آیه 154 سوره آل عمران
<<153 | آیه 154 سوره آل عمران | 155>> | ||||||||||||||
|
محتویات
ترجمه های فارسی
پس از آن غم، خدا شما را ایمنی بخشید که خواب آسایش، گروهی از شما را فرا گرفت و گروهی هنوز در غم جان خود بودند و از روی نادانی به خدا گمان ناحق میبردند (از روی انکار) میگفتند: آیا ممکن است ما را قدرتی به دست آید؟ بگو: تنها خداست که بر عالم هستی فرمانرواست. (منافقان از ترس مؤمنان) خیالات باطل خود را که در دل میپرورند با تو اظهار نمیدارند، (با خود) میگویند: اگر ما را قدرت و پیروزی بود (شکست نمیخوردیم) و در اینجا کشته نمیشدیم. بگو: اگر در خانههای خود هم بودید باز کسانی که سرنوشت آنان (در قضای الهی) کشته شدن است (از خانهها) به پای خود به قتلگاه بیرون میآمدند، تا خدا آنچه در سینه دارید بیازماید و آنچه در دل دارید پاک و خالص گرداند، و خدا از راز درون سینهها آگاه است.
ترجمه های انگلیسی(English translations)
معانی کلمات آیه
اهمتهم: هم در اينجا به معنى حزن و اضطراب است.
امنة: امن، امان و امنه به معنى ايمنى و آرامش قلب است.
نعاس: خواب خفيف.
برز: بروز به معنى ظهور و آشكار شدن، براز به معنى فضاى خالى است.
مضاجع: ضجع: دراز كشيدن. مضجع: محل دراز كشيدن، جمع آن، مضاجع است (خوابگاهها).
يمحص: تمحيص: خالص كردن. محص: خالص شدن.[۱]
نزول
محل نزول:
اين آيه همچون ديگر آيات سوره آل عمران در مدينه بر پيامبر اسلام صلي الله عليه و آله نازل گرديده است. [۲]
شأن نزول:
«شیخ طوسى» گوید: عبدالرحمن بن عوف و ابوطلحة و زبير بن عوام و قتادة و ربيع گويند: كه سبب نزول آيه وعده مشركين به بازگشت به سوى مسلمين در غزوه احد بوده و مسلمين در حجف آماده كارزار بودند و خداوند امنه اى بر مؤمنين نازل نمود كه اندكى خوابيدند ولى منافقين از زيادى خوف و ترس از بازگشت مشركين خوابشان نمى برد چنان كه ابن اسحق و ابن زيد نيز چنين روايت نمايند[۳][۴].[۵]
تفسیر آیه
تفسیر نور (محسن قرائتی)
«154» ثُمَّ أَنْزَلَ عَلَيْكُمْ مِنْ بَعْدِ الْغَمِّ أَمَنَةً نُعاساً يَغْشى طائِفَةً مِنْكُمْ وَ طائِفَةٌ قَدْ أَهَمَّتْهُمْ أَنْفُسُهُمْ يَظُنُّونَ بِاللَّهِ غَيْرَ الْحَقِّ ظَنَّ الْجاهِلِيَّةِ يَقُولُونَ هَلْ لَنا مِنَ الْأَمْرِ مِنْ شَيْءٍ قُلْ إِنَّ الْأَمْرَ كُلَّهُ لِلَّهِ يُخْفُونَ فِي أَنْفُسِهِمْ ما لا يُبْدُونَ لَكَ يَقُولُونَ لَوْ كانَ لَنا مِنَ الْأَمْرِ شَيْءٌ ما قُتِلْنا هاهُنا قُلْ لَوْ كُنْتُمْ فِي بُيُوتِكُمْ لَبَرَزَ الَّذِينَ كُتِبَ عَلَيْهِمُ الْقَتْلُ إِلى مَضاجِعِهِمْ وَ لِيَبْتَلِيَ اللَّهُ ما فِي صُدُورِكُمْ وَ لِيُمَحِّصَ ما فِي قُلُوبِكُمْ وَ اللَّهُ عَلِيمٌ بِذاتِ الصُّدُورِ
سپس (خداوند) به دنبال آن غم، آرامشى (به گونهى) خوابى سبك بر شما فروفرستاد كه گروهى از شما را فراگرفت (و با آن، خستگى و اضطراب از تن شما بيرون رفت. اين آرامش براى كسانى بود كه از فرار خود در احد ناراحت و تائب بودند)، ولى گروه ديگر كه همّتشان (حفظ) جان خودشان بود و به (وعدههاى) خدا همچون دوران جاهليّت گمان ناحق داشتند، (به طعنه) مىگفتند: آيا چيزى از امر (نصرت الهى) با ماست؟ بگو: براستى كه امر (پيروزى) همهاش به دست خداست. آنها در دلهاى خود چيزى را مخفى مىكنند كه براى تو آشكار نمىكنند، مىگويند: اگر در تصميمگيرى (براى شيوه جنگ،) حقّى براى ما بود، ما در اينجا كشته نمىشديم. (به آنان) بگو: اگر در خانههايتان نيز بوديد، آنهايى كه كشته شدن بر آنها مقرّر شده بود، به سوى قتلگاه خود روانه مىشدند و (حادثه احد) براى آن است كه آنچه را در سينههاى شماست، خدا بيازمايد و آنچه را در دل داريد، پاك وخالص گرداند وخداوند به آنچه در سينههاست داناست.
پیام ها
1- خداوند به خاطر تخلّفات و اختلافاتى كه در جنگ احد داشتند، شما را تنبيه
جلد 1 - صفحه 631
كرد، ولى به حال خود رها نكرد. «ثُمَّ أَنْزَلَ عَلَيْكُمْ ... أَمَنَةً»
2- خداوند در اوج حوادث تلخ، بهدلهاى مؤمنان آرامش مىبخشد. «بَعْدِ الْغَمِّ أَمَنَةً»
3- خواب، مايهى آرامش و هديهاى الهى است. «أَنْزَلَ عَلَيْكُمْ ... نُعاساً»
4- روحيات، اعتقادات، باورها و تحليلهاى همهى رزمندگان يكسان نيست.
«طائِفَةً ... وَ طائِفَةٌ ...»
5- در بند خود بودن، مايهى بد گمانى به وعدههاى الهى است. «أَهَمَّتْهُمْ أَنْفُسُهُمْ يَظُنُّونَ بِاللَّهِ غَيْرَ الْحَقِّ ظَنَّ الْجاهِلِيَّةِ»
6- حتّى در شرايط بحرانى و شكستها نيز به خدا و وعدههاى او سوءظن نبريد.
«وَ طائِفَةٌ ... يَظُنُّونَ بِاللَّهِ غَيْرَ الْحَقِّ»
7- سوءظنّ به وعدههاى خدا، ناروا و بىاساس و از عقايد جاهليّت است.
«يَظُنُّونَ بِاللَّهِ غَيْرَ الْحَقِّ ظَنَّ الْجاهِلِيَّةِ»
8- خودمحورى و رفاهطلبى، انسان را از مدار رضاى خداوند خارج مىكند. «قَدْ أَهَمَّتْهُمْ أَنْفُسُهُمْ يَظُنُّونَ بِاللَّهِ غَيْرَ الْحَقِّ»
9- اين پندار كه مسلمانان حتّى در صورتِ سستى و اختلاف ونافرمانى نبايد شكست بخورند، پندارى جاهلانه است. «ظَنَّ الْجاهِلِيَّةِ»
10- افراد ضعيف الايمان، شكست خود را به عدم نصرت الهى نسبت مىدهند.
«يَقُولُونَ لَوْ كانَ لَنا مِنَ الْأَمْرِ شَيْءٌ ما قُتِلْنا هاهُنا»
11- طرح سؤالاتى كه موجب تضعيف روحيهى رزمندگان مىشود، ممنوع است.
«هَلْ لَنا مِنَ الْأَمْرِ مِنْ شَيْءٍ»
12- در برابر ايجاد وسوسهها و ترديدها، قاطعيّت لازم است. «قُلْ إِنَّ الْأَمْرَ كُلَّهُ لِلَّهِ»
13- مسلمانان رفاه طلب و خود محور، دائماً از درون نگرانند. «يُخْفُونَ فِي أَنْفُسِهِمْ ما لا يُبْدُونَ لَكَ»
14- آنهايى كه به خود فكر مىكنند، توقّعِ قبول نظراتشان را در تصميمگيرىها دارند. «أَهَمَّتْهُمْ أَنْفُسُهُمْ ... يَقُولُونَ لَوْ كانَ لَنا مِنَ الْأَمْرِ ...»
جلد 1 - صفحه 632
15- از مقدّرات حتمى، امكان فرار نيست. «لَوْ كُنْتُمْ فِي بُيُوتِكُمْ لَبَرَزَ الَّذِينَ ...»
16- اعتقاد به مقدّرات حتمى پروردگار، به انسان آرامش مىدهد. «لَبَرَزَ الَّذِينَ كُتِبَ عَلَيْهِمُ الْقَتْلُ إِلى مَضاجِعِهِمْ»
17- حوادث تلخ و شكست در جبههها، يكى از راههاى امتحان و شناسايى روحيهها و درجات ايمان افراد است. «لِيَبْتَلِيَ اللَّهُ ما فِي صُدُورِكُمْ»
18- حوادث تلخ و شيرين، صحنهاى براى تجلّى روح و فكر شماست وگرنه خداوند همهى روحيهها و افكار را از قبل مىداند. «وَ اللَّهُ عَلِيمٌ بِذاتِ الصُّدُورِ»
پانویس
- پرش به بالا ↑ تفسیر احسن الحدیث، سید علی اکبر قرشی
- پرش به بالا ↑ طبرسي، مجمع البيان في تفسير القرآن، ج 2، ص 693.
- پرش به بالا ↑ صاحب كشف الاسرار از عامه گويد: اين آيه در شأن هفت نفر در غزوه احد نازل شده كه عبارتند از: ابوبكر و عمر و على و حارث بن الصّمة و سهيل بن حنيف و دو مرد از انصار كه خداوند به آنان فرمود: شما را بعد از غم قتل و هزيمت مسلمين امن و آرامش دادم و خواب بر شما افكندم ولى منافقين از قبيل معتب بن قشير، نه داراى امن و آرامش بودند و نه ايشان را از ترس مشركين خواب فراگرفت.
- پرش به بالا ↑ ابن راهويه از زبير نقل نمايد كه در جنگ احد ترس و خوف عجيبى ما را فراگرفته بود. با اين حال خداوند خواب را بر ما مستولى كرد به قسمى كه همه ما چانه هايشان روى سينه هاى آنها قرار گرفته بود.
- پرش به بالا ↑ محمدباقر محقق، نمونه بينات در شأن نزول آيات از نظر شيخ طوسي و ساير مفسرين خاصه و عامه، ص 157.
منابع
- تفسیر نور، محسن قرائتی، تهران:مركز فرهنگى درسهايى از قرآن، 1383 ش، چاپ يازدهم
- اطیب البیان فی تفسیر القرآن، سید عبدالحسین طیب، تهران:انتشارات اسلام، 1378 ش، چاپ دوم
- تفسیر اثنی عشری، حسین حسینی شاه عبدالعظیمی، تهران:انتشارات ميقات، 1363 ش، چاپ اول
- تفسیر روان جاوید، محمد ثقفی تهرانی، تهران:انتشارات برهان، 1398 ق، چاپ سوم
- برگزیده تفسیر نمونه، ناصر مکارم شیرازی و جمعي از فضلا، تنظیم احمد علی بابایی، تهران: دارالکتب اسلامیه، ۱۳۸۶ش
- تفسیر راهنما، علی اکبر هاشمی رفسنجانی، قم:بوستان كتاب(انتشارات دفتر تبليغات اسلامي حوزه علميه قم)، 1386 ش، چاپ پنجم
- محمدباقر محقق، نمونه بینات در شأن نزول آیات از نظر شیخ طوسی و سایر مفسرین خاصه و عامه.