جعفر سبحانی

آیت الله العظمی جعفر سبحانی (۱۳۰۸ - ش)، از مراجع معظم تقلید و اساتید بزرگ حوزه‌های علمیه و از شاگردان آیت الله بروجردى و امام خمینی است. ایشان علاوه بر تدریس فقه، اصول، فلسفه، کلام، رجال، تفسیر، درایه، تاریخ اسلام و تشیع، ملل و نحل و ادبیات، در هر یک از آن‌ رشته‌ها آثار مفید و متعددى را به جامعه اسلامى تقدیم نموده است. از مهمترین آثار ایشان می توان به کتاب‌های فروغ ابدیت، منشور جاوید و آیین وهابیت اشاره نمود. عضویت در مجلس خبرگان قانون اساسى، مشارکت در «مجله مکتب اسلام» و تأسیس «مؤسسه تحقیقاتی امام صادق علیه‌السلام» از جمله فعالیت‌های اجتماعی آیت الله سبحانى است.

این مدخل از دانشنامه هنوز نوشته نشده است.

محتوای فعلی مقاله یکی از پایگاه های معتبر متناسب با عنوان است.

(احتمالا تصرف اندکی صورت گرفته است)


نام کامل	جعفر سبحانی
زادروز	۱۳۰۸ شمسی
زادگاه	تبریز



اساتید	آیت الله بروجردی، سید محمد حجت کوه‌کمرى، امام خمینی، علامه سید محمدحسین طباطبائى،...

آثار	فروغ ابدیت، منشور جاوید، مفاهیم القرآن، الموجز فی علم الأصول، آیین وهابیت، تاریخ الفقه الاسلامی ادواره، المحاضرات فی الالهیات،...

ولادت

آیت الله جعفر سبحانى در ۲۸ شوال المکرم ۱۳۴۷ ق (۲۰ فروردین ۱۳۰۸ ش) در تبریز در خانواده علم و فضیلت دیده به جهان گشود.

پدر بزرگوار ایشان، زاهد وارسته، مرحوم حاج شیخ محمدحسین سبحانى خیابانى (م، ۱۳۹۲ ق)، از عالمان و فقیهان تبریز بود که بیش از ۵۰ سال به کار تدریس، تألیف، راهنمایى مردمان و پرورش شاگران اشتغال داشت. او از شاگردان سید محمدکاظم یزدى صاحب "العروة الوثقى" و شیخ الشریعه اصفهانى بوده است. برخى از آثار فقهى و اصولى وى عبارت است از: نخبة الازهار فی أحکام الخیار، کتاب الصلاة، ارشاد الافاضل إلى مطالب الرسائل و... .

تحصیلات و اساتید

شیخ جعفر سبحانى، پس از فراغت از تحصیلات ابتدایى، در مکتب‌خانه مرحوم میرزا محمود فاضل (فرزند فاضل مراغى) به فراگیرى متون ادب پارسى پرداخت و کتاب‌هایى مانند: گلستان، بوستان، تاریخ معجم، نصاب الصبیان، ابواب الجنان و غیره را فراگرفت.

سپس در ۱۴ سالگى (۱۳۶۱ ق) رهسپار مدرسه علمیه طالبیه تبریز گردید و به آموختن مقدمات علوم و سطوح پرداخت. علوم ادبى را نزد مرحومان: حاج شیخ حسن نحوى و شیخ على‌اکبر نحوى و بخشى از مطول، منطق منظومه و شرح لمعه را در محضر علامه بزرگوار میرزا محمدعلى مدرس خیابانى صاحب ریحانة الأدب (م ۱۳۷۳ ق) بیاموخت و این همه پنج سال (تا ۱۳۶۵ ق) به طول انجامید.

استاد سبحانى، در آن زمان سخت مشغول تعلیم و تعلم (دروس مقدمات) و مباحثه و تألیف بود. یادگار قلمى ایشان از آن زمان (با این که نوجوانى ۱۷ ساله بود) دو کتاب است که هم اینک موجود مى‌باشد: معیار الفکر (در منطق) و مهذب البلاغة (در علم معانى، بیان و بدیع).

وی در مهرماه ۱۳۲۵ شمسى وارد حوزه علمیه قم شد و به تکمیل سطوح، همت گماشت. باقیمانده فرائد الاصول را نزد مرحوم آیت الله حاج میرزا محمد مجاهدى تبریزى (۱۳۲۷ـ۱۳۷۹ ق) و آیت الله حاج میرزا احمد کافى (۱۳۱۸ـ۱۴۱۲ ق) آموخت و کفایة الاصول را هم نزد مرحوم آیت الله العظمى گلپایگانى (م، ۱۴۱۴ ق) بیاموخت.

آیت الله سبحانى پس از تکمیل سطوح عالیه در ۱۳۶۹ ق، به درس‌هاى خارج فقه و اصول راه یافت و به خوشه‌چینى از محضر بزرگان زیر پرداخت:

آیت الله العظمى بروجردى (۱۲۹۲ـ۱۳۸۰ ق) که در آن روزها مبحث وقت از کتاب صلاة را تدریس مى‌فرمود.

سید محمد حجت کوه‌کمرى (۱۳۰۱ـ۱۳۷۲ ق) که در آن زمان تدریس خارج بیع را آغاز کرده بود. درس مرحوم آیت الله حجت از نظر دسته‌بندى مطالب و نتیجه‌گیرى، امتیاز خاصى داشت.

امام خمینى (۱۳۲۰ـ۱۴۰۹ ق) که در آن زمان بحث استصحاب را مطرح مى‌فرمود. معظم‌له تا پایان دوره اول درس اصول حضرت امام، به درس ایشان حاضر گشت آن‌گاه بر آن شد تا مجموع درس‌هاى ایشان را به دقت ضبط کند و تحریر نماید، این کار در ضمن ۷ سال (۱۳۳۰ـ۱۳۳۷ ش) انجام گرفت و در همان زمان به چاپ رسید. امام راحل قدس سره در آغاز کتاب مزبور ـ در تقریظى ـ چنین نگاشته‌اند: «... و منهم العالم العلم التقی صاحب الفکر الثاقب والنظر الصائب الآغا میرزا جعفر السبحانی التبریزی وفّقه اللّه تعالى لمرضاته و کثّر اللّه أمثاله ولقد جدّ و اجتهد فی تنقیح مباحث الألفاظ من بحث هذا الفقیر بحسن سلیقته و توضیحها بجودة قریحته فصار بحمداللّه و له المنة صحیفة کافلة لمهمات المسائل...».

حضرت آیت الله سبحانى به غیر از تحصیل دروس فقه و اصول، به آموختن فلسفه و کلام و تفسیر نیز اشتغال داشت. استاد از دوران نوجوانى به مسائل فکرى و عقلى کشش بسیار زیادى داشت و به شخصیت های متفکر و اساتید منطق و معقول ارجى شایان مى‌نهاد. از همین رو در تبریز به محضر مرحوم آیت الله سید محمد بادکوبه‌اى (م، ۱۳۹۰ ق) شتافت و از او شرح قواعد العقائد علامه را بیاموخت. سپس در حوزه علمیه قم مطالعات فلسفى خویش را با شرکت در درس‌هاى منطق و فلسفه علامه سید محمدحسین طباطبائى (م، ۱۴۰۲ ق) تکمیل نمود و در سال‌هاى ۱۳۲۸ تا ۱۳۳۰ ش. شرح منظومه و پس از آن بخش اعظم اسفار را نزد ایشان فراگرفت و همزمان، در جلسه شبهاى پنج‌شنبه و جمعه علامه طباطبائى، که در آن فلسفه مادى به نقد کشیده مى‌شد و نگارش کتاب ارزشمند "اصول فلسفه و روش رئالیسم" و پاورقی آن توسط استاد شهید آیت الله مطهرى حاصل آن جلسات بود، شرکت جست و پس از پایان این دوره به خواست حضرت استاد علامه، کتاب اصول فلسفه را به عربى بازگرداند که نخستین جلد آن با تقریظ علامه طباطبائى به چاپ رسید.

تدریس

آیت الله سبحانى، از زمان تحصیل (۱۳۲۱ ش) به تدریس مقدمات مى‌پرداخت و پس از آن که به حوزه علمیه قم آمد (۱۸ سالگى) کار تدریس را ادامه داد و پس از زمانى چند نیز به تدریس سطوح پرداخت. ایشان نزدیک به ۷ سال مطول، چند دوره معالم و لمعتین، ۷ دوره فرائد شیخ انصارى (در ۲۱ سال)، چند دوره مکاسب و کفایه و پنج مرتبه شرح منظومه (در ۱۰ سال) را تدریس نمود.

در سال (۱۳۵۴ ش) نیز بر اثر اصرار فضلا و طلاب علاقمند حوزه، درس خارج فقه و اصول را تشکیل داد که تاکنون ادامه دارد.

همچنین استاد سالیان درازى کتاب عمیق اسفار را براى گروه بسیارى تدریس نموده است که پاره‌اى از آنان اکنون خود از اساتید فلسفه بشمار مى‌روند. ایشان به غیر از تدریس منظم فقه، اصول و فلسفه در حوزه علمیه، سالیان دراز به آموزش عقاید، رجال، درایه، تاریخ اسلام و تشیع، ملل و نحل، تفسیر و ادبیات پرداخته و در هر یک از آن‌ها آثار مفید و متعددى را به جامعه اسلامى تقدیم نموده است.

آثار و تألیفات

آیت الله سبحانى آثار بسیاری در زمینه‌هاى مختلف دینى همچون: تفسیر، حدیث، فقه، اصول، کلام، تاریخ، فلسفه، ملل و نحل، رجال، درایه، علوم ادبى، دفاع از ساحت تشیع، نقد وهابیت و موضوعات دیگر نگاشته است که ما مهمترین آن‌ها را به ترتیب موضوعى فهرست مى‌کنیم:

الف: تفسیر قرآن:

الف/۱ (تفسیر ترتیبى):

تفسیر سوره رعد به نام قرآن و اسرار آفرینش؛
تفسیر سوره فرقان به نام سیماى انسان کامل در قرآن؛
تفسیر سوره توبه؛
تفسیر سوره منافقون به نام دوست نماها؛
تفسیر سوره حدید به نام قرآن و معارف عقلى؛
تفسیر سوره حجرات به نام سیستم اخلاقى اسلام؛
تفسیر سوره لقمان به نام مربى نمونه.

الف/۲ (تفسیر موضوعى):

منشور جاوید (۱۴ جلد):
مفاهیم القرآن (۱۰ جلد):
اصالت روح از نظر قرآن؛
التوحید والشرک فی القرآن الکریم؛
شورا در قرآن و نهج البلاغه؛
احمد موعود انجیل؛
مکتب وحى (مفهوم امى بودن پیامبر صلى الله علیه و آله و سلم)؛
خاتمیت از نظر قرآن وحدیث و عقل. ترجمه: رضا استادى.

ب: علوم قرآنى:

مرزهاى اعجاز: ترجمه بخشى از تفسیر البیان مرحوم آیت الله العظمى خوئى؛
برهان رسالت (پیرامون قرآن و وجه اعجاز آن).

ج: کلام:

شناخت صفات خدا؛
آشنایى با اصول اسلام؛
جهان بینى اسلامى (دیدگاه اسلام درباره هستى، دنیا، انسان در جهان)؛
الهیات و معارف اسلامى؛
نیروى معنوى پیامبران؛
رسالت جهانى پیامبران (نبوت عامه)؛
فی ظل اُصول الإسلام (شامل بحث‌هاى: توحید، شرک، بدعت، شفاعت، توسل، زیارت، حب اهل بیت، زندگى انبیاء پس از مرگ و امکان اتصال با آنان نگارش به قلم: استاد جعفر الهادى، الالهیات على هدى الکتاب والسنّة والعقل (۴ جلد)، نگارش به قلم: حسن مکى عاملى؛
معاد انسان و جهان؛
راه خداشناسى؛
مصدر الوجود؛
جبر و اختیار (نگارش: استاد على ربانى گلپایگانى)؛
حسن و قبح عقلى (نگارش: هم او)؛
توسل (به عربى ترجمه شده است.)؛
البداء فی الکتاب والسنة؛
آگاهى سوم (پیرامون علم غیب ائمه اطهار علیهم السلام)؛
رهبرى امت؛
پیشوایى از نظر اسلام (امامت و خلافت)؛
سرنوشت از دیدگاه قرآن و حدیث و عقل؛
شفاعت از دیدگاه قرآن و حدیث و عقل؛
کاوش‌هایى پیرامون ولایت؛
مفهوم العبادة فی الکتاب والسنة؛
رؤیة الله؛
الزیارة.

د: فلسفه:

اصول الفلسفه (ترجمه جلد اول درس‌هاى استاد علامه طباطبایى)؛
فلسفه اسلامى و اصول دیالکتیک؛
نظریة المعرفة. نگارش: حسن مکى عاملى؛
سرنوشت از دیدگاه علم و فلسفه؛
شناخت در فلسفه اسلامى؛
هستى شناسى در مکتب صدرالمتألهین؛
تحلیلى از فلسفه مارکس؛
نیروى محرک تاریخ.

ه: فقه:

المواهب فی أحکام المکاسب؛ نگارش: آقاى سیف الله یعقوبى؛
المختار فی أحکام الخیار؛
نظام الارث فی الشریعة الإسلامیة الغراء؛ نگارش: آقاى سید محمدرضا پیغمبرپور؛
نظام الطلاق فی الشریعة الإسلامیة الغراء؛ نگارش: آقاى سیف الله یعقوبى؛
نظام المضاربة فی الشریعة الغراء؛
نظام القضاء والشهادة فی الشریعة الغراء (۲ جلد)؛
کتاب الخمس؛
البلوغ و تلیه رسالة فی تأثیر الزمان والمکان؛
قاعدتان فقهیتان: لاضرر و رضا؛ نگارش: حسن مکى عاملى.
الاعتصام بالکتاب والسنة (پیرامون: مسح پاها در وضو، سجده بر زمین، خمس در کتاب و سنت، ازدواج موقت، گذاشتن دست‌ها بر روى هم در نماز، سه طلاق در یک مجلس، سوگند طلاق، طلاق در حیض و نفاس، عول و تعصیب، تقیه، ارث مسلمان از کافر، وصیت کمتر از ثلث، مصادر قانون‌گذارى نزد شیعه امامیه)؛
نظام النکاح فی الشریعة الإسلامیة الغراء (۲ جلد)؛
سبع مسائل (پیرامون ۷ مسئله فقهى اختلافى میان شیعه و سنى)؛
حکم الأرجل فی الوضوء؛
الحج فی الشریعة الإسلامیة الغراء؛
الزکاة فی الشریعة الإسلامیة الغراء (۲ جلد)؛
ضیاء الناظر فی أحکام صلاة المسافر؛
فقه الرضاع؛
أحکام السفر و آدابه؛
تاریخ الفقه الاسلامی ادواره؛

سیمای فرزانگان - یکی از آثار آیت الله العظمی سبحانی

و: اصول:

تهذیب الاُصول (۳ جلد) ـ تقریرات درس اصول حضرت امام خمینی قدس سره؛
المحصول فی علم الأُصول (۴ جلد) ـ تقریرات درس اصول استاد سبحانى؛ نگارش: سید محمود جلالى مازندرانى؛
الرسائل الأربع: ملازمه حکم عقل و حکم شرع، نگارش به قلم: استاد؛ التسامح فی أدلة السنن، نگارش به قلم: آقاى على‌اکبر کلانترى؛ الاجتهاد فی أدلة السنن، نگارش به قلم: آقاى على‌اکبر کلانترى، قاعدة لاضرر، نگارش به قلم: شیخ على حیدرى؛
الموجز فی علم الأصول؛
الوسیط فی علم الأُصول (۲ جلد)؛
ارشاد العقول إلى علم الأُصول (۴ جلد)؛
رسائل اصولیة؛
اصول الفقه المقارن.

ز: تاریخ:

فروغ ابدیت (۲ جلد): تجزیه و تحلیل کاملى از زندگانى پیامبر اکرم صلى الله علیه و آله و سلم. این کتاب به عربى، اردو، انگلیسى، ترکى و اسپانیولى ترجمه شده و در سراسر جهان منتشر گردیده است.
فروغ ولایت: تجزیه و تحلیل زندگى امیرالمومنین على علیه السلام.
زندگانى امامان به زبان ساده (به عربى ترجمه شده است).
الأئمة الاثنى عشر.
تاریخ اسلام.

ج: رجال:

کلیات فی علم الرجال.

ط: درایه:

اصول الحدیث و أحکامه.

ی: عقاید:

بحوث فی الملل والنحل (۸ جلد)؛
فرهنگ عقاید و مذاهب اسلامى (۵ جلد)؛
مع الشیعة الإمامیة فی عقائدهم؛
الشیعة فی موکب التاریخ؛
الشیعة و علم الکلام عبرالقرون الأربعة؛
آئین وهابیت (به اردو ترجمه شده است)؛
الوهابیة فی المیزان؛
الأسماء الثلاثة: الإله والربّ والعبادة؛
منشور عقائد امامیة، ترجمه به عربى و انگلیسى؛
اسماء و صفات؛
وهابیت مبانى فکرى و کارنامه عملى.

ک: تراجم:

شخصیت‌هاى اسلامى شیعه (۲ جلد)، نگارش: آقاى مهدى پیشوایى. این کتاب به عربى ترجمه شده است.
زندگى بزرگان شیعه (در شماره‌هاى مختلف مجله مکتب اسلام)

ل: متفرقات:

بازگشت به عصر ایمان؛
رمز پیروزى مردان بزرگ؛
پرسش‌ها و پاسخ‌ها؛
سیماى فرزانگان؛
رسائل و مقالات (۴ جلد).

فعالیت‌ها و خدمات اجتماعی

عضویت در مجلس خبرگان قانون اساسى:

استاد معظم حضرت آیت الله سبحانى از روز نخست در مبارزات حق طلبانه روحانیت علیه رژیم فاسد شرکت داشت و نامش هماره در ذیل اعلامیه‌هاى مدرسین حوزه علمیه قم دیده مى‌شد. ایشان پس از پیروزى انقلاب اسلامى (که ثمره شیرین مجاهدات روحانیت و مردم مسلمان ما بود) براى شرکت در انتخابات مجلس خبرگان قانون اساسى، احساس وظیفه نمود و به امر و ترغیب امام خمینی قدس سره از استان آذربایجان شرقى کاندید شد و با آراى بسیار بالای مردم استان (به عنوان نماینده اول) انتخاب شد. در تنظیم قانون اساسى (هم از نظر تعبیر و هم از نظر محتوا) تأثیر بسزایى داشت و مرحوم آیت الله شهید دکتر بهشتى رسماً از تریبون مجلس از دقت و ژرف‌نگرى ایشان تقدیر به عمل آورد.

مشارکت در مجله مکتب اسلام:

در سال‌هاى ۱۳۳۷ و ۱۳۳۸ ش. خلأ فکرى بر جوانان کشورمان حاکم بود و غالب محلات کشور وابسته به دولت فاسد بودند و کمتر مجله‌اى بود که به طور مستقیم و غیرمستقیم به تخریب بنیان‌هاى اخلاقى و فرهنگى نپردازد. از همین رو استاد و گروهى از فضلاى حوزه به رهبری برخی از مراجع وقت همراه با کمک مالی برخی از مؤمنین تصمیم گرفتند تا شالوده بناى یک مجله وزین فکرى اسلامى را بریزند و این چنین بود که مجله "درس‌هایى از مکتب اسلام" تأسیس شد. استاد در این مجله با نگارش تاریخ اسلام و تفسیر قرآن آثار ماندگارى از خویش به یادگار نهاد و هم اکنون نیز صاحب امتیاز آن بوده و مجله تحت سرپرستى ایشان به حیات علمى خود ادامه مى‌دهد.

از هنگامى که پایه مجله مکتب اسلام گذاشته شد، نگارش تفسیر قرآن بر عهده حضرت آیت الله سبحانى قرار گرفت و استاد در طول سالیان متمادى به نگارش تفسیر قرآن پرداخت و از این رهگذر به ترجمه و توضیح: سوره توبه، سوره رعد، سوره فرقان، سوره لقمان، سوره حجرات، سوره حدید، سوره صف و سوره منافقون توفیق یافت.

در خور ذکر است که استاد پس از گذشت زمانى چند به ضرورت تفسیر موضوعى قرآن پى برد و به این نتیجه رسید که: قرآن مجید در موضوعات گوناگون به بحث و بررسى پرداخته است، اما آیات هر موضوع، در محل واحدى گرد نیامده و چه بسا آیات یک موضوع در سوره‌هاى مختلف پخش شده است و نتیجه‌گیرى کلى از آیات قرآنى درباره هر عنوان، در گرو آن است که آیات در جاى واحدى جمع‌آورى شود و آن‌گاه با ملاحظه مجموع آیات، و احیاناً با پرتوگیرى از تبیینات حضرات معصومین علیهم‌السلام، دیدگاه قرآن مشخص شود. استاد در این راستا به بررسى و تفسیر آیات عقاید اسلامى پرداخت و در این مورد تفسیر بى‌همانند "مفاهیم القرآن" را در ۷ جلد به رشته تألیف کشید، که از همان زمان انتشار مورد تقدیر دانشمندان جهان اسلام قرار گرفت. برخى از کسانى که بر این کتاب تقریظ نگاشته‌اند عبارتند از حضرات آیات: سید محمدباقر صدر، علامه طباطبائی، شیخ محمدتقى شوشترى، محمدجواد مغنیه، سید مرتضى عسکرى.

استاد بزرگوار پس از چندى به نیاز شدید جامعه فارسى زبان به این گونه تفاسیر آگاه شد و بر آن شد تا با استفاده از کتاب فوق، نخستین تفسیر موضوعى قرآن به زبان فارسى را نگارش دهد که به فضل الهى به نوشتن کتاب "منشور جاوید"، توفیق یافت که تاکنون ۱۴ جلد آن در تفسیر موضوعات مختلف قرآن مجید چاپ و منتشر شده است.

از بَدْوِ تأسیس مجله مکتب اسلام، پرسش‌هاى مختلفى از سوى جوانان و دانشجویان به دفتر مجله مى‌رسید که خواهان پاسخ بودند. لذا ستونى در مجله با نام "پرسش و پاسخ" گشایش یافت که به سؤال‌هاى علمى و دینى مردم پاسخ مى‌داد. جواب این سؤال‌ها از آغاز بر عهده حضرت آیت الله سبحانى و حضرت آیت الله مکارم شیرازى بود، که بعدها در ۴ جلد با نام "پرسش‌ها و پاسخ‌ها" چاپ و منتشر شد. پس از آن نیز پرسش‌هاى گوناگونى از نقاط مختلف کشور و نیز مراکز فرهنگى اسلامى جهان بدست حضرت استاد مى‌رسید که خود باعث بر تألیف کتاب ارزنده "پرسش‌ها و پاسخ‌ها" از سوى ایشان شد.

پس از انقلاب اسلامى، ضرورت تحول و دگرگونى در برنامه‌هاى درسى حوزه و دانشگاه بیش از پیش احساس شد و براى رفع نیاز طلاب و دانشجویان مراکزى تأسیس گردید. شوراى مدیریت حوزه علمیه قم براى پرکردن خلأهاى نظام درسى حوزه به فکر تدوین متون آموزشى در برخى از رشته‌هاى علوم اسلامى برآمد و براى این کار از فکر و اندیشه استاد معظم حضرت آیت الله سبحانى بهره گرفت.

استاد نیز در مدتى در ۴ رشته از علوم اسلامى: رجال، عقاید، فرق و مذاهب دست به تألیف کتاب زد، که به تصدیق اهل فن هر یک از آن‌ها در نوع خود بهترین است. در رشته عقاید، کتاب "المحاضرات فی الالهیات" را در ۴ جلد، و در باب مذاهب اسلامى نیز کتاب وزین "بحوث فی الملل والنحل" را در ۸ جلد به رشته نگارش درآورد، که هم اینک همراه دو کتاب دیگر ایشان ("کلیات فی علم الرجال" و "اصول الحدیث و أحکامه)" جزو کتاب‌هاى درسى رسمى طلاب و فضلاى حوزه علمیه قرار گرفته و چند بار نیز ترجمه و تلخیص گردیده است.

موسسه تحقیقاتی امام صادق علیه السلام:

مجله آینه پژوهش پیرامون این مؤسسه عظیم چنین نگاشته است: ... استاد آیت الله جعفر سبحانى که توفیق داشتند از هیجده سالگى قلم بزنند و در وادى تحقیق و نگارش گام بردارند، در طول ۶۰ سال گرانى آن‌چه را که در دست یافتن به مآخذ و منابع از دست مى‌رود به خوبى احساس کردند و همواره به تأسیس مرکزى ویژه محققین و مؤلفین مى‌اندیشیدند که در آن بتوان بدون طى مراحل دست و پاگیر، به مخزن کتابخانه مراجعه مستقیم کرد و به دور از جار و جنجال روزمرگی‌ها، در سالن مطالعه آن یا اتاق‌هاى مخصوص مؤلفین و محققین به تألیف و تحقیق پرداخت.

با پیروزى انقلاب اسلامى ایران زمینه تحقق این اندیشه فراهم شد و با همت بلند و تلاش پیگیر ایشان و همراهى جمله‌اى از فرهنگ‌ دوستان نخستین گام یعنى هسته مرکزى مؤسسه تعلیماتى و تحقیقاتى امام صادق علیه السلام در سال ۱۳۵۹ ش تأسیس و در روز عید غدیر افتتاح شد.

این مؤسسه که با انگیزه فراهم آوردن کتابخانه‌اى ویژه براى محققین و مؤلفین تأسیس شد، بنابر مقتضیات زمان و احساس نیازهاى اساسى دیگر، مواردى چند را به دستور کار خود افزود که فشرده آن عبارت است از:

تربیت و آموزش استعدادهاى جوان براى تحقیق در مسائل اسلامى، به ویژه تفسیر، حدیث و عقاید؛
احیاى متون اسلامى و تحقیق بر روى آثار بزرگان شیعه؛
نقد آثار روز درباره اسلام؛
پاسخ به سؤالات دینى؛
انتشار جزوه‌هاى مختصر در زمینه مسائل اسلامى.

بعد از تشکیل هسته مرکزى، با احساس نیاز به توسعه بیشتر مرکز، توجه عاشقان رشد و اعتلاى فرهنگ اسلامى، از جمله حضرت امام خمینی قدس سره به آن جلب شد و ساختمان جدید مرکز در زمینى به مساحت دو هزار متر مربع احداث گشت. این مرکز داراى مخزن بزرگ کتابخانه و سالن مطالعه وسیع و مجهز است. اتاق‌هاى مخصوص محققین و مؤلفین در طبقه سوم آن قرار دارد و آخرین طبقه آن داراى دو کلاس بزرگ و مجهز براى کارهاى آموزشى است.

محققینى که به تنهایى مشغول تحقیق و تألیف هستند از سالن مطالعه عمومى کتابخانه که محیطى بسیار آرام است استفاده مى‌کنند. آنان بدون مراجعه به کتابدار مى‌توانند خود وارد مخزن کتابخانه شوند و در قسمت‌هاى مختلف آن، جدا از دست یافتن به منبع مورد نیاز، با منابع دیگرى در زمینه کار خود آشنا شوند. آن دسته از محققینى که به طور گروهى بر روى اثرى کار مى‌کنند، اتاقى ویژه دارند. گروهى از محققین زیر نظر مستقیم استاد جعفر سبحانى به تحقیق مى‌پردازند و کسانى نیز به کار خود مشغول هستند و از امکانات مؤسسه استفاده مى‌کنند، کافى است موضوعِ موردِ تحقیق، اسلامى باشد و محقق، شرایط اولیه تحقیق را داشته باشد.

کتابخانه مرکز که شامل مجموعه‌اى از کتب مرجع و مصادر اولیه است، حدود ۵۰ هزار جلد کتاب دارد که بخش اعظم آن، کتابخانه استاد جعفر سبحانى بوده که به مرکز اهدا شده است. اگر محققى از خارج از کشور و یا از شهرستان‌هاى ایران براى تحقیق در موضوعات اسلامى به قم بیاید، مى‌تواند در طول مدت تحقیق میهمان مؤسسه باشد و از امکانات آن استفاده نماید.

در بخش احیاى آثار پیشینیان، تصحیح و تحقیق کتب خطى قبل از قرن هفتم در دستور کار قرار دارد که برخى از آثار چاپ شده همراه با مقدمه‌اى گسترده و خواندنى از حضرت استاد عبارتند از:

المهذب نوشته ابن براج طرابلسى (۴۰۰ـ۴۸۱ ق) در ۲ جلد و با دو مقدمه استاد؛
الجواهر نوشته هم او؛
الجامع للشرائع نوشته یحیى بن سعید حلى (۶۰۰ـ۶۸۱ ق)؛
العمدة نوشته ابن بطریق حلى (۵۲۳ـ۶۰۰ ق)؛
اصباح الشیعة بمصباح الشریعة نوشته قطب الدین کیدرى (قرن ۶ هجرى)؛
قاعدة ضمان الید نوشته شهید شیخ فضل الله نورى (۱۳۲۷ ق)؛
الاحتجاج نوشته احمد بن على طبرسى (م ح ۵۵۰ ق) در ۲ جلد؛
رجال نجاشى نوشته احمد بن على نجاشى (۳۷۲ـ۴۵۰ ق) در ۲ جلد؛
اشارة السبق نوشته حلبى؛
اقطاب الدوائر (در تفسیر آیه تطهیر) نوشته شیخ عبدالحسین (از علماى عصر صفوى)؛
ابانة المختار فی أحکام الخیار نوشته شیخ الشریعه اصفهانی (۱۲۶۶ـ۱۳۳۹ ق)؛
غنیة النزوع تألیف ابن زهره حلى (۵۱۱ـ۵۸۵ ق)؛
نهایة المرام تألیف علامه حلى (۳ جلد)؛
تحریر الأحکام الشرعیة، تألیف علامه حلى (۶ جلد)؛
معالم الدین فی فقه آل یاسین (۲ جلد)؛
اللئالى العبقریة، نگارش فاضل هندی؛
نهایة الوصول إلى علم الأُصول، تألیف علامه حلى؛
الدر الثمین من دیوان المعصومین علیهم‌السلام؛
شوارق الالهام، تألیف علامه لاهیجى.

و جمعى از محققین تحت اشراف ایشان مشغول به تألیف کتب مرجع در موضوعات مختلف مى‌باشند که تاکنون آثار ذیل به جامعه فرهنگ ارائه شده است:

موسوعة طبقات الفقهاء در ۱۷ مجلد که آن چه در این مجموعه مورد نظر واقع شده است.
معجم التراث الکلامى در ۵ جلد.
موسوعة الرجالیة (معجم الرجال وسائل الشیعة)
معجم طبقات المتکلمین، در ۵ جلد.

این مؤسسه به غیر از کتابخانه، داراى حروفچینى پیشرفته کامپیوترى (لاینوترونیک)، اتاق‌هاى محققین، اتاق‌هاى درس، سلف سرویس و اتاق اطلاع رسانى و تکثیر نیز مى‌باشد.

از زمانى که پایه تأسیس رشته‌هاى تخصصى: تبلیغ، تفسیر و کلام در حوزه علمیه قم گذاشته شد، سرپرستى این رشته به عهده حضرت آیت الله سبحانى نهاده شد و ایشان با کمال دلسوزى به سرپرستى دانشجویان و داوطلبان این رشته پرداخته است.

آموزش این رشته و تخصص در آن ۹ سال به طول مى‌انجامد و ارزش علمى آن برابر دکترا است. دانشجویان پس از طی مراحلی برنامه فوق تخصصى دارند و سرانجام تدریس کتاب‌هاى فلسفى و کلامى را برعهده مى‌گیرند. نیز بوسیله استاد، مجله علمى کلام اسلامى انتشار یافت که خود سرفصل جدیدى در مجلات علمى کشورمان بشمار مى‌رود. هم اکنون ۶۲ شماره از این فصلنامه به چاپ رسیده است.

منابع

سایت آيت الله جعفر سبحانی

آرشیو عکس و تصویر

از راست: سید علاء الدین بحرالعلوم، سید مرتضی حسینی شیرازی و جعفر سبحانی در نوجوانی
1. شهید محمدجواد باهنر، 2. جعفر سبحانی و 3. شهید محمد مفتح در جوانی
ردیف پایین از راست: ناشناس، علی رجبی دوانی، ناشناس، جعفر سبحانی، حسین نوری همدانی، ناصر مکارم شیرازی و سایر اعضای هیات مدیره مجله مکتب اسلام در منزل علی رجبی دوانی
از راست: علی رجبی دوانی، ناصر مکارم شیرازی، عبدالحسین فقیهی رشتی، سید مهدی موسوی گلپایگانی، جعفر سبحانی و ناشناس در لباس احرام در سزمین وحی
از راست: جعفر سبحانی، شهید محمدجواد باهنر و ناصر مکارم شیرازی در جوانی
1. جعفر سبحانی، 2. سید محمد ثقفی و 3. محمدجواد مغنیه
از راست: مهدی پیشوایی، داود الهامی، عبدالرحيم عقيقى (عقيقى بخشايشى)، جعفر سبحانی، ناصر مکارم شیرازی، هادی دوست محمدی، حسین حقانی زنجانی، علی اکبر حسنی و کامل خیرخواه نسل سوم هیئت علمی و تحریریه مجله مکتب اسلام
از راست: جعفر سبحانی، ناشناس، عزت الله سحابی، سید محمود طالقانی و شهید سید عبدالکریم هاشمی نژاد
1. شهید سید محمد حسینی بهشنی، 2. سید جعفر کریمی، 3. جعفر افروغ (اشراقی)، 33. حسین علی منتظری، 4. ناصر مکارم شیرازی، 5. جعفر سبحانی، 6. شهید محمد صدوقی، 7. سید محمدعلی انگجی، 8. مرتضی حائری یزدی و 9. سید روح الله موسوی مصطفوی خمینی
از راست: حسن محفوظی، محمدهادی معرفت و جعفر سبحانی
از راست: ناشناس، جعفر سبحانی و سید محمد حسینی شیرازی
از راست: محمدابراهیم جناتی، سید محمدعلی علوی حسینی گرگانی، ناصرالدین انصاری قمی و جعفر سبحانی
یحیی انصاری شیرازی و جعفر سبحانی
سید محمدرضا موسوی گلپایگانی و جعفر سبحانی
از راست: سید مرتضی علوی فریدونی، لطف الله صافی گلپایگانی و جعفر سبحانی
جعفر سبحانی بر روی جبل النور و کنار غار حرا در سرزمین وحی
از راست: جواد غروی نائینی، سید ضیاءالدین اشکوری نجفی، جعفر سبحانی، محمد موحدی (فاضل لنکرانی) و سید علی محقق داماد
از راست: حسین شب زنده دار جهرمی، سید عباس خاتم یزدی و جعفر سبحانی
1. حسن حسن زاده آملی، 2. علی رجبی دوانی، 3. جعفر سبحانی، 4. داود الهامی و 5. حسن ممدوحی
از راست: جعفر سبحانی و سید محمدصادق حسینی روحانی
از راست: جعفر سبحانی و مصطفی اعتمادی
از راست: جعفر سبحانی و عیسی احمد قاسم بحرانی
از راست: سيد عبدالعزيز حكيم و جعفر سبحانی
از راست: یدالله عباس زاده رفیع (دوزدوزانی تبریزی)، سید هادی خسروشاهی و جعفر سبحانی
از راست: جعفر سبحانی و علی زند قزوینی
از راست: سید فاضل حسینی میلانی، سید علی حسینی میلانی، سید محمدباقر حسینی سیستانی و جعفر سبحانی
جعفر سبحانی در حلقه طلاب در مسجد اعظم قم
از راست: عبدالمجید باقری بنابی و جعفر سبحانی
از راست: محمد حسن قرهی، جعفر سبحانی، نصرالله شاه‌آبادی و محمدرضا مدرسی یزدی
از راست: جعفر سبحانی و سید علی حسینی خامنه ای درون ضریح امام رضا علیه السلام
اقامه نماز میت محمد دانش زاده قمی (مومن) - ایستاده از راست: احمد جنتی، مرتضی مقتدایی، محمدآقا امامی (امامی کاشانی)، جعفر سبحانی و ناشناسان

جعفر سبحانی

محتویات

ولادت

تحصیلات و اساتید

تدریس

آثار و تألیفات

فعالیت‌ها و خدمات اجتماعی

منابع

آرشیو عکس و تصویر

منوی ناوبری

ابزارهای شخصی

فضاهای نام

گویش‌ها

بازدیدها

بیشتر

جستجو

ناوبری

ابزارها

در دانشنامه‌های همسو

پیمایش‌گر قرآن

سایر سایت‌ها