مختصر مجمع البيان (کتاب): تفاوت بین نسخه‌ها
| (۷ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشده) | |||
| سطر ۱: | سطر ۱: | ||
| − | + | {{مشخصات کتاب | |
| − | + | |عنوان= | |
| − | + | |تصویر= [[پرونده:مختصر مجمع البيان في تفسير القرآن.jpg|240px|وسط]] | |
| − | = | + | |نویسنده= ابوعلی فضل بن حسن طبرسی |
| − | + | |موضوع= تفاسیر شیعه | |
| − | |||
| − | + | |زبان= عربی | |
| − | + | |تعداد جلد= 3 | |
| − | + | |عنوان افزوده1= تلخیص | |
| − | + | |افزوده1= محمدباقر ناصری | |
| − | + | |عنوان افزوده2= | |
| − | مجمع البيان فى | + | |افزوده2= |
| + | |||
| + | |لینک= [http://lib.ahlolbait.com/parvan/resource/39248/مختصر-مجمع-البيان--في-تفسير-القرآن مختصر مجمع البيان] | ||
| + | |||
| + | }} | ||
| + | |||
| + | ==مؤلف== | ||
| + | ابوعلى، فضل بن حسن بن فضل طبرسى، معروف به امين‌الاسلام طبرسى در حدود سالهاى 460 تا 470ق در مشهد مقدس به دنيا آمد. پدر او حسن بن فضل است. از مهم‌ترين اساتيد ایشان مى‌توان به: ابوعلى بن شیخ طوسی، حسن بن حسين حسن بن بابویه قمی رازی، موفق‌الدين بكر آبادى، ابوالحسن، عبيدالله بيهقى، شيخ جعفر دوريستى كه از شاگردان شيخ مفيد است، اشاره نمود. از تألیفات مهم وی، اعلام الوری باعلام الهدی، و دو تفسیر مجمع البیان و جوامع الجامع می باشد. امين‌الاسلام طبرسى در سال 548 هجرى در بيهق از دنيا رفت. | ||
| + | |||
| + | ==روش تلخیص== | ||
| + | |||
| + | ناصرى در مقدمه مى‌نویسد: «سعى کردم از چارچوب تفسیر مجمع البیان خارج نشوم، بدین جهت اغلب از تعابیر، جملات و کلمات آن استفاده کرده‌ام. از قصص، احکام و مذاهب و آراء مختصرى کوتاه برگزیدم و بخش‌هاى بیان آیات، احکام، و اسباب نزول را بیشتر مورد توجه قرار دادم. از خوض در ادبیات و لغت پرهیز نموده، مطالب این بخش را کنار گذاشتم. از اخبار و روایات و آراء به آنچه غرض را مى‌رساند | ||
| + | اکتفا نمودم.» | ||
| + | |||
| + | بنابر این سیر ورود و خروج ایشان به بحث به این ترتیب است که، در هر [[سوره]] ابتدا کلیاتى درباره سوره از قبیل نام، [[سوره های مکی و مدنی|مکى و مدنى]] بودن و تعداد آیات مطرح مى‌کنند. سپس به بیان معنا و توضیح آیه مى‌پردازد، در این میان، اشاره‌اى نیز به معناى برخى لغات و وجوه و احتمالات در معناى آن خواهد داشت، به همین جهت مطالعه کننده اثرى از عناوین النزول، فضلها (سوره)، التوضیح، اللغة، الاعراب، القراءة، الحجة، و المعنى و عنوانهاى موضوعى مانند: فصل فى التقوى و المتقى، که براى تفکیک مطالب و نظم بیشتر از طرف مرحوم [[شیخ طبرسی|طبرسى]]، انتخاب شده بود، نخواهد دید و این مختصر بیشتر، مختصر بخش «توضیح» و «المعنى» خواهد بود، با این وصف رویکردى اجتهادى، روایى به خود گرفته است که جنبه تربیتى و هدایتى نیز خواهد داشت. | ||
| + | |||
| + | چینش فعلى مختصر مجمع بنا به گفته ناصرى، ۸ سال، زمان به خود اختصاص داد و در سال ۱۴۰۰ ه پایان یافت. | ||
| + | |||
| + | لازم به یادآورى است که تفسیر مجمع البیان از تفاسیر پر تعلیقه و پر حاشیه مى‌باشد، مشهورترین آنها به کوشش شیخ بیاض و نام آن «زبدة البیان» است. [[تقی الدین ابراهیم كفعمی|کفعمى]] نیز آن را با نام «قراضة النضیر فى تلخیص مجمع البیان»، ملخص کرده است. همچنین «شرح شواهد مجمع البیان» از محمد حسین بن طاهر قزوینی با تصحیح و تعلیق کاظم موسوى میاموى تهران، دارالکتب الاسلامیه ۱۳۳۸ ق و «مختصر مجمع البیان» اثر محمد بن احمد خواجگى شیرازى، که در برخى فهارس «تفسیر خواجگى» گفته شده است.( خواجگى آن را به نام ابراهیم قطبشاه از شاهان شیعى قرن دهم در هند ساخته ونگارش آن باید بین سالهاى ۹۵۸ تا ۹۸۸ ق بوده باشد.) از جمله این آثار هستند. | ||
| + | |||
| + | مقدمه‌اى کوتاه از ناصرى در ابتداى تفسیر به چشم مى‌خورد که شامل مطالبى در فضل قرآن و عظمت آن، علم [[تفسیر قرآن|تفسیر]] و جایگاه آن، جایگاه [[قرآن]]، [[اهل البیت|اهل بیت]] «علیهم السلام» و قرآن، جایگاه تفسیر مجمع البیان و مؤلف آن، انگیزه خود از تلخیص مجمع البیان و شیوه آن، مى‌باشد. | ||
| + | |||
| + | ==جایگاه مجمع البیان== | ||
| + | |||
| + | [[مجمع البیان (کتاب)|مجمع البیان فى تفسیر القرآن]]، اثر شیخ [[شیخ طبرسی|ابوعلى فضل بن حسن بن الفضل طبرسى]] (۴۶۸- ۵۴۸ ق) ملقب به امین الدین و امین الاسلام مشهور به طبرسى و شیخ طبرسى از مشاهیر مفسران [[شیعه|شیعه]] مى‌باشد. مجمع البیان تفسیرى است به زبان عربى در ده مجلد و حجم آن تقریبا کمى بیش از «[[التبیان (کتاب)|تبیان]]» [[شیخ طوسی|شیخ طوسى]] است. سبک و شیوه تدوین و تبویب این تفسیر در میان همه تفاسیر فریقین و فارسى و عربى بى سابقه و بى نظیر است و با نظمى متین و مرتب و با روش علمى و ساده که بین تمامى تفسیرهاى موجود از منزلت خاصى برخوردار است. همچنین مسائل ادبى از نحو و لغت و اشتقاق و تصریف و مسائل نحوى را مشروح و مبسوط مورد بحث و بررسى قرار داده است که جنبه [[علم نحو|نحو]] و لغت در آن قوى‌تر است. | ||
| + | |||
| + | در این تفسیر تبویب و تنظیم مطالب به نحوى است که به مراجعه کننده امکان مى‌دهد تا خواسته خود را ذیل یکى از ابواب و فصول به سرعت باز یابد. مفسر نخست از نظر قرائت و اختلاف قراءآت تحت عنوان الحجّة، بعد از نظر لغت و مشکلات لغوى و از نظر اعراب کلمات سپس از نظر [[اسباب نزول|اسباب النزول]] و معنا، آیه را مورد بحث قرار داده و بعد احکام آیه و [[قصه های قرآن|قصص]] را به میان مى‌آورد و گاهى به اشعار نیز استشهاد کرده است و در پایان تحت عنوان نظم، ربط و پیوند معنایى آیات را به یکدیگر و ربط در [[آیه|آیه]] از آیات را با آیات قبل و بعد از آنها و همچنین ارتباط [[سوره|سوره‌هاى]] قرآن مجید را با هم بازگو نموده است. | ||
==نسخه شناسى== | ==نسخه شناسى== | ||
| − | نسخه حاضر از مختصر مجمع | + | نسخه حاضر از مختصر مجمع البیان، در سال ۱۴۱۳ ق توسط مؤسسه انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین [[حوزه علمیه قم]]، در ۳ مجلد با قطع وزیرى به عنوان چاپ دوم به بازار عرضه شده است. فهرستى بر اساس سوره‌ها نیز آخر هر جزء راهنماى محققین خواهد بود. چاپ دیگر آن در بیروت به سال ۱۹۸۹ م در ۳ مجلد ارائه گردیده است. |
| − | |||
| − | چاپ | ||
==منابع مقاله== | ==منابع مقاله== | ||
| − | + | ۱- مقدمه مختصر مجمع البیان و سایر مجلدات آن | |
| − | + | ۲- دایرة المعارف تشیع، ج ۴ ص ۵۱۰ | |
| − | + | ۳- طبقات مفسران شیعه، دکتر عقیقى بخشایشى، ج ۵ ص ۴۴۰ | |
| − | + | ۴- کتاب شناسى قرآن و علوم قرآنى، صدیقه سلطانى‌فر و مریم کلیم سیما، مرکز چاپ و نشر سازمان تبلیغات اسلامى، زمستان ۱۳۷۰ | |
| − | + | ۵- المفسرون حیاتهم و منهجهم، سید محمد على ایازى، ص ۶۱۵ | |
| − | + | ۶- دانشنامه قرآن و قرآن پژوهى، ج ۱ ص ۷۵ | |
| − | + | ۷- نرم افزار [[نرم افزار جامع تفاسیر نور|جامع التفاسیر]]، بخش کتابشناسی | |
| − | + | ==متن کتاب== | |
| − | ==متن کتاب | ||
[http://lib.ahlolbait.com/parvan/resource/39248/مختصر-مجمع-البيان--في-تفسير-القرآن مختصر مجمع البيان] | [http://lib.ahlolbait.com/parvan/resource/39248/مختصر-مجمع-البيان--في-تفسير-القرآن مختصر مجمع البيان] | ||
{{تفسیر قرآن}} | {{تفسیر قرآن}} | ||
[[رده: تفاسیر]] | [[رده: تفاسیر]] | ||
| + | [[رده:آثار فضل بن حسن طبرسی]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۱۶ ژوئیهٔ ۲۰۱۹، ساعت ۱۰:۳۸
 | |
| نویسنده | ابوعلی فضل بن حسن طبرسی |
| موضوع | تفاسیر شیعه |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 3 |
| تلخیص | محمدباقر ناصری |
|
| |
مؤلف
ابوعلى، فضل بن حسن بن فضل طبرسى، معروف به امين‌الاسلام طبرسى در حدود سالهاى 460 تا 470ق در مشهد مقدس به دنيا آمد. پدر او حسن بن فضل است. از مهم‌ترين اساتيد ایشان مى‌توان به: ابوعلى بن شیخ طوسی، حسن بن حسين حسن بن بابویه قمی رازی، موفق‌الدين بكر آبادى، ابوالحسن، عبيدالله بيهقى، شيخ جعفر دوريستى كه از شاگردان شيخ مفيد است، اشاره نمود. از تألیفات مهم وی، اعلام الوری باعلام الهدی، و دو تفسیر مجمع البیان و جوامع الجامع می باشد. امين‌الاسلام طبرسى در سال 548 هجرى در بيهق از دنيا رفت.
روش تلخیص
ناصرى در مقدمه مى‌نویسد: «سعى کردم از چارچوب تفسیر مجمع البیان خارج نشوم، بدین جهت اغلب از تعابیر، جملات و کلمات آن استفاده کرده‌ام. از قصص، احکام و مذاهب و آراء مختصرى کوتاه برگزیدم و بخش‌هاى بیان آیات، احکام، و اسباب نزول را بیشتر مورد توجه قرار دادم. از خوض در ادبیات و لغت پرهیز نموده، مطالب این بخش را کنار گذاشتم. از اخبار و روایات و آراء به آنچه غرض را مى‌رساند اکتفا نمودم.»
بنابر این سیر ورود و خروج ایشان به بحث به این ترتیب است که، در هر سوره ابتدا کلیاتى درباره سوره از قبیل نام، مکى و مدنى بودن و تعداد آیات مطرح مى‌کنند. سپس به بیان معنا و توضیح آیه مى‌پردازد، در این میان، اشاره‌اى نیز به معناى برخى لغات و وجوه و احتمالات در معناى آن خواهد داشت، به همین جهت مطالعه کننده اثرى از عناوین النزول، فضلها (سوره)، التوضیح، اللغة، الاعراب، القراءة، الحجة، و المعنى و عنوانهاى موضوعى مانند: فصل فى التقوى و المتقى، که براى تفکیک مطالب و نظم بیشتر از طرف مرحوم طبرسى، انتخاب شده بود، نخواهد دید و این مختصر بیشتر، مختصر بخش «توضیح» و «المعنى» خواهد بود، با این وصف رویکردى اجتهادى، روایى به خود گرفته است که جنبه تربیتى و هدایتى نیز خواهد داشت.
چینش فعلى مختصر مجمع بنا به گفته ناصرى، ۸ سال، زمان به خود اختصاص داد و در سال ۱۴۰۰ ه پایان یافت.
لازم به یادآورى است که تفسیر مجمع البیان از تفاسیر پر تعلیقه و پر حاشیه مى‌باشد، مشهورترین آنها به کوشش شیخ بیاض و نام آن «زبدة البیان» است. کفعمى نیز آن را با نام «قراضة النضیر فى تلخیص مجمع البیان»، ملخص کرده است. همچنین «شرح شواهد مجمع البیان» از محمد حسین بن طاهر قزوینی با تصحیح و تعلیق کاظم موسوى میاموى تهران، دارالکتب الاسلامیه ۱۳۳۸ ق و «مختصر مجمع البیان» اثر محمد بن احمد خواجگى شیرازى، که در برخى فهارس «تفسیر خواجگى» گفته شده است.( خواجگى آن را به نام ابراهیم قطبشاه از شاهان شیعى قرن دهم در هند ساخته ونگارش آن باید بین سالهاى ۹۵۸ تا ۹۸۸ ق بوده باشد.) از جمله این آثار هستند.
مقدمه‌اى کوتاه از ناصرى در ابتداى تفسیر به چشم مى‌خورد که شامل مطالبى در فضل قرآن و عظمت آن، علم تفسیر و جایگاه آن، جایگاه قرآن، اهل بیت «علیهم السلام» و قرآن، جایگاه تفسیر مجمع البیان و مؤلف آن، انگیزه خود از تلخیص مجمع البیان و شیوه آن، مى‌باشد.
جایگاه مجمع البیان
مجمع البیان فى تفسیر القرآن، اثر شیخ ابوعلى فضل بن حسن بن الفضل طبرسى (۴۶۸- ۵۴۸ ق) ملقب به امین الدین و امین الاسلام مشهور به طبرسى و شیخ طبرسى از مشاهیر مفسران شیعه مى‌باشد. مجمع البیان تفسیرى است به زبان عربى در ده مجلد و حجم آن تقریبا کمى بیش از «تبیان» شیخ طوسى است. سبک و شیوه تدوین و تبویب این تفسیر در میان همه تفاسیر فریقین و فارسى و عربى بى سابقه و بى نظیر است و با نظمى متین و مرتب و با روش علمى و ساده که بین تمامى تفسیرهاى موجود از منزلت خاصى برخوردار است. همچنین مسائل ادبى از نحو و لغت و اشتقاق و تصریف و مسائل نحوى را مشروح و مبسوط مورد بحث و بررسى قرار داده است که جنبه نحو و لغت در آن قوى‌تر است.
در این تفسیر تبویب و تنظیم مطالب به نحوى است که به مراجعه کننده امکان مى‌دهد تا خواسته خود را ذیل یکى از ابواب و فصول به سرعت باز یابد. مفسر نخست از نظر قرائت و اختلاف قراءآت تحت عنوان الحجّة، بعد از نظر لغت و مشکلات لغوى و از نظر اعراب کلمات سپس از نظر اسباب النزول و معنا، آیه را مورد بحث قرار داده و بعد احکام آیه و قصص را به میان مى‌آورد و گاهى به اشعار نیز استشهاد کرده است و در پایان تحت عنوان نظم، ربط و پیوند معنایى آیات را به یکدیگر و ربط در آیه از آیات را با آیات قبل و بعد از آنها و همچنین ارتباط سوره‌هاى قرآن مجید را با هم بازگو نموده است.
نسخه شناسى
نسخه حاضر از مختصر مجمع البیان، در سال ۱۴۱۳ ق توسط مؤسسه انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، در ۳ مجلد با قطع وزیرى به عنوان چاپ دوم به بازار عرضه شده است. فهرستى بر اساس سوره‌ها نیز آخر هر جزء راهنماى محققین خواهد بود. چاپ دیگر آن در بیروت به سال ۱۹۸۹ م در ۳ مجلد ارائه گردیده است.
منابع مقاله
۱- مقدمه مختصر مجمع البیان و سایر مجلدات آن
۲- دایرة المعارف تشیع، ج ۴ ص ۵۱۰
۳- طبقات مفسران شیعه، دکتر عقیقى بخشایشى، ج ۵ ص ۴۴۰
۴- کتاب شناسى قرآن و علوم قرآنى، صدیقه سلطانى‌فر و مریم کلیم سیما، مرکز چاپ و نشر سازمان تبلیغات اسلامى، زمستان ۱۳۷۰
۵- المفسرون حیاتهم و منهجهم، سید محمد على ایازى، ص ۶۱۵
۶- دانشنامه قرآن و قرآن پژوهى، ج ۱ ص ۷۵
۷- نرم افزار جامع التفاسیر، بخش کتابشناسی
متن کتاب
| تفسیر قرآن | |
| درباره تفسیر قرآن: | تفسیر قرآن -تاریخ تفسیر - روشهای تفسیری قرآن |
|---|---|
| اصطلاحات: | اسباب نزول -اسرائیلیات -سیاق آیات |
| شاخه های تفسیر قرآن: |
تفسیر روایی (تفاسیر روایی) • تفسیر اجتهادی (تفاسیر اجتهادی) • تفسیر فقهی ( تفاسیر فقهی) • تفسیر ادبی ( تفاسیر ادبی) • تفسیر تربیتی ( تفاسیر تربیتی) • تفسیر كلامی ( تفاسیر كلامی) • تفسیر فلسفی ( تفاسیر فلسفی ) • تفسیر عرفانی (تفاسیر عرفانی ) • تفسیر علمی (تفاسیر علمی) |
| روشهای تفسیری قرآن: |
|
| تفاسیر به تفکیک مذهب مولف: |
|
