(اى پيامبر! به آنان) بگو: در زمين بگرديد، سپس بنگريد كه سرنوشت تكذيب كنندگان چگونه شد؟
نکته ها
فرمان «سِيرُوا فِي الْأَرْضِ» شش بار در قرآن آمده است. گرچه هدف از دستور سير در زمين عبرت گرفتن و آدم شدن است و كافران هرگز به اين آيه با اين هدف عمل نكردهاند.
2- شكست و سقوط مخالفان حقّ، حتمى است، اگر شك داريد، تاريخشان را بخوانيد و با سفر، آثارشان را ببينيد و عبرت بگيريد. سِيرُوا ... ثُمَّ انْظُرُوا
3- عوامل عزّت يا سقوط جوامع، قانونمند است. اگر عواملى مثل انكار و تكذيب حقّ در زمانى سبب هلاكت شد، در زمانهاى ديگر هم سبب مىشود. سِيرُوا ... انْظُرُوا
4- يكى از عوامل سقوط تمدّنها، تكذيب انبياست. «عاقِبَةُ الْمُكَذِّبِينَ»
5- جلوههاى گذرا مهم نيست، پايان كار مهم است. «عاقِبَةُ الْمُكَذِّبِينَ»
قُلْ سِيرُوا فِي الْأَرْضِ: بگو اگر عذاب گذشتگان را مسلم نداريد سير كنيد در زمين، گاهى به يمن و زمانى به شام و بر ديار عاد و ثمود بگذاريد ثُمَّ انْظُرُوا: پس بنگريد به نظرت عبرت كَيْفَ كانَ عاقِبَةُ الْمُكَذِّبِينَ: چگونه بوده است عاقبت تكذيب كنندگان، يعنى نظر نمائيد در آثار امكنه ايشان كه به چه وجه حق تعالى ايشان را هلاك فرموده است به عذاب استيصال تا از آن عبرت گيريد و از كفر و طغيان باز ايستيد.
امير المؤمنين عليه السّلام در ضمن خطبهاى فرمايد: عباد اللّه اين الّذين عمروا فنعموا و علّموا ففهموا و انظروا فلهوا و سلّموا فنسوا امهلوا طويلا و منحوا جميلا و حذّروا اليما و وعدوا جسيما، احذروا الذّنوب المورّطة و العيوب المسخطة، اولى الابصار و الاسماع و العافية و المتاع هل من مناص او خلاص او معاذ او فرار او محار ام لا فأنّى تؤفكون ام اين تصرفون ام بما ذا تغترّون؟ «1» اى بندگان خدا، كجايند آن كسانى كه عمر داده شده بودند، پس زيستند به ناز و نعمت و تعليم شدند. پس فهم كردند به فطنت سليمه، و مهلت داده شدند. پس غفلت ورزيدند و اعراض نمودند از طاعت. و سالم گردانيده شدند در زمان بسيار و وعده داده شدند به نعيم بيشمار، و ايشان به شغل دنيا باز ماندند از آن نعمتها. حذر كنيد و احتراز نمائيد اى
«1» نهج البلاغه، خطبه 79 (طبع عبده)
تفسير اثنا عشرى، ج3، ص: 230
بندگان خدا از گناهى كه صاحب خود را در ورطه هلاكت اندازد و از عيوبى كه به غضب آرنده است حضرت احديت را. اى صاحبان ديده بينا و گوشهاى شنوا و اى صاحبان عافيت متاع دنيا، آيا هيچ پناهى يا گريز گاهى هست، يا نيست هيچ مفرى و مناصى و مقرى، چگونه برمىگرديد از فرمان حق، يا كجا برگرديده مىشويد، و به چه چيز فريفته مىگرديد.
بگو سير كنيد در زمين پس بنگريد چگونه بود عاقبت تكذيب كنندگان.
تفسير
بگو مسافرت كنيد در اقطار زمين تا به بينيد بقاء آثار حق و اضمحلال باطل را پس بديده عبرت نظر كنيد و بچشم دل تفكر و تدبر نمائيد كه انجام كار كسانيكه با انبيا طرف بودند بكجا كشيد و چگونه بعذاب الهى گرفتار و مستأصل و نابود شدند و قمى ره فرموده نظر كنيد در قرآن و اخبار انبيا پس تفكر نمائيد چنانچه در سوره آل عمران بيان شد ..
قرآن در اینجا برای بیدار ساختن این افراد لجوج و خودخواه از راه دیگری وارد شده و به پیامبر دستور می دهد که به آنها سفارش کن «بگو: در زمین به سیر و سیاحت بپردازید و عواقب کسانی که حقایق را تکذیب کردند با چشم خود ببینید، شاید بیدار شوید» (قُل سِیرُوا فِی الأَرضِ ثُمَّ انظُرُوا کیفَ کانَ عاقِبَةُ المُکذِّبِینَ).
شک نیست که مشاهده آثار گذشتگان و اقوامی که بر اثر پشت پا زدن به حقایق راه فنا و نابودی را پیمودند، تأثیرش بسیار بیشتر از مطالعه تاریخ آنها در کتابها است، زیرا این آثار حقیقت را محسوس و قابل لمس می سازد.
سایرتفاسیر این آیه را می توانید در سایت قرآن مشاهده کنید: