معجم رجال الحدیث و تفصیل طبقات الرواة (کتاب)
 | |
| نویسنده | ابوالقاسم الموسوی الخویی |
| موضوع | محدثان شیعه |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 24 |
|
| |
«معجم رجال الحدیث» کتابی جامع در علم رجال و شناخت راویان حدیث شیعه، اثر آیت الله سید ابوالقاسم خویی (م، ۱۴۱۳ هجری) است.
محتویات
معرفی اجمالی کتاب
معجم رجال الحدیث چنان که از نامش پیداست بیشتر به جنبه معجم بودن توجه کرده و آیت الله خویى سعى کرده پیرامون هر راوى تا حد ممکن اطلاعات جامعى ارائه دهد تا محقق محتاج مراجعه به کتب دیگر رجال نشود.
همچنین به علت متأخر بودن این کتاب از بقیه جوامع و اصول رجالى، با احاطه بر آنها و نظر داشتن به نظرات علماى گذشته تألیف شده و از جامعیت و کلّیت خوبى برخوردار است به طورى که اگر کسى این کتاب را داشته باشد در اکثر امور از داشتن کتب دیگر مستغنى است و مشکلات سلسله اسناد را به خوبى حل مى‌نماید.
کتاب حاضر بر اساس روش متداول در معجم‌هاى لفظى است که روش الفبایى باشد. مؤلف بر اساس نام روات آنها را مرتب نموده و در طى ۲۳ جلد آورده است. ذیل نام هر راوى نامهاى دیگرى که در روایات براى آن راوى ذکر شده نیز آمده تا اطلاعات مربوط به راوى بوسیله هر یک از نامهاى او قابل دسترسى باشد.
انگیزه نگارش
آیت الله خویى در مقدمه کتاب چنین گفته: علم رجال در گذشته مورد توجه خاص علما بوده و براى آن اهمیت ویژه‌اى قائل بوده‌اند، اما در زمان هاى اخیر چنان مورد بى‌توجهى قرار گرفته که گویا اجتهاد و استنباط احکام شرعى اصلا متوقف بر آن نیست. با توجه به این مسئله، من تصمیم گرفتم کتابى جامع بنویسم که به اندازه کافى از مزایاى این علم را دربرداشته باشد و از خداوند طلب توفیق کردم و خداوند نیز به فضل خویش اجابت نمود.
ویژگی هاى کتاب
مؤلف محترم براى کتاب خویش ویژگی هایى برشمرده از جمله:
- بخاطر اعتبار هر چه بیشتر کتاب، تمام مطالب را از اصل منبع نقل کرده و به منقولات دیگران اعتنا نکرده است. (موارد استثناء را در متن گوشزد نموده است.)
- ذیل ترجمه هر راوى، روایات او را از کتب اربعه و... نقل کرده و با تمییز بین راویان و مروى عنهم بیشتر مشترکات تمییز داده شده‌اند. (در صورت کثرت تعداد روایات در پایان هر جلد روایات او آمده است.)
- در هر روایت نام ذکر شده راوى آمده (گاهى چندین تعبیر مختلف هست) اما در ترجمه افراد یک نام آورده است. (که معمولاً همان نام منتخب توسط نجاشى است.)
- کل کتاب ترتیب الفبایى دارد و در نام هر کس ابتدا کنیه آمده، بعد نام و لقب و... .
- براى هر راوى بحثى دقیق و علمى آمده که اعتبار و عدم اعتبار او را مشخص کرده است.
- به علت ضعف در طریق شیخ صدوق و شیخ طوسى به بعضى افراد، طریق تمام روات را به این دو شیخ بزرگوار ارزیابى نموده است.
- ذیل نام هر راوى شماره مسلسل او در اصول اربعه رجال ذکر شده تا مراجعه به آن اصول به آسانى صورت پذیرد.
- مؤلف ذیل نام هر راوى تمام مشایخ و شاگردان او را با ذکر آدرس روایات آورده است.
- تمام روایات هر راوى با ذکر آدرس آنها در کتب روایى آمده و با این عمل راویان پر روایت و کم روایت از یکدیگر متمایز شده‌اند.
- اختلاف نسخه در کتب روایى و غلط هاى آنها را در فصلى جداگانه آورده که براى اهل تحقیق بسیار سودمند است.
بخش های کتاب
کتاب حاضر در ۲۳ جلد تنظیم شده و بارها مورد تجدید چاپ قرار گرفته است. مؤلف در ابتدا دیباچه‌اى آورده و در آن مزایاى کتاب خویش را برشمرده است. سپس ۶ مقدمه آورده که موضوعاتى از قبیل: نیاز به علم رجال، قطعیت کتب اربعه، معیارهاى تشخیص وثاقت راوى مانند تصریح امام و... ، توثیقات عامه و اعتبار و ارزش آنها، موارد توثیقات عامه و رد حجیت آنها، نیاز بحث پیرامون تک تک روایات کتب اربعه، اصول اولیه رجال و... را در آن بحث کرده است.
در متن کتاب براى روات شماره مسلسل زده شده. تعداد روات این کتاب ۱۵۶۷۶ نفر مى‌باشد که بعضى از آنها تکراری هستند و نام هاى متعدد یک راوى است.
وضعیت نشر
قدیمی ترین تاریخ نشر کتاب حاضر مربوط به سال ۱۳۶۸ می باشد که توسط دفتر آیت الله العظمی الخوئی به چاپ رسیده است.
منابع
- سایت نوسا بوک، (16 خرداد 1391).
- مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، جامع فقه اهل البیت [لوح فشرده]: بخش کتابشناسی.
متن کتاب
