محسن حرم پناهی
«آیتالله محسن حرمپناهی» (1307-1381 ش)، از فقها و مجتهدین شیعه معاصر و از روحانیون مبارز انقلابی بود. این عالم پارسا یکی از بنیان‌گذاران جامعه مدرسین و از مدرسان فعال حوزه علميه قم بود و عمر خود را به تعلیم و تألیف و خدمات علمی و اجتماعی گذراند.
| |
| نام کامل | محسن حرم پناهی |
| زادروز | 1307 شمسی |
| زادگاه | قم |
| وفات | 1381 شمسی |
| مدفن | قم، حرم حضرت معصومه |
|
| |
| اساتید |
آیت الله بروجردی، سید محمدتقی خوانساری، سید محمد حجت کوه کمره ای، علامه طباطبایی، سید رضا بهاءالدینی،... |
|
| |
| آثار |
حاشيه بر كفاية الاصول، تصحيح وسائل الشیعه، رساله در باب امامت، فوائد الرجاليه، رساله در تفسير آيات الاحكام،... |
محتویات
ولادت و خاندان
محسن حرم پناهی، در سحرگاه دوشنبه، هشتم شعبان 1347 قمری (1307 ش) در قم و در بيت علم و فقاهت چشم به جهان گشود.
پدرش آيت الله مهدی حرم پناهی، عالمي زاهد و مورد توجه خواص و بزرگان علما بود. او از شاگردان شيخ عبدالكريم حايري و سید ابوالحسن اصفهانی بود و در 27 سالگي به درجه اجتهاد نائل شد. مادر ارجمند او نیز، دختر آيت الله سيد صادق روحانی قمی و بانويي پارسا بود. شيخ محسن حرم پناهي مي‌گويد: مسئوليت خطير تربيت، به طور عمده بر عهده والده ماجده‌ام بود و حتي بر جزئيات رفتار من هم نظارت دقيق داشت.
همچنین جد آيت الله حرم پناهي، ملا آقا حسن مجتهد قمی (م، 1347 ق)، فرزند ملا آقا حسين مجتهد بود که با توجه به مقام علمي و معنوی، مناصب مهمی؛ اعم از قضاوت، افتاء، تدريس و اشراف بر توليت آستانه مقدسه حرم حضرت معصومه علیهاالسلام به ايشان واگذار شد.
تحصيلات و اساتید
از آن جا كه پدر شيخ محسن هرگونه مراجعه به رژيم طاغوت پهلوی و رفتن به مدارس دولتي را حرام مي‌دانست، وي تحصيلات ابتدايي؛ اعم از خواندن و نوشتن، قرائت قرآن و كتاب‌هايي نظير گلستان سعدی، کليله و دمنه و نصاب الصبیان را نزد برخي از عالمان و فضلاي متدين سپري كرد. وي در حدود سال 1360 ق. شروع به تحصيلات حوزوي از قبيل صرف، نحو، معاني، بيان، منطق و كلام نمود.
او در فراگيري فلسفه از محضر استاداني چون علامه طباطبايي بهره‌ها برده و در علم رجال و درايه نيز تبحر ويژه‌اي پيدا كرد. او قوانین الاصول را نزد آيت الله بهاءالدينی فراگرفت و با شيخ احمد جنتي هم مباحثه بود و مكاسب و رسائل را از محضر آيت الله طباطبايي (سلطاني) استفاده كرد. وي در زمينه فقه و اصول فقه از فقيهان بزرگ عصر خود مانند آیت الله بروجردی و سید محمدتقی خوانساری، سید محمد محقق داماد، سید محمد حجت کوه کمره ای، سید محمدرضا گلپایگانی و محمدعلی اراکی رضوان الله تعالي عليهم بهره‌هاي وافر برد. او در سن 27 سالگي حائز مرتبه رفيع اجتهاد شد و مورد توجه و عنايت خاص استاد خود، آيت الله بروجردی قرار گرفت. از ايشان براي تأليف دوره جامع احادیث الشیعه دعوت به عمل آمد.
آثار و تأليفات
آيت الله حرم پناهی صاحب آثار متعددی است كه عبارتند از:
- سفينة الهداة فی شرح «وسيلة النجاة» (دوره فقه، شرح وسيلة النجاة سید ابوالحسن اصفهانی).
- حاشيه بر «كفاية الاصول»، اثر آخوند خراسانی
- رساله‌اي در باب تقیه و احکام آن
- رساله‌اي در باب قاعده لاضرر
- فوائد الرجاليه، (دوره كامل علم رجال) كه مقدمات چاپ آن فراهم شده است.
- رساله‌اي در باب امامت، با سبک جديد
- رساله‌اي در شرح خطبه همام از نهج البلاغه
- رساله‌اي در تفسير آيات الاحكام
- تصحيح دوره «وسائل الشيعه»، با همكاري آيت الله رباني شيرازي، 16 جلد.
- تأليف بعضي از مجلدات دوره «جامع احادیث الشیعه»، شامل: صلاة، مقدمات عبادات، و مقداري از كتاب حج و تمام كتاب ملابس و مساكن.
فعاليت‌های اجتماعی
آيت الله حرم پناهي با شروع نهضت امام خمينی، از همان سال اول براي انجام وظيفه الهي و انجام مسئوليتي كه در پيشگاه الهي بر دوش خود احساس مي‌كرد، به ياري وي شتافت و تا پيروزي انقلاب و پس از آن از هيچ تلاشي فروگذار نكرد. وی با توجه به افكار ضد طاغوتي كه داشت، به هيأت سياسيون پيوست و در جلساتي كه اعضاء جامعه مدرسين قبل از انقلاب تشكيل مي‌دادند شركت مي‌كرد.
از فعاليتهاي قبل از انقلاب ايشان مي‌توان به سفرهاي تبليغي ايشان به ورامين، آشتيان و تهران اشاره كرد كه در ورامين به علت سخنراني‌هاي روشنگرانه به شهرباني وقت احضار شدند كه با تدبير و پشتيباني مردم، شهرباني نتوانست وي را جلب كند، بلكه به جلسات خود ادامه داد. فعاليتهاي سياسي، اجتماعي و فرهنگي ايشان قبل از انقلاب عبارتند از:
- تشكيل انجمن امر به معروف و نهی از منکر
- تربيت و ساماندهي ده‌ها تن از جوانان و نوجوانان براي مبارزه با طاغوت
- فرستادن طلاب علوم ديني به سراسر كشور و خارج، جهت تبليغ
- تشكيل صندوق قرض الحسنه
- مسافرت به بعضي نقاط كشور به منظور سخنراني و اقدامات ديگر.
پس از پيروزي انقلاب نیز، وي با حضور مستمر در جامعه مدرسين حوزه علميه قم كه خود از مؤسسان اصلي آن بود، همت خود را همواره در جهت حفظ و دفاع از ارزش‌هاي اصيل نهضت كه همانا احياي معارف و احكام مبين اسلام و تعظيم شعائر مذهب اهل بيت علیهم السلام بود، مصروف داشت.
آيت الله حرم پناهي در طول سال‌هاي مبارزه و بعد از آن، هيچ‌گاه وظيفه اصلي خود را كه تحقيق، تدريس، تصنيف و تربيت طلاب بود فراموش نكرد؛ به طوري كه حتي در آخرين روز عمر پربركت خود نيز در مدرسه فيضيه به تدريس پرداخت. وي در روزهاي تعطيل نيز طلاب را از علومي چون: تفسير، اخلاق و اعتقادات بهره‌مند مي‌نمود و در همين راستا، شاگرداني را جهت مناظره با ساير ملل و مذاهب اسلامي تربيت كرد.
ويژگی‌های اخلاقی
از ويژگي‌هاي اخلاقي و صفات بارز آيت الله حرم پناهی مي‌توان به تواضع، اخلاص، رعايت تقوا به ويژه دقت در سخن گفتن، غيرت ديني، احترام ويژه به طلاب و سادات و صبر در برابر ناملايمات اشاره كرد.
ايشان در تربيت شاگرد بسيار مهارت داشت و براي شاگردانش ارزش قائل بود؛ سؤالاتشان را دقيق گوش مي‌داد و پاسخ مي‌گفت. ايشان در رعايت آداب و صفات اخلاقي، كم‌نظير و با همه بسيار مهربان بود.
ايشان در آخرين جلسه درس در ماه شعبان، ضمن توصیه و موعظه‌اي به طلاب گفت: من همان مطلبي كه آيت الله بروجردی فرمودند، برايتان مي‌گويم. ايشان قبل از ماه رمضان خطاب به طلاب فرمودند كه: ماه رمضان نزديك است. شما آقايان مي خواهيد به تبليغ برويد و اين مردم نه پيغمبر و نه امامان هيچ كدام را نديده‌اند، اين مردم مي‌خواهند دين را از شما ياد بگيرند، بكوشيد دين را درست ياد بدهيد. ظاهرتان را درست كنيد كه اگر نتوانستند دين را ياد بگيرند و يا ياد دهيد، حداقل دشمن درست نكنيد. اگر ظاهر شما درست نباشد، مردم نه تنها از شما منزجر مي‌شوند؛ بلكه از خدا، پيغمبر و امامان علیهم السلام هم منزجر مي‌شوند.
ارادت ايشان به اهل بيت علیهم السلام به خصوص حضرت صاحب الزمان علیه السلام بسيار بالا بود.
وفات
مرحوم آيت الله شيخ حسن حرم پناهی سرانجام در تاريخ دوم مهر ماه 1381 (مصادف با 16 رجب 1423 ق) به ديار باقی شتافت. پيكرش از مسجد امام حسن عسکری علیه السلام به طرف حرم مطهر حضرت معصومه سلام الله علیها تشييع شد و پس از اقامه نماز به امامت آيت الله بهجت، در مسجد شهيد مطهری (مسجد بالاسر) نزديک محراب حرم مطهر، در قبری كه از طرف مقام معظم رهبری تهيه ديده شده بود به خاک سپرده شد.
منابع
- ستارگان حرم، سيد حسن سيدی، جلد 19، صفحه 172-183.
- "آیتالله شيخ محسن حرمپناهی"، سایت تبیان، بازیابی:28 بهمن 1392.
آرشیو عکس و تصویر
محسن حرم پناهی در جوانی
محسن حرم پناهی
از راست: ابراهیم امینی، ناشناس، مسلم ملکوتی، ناشناس، احمد آذری قمی، شهید محمدعلی رجایی، محسن حرم پناهی و ناشناسان
از راست: ابراهیم امینی، سید مهدی حسینی روحانی، ناصر مکارم شیرازی، ناشناس، محمد محمدی گیلانی، ناشناس، سید ابوالفضل موسوی تبریزی، مسلم ملکوتی، محمد صادق صادقی گیوی (خلخالی)، سید رضا بهاءالدینی، احمد بیگدلی آذری قمی، محمد موحدی (فاضل لنكرانی)، محسن حرم پناهی و ناشناسان
از راست: محسن حرم پناهی، سید محمد حسینی شاهرودی، ناشناس و محمد شاه آبادی
از راست: سید موسوی، سید حسین بدلا، محسن حرم پناهی و ناشناسان
از راست: شهید سید عارف حسین حسینی و محسن حرم پناهی
محسن حرم پناهی
از راست ردیف جلو: علی پناه اشتهاردی، محسن حرم پناهی، ابوالقاسم خزعلی و سید عبدالجواد علم الهدی
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
