قوانین الاصول (کتاب): تفاوت بین نسخه‌ها
(اضافه کردن رده) |
مهدی موسوی (بحث | مشارکتها) جز (مهدی موسوی صفحهٔ قوانين الاصول (کتاب) را به قوانین الاصول (کتاب) منتقل کرد) |
||
| (۱۰ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۶ کاربر نشان داده نشده) | |||
| سطر ۱: | سطر ۱: | ||
| − | {{ | + | {{مشخصات کتاب |
| − | |||
| − | + | |عنوان= | |
| − | + | |تصویر= [[پرونده:قوانين الأصول.jpg|240px|وسط]] | |
| + | |||
| + | |نویسنده= ابوالقاسم القمی | ||
| + | |||
| + | |موضوع= اصول فقه شیعه | ||
| + | |||
| + | |زبان= عربی | ||
| + | |||
| + | |تعداد جلد= 1 | ||
| + | |||
| + | |عنوان افزوده1= | ||
| + | |||
| + | |افزوده1= | ||
| + | |||
| + | |عنوان افزوده2= | ||
| + | |||
| + | |افزوده2= | ||
| + | |||
| + | |لینک= [http://lib.ahlolbait.com/parvan/resource/74924/ قوانين الأصول] | ||
| + | |||
| + | }} | ||
| + | |||
| + | اثر مهم میرزای قمی در [[اصول فقه]] است. | ||
| + | |||
| + | ==مؤلف== | ||
میرزا ابوالقاسم قمى فرزند ملا محمدحسن جیلانى، معروف به میرزاى قمى.(م 1231 ق) | میرزا ابوالقاسم قمى فرزند ملا محمدحسن جیلانى، معروف به میرزاى قمى.(م 1231 ق) | ||
| − | + | == ارزش و اعتبار كتاب == | |
| − | + | مهمترين و مشهورترين تصنيف ميرزاى قمى، كتاب قوانين الأصول است كه مؤلف در سال 1205 هجرى قمرى از تأليف آن فراغت يافته است. | |
| − | + | اين كتاب ساليان دراز همواره جزء برنامه درسى حوزه‌هاى علميّه شيعه بوده است.مباحث عقلى اين كتاب با ارزش بعد از تأليف فرائد الأصول شيخ اعظم انصارى از برنامه درسى حوزه علميّه حذف شد، اما مباحث الفاظ آن همچنان مورد استفاده اهل فضل بوده كه پس از نگارش هداية المسترشدين تأليف شيخ محمد تقى اصفهانى (متوفاى 1248 هجرى قمرى) و كفاية الأصول آخوند خراسانى (متوفاى 1329 هجرى قمرى) به علت مفصل بودنش از برنامه درسى حوزه‌ها حذف گرديد. | |
| + | |||
| + | در روضات الجنات راجع به قوانين اينطور آمده است: «كتاب قوانينه المحكمة التي أناخ النسخَ على جميع كتب الأصول بل أباح الرضخ إلى جهة ساير الأبواب و الفصول» (روضات الجنات جلد 5 صفحه 371) | ||
| + | حكايت شده بعضى از معاصرين ميرزا به او مى‌گفته‌اند قوانين حاصل معالم و حاشيه فاضل شيروانى و حاشيه سلطان العلماء است و ميرزاى قمى در جواب مى‌گفته است: | ||
| + | «كفاني فخراً أن فهمت المعالم و حاشيتيه و لخصت منها كتاباً» (أعيان الشيعة ج 2 ص 413) | ||
| + | |||
| + | ==معرفى اجمالى كتاب== | ||
این كتاب در [[اصول فقه]] شیعه امامیه است و یكى از كتب مهم در این فن به حساب مى آید و حاوى مطالب علمى و مهمى است كه مورد توجه بسیارى از محققان و صاحب نظران این علم بوده است. این كتاب مدت‌ها یكى از كتب درسى حوزه هاى علمیه [[شیعه]] بوده ولذا شروح و حواشى و تعلیقه هاى زیادى بر آن نوشته شده است. | این كتاب در [[اصول فقه]] شیعه امامیه است و یكى از كتب مهم در این فن به حساب مى آید و حاوى مطالب علمى و مهمى است كه مورد توجه بسیارى از محققان و صاحب نظران این علم بوده است. این كتاب مدت‌ها یكى از كتب درسى حوزه هاى علمیه [[شیعه]] بوده ولذا شروح و حواشى و تعلیقه هاى زیادى بر آن نوشته شده است. | ||
| − | این كتاب یك مقدمه و چند باب و یك خاتمه دارد و مباحث آن از این قرار است: | + | این كتاب یك مقدمه و چند باب و یك خاتمه دارد و مباحث آن از این قرار است: تعریف علم اصول فقه، حقیقت و مجاز، اطراد و عدم اطراد، اصالة الحقیقه و...، مشتق، اوامر، نواهى، منطوق و مفهوم، عموم و خصوص، اجماع، سنت، خبر واحد، جرح و تعدیل، فعل معلوم، تصرفات معصومان، تقریر معصوم. |
| + | |||
| + | == ويژگيها == | ||
| + | از نقاط مثبت كتاب تعرض مصنف به نظريات اهل تسنن به خصوص حنفيه و شافعيه در كنار نظريات علماى شيعه به خصوص در مبحث عموم و خصوص است كه نشان از احاطه ميرزاى قمى به نظريات علماى اهل تسنن و تنوع مباحث مطرح شده دارد. | ||
| + | در كتاب قوانين از مباحث فلسفى مرسوم در كتب متأخرين كمتر استفاده شده و گاهى فقط به مباحث كلامى اشاعره و معتزله تعرض شده است. | ||
| + | نكته ديگر اينكه در مباحث صفات راوى و روايت و بيان نظريات نجاشى و ابن غضائرى مباحث به علم درايت نزديكتر است تا علم اصول و خود مصنف نيز به اين نكته توجه داشته، البته آن را با عنوان زياد كردن فايده مطرح كرده است: «نذكر هنا أكثرها لتكثير الفائدة». | ||
| + | در زمانى كه صاحب قوانين براى زيارت عتبات عاليات مشرف شده بود، علماى نجف سيد حسين بن ابى الحسن موسى حسينى عاملى (متوفاى 1230 هجرى قمرى) را كه در زمان خود از مشهورترين علماى اصولى در عراق بود، انتخاب كردند تا با ميرزاى قمى در مبحث حجيت ظن مطلق مناظره كند. نتيجه اين مناظره به صورت سؤال و جواب «فإن قلت - قلت» در كتاب قوانين گرد آمد. | ||
| + | مصنف در مواردى قوانين اصولى را از مباحث فقهى بدست مى‌آورد. مثلا حجيت اجماع را با استفاده از مباحث فقهى نكاح در قواعد الأحكام و يا از خيار مجلس و بحث ارث اثبات مى‌كند، امّا گاهى آنچنان وارد مباحث فقهى مى‌شود كه مثلا در طرح مسأله حجيت سنت از طريق اثبات حجيت خبر واحد، گويا بحث فقهى را به جاى اصول مطرح مى‌نمايد. | ||
| + | |||
| + | == مجمل گويى == | ||
| + | |||
| + | نكته‌اى در كتاب قوانين كه به نظر مشكل زاست، آن است كه نظرياتى در كتاب مطرح شده و صاحبان آن نظريه با عناوين كلى مطرح شده‌اند يا اصلا مشخص نشده‌اند. | ||
| + | عباراتى نظير «و العجب من فحول العلماء - لذلك قالوا - ادعى بعضهم - جماعة من المحققين - ذهب جماعة» و نظائر آن كه به دليل نبودن آدرس صفحات و نام كتابها، خواننده را دچار سردرگمى مى‌كند در كتاب ديده مى‌شود. | ||
| + | |||
| + | == رمزها و كنايات == | ||
| + | |||
| + | با توجه به اينكه در حاشيه كتاب قوانين مجموعه‌اى از حواشى و شرحها آمده و اين حاشيه‌ها به صورت رمز مطرح شده است، بعضى از مهمترين حواشى عبارتند از: | ||
| + | |||
| + | 1 - حاشيه سيد على بن اسماعيل قزوينى با رمز «سيد على» | ||
| + | |||
| + | 2 - حاشيه مؤلف كتاب به صورت «مص» | ||
| + | |||
| + | 3 - منقولات كتاب توضيح القوانين به صورت «توض» | ||
| + | |||
| + | 4 - حاشيه ميرزا موسى مجتهد تبريزى به صورت «موسى» | ||
| + | |||
| + | 5 - حاشيه ميرزا تقى حسنى حسينى طباطبايى تبريزى به صورت «ق ط» | ||
| + | |||
| + | == حاشيه هاى قوانين == | ||
| + | |||
| + | به علت اهميت قوانين الأصول بسيارى از علما و بزرگان حاشيه‌هايى بر آن نوشته‌اند كه مرحوم آقا بزرگ تهرانى در الذريعة، نام چهل و هفت حاشيه را ذكر نموده كه از جمله آنها حاشيه شيخ انصارى است. | ||
| + | در اينجا به برخى از اين حواشى اشاره مى‌كنيم: | ||
| + | |||
| + | 1 - الدرر المنظمة في تعليقات القوانين المحكمة، تأليف شيخ على بن شيخ محمد على مجيراوى نجفى. | ||
| + | |||
| + | 2 - حاشيه خود مؤلف كه به وسيله محمد بن رضا جيلانى نگاشته شده است. | ||
| + | |||
| + | 3 - موضح القوانين، تأليف سيد شهاب الدين تبريزى، صاحب أنساب العلويين. | ||
| + | |||
| + | 4 - النبوذ المنظمة في حل رموز القوانين المحكمة، تأليف عبد الكريم بن حسن أعرجى، كه شامل مباحث كتاب تا پايان مقدمه واجب مى‌شود. | ||
| + | |||
| + | 5 - إبطال دليل الإنسداد، تأليف ملا لطف اللّه اسكى لاريجانى نجفى. | ||
| + | |||
| + | 6 - [[أصول الفقه]]، تأليف سيد عبد الله بن سيد محمد اسماعيل حسينى يزدى. | ||
| + | |||
| + | 7 - حاشيه بر قوانين، تأليف ميرزا موسى بن ميرزا جعفر مجتهد تبريزى. اين حاشيه همراه متن كتاب قوانين چاپ شده است. | ||
| + | |||
| + | 8 - [[تبيين القوانين]]، تأليف احمد بن محمد باقر موسوى بهبهانى حائرى. | ||
| + | |||
| + | 9 - [[التحفة الغروية]]، تأليف سيد عبد الغفور بن سيد محمد اسماعيل حسينى يزدى (متوفاى 1246 هجرى قمرى). | ||
| + | |||
| + | 10 - إيضاح المضامين في حل عبارات القوانين، كه تا بحث عام و خاص است، تأليف ملا لطف الله لاريجانى نجفى. | ||
| + | |||
| + | 11 - توضيح القوانين، تأليف شيخ محمد حسين بن بهاء الدين محمد قمى. اين حاشيه همراه متن كتاب قوانين چاپ شده است. | ||
| + | |||
| + | 12 - حديقة البساتين في شرح القوانين يا حديقة الأصول، تأليف ملا محمد على قراچه داغى. اين حاشيه همراه متن كتاب قوانين چاپ شده است. | ||
| + | |||
| + | 13 - [[حقائق الأصول]]، تأليف سيد ميرزا محمود بن شيخ الإسلام ميرزا على اصغر طباطبايى تبريزى (متوفاى 1310 هجرى قمرى). | ||
| + | |||
| + | 14 - حلاّل الغوامض المعضلة، تأليف آقا محمد على بن محمد باقر هزارجريبى (متوفاى 1245 هجرى قمرى). | ||
| + | |||
| + | 15 - حواشي القوانين، تأليف شيخ عبد الحسين محلاتى. | ||
| + | |||
| + | 16 - حواشي القوانين، تأليف ميرزا عبد العلى هرندى. | ||
| + | |||
| + | 17 - الحواشي على كتب الفقه و الأصول، تأليف سيد ابى الحسن بن على كشميرى لكهنوى. | ||
| + | |||
| + | 18 - حاشيه بر قوانين، تأليف شيخ باقر بن شيخ على حيدر شروتى. | ||
| + | |||
| + | 19 - حاشيه بر قوانين، تأليف سيد جعفر عاملى بن ابى الحسن موسوى قمى (متوفاى 1297 هجرى قمرى). | ||
| + | 20 - حاشيه بر قوانين، تأليف سيد عدنان بن سيد شبر غريقى بحرانى. | ||
| + | |||
| + | 21 - حاشيه بر قوانين، تأليف ملا محمد نقى بن حسين على هروى اصفهانى حائرى (متوفاى 1299 هجرى قمرى). اين حاشيه همراه متن كتاب قوانين چاپ شده است. | ||
| + | |||
| + | 22 - حاشيه بر قوانين، تأليف سيد على بن اسماعيل قزوينى. اين حاشيه همراه متن كتاب قوانين چاپ شده است. | ||
| + | |||
| + | 23 - رضوان الآملين، تأليف سيد محمد بن عبد الصمد حسينى (متوفاى 1287 هجرى قمرى). اين حاشيه همراه متن كتاب قوانين چاپ شده است. | ||
| + | |||
| + | 24 - مهذب القوانين يا المهذب في الأصول، تأليف سيد محمد صالح بن حسن حائرى معروف به ميرزا صالح عرب. | ||
| + | |||
| + | 25 - [[مشارق الأصول]]، حاشيه بر جلد اول و قسمتى از الفصول الغروية، تأليف شيخ محمود بن محمد خويى تبريزى. | ||
| + | |||
| + | 26 - الموازين، شرح جلد دوم قوانين، تأليف سيد اسماعيل بن نجف مرندى (متوفاى 1318 هجرى قمرى). اين حاشيه همراه متن كتاب قوانين چاپ شده است. | ||
| + | |||
| + | 27 - حاشيه بر قوانين، تأليف ميرزا تقى حسنى حسينى طباطبايى، از ابتداى بحث منطوق و مفهوم. اين حاشيه نيز همراه متن كتاب قوانين چاپ شده است. | ||
| − | |||
| − | + | == ردّ قوانين == | |
| + | |||
| + | از آنجا كه كتاب قوانين حاوى برخى نظرات خاص همچون حجيت مطلق ظن و انسداد باب علم است عده‌اى در رد نظرات ايشان كتابهايى نوشته‌اند. | ||
| + | البته كتابهايى كه در رد قوانين نوشته شده نسبت به حواشى و شروح، تعداد بسيار كمى است كه عبارتند از: | ||
| + | |||
| + | 1 - الشهاب الثاقب، تأليف ميرزا محمد بن عبد النبى نيشابورى (متوفاى بين 1237 - 1332 هجرى قمرى). | ||
| + | |||
| + | 2 - عيون الأصول در دو قسمت، تأليف ملا محمد تقى بن آغا محمد برغانى قزوينى مشهور به شهيد ثالث. | ||
| + | |||
| + | 3 - مختصر الشوارق الحسينية، تأليف شيخ محمد بن شيخ عبد على قطيفى. | ||
| + | |||
| + | ==وضعیت نشر== | ||
چاپ سنگى و قدیم این اثر موجود است. | چاپ سنگى و قدیم این اثر موجود است. | ||
| − | [[ | + | |
| − | [[رده:منابع فقه | + | ==منابع== |
| + | *محمدرضا ضمیری، کتابشناسی تفصیلی مذاهب اسلامی | ||
| + | *مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، نرم افزار اصول فقه[لوح فشرده]، بخش کتابشناسی | ||
| + | |||
| + | ==متن کتاب قوانين الأصول== | ||
| + | [http://lib.ahlolbait.com/parvan/resource/74924/ قوانين الأصول] | ||
| + | |||
| + | [[رده:منابع اصول فقه]] | ||
| + | {{منابع اصول فقه}} | ||
نسخهٔ کنونی تا ۱۶ آوریل ۲۰۲۰، ساعت ۰۸:۱۸
 | |
| نویسنده | ابوالقاسم القمی |
| موضوع | اصول فقه شیعه |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
|
| |
اثر مهم میرزای قمی در اصول فقه است.
محتویات
مؤلف
میرزا ابوالقاسم قمى فرزند ملا محمدحسن جیلانى، معروف به میرزاى قمى.(م 1231 ق)
ارزش و اعتبار كتاب
مهمترين و مشهورترين تصنيف ميرزاى قمى، كتاب قوانين الأصول است كه مؤلف در سال 1205 هجرى قمرى از تأليف آن فراغت يافته است.
اين كتاب ساليان دراز همواره جزء برنامه درسى حوزه‌هاى علميّه شيعه بوده است.مباحث عقلى اين كتاب با ارزش بعد از تأليف فرائد الأصول شيخ اعظم انصارى از برنامه درسى حوزه علميّه حذف شد، اما مباحث الفاظ آن همچنان مورد استفاده اهل فضل بوده كه پس از نگارش هداية المسترشدين تأليف شيخ محمد تقى اصفهانى (متوفاى 1248 هجرى قمرى) و كفاية الأصول آخوند خراسانى (متوفاى 1329 هجرى قمرى) به علت مفصل بودنش از برنامه درسى حوزه‌ها حذف گرديد.
در روضات الجنات راجع به قوانين اينطور آمده است: «كتاب قوانينه المحكمة التي أناخ النسخَ على جميع كتب الأصول بل أباح الرضخ إلى جهة ساير الأبواب و الفصول» (روضات الجنات جلد 5 صفحه 371) حكايت شده بعضى از معاصرين ميرزا به او مى‌گفته‌اند قوانين حاصل معالم و حاشيه فاضل شيروانى و حاشيه سلطان العلماء است و ميرزاى قمى در جواب مى‌گفته است: «كفاني فخراً أن فهمت المعالم و حاشيتيه و لخصت منها كتاباً» (أعيان الشيعة ج 2 ص 413)
معرفى اجمالى كتاب
این كتاب در اصول فقه شیعه امامیه است و یكى از كتب مهم در این فن به حساب مى آید و حاوى مطالب علمى و مهمى است كه مورد توجه بسیارى از محققان و صاحب نظران این علم بوده است. این كتاب مدت‌ها یكى از كتب درسى حوزه هاى علمیه شیعه بوده ولذا شروح و حواشى و تعلیقه هاى زیادى بر آن نوشته شده است.
این كتاب یك مقدمه و چند باب و یك خاتمه دارد و مباحث آن از این قرار است: تعریف علم اصول فقه، حقیقت و مجاز، اطراد و عدم اطراد، اصالة الحقیقه و...، مشتق، اوامر، نواهى، منطوق و مفهوم، عموم و خصوص، اجماع، سنت، خبر واحد، جرح و تعدیل، فعل معلوم، تصرفات معصومان، تقریر معصوم.
ويژگيها
از نقاط مثبت كتاب تعرض مصنف به نظريات اهل تسنن به خصوص حنفيه و شافعيه در كنار نظريات علماى شيعه به خصوص در مبحث عموم و خصوص است كه نشان از احاطه ميرزاى قمى به نظريات علماى اهل تسنن و تنوع مباحث مطرح شده دارد. در كتاب قوانين از مباحث فلسفى مرسوم در كتب متأخرين كمتر استفاده شده و گاهى فقط به مباحث كلامى اشاعره و معتزله تعرض شده است. نكته ديگر اينكه در مباحث صفات راوى و روايت و بيان نظريات نجاشى و ابن غضائرى مباحث به علم درايت نزديكتر است تا علم اصول و خود مصنف نيز به اين نكته توجه داشته، البته آن را با عنوان زياد كردن فايده مطرح كرده است: «نذكر هنا أكثرها لتكثير الفائدة». در زمانى كه صاحب قوانين براى زيارت عتبات عاليات مشرف شده بود، علماى نجف سيد حسين بن ابى الحسن موسى حسينى عاملى (متوفاى 1230 هجرى قمرى) را كه در زمان خود از مشهورترين علماى اصولى در عراق بود، انتخاب كردند تا با ميرزاى قمى در مبحث حجيت ظن مطلق مناظره كند. نتيجه اين مناظره به صورت سؤال و جواب «فإن قلت - قلت» در كتاب قوانين گرد آمد. مصنف در مواردى قوانين اصولى را از مباحث فقهى بدست مى‌آورد. مثلا حجيت اجماع را با استفاده از مباحث فقهى نكاح در قواعد الأحكام و يا از خيار مجلس و بحث ارث اثبات مى‌كند، امّا گاهى آنچنان وارد مباحث فقهى مى‌شود كه مثلا در طرح مسأله حجيت سنت از طريق اثبات حجيت خبر واحد، گويا بحث فقهى را به جاى اصول مطرح مى‌نمايد.
مجمل گويى
نكته‌اى در كتاب قوانين كه به نظر مشكل زاست، آن است كه نظرياتى در كتاب مطرح شده و صاحبان آن نظريه با عناوين كلى مطرح شده‌اند يا اصلا مشخص نشده‌اند. عباراتى نظير «و العجب من فحول العلماء - لذلك قالوا - ادعى بعضهم - جماعة من المحققين - ذهب جماعة» و نظائر آن كه به دليل نبودن آدرس صفحات و نام كتابها، خواننده را دچار سردرگمى مى‌كند در كتاب ديده مى‌شود.
رمزها و كنايات
با توجه به اينكه در حاشيه كتاب قوانين مجموعه‌اى از حواشى و شرحها آمده و اين حاشيه‌ها به صورت رمز مطرح شده است، بعضى از مهمترين حواشى عبارتند از:
1 - حاشيه سيد على بن اسماعيل قزوينى با رمز «سيد على»
2 - حاشيه مؤلف كتاب به صورت «مص»
3 - منقولات كتاب توضيح القوانين به صورت «توض»
4 - حاشيه ميرزا موسى مجتهد تبريزى به صورت «موسى»
5 - حاشيه ميرزا تقى حسنى حسينى طباطبايى تبريزى به صورت «ق ط»
حاشيه هاى قوانين
به علت اهميت قوانين الأصول بسيارى از علما و بزرگان حاشيه‌هايى بر آن نوشته‌اند كه مرحوم آقا بزرگ تهرانى در الذريعة، نام چهل و هفت حاشيه را ذكر نموده كه از جمله آنها حاشيه شيخ انصارى است. در اينجا به برخى از اين حواشى اشاره مى‌كنيم:
1 - الدرر المنظمة في تعليقات القوانين المحكمة، تأليف شيخ على بن شيخ محمد على مجيراوى نجفى.
2 - حاشيه خود مؤلف كه به وسيله محمد بن رضا جيلانى نگاشته شده است.
3 - موضح القوانين، تأليف سيد شهاب الدين تبريزى، صاحب أنساب العلويين.
4 - النبوذ المنظمة في حل رموز القوانين المحكمة، تأليف عبد الكريم بن حسن أعرجى، كه شامل مباحث كتاب تا پايان مقدمه واجب مى‌شود.
5 - إبطال دليل الإنسداد، تأليف ملا لطف اللّه اسكى لاريجانى نجفى.
6 - أصول الفقه، تأليف سيد عبد الله بن سيد محمد اسماعيل حسينى يزدى.
7 - حاشيه بر قوانين، تأليف ميرزا موسى بن ميرزا جعفر مجتهد تبريزى. اين حاشيه همراه متن كتاب قوانين چاپ شده است.
8 - تبيين القوانين، تأليف احمد بن محمد باقر موسوى بهبهانى حائرى.
9 - التحفة الغروية، تأليف سيد عبد الغفور بن سيد محمد اسماعيل حسينى يزدى (متوفاى 1246 هجرى قمرى).
10 - إيضاح المضامين في حل عبارات القوانين، كه تا بحث عام و خاص است، تأليف ملا لطف الله لاريجانى نجفى.
11 - توضيح القوانين، تأليف شيخ محمد حسين بن بهاء الدين محمد قمى. اين حاشيه همراه متن كتاب قوانين چاپ شده است.
12 - حديقة البساتين في شرح القوانين يا حديقة الأصول، تأليف ملا محمد على قراچه داغى. اين حاشيه همراه متن كتاب قوانين چاپ شده است.
13 - حقائق الأصول، تأليف سيد ميرزا محمود بن شيخ الإسلام ميرزا على اصغر طباطبايى تبريزى (متوفاى 1310 هجرى قمرى).
14 - حلاّل الغوامض المعضلة، تأليف آقا محمد على بن محمد باقر هزارجريبى (متوفاى 1245 هجرى قمرى).
15 - حواشي القوانين، تأليف شيخ عبد الحسين محلاتى.
16 - حواشي القوانين، تأليف ميرزا عبد العلى هرندى.
17 - الحواشي على كتب الفقه و الأصول، تأليف سيد ابى الحسن بن على كشميرى لكهنوى.
18 - حاشيه بر قوانين، تأليف شيخ باقر بن شيخ على حيدر شروتى.
19 - حاشيه بر قوانين، تأليف سيد جعفر عاملى بن ابى الحسن موسوى قمى (متوفاى 1297 هجرى قمرى). 20 - حاشيه بر قوانين، تأليف سيد عدنان بن سيد شبر غريقى بحرانى.
21 - حاشيه بر قوانين، تأليف ملا محمد نقى بن حسين على هروى اصفهانى حائرى (متوفاى 1299 هجرى قمرى). اين حاشيه همراه متن كتاب قوانين چاپ شده است.
22 - حاشيه بر قوانين، تأليف سيد على بن اسماعيل قزوينى. اين حاشيه همراه متن كتاب قوانين چاپ شده است.
23 - رضوان الآملين، تأليف سيد محمد بن عبد الصمد حسينى (متوفاى 1287 هجرى قمرى). اين حاشيه همراه متن كتاب قوانين چاپ شده است.
24 - مهذب القوانين يا المهذب في الأصول، تأليف سيد محمد صالح بن حسن حائرى معروف به ميرزا صالح عرب.
25 - مشارق الأصول، حاشيه بر جلد اول و قسمتى از الفصول الغروية، تأليف شيخ محمود بن محمد خويى تبريزى.
26 - الموازين، شرح جلد دوم قوانين، تأليف سيد اسماعيل بن نجف مرندى (متوفاى 1318 هجرى قمرى). اين حاشيه همراه متن كتاب قوانين چاپ شده است.
27 - حاشيه بر قوانين، تأليف ميرزا تقى حسنى حسينى طباطبايى، از ابتداى بحث منطوق و مفهوم. اين حاشيه نيز همراه متن كتاب قوانين چاپ شده است.
ردّ قوانين
از آنجا كه كتاب قوانين حاوى برخى نظرات خاص همچون حجيت مطلق ظن و انسداد باب علم است عده‌اى در رد نظرات ايشان كتابهايى نوشته‌اند. البته كتابهايى كه در رد قوانين نوشته شده نسبت به حواشى و شروح، تعداد بسيار كمى است كه عبارتند از:
1 - الشهاب الثاقب، تأليف ميرزا محمد بن عبد النبى نيشابورى (متوفاى بين 1237 - 1332 هجرى قمرى).
2 - عيون الأصول در دو قسمت، تأليف ملا محمد تقى بن آغا محمد برغانى قزوينى مشهور به شهيد ثالث.
3 - مختصر الشوارق الحسينية، تأليف شيخ محمد بن شيخ عبد على قطيفى.
وضعیت نشر
چاپ سنگى و قدیم این اثر موجود است.
منابع
- محمدرضا ضمیری، کتابشناسی تفصیلی مذاهب اسلامی
- مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، نرم افزار اصول فقه[لوح فشرده]، بخش کتابشناسی
متن کتاب قوانين الأصول
