخت. اینک بسیاری از شاگردان وی، عالمانی برجسته و وارسته اند و مشغول تدریس درس های خارج فقه و اصول و اداره مؤسسات بزرگ پژوهشی [[علوم اسلامی]] هستند. برخی از شاگردان وی عبارتند از:
  
* سید محمود مجتهدی سیستانی،  
+
*سید محمود مجتهدی سیستانی،
* میرزا علیرضا غروی،  
+
*میرزا علیرضا غروی،
* سید محمد موسوی نژاد،  
+
*سید محمد موسوی نژاد،
* میرزا عبدالجواد غرویان،  
+
*میرزا عبدالجواد غرویان،
* شیخ حبیب الله مهمان نواز،  
+
*شیخ حبیب الله مهمان نواز،
* شیخ مسلم حائری،  
+
*شیخ مسلم حائری،
* شیخ علی اکبر علیزاده یزدی،  
+
*شیخ علی اکبر علیزاده یزدی،
* شیخ محمود اکبرزاده،  
+
*شیخ محمود اکبرزاده،
* سید احمد صدر ایازی،  
+
*سید احمد صدر ایازی،
* شیخ علی اکبر الهی خراسانی.
+
*شیخ علی اکبر الهی خراسانی.
  
آیت الله مروارید، در طول حیات پربرکت خویش، در کنار تدریس و تعلیم به تأسیس و حمایت مدارس علمیه پرداخت. مدرسه هاى علمیه بعثت و سعادت در مشهد، نمونه هایى از این مدارس است که طلاّب و روحانیون زیادى در آنها به فراگیرى علوم اسلامی مشغولند.
+
آیت الله مروارید در طول حیات پربرکت خویش، در کنار تدریس و تعلیم، به تأسیس و حمایت مدارس علمیه پرداخت. مدرسه هاى علمیه بعثت و سعادت در مشهد، نمونه هایى از این مدارس است که طلاّب و روحانیون زیادى در آنها به فراگیرى علوم اسلامی مشغولند.
  
==آثار مكتوب==
+
==آثار مکتوب==
 +
[[پرونده:Tanbihat.jpg|thumb|left|تنبیهات حول المبدأ والمعاد - یکی از آثار آیت الله مروارید]]
  
آیت الله مروارید تسلطی كم نظیر بر معارف [[اهل بیت]] علیهم السلام و تبحری چشمگیر در تفسیر روایات و [[فقه الحدیث]] داشت. بیشترین شهرت علمی وی در تبیین و توضیح معارف [[علم کلام|كلامی]]، اعتقادی و ضوابط دین شناسی در مكتب اهل بیت علیهم السلام به سبك استاد خویش است. كتاب «تنبیهات حول المبدا والمعاد»، خلاصه‌ای از درس های معارف اوست كه در دوره‌های متعدد به تدریس آن ها پرداخته بود و بنا به خواهش تنی چند از شاگردان، آن را به صورت كتابی مستقل به رشته تحریر درآورد. این كتاب با چاپ و ترجمه‌های متعدد، مورد استقبال دانش پژوهان و اندیشمندان قرار گرفته است.
+
آیت الله مروارید تسلطی کم نظیر بر معارف [[اهل بیت]] علیهم السلام و تبحری چشمگیر در تفسیر روایات و [[فقه الحدیث]] داشت. بیشترین شهرت علمی وی در تبیین و توضیح معارف [[علم کلام|کلامی]]، اعتقادی و ضوابط دین شناسی در مکتب اهل بیت علیهم السلام به سبک استاد خویش است. کتاب «تنبیهات حول المبدأ والمعاد»، خلاصه‌ای از درس های معارف اوست که در دوره‌های متعدد به تدریس آنها پرداخته بود و بنا به خواهش تنی چند از شاگردان، آن را به صورت کتابی مستقل به رشته تحریر درآورد. این کتاب با چاپ و ترجمه‌های متعدد، مورد استقبال دانش پژوهان و اندیشمندان قرار گرفته است.
  
 
==فعالیتهای اجتماعی و سیاسی==
 
==فعالیتهای اجتماعی و سیاسی==
  
انقلاب اسلامی [[ایران]] از معدود حوادث سیاسی بزرگ جهان است كه با هدایت و حمایت مستقیم روحانیون و عالمان دینی به وقوع پیوست. در این انقلاب، عالمان [[مشهد]]، مانند آیت الله مروارید، همگام با دیگر عالمان كشور، در سال های آغازین و نیز ایام پیروزی انقلاب، به ایفای نقش پرداختند.  
+
انقلاب اسلامی [[ایران]] با هدایت و حمایت مستقیم روحانیون و عالمان دینی به وقوع پیوست. در این انقلاب، عالمان [[مشهد]]، مانند آیت الله مروارید، همگام با دیگر عالمان کشور، در سال های آغازین و نیز ایام پیروزی انقلاب، به ایفای نقش پرداختند.  
  
در مهر ماه 1341 ش. پس از تصویب لایحه انجمن های ایالتی و ولایتی، عالمان طراز اول [[قم]]، شبانه جلسه‌ای را در منزل آیت الله حائری تشكیل داده، به بحث پیرامون آن نشستند. عالمان مشهد نیز پس از اطلاع از حركت مراجع و شخصیت های روحانی قم به منظور دستیابی به یك روش مشخص در برخورد با دولت، مجمعی مركب از عالمانی همچون: [[سید محمدهادی میلانی|آیت الله میلانی]]، آیت الله [[شیخ مجتبی قزوینی]] و آیت الله مروارید تشكیل دادند. این جلسه تا اواخر سال 1343 ش. به تناوب و به صورت مخفیانه هر دفعه در منزل یكی از اعضای آن برگزار می شد و در آن، دیدگاه‌ها بیان می شد و شب های شنبه یكی از آنان در مجلس درس خود، نظر انجمن عالمان و مواضع مشترك آنان را مطرح می كرد.  
+
در مهر ماه ۱۳۴۱ ش. پس از تصویب لایحه انجمن های ایالتی و ولایتی، عالمان طراز اول [[قم]]، شبانه جلسه‌ای را در منزل آیت الله حائری تشکیل داده، به بحث پیرامون آن نشستند. عالمان مشهد نیز پس از اطلاع از حرکت مراجع و شخصیت های روحانی قم به منظور دستیابی به یک روش مشخص در برخورد با دولت، مجمعی مرکب از عالمانی همچون: [[سید محمدهادی میلانی|آیت الله میلانی]]، آیت الله [[شیخ مجتبی قزوینی]] و آیت الله مروارید تشکیل دادند. این جلسه تا اواخر سال ۱۳۴۳ ش. به تناوب و به صورت مخفیانه هر دفعه در منزل یکی از اعضای آن برگزار می شد و در آن، دیدگاه‌ها بیان می شد و شب های شنبه یکی از آنان در مجلس درس خود، نظر انجمن عالمان و مواضع مشترک آنان را مطرح می کرد.  
  
در پی حادثه خونبار [[مدرسه فیضیه]] در دوم فروردین 1342 ش. در دوازدهم همان ماه، آیت الله حاج شیخ مجتبی قزوینی، حاج شیخ حسنعلی مروارید و میرزا جواد آقای تهرانی با ارسال تلگرافی به آیت الله العظمی گلپایگانی، مراتب تاثر خود را از این فاجعه اعلام نمودند. همچنین پس از بازداشت [[امام خمینی]]، آیت الله قمی و آیت الله محلاتی در [[قم]]، [[مشهد]] و [[شیراز]] آیت الله مرعشی نجفی به منظور زیارت حرم حضرت [[امام رضا]] علیه السلام و دیدار با عالمان مشهد در روز چهارشنبه 27/6/1342 ش. به مشهد سفر كرد و بلافاصله پس از ورود وی، اطلاعیه‌ای از سوی برخی از عالمان مشهد مانند، آیت الله حاج شیخ حسنعلی مروارید، منتشر گردید.
+
در پی حادثه خونبار [[مدرسه فیضیه]] در دوم فروردین ۱۳۴۲ ش. در دوازدهم همان ماه، آیت الله حاج شیخ مجتبی قزوینی، حاج شیخ حسنعلی مروارید و میرزا جواد آقای تهرانی با ارسال تلگرافی به [[سید محمدرضا موسوی گلپایگانی|آیت الله گلپایگانی]]، مراتب تأثر خود را از این فاجعه اعلام نمودند.
  
پس از آزادی [[امام خمینی]] رحمه الله علیه و مراجعت وی به [[قم]] در 18/1/1343 ش. عالمان و شخصیت های برجسته دینی و سیاسی و توده‌های مردم به دیدار وی رفتند. از مشهد نیز هیئتی از عالمان كه آیت الله حاج شیخ مجتبی قزوینی و آیت الله حاج شیخ حسنعلی مروارید هم در میان آن ها بودند، به قم عزیمت كردند و شب 27 فروردین به حضور وی رسیدند. پس از تبعید امام خمینی به [[تركیه]]، در سیزدهم آبان 1343 ش. جمعی از عالمان طراز اول [[مشهد]]، مانند آیت الله میرزا حسنعلی مروارید، در منزل آیت الله میلانی اجتماع كردند و به مذاكره و تبادل نظر و تصمیم‌گیری برای آینده پرداختند. وی همچنین در دوره‌های مختلف انتخابات مجلس و ریاست جمهوری با صدور اطلاعیه، حمایت خود را از كاندیداهای ارزشی و اصول گرا اعلام كرد.
+
پس از آزادی [[امام خمینی]] و مراجعت وی به [[قم]] در ۱۳۴۳ ش. عالمان و شخصیت های برجسته دینی و سیاسی و توده‌های مردم به دیدار وی رفتند. از مشهد نیز هیئتی از عالمان که آیت الله شیخ مجتبی قزوینی و آیت الله شیخ حسنعلی مروارید هم در میان آن ها بودند، به قم عزیمت کردند و شب ۲۷ فروردین به حضور وی رسیدند. پس از تبعید امام خمینی به [[ترکیه]]، در سیزدهم آبان ۱۳۴۳ ش. جمعی از عالمان طراز اول [[مشهد]]، مانند آیت الله میرزا حسنعلی مروارید، در منزل آیت الله میلانی اجتماع کردند و به مذاکره و تبادل نظر و تصمیم‌گیری برای آینده پرداختند. وی همچنین در دوره‌های مختلف انتخابات مجلس و ریاست جمهوری با صدور اطلاعیه، حمایت خود را از کاندیداهای ارزشی و اصول گرا اعلام کرد.
  
پس از رحلت بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران، بسیاری از بزرگان همچون آیت ‌اللّه‌ مروارید نگران سامان امور كشور و اداره نظام بودند؛ اما او پس از شنیدن خبر انتخاب [[سید علی حسینی خامنه ای|حضرت آیت الله خامنه‌ای]] به رهبری، ابراز خوشوقتی نموده و معتقد بود كه فردی خوش فكر، مانند آیت الله خامنه‌ای مایه اطمینان است و می فرمود: «من ایشان را از نوجوانی می شناسم. پدر ایشان با ما رفت و آمد داشت. خود ایشان هم طلبه‌ای مستعد و فاضل بود. من در ایام ریاست جمهوری ایشان نیز به ایشان علاقه‌مند بودم.»<ref> روزنامه جمهوری اسلامی، 22/7/1383 ش.</ref>
+
پس از رحلت بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران، بسیاری از بزرگان همچون آیت ‌اللّه‌ مروارید نگران سامان امور کشور و اداره نظام بودند؛ اما او پس از شنیدن خبر انتخاب [[سید علی حسینی خامنه ای|حضرت آیت الله خامنه‌ای]] به رهبری، ابراز خوشوقتی نموده و معتقد بود که فردی خوش فکر، مانند آیت الله خامنه‌ای مایه اطمینان است و می فرمود: «من ایشان را از نوجوانی می شناسم. پدر ایشان با ما رفت و آمد داشت. خود ایشان هم طلبه‌ای مستعد و فاضل بود. من در ایام ریاست جمهوری ایشان نیز به ایشان علاقه‌مند بودم.»<ref> روزنامه جمهوری اسلامی، ۲۲/۷/۱۳۸۳ ش.</ref>
  
 
==ویژگی‌های اخلاقی==
 
==ویژگی‌های اخلاقی==
سطر ۷۲: سطر ۷۱:
 
‌حضرت آیت ‌اللّه‌ مروارید در ابعاد اخلاقی و کسب مکارم انسانی مراحلی را طی کرده و از مصادیق بارز [[زهد]] و پارسایی و مجسمه [[تواضع]] و فروتنی و سعه صدر بودند. ایشان از دوستان صمیمی استاد و مربی [[اخلاق]]، آیت ‌اللّه [[میرزا جواد آقا تهرانی]] محسوب می‌شدند و قریب پنجاه سال با ایشان هم‌درس، همراه و همگام بودند.
 
‌حضرت آیت ‌اللّه‌ مروارید در ابعاد اخلاقی و کسب مکارم انسانی مراحلی را طی کرده و از مصادیق بارز [[زهد]] و پارسایی و مجسمه [[تواضع]] و فروتنی و سعه صدر بودند. ایشان از دوستان صمیمی استاد و مربی [[اخلاق]]، آیت ‌اللّه [[میرزا جواد آقا تهرانی]] محسوب می‌شدند و قریب پنجاه سال با ایشان هم‌درس، همراه و همگام بودند.
  
آیت ‌اللّه مروارید به دنیا بی‌اعتنا بودند و زندگی ساده‌ای داشتند و تمام دیدارهای مردمی و رفت و آمد شخصیت‌های علمی و مسئولان بلندپایه کشوری را در منزلی قدیمی و محقر و در اتاقی ساده انجام می‌دادند.
+
آیت ‌اللّه مروارید به دنیا بی‌اعتنا بودند و زندگی ساده‌ای داشتند و تمام دیدارهای مردمی و رفت و آمد شخصیت‌های علمی و مسئولان بلندپایه کشوری را در منزلی قدیمی و محقر و در اتاقی ساده انجام می‌دادند. او در تمام عمر، کسی را به خویش دعوت نکرد و با آن که برخی از شاگردان او سال هاست که مجتهدند، اعلام [[مرجعیت]] نکرد و رساله و حاشیه ننوشت. نه تنها در هیچ منظر اجتماعی خود را عرضه نداشت، بلکه از آن گریزان بود.
 
 
او در تمام عمر، كسی را به خویش دعوت نكرد و با آن كه برخی از شاگردان او سال هاست كه مجتهدند، اعلام [[مرجعیت]] نكرد و رساله و حاشیه ننوشت. نه تنها در هیچ منظر اجتماعی خود را عرضه نداشت، بلكه از آن گریزان بود.
 
  
وی حتی از نگاه دوربین های عكاسی و فیلمبرداری نیز می گریخت و صورت خود را می پوشاند و تنها یكی دو مصاحبه خانوادگی به اصرار برخی منسوبین و با قول عدم پخش انجام داد. همین روحیه باعث گردید كه فرزندان وی نیز پا به وادی ترویج وی نگذارند. به این ترتیب، از این عالم عارف، تصاویر كمی در دست ماند؛ البته این اواخر با از دست رفتن بینایی ایشان، كار برای رسانه‌ها و علاقمندان هموار گشت و دیگر می شد به آسانی و بدون اطلاع یا ممانعت او، حضور پربركتش را ثبت كرد.
+
او به دنیا بی اعتنا بود و بی آن که حتی از زهد و سادگی بگوید، در متن زندگی خود به معنای واقعی زاهدانه زیست. همه دیدارهای مردمی و آمد و رفت شخصیت های علمی و مسئولان بلندپایه، در اتاق های ساده منزلی محقر و قدیمی صورت می گرفت. وی فردی [[متواضع]] بود؛ بدون آن که خود را متواضع جلوه دهد. در برابر پرسش ‌هایی که پاسخ آن کمتر از یقین بود، به راحتی کلمه «نمی‌دانم» را بر زبان می‌آورد و اگر پرسش کننده اصرار می‌کرد، با تاکید بر شاید و محتمل است و با کمال احتیاط، نظر خویش را طرح می کرد و حتی به دفاع از یقینیات خود نمی‌پرداخت و وارد بحث و جدل نمی‌گشت.
  
او به دنیا بی اعتنا بود و بی آن كه حتی از زهد و سادگی بگوید، در متن زندگی خود به معنای واقعی زاهدانه زیست. همه دیدارهای مردمی و آمد و رفت شخصیت های علمی و مسئولان بلندپایه، در اتاق های ساده منزلی محقر و قدیمی صورت می گرفت. وی فردی [[متواضع]] بود؛ بدون آن كه خود را متواضع جلوه دهد. در برابر پرسش ‌هایی كه پاسخ آن كمتر از یقین بود، به راحتی كلمه «نمی‌دانم» را بر زبان می‌آورد و اگر پرسش كننده اصرار می‌كرد، با تاكید بر شاید و محتمل است و با كمال احتیاط، نظر خویش را طرح می كرد و حتی به دفاع از یقینیات خود نمی‌پرداخت و وارد بحث و جدل نمی‌گشت.
+
او با مهربانی با کودکان سخن می گفت و با همه عظمت علمی و وقار شخصیتی، گاهی برای آن که نوه خردسالش در منزل تنها و بی همبازی نماند، با او بازی می کرد. به شدت از عیب جویی برکنار بود.  
  
او با مهربانی با كودكان سخن می گفت و با همه عظمت علمی و وقار شخصیتی، گاهی برای آن كه نوه خردسالش در منزل تنها و بی همبازی نماند، با او بازی می كرد. به شدت از عیب جویی بركنار بود.  
+
آیت الله مروارید [[نماز]] را محور سلوک، و [[دعا]] و [[ذکر (اصطلاح اخلاق و عرفان)|ذکر]] را عمده‌ترین طریق تعالی می دانست. بر [[نماز اول وقت]]، بسیار حساس و به [[نماز جماعت|جماعت]] مقید بود و این مسائل، از خطوط مهم در تربیت فرزندان و نوادگان وی بشمار می رفت. در سلوک معنوی به ریاضت های خاص اساساً معتقد نبود و به شدت از آنها پرهیز کرد و دیگران را نیز از این روش ها نهی می کرد. او آیینه‌ای از سلوک جاری در زندگی و مراقبت و محاسبه، به جای ریاضت کشی بود. اساساً روش وی در سیر الی الله، توجه به عظمت خدای متعال و تفکر در نعمت‌های او، با محوریت نماز، دعا و ذکر بود. به [[نافله های شبانه روز|نوافل]] تاکید بسیار می ورزید.
  
آیت الله مروارید [[نماز]] را محور سلوك، و [[دعا]] و [[ذکر (اصطلاح اخلاق و عرفان)|ذكر]] را عمده‌ترین طریق تعالی می دانست. بر [[نماز اول وقت]]، بسیار حساس و به [[نماز جماعت|جماعت]] مقید بود و این مسائل، از خطوط مهم در تربیت فرزندان و نوادگان وی بشمار می رفت. در سلوك معنوی به ریاضت های خاص اساساً معتقد نبود و به شدت از آنها پرهیز كرد و دیگران را نیز از این روش ها نهی می كرد. او آیینه‌ای از سلوك جاری در زندگی و مراقبت و محاسبه، به جای ریاضت كشی بود. اساساً روش وی در سیر الی الله، توجه به عظمت خدای متعال و تفكر در نعمت‌های او، با محوریت نماز، دعا و ذكر بود. به [[نافله های شبانه روز|نوافل]] تاكید بسیار می ورزید.
+
رابطه خاص این عالم عامل، با [[امام رضا]] علیه السلام‌ خود حدیث مفصلی است. او با علاقه و سعی وافر، هر صبحگاهان به حرم ولی نعمت خود مشرف می شد و پس از [[زیارت]]، در پایین پای ضریح مطهر، به نجوا و گریه می‌نشست و تا آخر عمر پربرکتش، با وجود کهولت سن و ضعف بنیه، این عادت را ترک نکرد.
 
 
رابطه خاص این عالم عامل، با [[امام رضا]] علیه السلام‌ خود حدیث مفصلی است. او با علاقه و سعی وافر، هر صبحگاهان به حرم ولی نعمت خود مشرف می شد و پس از [[زیارت]]، در پایین پای ضریح مطهر، به نجوا و گریه می‌نشست و تا آخر عمر پربركتش، با وجود كهولت سن و ضعف بنیه، این عادت را ترك نكرد.
 
  
 
==وفات==
 
==وفات==
  
مرحوم آیت الله حسنعلی مروارید، سرانجام در 96 سالگی و در 19 [[شعبان]] المعظم 1425 ق. (1383 ش) پس از قرائت [[زیارت عاشورا]] كه همیشه بر آن مداومت می ورزید، از این دیار فانی رخت بربست و به لقای حق شتافت و پیكر پاكش در [[حرم امام رضا علیه السلام|حرم مطهر رضوی]] به خاك سپرده شد.
+
مرحوم آیت الله حسنعلی مروارید، سرانجام در ۹۶ سالگی و در ۱۹ [[شعبان]] المعظم ۱۴۲۵ ق. (۱۳۸۳ ش) پس از قرائت [[زیارت عاشورا]] که همیشه بر آن مداومت می ورزید، از این دیار فانی رخت بربست و به لقای حق شتافت و پیکر پاکش در [[حرم امام رضا علیه السلام|حرم مطهر رضوی]] به خاک سپرده شد.
  
مقام معظم رهبری در پیام تسلیت ایشان فرمودند: «این عالم جلیل القدر، عمر پربركت خود را یكسره با پرهیزگاری و صلح و سداد گذرانید و در طول سالیان متمادی، با رفتار و منش علمی و عملی خویش، چهره‌ای نورانی و فراموش نشدنی از خود در خاطره همه كسانی كه با ایشان آشنا بودند، باقی گذاشتند...».<ref> افق حوزه، 27/7/1383 ش.</ref>
+
[[سید علی حسینی خامنه ای|مقام معظم رهبری]] در پیام تسلیت ایشان فرمودند: «این عالم جلیل القدر، عمر پربرکت خود را یکسره با پرهیزگاری و صلح و سداد گذرانید و در طول سالیان متمادی، با رفتار و منش علمی و عملی خویش، چهره‌ای نورانی و فراموش نشدنی از خود در خاطره همه کسانی که با ایشان آشنا بودند، باقی گذاشتند...».<ref> افق حوزه، ۲۷/۷/۱۳۸۳ ش.</ref>
  
 
==پانویس==
 
==پانویس==
سطر ۹۷: سطر ۹۲:
 
==منابع==
 
==منابع==
  
*[[گلشن ابرار (کتاب)|گلشن ابرار]]، جلد6، زندگی نامه "آيت الله ميرزا حسنعلي مرواريد" از محمدعلي رحيميان.
+
*[[گلشن ابرار (کتاب)|گلشن ابرار]]، جلد۶، زندگی نامه "آیت الله میرزا حسنعلی مروارید" از محمدعلی رحیمیان.
*مجله افق حوزه، 1389، شماره 278، "آیت اللّه میرزا حسنعلی مروارید"، در دسترس در [http://www.hawzah.net/fa/Magazine/View/6435/7802/99458 پایگاه اطلاع رسانی حوزه]، بازیابی: 13 اردیبشت 1393.
+
*مجله افق حوزه، ۱۳۸۹، شماره ۲۷۸، "آیت اللّه میرزا حسنعلی مروارید"، در دسترس در [http://www.hawzah.net/fa/Magazine/View/6435/7802/99458 پایگاه اطلاع رسانی حوزه]، بازیابی: ۱۳ اردیبشت ۱۳۹۳.
 
*کتاب "زندگی نامه میرزا حسنعلی مروارید".
 
*کتاب "زندگی نامه میرزا حسنعلی مروارید".
  
سطر ۱۰۵: سطر ۱۰۰:
 
پرونده:حسنعلی مروارید (1).jpg|حسن علی مروارید در نوجوانی
 
پرونده:حسنعلی مروارید (1).jpg|حسن علی مروارید در نوجوانی
 
پرونده:حسنعلی مروارید (2).jpg|حسن علی مروارید در جوانی در حوزه نجف
 
پرونده:حسنعلی مروارید (2).jpg|حسن علی مروارید در جوانی در حوزه نجف
پرونده:حسنعلی مروارید (3).jpg|از راست: شهید محمد (قاسم) صادقی، دوست محمدی، [[ناصر مکارم شیرازی]] ، محمد رازی، سعید اشراقی، [[خمینی، سید روح‌الله|سید روح الله موسوی خمینی]]، [[مجتبی قزوینی]]، حسن علی مروارید، مهدی نوقانی و [[سید محمد علم الهدی]]
+
پرونده:حسنعلی مروارید (3).jpg|از راست: شهید محمد صادقی، دوست محمدی، [[ناصر مکارم شیرازی]] ، محمد رازی، سعید اشراقی، [[خمینی، سید روح‌الله|سید روح الله موسوی مصطفوی خمینی]]، مجتبی قزوینی، حسن علی مروارید، مهدی نوقانی و سید محمد علم الهدی
 
پرونده:حسن علی مروارید (2).jpg|حسن علی مروارید
 
پرونده:حسن علی مروارید (2).jpg|حسن علی مروارید
پرونده:مرعشی (6).jpg|از راست تکیه به دیوار: ناصر مکارم شیرازی، محمد شریف رازی، ناشناس، [[سید شهاب الدین مرعشی نجفی]]، سید مجتبی قزوینی، حسن علی مروارید و مهدی نوقانی
+
پرونده:مرعشی (6).jpg|از راست تکیه به دیوار: ناصر مکارم شیرازی، محمد شریف رازی، ناشناس، [[سید شهاب الدین مرعشی نجفی|سید شهاب الدین حسینی مرعشی نجفی]]، مجتبی قزوینی، حسن علی مروارید و مهدی نوقانی
 
پرونده:حسن علی مروارید1.jpg|از راست: سید ابوالحسن حافظیان، حسن‌علی مروارید، محمد واله کاشمری و سید حسن ابطحی
 
پرونده:حسن علی مروارید1.jpg|از راست: سید ابوالحسن حافظیان، حسن‌علی مروارید، محمد واله کاشمری و سید حسن ابطحی
پرونده:حسن علی مروارید2.jpg|از راست: حسن‌علی مروارید، عباس واعظ طبسی، شهید عبدالکریم هاشمی‌نژاد، [[محمدتقی فلسفی]] و علی فلسفی تنکابنی
+
پرونده:حسن علی مروارید2.jpg|از راست: حسن‌علی مروارید، عباس واعظ طبسی، [[شهید سید عبدالکریم هاشمی‌نژاد|شهید عبدالکریم هاشمی نژاد]]، [[محمدتقی فلسفی]] و علی فلسفی تنکابنی
 
پرونده:حسنعلی مروارید (4).jpg|از راست: ناشناس، سید علینقی طبسی، سید کاظم اخوان مرعشی، جوادآقا تهرانی، سید حسن طباطبایی قمی و حسن علی مروارید
 
پرونده:حسنعلی مروارید (4).jpg|از راست: ناشناس، سید علینقی طبسی، سید کاظم اخوان مرعشی، جوادآقا تهرانی، سید حسن طباطبایی قمی و حسن علی مروارید
 
پرونده:حسن علی مروارید3.jpg|از راست: سید‌کاظم اخوان مرعشی، مهدی نوغانی، غلامحسین محامی، حسن‌علی مروارید و ابوالحسن مقدس شیرازی در یکی از راهپیمایی‌های انقلاب
 
پرونده:حسن علی مروارید3.jpg|از راست: سید‌کاظم اخوان مرعشی، مهدی نوغانی، غلامحسین محامی، حسن‌علی مروارید و ابوالحسن مقدس شیرازی در یکی از راهپیمایی‌های انقلاب
سطر ۱۱۶: سطر ۱۱۱:
 
پرونده:حسن علی مروارید5.jpg|از راست: علی فلسفی تنکابنی، حسن‌علی مروارید، سید حسین موسوی شاهرودی و [[محمد حسینی شاهرودی|سید محمد حسینی شاهرودی]]
 
پرونده:حسن علی مروارید5.jpg|از راست: علی فلسفی تنکابنی، حسن‌علی مروارید، سید حسین موسوی شاهرودی و [[محمد حسینی شاهرودی|سید محمد حسینی شاهرودی]]
 
پرونده:حسن‌علی مروارید00.jpg|از راست:حسن‌علی مروارید و سید محمد موسوی نژاد
 
پرونده:حسن‌علی مروارید00.jpg|از راست:حسن‌علی مروارید و سید محمد موسوی نژاد
 +
پرونده:طبسی (6).jpg|از راست: ناشناس، حسن‌علی مروارید، جواد آقاتهرانی، [[محمدرضا طبسی|محمدرضا مروجی طبسی]]، [[سید محمدرضا موسوی گلپایگانی]] و ناشناسان
 
پرونده:حسن علی مروارید (9).jpg|از راست: [[سید علی حسینی سیستانی]] و حسن علی مروارید
 
پرونده:حسن علی مروارید (9).jpg|از راست: [[سید علی حسینی سیستانی]] و حسن علی مروارید
 
پرونده:حسن علی مروارید (10).jpg|از راست: احمد مجتهدی تهرانی و حسن علی مروارید
 
پرونده:حسن علی مروارید (10).jpg|از راست: احمد مجتهدی تهرانی و حسن علی مروارید
 
پرونده:حسن علی مروارید (12).jpg|از راست: مهدی غفاری، [[سید محمود هاشمی شاهرودی]]، حسن علی مروارید، علی مروارید، [[سید علی حسینی خامنه ای]]، علی‌اكبر الهی خراسانی در خانه پدری آیت‌الله خامنه‌ای - مشهدالرضا
 
پرونده:حسن علی مروارید (12).jpg|از راست: مهدی غفاری، [[سید محمود هاشمی شاهرودی]]، حسن علی مروارید، علی مروارید، [[سید علی حسینی خامنه ای]]، علی‌اكبر الهی خراسانی در خانه پدری آیت‌الله خامنه‌ای - مشهدالرضا
پرونده:حسن علی مروارید (19).jpg|از راست: ناشناس، حسن علی مروارید، [[محمد تقی بهجت]] و محمدتقی بهلول
+
پرونده:حسن علی مروارید (19).jpg|از راست: ناشناس، حسن علی مروارید، [[محمد تقی بهجت]] و [[شیخ محمدتقی بهلول|محمدتقی بهلول]]
 
پرونده:حسن‌علی مروارید0.jpg|از راست: ناشناس، ناصر حیدرزاده، آیت الله اسماعیلی، سعید شفیعی، حجت الله لطفی، حسن‌علی مروارید، مجید خدام و حمیدرضا حق شناس (عیادت آیت الله در آخرین سال حیاتشون در منزل شخصی)
 
پرونده:حسن‌علی مروارید0.jpg|از راست: ناشناس، ناصر حیدرزاده، آیت الله اسماعیلی، سعید شفیعی، حجت الله لطفی، حسن‌علی مروارید، مجید خدام و حمیدرضا حق شناس (عیادت آیت الله در آخرین سال حیاتشون در منزل شخصی)
 +
 
پرونده:حسن علی مروارید (15).jpg|پیکر حسن علی مروارید در خانه شخصی
 
پرونده:حسن علی مروارید (15).jpg|پیکر حسن علی مروارید در خانه شخصی
 
پرونده:حسن علی مروارید (16).jpg|تشییع پیکر حسن علی مروارید در حرم امام رضا علیه السلام
 
پرونده:حسن علی مروارید (16).jpg|تشییع پیکر حسن علی مروارید در حرم امام رضا علیه السلام
سطر ۱۴۱: سطر ۱۳۸:
  
 
[[رده:علمای معاصر|مروارید،حسنعلی]]
 
[[رده:علمای معاصر|مروارید،حسنعلی]]
[[رده:علمای قرن چهاردهم]]
+
[[رده:علمای قرن چهاردهم|مروارید،حسنعلی]]
 
[[رده:مبارزان علیه پهلوی]]
 
[[رده:مبارزان علیه پهلوی]]
 
[[رده:علمای اخلاق]]
 
[[رده:علمای اخلاق]]
سطر ۱۴۷: سطر ۱۴۴:
 
[[رده:عارفان]]
 
[[رده:عارفان]]
 
[[رده:مدفونین در حرم امام رضا علیه السلام]]
 
[[رده:مدفونین در حرم امام رضا علیه السلام]]
 +
[[رده:مدفونین در مشهد]]
 
[[رده: مقاله های مرتبط به دانشنامه]]
 
[[رده: مقاله های مرتبط به دانشنامه]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۱۱ ژوئن ۲۰۲۴، ساعت ۰۹:۵۴

آیت الله میرزا حسنعلی مروارید (۱۲۹۰-۱۳۸۳ ش)، از فقها و عرفای معاصر شیعه و از شاگردان شیخ حسنعلی اصفهانی و میرزا مهدی اصفهانی بود. وی از جمله روحانیون مبارز و حامی انقلاب اسلامی در ایران بود و دو مدرسه علمیه بعثت و سعادت را پیش از پیروزی انقلاب تأسیس نمود. کتاب «تنبیهات حول المبدأ و المعاد»، خلاصه‌ای از درسهای معارف اوست که در دوره‌های متعدد به تدریس آنها پرداخته بود.

۲۵۰px
نام کامل میرزا حسن‌علی مروارید
زادروز ۱۲۹۰ شمسی
زادگاه مشهد
وفات ۱۳۸۳ شمسی
مدفن مشهد، حرم امام رضا علیه‌السلام

Line.png

اساتید

شیخ حسنعلی اصفهانی، میرزا مهدی اصفهانی، سید حسین بروجردی، شیخ هاشم قزوینی،...

شاگردان

سید محمود مجتهدی سیستانی، میرزا علیرضا غروی، سید محمد موسوی نژاد، میرزا عبدالجواد غرویان، شیخ مسلم حائری،...

آثار

تنبیهات حول المبدأ و المعاد،...


ولادت و خاندان

میرزا حسنعلی مروارید در روز هشتم شوال ۱۳۲۹ ق. (۱۲۹۰ ش) در مشهد مقدس پا به عرصه حیات نهاد. پدرش، حجت الاسلام شیخ محمدرضا مروارید (۱۲۹۹ـ۱۳۳۸ ق) از عالمان وارسته مشهد بود و با عالم ربانی، شیخ حسنعلی اصفهانی نخودکی، رابطه دوستی و عقد اخوت داشت.[۱]

شهرت «مروارید» در این خاندان، به دلیل انتساب آنان به یکی از مشهورترین رجال ادب و هنر عصر تیموری، یعنی خواجه شهاب‌الدین عبدالله مروارید کرمانی (۸۶۵ ـ۹۵۵ ق) می‌باشد. عموی آیت الله مروارید، حاج شیخ اکبر مروارید نیز از عالمان و شاگردان محقق بزرگ، آخوند خراسانی بوده است. جد مادری وی، عالم ربانی و صاحب کرامات شیخ حسنعلی تهرانی (م، ۱۳۲۹ ق) از شاگردان برجسته میرزای شیرازی و از عالمان نامدار قرن چهاردهم هجری در مشهد مقدس بوده است. نام حسنعلی به یاد آن اسوه تقوا و نیز به احترام حاج شیخ حسنعلی اصفهانی نخودکی بر آیت الله مروارید نهاده شده است.

آیت الله میرزا حسنعلی مروارید در سال ۱۳۳۷ ق و در اوان ۹ سالگی، پدر بزرگوارش را از دست داد و مطابق وصیت پدر، تحت نظارت دوست معتمد او، شیخ حسنعلی اصفهانی (نخودکی) قرار گرفت. حاج شیخ حسنعلی نخودکی، پس از فوت دوست دیرین خویش، فرزند مستعد وی را با احترام و تکریم، میرزا حسنعلی خطاب می کرد؛ گویی در پیشانی بلند، چشمان نافذ و چهره مصمم او، آینده‌ای سرشار از علم، استقامت، تقوا و خدمت را خوانده بود.[۲]

تحصیل و استادان

آیت الله مروارید پس از یادگیری قرائت جزء سی‌ام قرآن و کلیات سعدی نزد استاد مکتب، در ۱۳ سالگی به دلیل علاقه وافر به علوم اسلامی وارد حوزه علمیه مشهد شد. وی در مسیر دانش اندوزی، ادبیات را نزد استادان مطرح آن زمان و منطق را نزد شیخ قربانعلی شریعتی، برادر بزرگ استاد محمدتقی شریعتی آموخت. وی از استادان ذیل بیشترین بهره را برد:

  • شیخ حسنعلی نخودکی اصفهانی
  • آیت الله شیخ هاشم قزوینی
  • آیت الله میرزا مهدی اصفهانی: شیخ مروارید یکی از شاگردانی بود که با کمی سن، در کنار انبوه شاگردان و بزرگانی همچون استاد خود، آیت الله شیخ هاشم قزوینی، پای درس میرزا می نشست و از همین ایام رابطه وی با آیت الله میرزا جواد آقا تهرانی آغاز شد و از آن پس سالیان متمادی با وی همدرس و هم بحث و تا آخر عمر با او همراه و همگام بود.
  • آیت الله سید حسین بروجردی: آیت الله مروارید پس از وفات میرزا مهدی اصفهانی، برای ادامه تحصیل و کسب فیض از محضر آیت الله بروجردی به قم رفت. موضوع درس این استاد در آن وقت، «حجیت اخبار» بود. روزی اشکالی نسبت به موضوعی در درس برایش پیش آمد؛ آن را نوشت و توسط شخصی برای آیت الله بروجردی فرستاد. آیت الله بروجردی اشکال را پسندید و هنگام تدریس جواب آن را ارائه کرد.

آیت الله مروارید یک ماه در قم اقامت کرد؛ ولی بر اثر بدی آب و هوا و تنگی نفس که او را می‌آزرد، مجبور به بازگشت به مشهد مقدس شد.

تدریس و شاگردان

آیت الله مروارید پس از بازگشت به مشهد مقدس، در حوزه علمیه به تدریس خارج فقه و معارف دینی پرداخت و قریب چهل سال، بسیاری از دانشوران علوم و معارف اسلامی را از درس ها و بیانات علمی خود بهره‌مند ساخت. وی ضمن تدریس خارج فقه، هفته‌ای یک روز به شرح احادیث اخلاقی می‌پرداخت. اینک بسیاری از شاگردان وی، عالمانی برجسته و وارسته اند و مشغول تدریس درس های خارج فقه و اصول و اداره مؤسسات بزرگ پژوهشی علوم اسلامی هستند. برخی از شاگردان وی عبارتند از:

  • سید محمود مجتهدی سیستانی،
  • میرزا علیرضا غروی،
  • سید محمد موسوی نژاد،
  • میرزا عبدالجواد غرویان،
  • شیخ حبیب الله مهمان نواز،
  • شیخ مسلم حائری،
  • شیخ علی اکبر علیزاده یزدی،
  • شیخ محمود اکبرزاده،
  • سید احمد صدر ایازی،
  • شیخ علی اکبر الهی خراسانی.

آیت الله مروارید در طول حیات پربرکت خویش، در کنار تدریس و تعلیم، به تأسیس و حمایت مدارس علمیه پرداخت. مدرسه هاى علمیه بعثت و سعادت در مشهد، نمونه هایى از این مدارس است که طلاّب و روحانیون زیادى در آنها به فراگیرى علوم اسلامی مشغولند.

آثار مکتوب

تنبیهات حول المبدأ والمعاد - یکی از آثار آیت الله مروارید

آیت الله مروارید تسلطی کم نظیر بر معارف اهل بیت علیهم السلام و تبحری چشمگیر در تفسیر روایات و فقه الحدیث داشت. بیشترین شهرت علمی وی در تبیین و توضیح معارف کلامی، اعتقادی و ضوابط دین شناسی در مکتب اهل بیت علیهم السلام به سبک استاد خویش است. کتاب «تنبیهات حول المبدأ والمعاد»، خلاصه‌ای از درس های معارف اوست که در دوره‌های متعدد به تدریس آنها پرداخته بود و بنا به خواهش تنی چند از شاگردان، آن را به صورت کتابی مستقل به رشته تحریر درآورد. این کتاب با چاپ و ترجمه‌های متعدد، مورد استقبال دانش پژوهان و اندیشمندان قرار گرفته است.

فعالیتهای اجتماعی و سیاسی

انقلاب اسلامی ایران با هدایت و حمایت مستقیم روحانیون و عالمان دینی به وقوع پیوست. در این انقلاب، عالمان مشهد، مانند آیت الله مروارید، همگام با دیگر عالمان کشور، در سال های آغازین و نیز ایام پیروزی انقلاب، به ایفای نقش پرداختند.

در مهر ماه ۱۳۴۱ ش. پس از تصویب لایحه انجمن های ایالتی و ولایتی، عالمان طراز اول قم، شبانه جلسه‌ای را در منزل آیت الله حائری تشکیل داده، به بحث پیرامون آن نشستند. عالمان مشهد نیز پس از اطلاع از حرکت مراجع و شخصیت های روحانی قم به منظور دستیابی به یک روش مشخص در برخورد با دولت، مجمعی مرکب از عالمانی همچون: آیت الله میلانی، آیت الله شیخ مجتبی قزوینی و آیت الله مروارید تشکیل دادند. این جلسه تا اواخر سال ۱۳۴۳ ش. به تناوب و به صورت مخفیانه هر دفعه در منزل یکی از اعضای آن برگزار می شد و در آن، دیدگاه‌ها بیان می شد و شب های شنبه یکی از آنان در مجلس درس خود، نظر انجمن عالمان و مواضع مشترک آنان را مطرح می کرد.

در پی حادثه خونبار مدرسه فیضیه در دوم فروردین ۱۳۴۲ ش. در دوازدهم همان ماه، آیت الله حاج شیخ مجتبی قزوینی، حاج شیخ حسنعلی مروارید و میرزا جواد آقای تهرانی با ارسال تلگرافی به آیت الله گلپایگانی، مراتب تأثر خود را از این فاجعه اعلام نمودند.

پس از آزادی امام خمینی و مراجعت وی به قم در ۱۳۴۳ ش. عالمان و شخصیت های برجسته دینی و سیاسی و توده‌های مردم به دیدار وی رفتند. از مشهد نیز هیئتی از عالمان که آیت الله شیخ مجتبی قزوینی و آیت الله شیخ حسنعلی مروارید هم در میان آن ها بودند، به قم عزیمت کردند و شب ۲۷ فروردین به حضور وی رسیدند. پس از تبعید امام خمینی به ترکیه، در سیزدهم آبان ۱۳۴۳ ش. جمعی از عالمان طراز اول مشهد، مانند آیت الله میرزا حسنعلی مروارید، در منزل آیت الله میلانی اجتماع کردند و به مذاکره و تبادل نظر و تصمیم‌گیری برای آینده پرداختند. وی همچنین در دوره‌های مختلف انتخابات مجلس و ریاست جمهوری با صدور اطلاعیه، حمایت خود را از کاندیداهای ارزشی و اصول گرا اعلام کرد.

پس از رحلت بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران، بسیاری از بزرگان همچون آیت ‌اللّه‌ مروارید نگران سامان امور کشور و اداره نظام بودند؛ اما او پس از شنیدن خبر انتخاب حضرت آیت الله خامنه‌ای به رهبری، ابراز خوشوقتی نموده و معتقد بود که فردی خوش فکر، مانند آیت الله خامنه‌ای مایه اطمینان است و می فرمود: «من ایشان را از نوجوانی می شناسم. پدر ایشان با ما رفت و آمد داشت. خود ایشان هم طلبه‌ای مستعد و فاضل بود. من در ایام ریاست جمهوری ایشان نیز به ایشان علاقه‌مند بودم.»[۳]

ویژگی‌های اخلاقی

‌حضرت آیت ‌اللّه‌ مروارید در ابعاد اخلاقی و کسب مکارم انسانی مراحلی را طی کرده و از مصادیق بارز زهد و پارسایی و مجسمه تواضع و فروتنی و سعه صدر بودند. ایشان از دوستان صمیمی استاد و مربی اخلاق، آیت ‌اللّه میرزا جواد آقا تهرانی محسوب می‌شدند و قریب پنجاه سال با ایشان هم‌درس، همراه و همگام بودند.

آیت ‌اللّه مروارید به دنیا بی‌اعتنا بودند و زندگی ساده‌ای داشتند و تمام دیدارهای مردمی و رفت و آمد شخصیت‌های علمی و مسئولان بلندپایه کشوری را در منزلی قدیمی و محقر و در اتاقی ساده انجام می‌دادند. او در تمام عمر، کسی را به خویش دعوت نکرد و با آن که برخی از شاگردان او سال هاست که مجتهدند، اعلام مرجعیت نکرد و رساله و حاشیه ننوشت. نه تنها در هیچ منظر اجتماعی خود را عرضه نداشت، بلکه از آن گریزان بود.

او به دنیا بی اعتنا بود و بی آن که حتی از زهد و سادگی بگوید، در متن زندگی خود به معنای واقعی زاهدانه زیست. همه دیدارهای مردمی و آمد و رفت شخصیت های علمی و مسئولان بلندپایه، در اتاق های ساده منزلی محقر و قدیمی صورت می گرفت. وی فردی متواضع بود؛ بدون آن که خود را متواضع جلوه دهد. در برابر پرسش ‌هایی که پاسخ آن کمتر از یقین بود، به راحتی کلمه «نمی‌دانم» را بر زبان می‌آورد و اگر پرسش کننده اصرار می‌کرد، با تاکید بر شاید و محتمل است و با کمال احتیاط، نظر خویش را طرح می کرد و حتی به دفاع از یقینیات خود نمی‌پرداخت و وارد بحث و جدل نمی‌گشت.

او با مهربانی با کودکان سخن می گفت و با همه عظمت علمی و وقار شخصیتی، گاهی برای آن که نوه خردسالش در منزل تنها و بی همبازی نماند، با او بازی می کرد. به شدت از عیب جویی برکنار بود.

آیت الله مروارید نماز را محور سلوک، و دعا و ذکر را عمده‌ترین طریق تعالی می دانست. بر نماز اول وقت، بسیار حساس و به جماعت مقید بود و این مسائل، از خطوط مهم در تربیت فرزندان و نوادگان وی بشمار می رفت. در سلوک معنوی به ریاضت های خاص اساساً معتقد نبود و به شدت از آنها پرهیز کرد و دیگران را نیز از این روش ها نهی می کرد. او آیینه‌ای از سلوک جاری در زندگی و مراقبت و محاسبه، به جای ریاضت کشی بود. اساساً روش وی در سیر الی الله، توجه به عظمت خدای متعال و تفکر در نعمت‌های او، با محوریت نماز، دعا و ذکر بود. به نوافل تاکید بسیار می ورزید.

رابطه خاص این عالم عامل، با امام رضا علیه السلام‌ خود حدیث مفصلی است. او با علاقه و سعی وافر، هر صبحگاهان به حرم ولی نعمت خود مشرف می شد و پس از زیارت، در پایین پای ضریح مطهر، به نجوا و گریه می‌نشست و تا آخر عمر پربرکتش، با وجود کهولت سن و ضعف بنیه، این عادت را ترک نکرد.

وفات

مرحوم آیت الله حسنعلی مروارید، سرانجام در ۹۶ سالگی و در ۱۹ شعبان المعظم ۱۴۲۵ ق. (۱۳۸۳ ش) پس از قرائت زیارت عاشورا که همیشه بر آن مداومت می ورزید، از این دیار فانی رخت بربست و به لقای حق شتافت و پیکر پاکش در حرم مطهر رضوی به خاک سپرده شد.

مقام معظم رهبری در پیام تسلیت ایشان فرمودند: «این عالم جلیل القدر، عمر پربرکت خود را یکسره با پرهیزگاری و صلح و سداد گذرانید و در طول سالیان متمادی، با رفتار و منش علمی و عملی خویش، چهره‌ای نورانی و فراموش نشدنی از خود در خاطره همه کسانی که با ایشان آشنا بودند، باقی گذاشتند...».[۴]

پانویس

  1. روزنامه قدس، ۱۹/۷/۱۳۸۳.
  2. روزنامه جمهوری اسلامی، چهارشنبه، ۲۲/۷/۱۳۸۳ ش؛ افق حوزه، ۲۷/۷/۱۳۸۳.
  3. روزنامه جمهوری اسلامی، ۲۲/۷/۱۳۸۳ ش.
  4. افق حوزه، ۲۷/۷/۱۳۸۳ ش.

منابع

  • گلشن ابرار، جلد۶، زندگی نامه "آیت الله میرزا حسنعلی مروارید" از محمدعلی رحیمیان.
  • مجله افق حوزه، ۱۳۸۹، شماره ۲۷۸، "آیت اللّه میرزا حسنعلی مروارید"، در دسترس در پایگاه اطلاع رسانی حوزه، بازیابی: ۱۳ اردیبشت ۱۳۹۳.
  • کتاب "زندگی نامه میرزا حسنعلی مروارید".

آرشیو عکس و تصویر