طهارت: تفاوت بین نسخه‌ها

از دانشنامه‌ی اسلامی
پرش به ناوبری پرش به جستجو
(اصلاح رده)
(ویرایش)
 
(۵ نسخه‌ٔ میانی ویرایش شده توسط ۵ کاربر نشان داده نشده)
سطر ۱: سطر ۱:
طهارت زدودن و پاك كردن درون و برون، از آلودگي‌ها و خبائث است.<ref> فرهنگ سياح، ج 2، ص 980.</ref>  
+
'''طهارت''' زدودن و پاک کردن درون و برون، از آلودگی‌ها و خبائث است.<ref>فرهنگ سیاح، ج۲، ص۹۸۰.</ref> طهارت ظاهرى، مقدمه طهارت [[روح]] و دستیابى به [[تقوا]] مى گردد.
  
==طهارت فقهی==
+
==طهارت در فقه==
  
از لحاظ فقهی طهارت شرط صحت [[نماز]] و برخى ديگر از عبادات است و بر دو قسم مى باشد:
+
از لحاظ [[فقه|فقهی]] طهارت، شرط صحت [[نماز]] و برخى دیگر از [[عبادت|عبادات]] است و بر دو قسم مى باشد:
  
* 1- طهارت از خبث و منظور از آن، پاكى لباس و بدن عبادت كننده از انواع نجاسات است و نجاسات ده چيز است؛ بول، غائط، منى، مردار، خون، سگ و خوك، كافر، شراب و فقاع.
+
*۱- [[طهارت از خبث]] و منظور از آن، پاکى لباس و بدن عبادت کننده از انواع نجاسات است و نجاسات ده چیز است؛ بول، غائط، منى، مردار، خون، سگ و خوک، کافر، شراب و فقاع.
  
اسباب پاك شدن از نجاسات، مطهرات نام دارند و عبارتند از: آب، زمين، آفتاب، استحاله، انتقال، انقلاب، اسلام، تبعيت، برطرف شدن عين نجاست، استبراء حيوان نجاست خوار، غائب شدن مسلمان و خارج شدن خون متعارف از حيوان ذبح شده. صحت [[نماز]] و [[طواف]]، مشروط به اين قسم از طهارت نيز مى باشد، هر چند در حصول آن قصد قربت لازم نيست.
+
اسباب پاک شدن از نجاسات، مطهِّرات نام دارند و عبارتند از: آب، زمین، آفتاب، استحاله، انتقال، انقلاب، [[اسلام]]، تبعیت، برطرف شدن عین نجاست، استبراء حیوان نجاست خوار، غائب شدن مسلمان و خارج شدن خون متعارف از حیوان [[ذبح]] شده. صحت [[نماز]] و [[طواف]]، مشروط به این قسم از طهارت نیز مى باشد، هر چند در حصول آن [[نیت|قصد]] [[قرب الهی|قربت]] لازم نیست.
  
* 2- طهارت از حدث كه با انجام [[وضو]]، غسل يا تيمم بدست مى آيد، همچون نماز، طواف و... شرط صحت برخى عبادات است؛ و در انجام آن قصد قربت معتبر است. اين طهارت حالتى روحانى و معنوى است كه به سبب وضو، غسل و تيمم حاصل مى شود.<ref> كليات فقه اسلامى، عليرضا على نورى ، ص 88.</ref>
+
*۲- [[طهارت از حدث]] -که با انجام [[وضو]]، [[غسل]] یا [[تیمم|تیمم]] بدست مى آید، همچون نماز، طواف و...- شرط صحت برخى عبادات است؛ و در انجام آن قصد قربت معتبر است. این طهارت حالتى روحانى و معنوى است که به سبب وضو، غسل و تیمم حاصل مى شود.<ref> کلیات فقه اسلامى، علیرضا على نورى، ص۸۸.</ref>
  
==طهارت در قران==
+
==طهارت در قرآن==
  
[[مسجد]] در [[اسلام]]، ارزنده ترين و مناسبترين جاى عبادت است. [[قرآن]] مجيد مسجد روندگان را انسان‌هاى خوش طينتى دانسته كه براى تطهير و تزكيه خويش وارد مسجد مى شوند و مورد عنايت الهى هستند: «فيهِ رِجالٌ يُحِبُّونَ أَنْ يَتَطَهَّرُوا وَاللَّهُ يُحِبُّ الْمُطَّهِّرينَ<ref> [[سوره توبه]]، آيه 108.</ref>؛ در آن (مسجد) مردانى هستند كه دوست دارند پاكيزه و طاهر باشند و خدا پاكيزگان را دوست دارد».
+
[[مسجد]] در [[اسلام]]، ارزنده ترین و مناسبترین جاى [[عبادت]] است. [[قرآن|قرآن مجید]] مسجد روندگان را انسان‌هاى خوش طینتى دانسته که براى تطهیر و تزکیه خویش وارد مسجد مى شوند و مورد عنایت الهى هستند: {{متن قرآن|«فیهِ رِجالٌ یحِبُّونَ أَنْ یتَطَهَّرُوا وَاللَّهُ یحِبُّ الْمُطَّهِّرینَ»}}<ref> [[سوره توبه]]، آیه ۱۰۸.</ref>؛ در آن (مسجد) مردانى هستند که دوست دارند پاکیزه و طاهر باشند و خدا پاکیزگان را دوست دارد».
  
همچنین [[قرآن]] پس از دستورهاى لازم براى انجام غسل، وضو و تيمم مى فرمايد: «ما يُريدُاللَّهُ لِيَجْعَلَ عَلَيْكُمْ مِنْ حَرَجٍ وَلكِنْ يُريدُ لِيُطَهِّرَكُمْ<ref> [[سوره مائده]](5)، آيه 6.</ref>؛ خداوند نمى خواهد دشوارى براى شما ايجاد كند، بلكه مى خواهد شما را پاكيزه سازد».
+
همچنین [[قرآن]] پس از دستورهاى لازم براى انجام غسل، وضو و تیمم مى فرماید: {{متن قرآن|«ما یریدُ اللهُ لِیجْعَلَ عَلَیکمْ مِنْ حَرَجٍ وَلکنْ یریدُ لِیطَهِّرَکمْ»}}<ref> [[سوره مائده]]، آیه ۶.</ref>؛ [[خداوند]] نمى خواهد دشوارى براى شما ایجاد کند، بلکه مى خواهد شما را پاکیزه سازد.
  
 
==طهارت در روایات==
 
==طهارت در روایات==
  
[[رسول خدا]] صلی الله علیه و آله درباره اهميت طهارت و پاكيزگى چنين فرموده است: «بُنِىَ الدّينُ عَلَى النَّظافَةِ وَ قالَ: مِفْتاحُ الصَّلاةِ الطَّهُورُ<ref> محجة البيضا، ج ص 281، بيروت.</ref>؛ دين بر نظافت و پاكى بنا شده و كليد قبولى [[نماز]] طهارت است».
+
[[رسول خدا]] صلی الله علیه و آله درباره اهمیت طهارت و پاکیزگى چنین فرموده است: بُنِىَ الدّینُ عَلَى النَّظافَةِ وَ قالَ: مِفْتاحُ الصَّلاةِ الطَّهُورُ<ref> محجة البیضا، ج ۱، ص ۲۸۱، بیروت.</ref>؛ [[دین]] بر نظافت و پاکى بنا شده و کلید قبولى [[نماز]] طهارت است.
  
در جاى ديگر فرمود: «الطَّهُورُ شَطْرُ الْايمانِ<ref> ميزان الحكمة، ج ص 558.</ref>؛ طهارت نيمى از [[ايمان]] است».
+
در جاى دیگر فرمود: الطَّهُورُ شَطْرُ الْایمانِ<ref> میزان الحکمة، ج ۵، ص ۵۵۸.</ref>؛ طهارت نیمى از [[ایمان]] است.
  
در شريعت مقدس اسلام طهارت شرط صحت بعضى از عبادات است كه بدون آن عمل باطل است و در برخى، شرط كمال است كه نبود آن از ارزش عمل مى كاهد. از اين رو، [[امام حسن]] مجتبى عليه السلام به عنوان يك رهنمود كلى فرمود: «إِنَّ مَنْ طَلَبَ الْعِبادَةَ تَزَكَّى لَها<ref> [[بحارالانوار]]، ج 78، ص 112.</ref>؛ هر كس خواهان [[عبادت]] است، خود را براى آن پاكيزه مى كند».
+
در [[شریعت]] مقدس [[اسلام]]، طهارت شرط صحت بعضى از عبادات است که بدون آن عمل باطل است و در برخى، شرط کمال است که نبود آن از ارزش عمل مى کاهد. از این رو، [[امام حسن]] علیه السلام به عنوان یک رهنمود کلى فرمود: إِنَّ مَنْ طَلَبَ الْعِبادَةَ تَزَکى لَها<ref> [[بحارالانوار]]، ج ۷۸، ص ۱۱۲.</ref>؛ هر کس خواهان [[عبادت]] است، خود را براى آن پاکیزه مى کند.
  
از نظر روایات معصومین علیهم السلام پاكيزگى لباس و بدن و طهارت كه عبارت از وضو، غسل و تيمم است، رابطه مستقيم با تزكيه درونى دارد به طور مثال؛ [[امام كاظم]] عليه السلام مى فرمايد: «مَنْ تَوَضَّأَ لِلْمَغْرِبِ كانَ وُضُوءُهُ ذلِكَ كَفَّارَةً لِما مَضى  مِنْ ذُنُوبِه  فى  نَهارِهِ ما خَلَا الْكَبائِرَ...<ref> ثواب الاعمال، [[شيخ صدوق]]، ص 32، چاپ صدوق.</ref>؛ كسى كه براى [[نماز مغرب]] [[وضو]] مى گيرد، اين وضو كفاره گناهانى است كه در آن روز مرتكب شده به جز [[گناهان كبيره]]».
+
از نظر روایات [[معصوم|معصومین]] علیهم السلام پاکیزگى لباس و بدن و طهارت که عبارت از وضو، غسل و تیمم است، رابطه مستقیم با تزکیه درونى دارد به طور مثال؛ [[امام کاظم]] علیه السلام مى فرماید: مَنْ تَوَضَّأَ لِلْمَغْرِبِ کانَ وُضُوءُهُ ذلِک کفَّارَةً لِما مَضى  مِنْ ذُنُوبِه  فى  نَهارِهِ ما خَلَا الْکبائِرَ...<ref> ثواب الاعمال، [[شیخ صدوق]]، ص ۳۲، چاپ صدوق.</ref>؛ کسى که براى [[نماز مغرب]] [[وضو]] مى گیرد، این وضو کفاره گناهانى است که در آن روز مرتکب شده به جز [[گناهان کبیره]].
  
[[امام صادق]] عليه السلام نيز مى فرمايد: «غُسْلُ يَوْمِ الْجُمُعَةِ طَهُورٌ وَ كَفَّارَةٌ لِما بَيْنَهُما مِنَ الذُّنُوبِ مِنَ الْجُمُعَةِ الَى الْجُمُعَةِ<ref> [[وسائل الشيعه]]، ج 2، ص 945.</ref>؛ [[غسل جمعه]]، پاك كننده و كفاره گناهان است از جمعه‌اى تا جمعه ديگر. بنابراين؛ طهارت ظاهرى، مقدمه طهارت روح و دستيابى به [[تقوا]] مى گردد كه آن نيز مايه بالا رفتن اعمال و پذيرش آن در درگاه الهى است».
+
[[امام صادق]] علیه السلام نیز مى فرماید: غُسْلُ یوْمِ الْجُمُعَةِ طَهُورٌ وَ کفَّارَةٌ لِما بَینَهُما مِنَ الذُّنُوبِ مِنَ الْجُمُعَةِ الَى الْجُمُعَةِ<ref> [[وسائل الشیعه]]، ج۲، ص۹۴۵.</ref>؛ [[غسل جمعه]]، پاک کننده و کفاره گناهان است از جمعه‌اى تا جمعه دیگر.  
  
حضرت امير سلام الله عليه در اين باره مى فرمايد: «...فَانَّ تَقْوَى اللَّهِ دَواءُ داءِ قُلُوبِكُمْ... وَ طَهُورُ دَنَس انْفُسِكُمْ...<ref> [[نهج البلاغه]]، خطبه 189، ص 635.</ref>؛ تقواى الهى، دواى بيمارى دل و پاك كننده پليدى جان شماست».
+
بنابراین؛ طهارت ظاهرى، مقدمه طهارت روح و دستیابى به [[تقوا]] مى گردد که آن نیز مایه بالا رفتن اعمال و پذیرش آن در درگاه الهى است. [[امام علی علیه السلام|حضرت امیر]] سلام الله علیه در این باره مى فرماید: ...فَانَّ تَقْوَى اللَّهِ دَواءُ داءِ قُلُوبِکمْ... وَ طَهُورُ دَنَس انْفُسِکمْ...<ref> [[نهج البلاغه]]، خطبه ۱۸۹، ص ۶۳۵.</ref>؛ تقواى الهى، دواى بیمارى دل و پاک کننده پلیدى جان شماست.
  
[[امام رضا]] عليه السلام درباره علت طهارت و [[وضو]] گرفتن فرمود: «...امر به وضو بدان سبب است كه بنده، هنگام ايستادن در برابر خداى بزرگ و مناجات با او پاكيزه باشد... از پليدى و نجاست پاك باشد همچنين در وضو، نابودى كسالت و دورى از خواب آلودگى است و دل براى ايستادن در پيشگاه خدا تزكيه مى گردد».<ref> عيون اخبارالرضا عليه السلام، مترجم، محمدباقر ساعدى، ج 2، ص 427، اسلاميه.</ref>
+
[[امام رضا]] علیه السلام درباره علت طهارت و [[وضو]] گرفتن فرمود: «...امر به وضو بدان سبب است که بنده، هنگام ایستادن در برابر خداى بزرگ و مناجات با او پاکیزه باشد... از پلیدى و نجاست پاک باشد، همچنین در وضو، نابودى کسالت و دورى از خواب آلودگى است و دل براى ایستادن در پیشگاه خدا تزکیه مى گردد».<ref>عیون اخبارالرضا علیه السلام، مترجم، محمدباقر ساعدى، ج۲، ص۴۲۷، اسلامیه.</ref>
  
رسول اكرم صلى الله عليه و آله واژه «غسل» و «طهارت» را در مورد طهارت و پاكيزگى درونى استعمال كرده، در دعا مى فرمايد: «اللَّهُمَّ اغْسِلْنى  فيهِ مِنَ الذُّنُوبِ وَ طَهِّرْنى  فيهِ مِنَ الْعُيُوبِ<ref> مفاتيح الجنان، [[شيخ عباس قمى]]، دعاى بيست و سوم ماه [[رمضان]].</ref>؛ خدايا در اين روز، مرا از گناهانم بشوى و از عيب‌ها پاكم كن».
+
[[پیامبر اسلام|رسول اکرم]] صلى الله علیه و آله واژه «غسل» و «طهارت» را در مورد طهارت و پاکیزگى درونى استعمال کرده، در دعا مى فرماید: اللَّهُمَّ اغْسِلْنى  فیهِ مِنَ الذُّنُوبِ وَ طَهِّرْنى  فیهِ مِنَ الْعُیوبِ<ref> مفاتیح الجنان، [[شیخ عباس قمى]]، دعاى بیست و سوم ماه [[رمضان]].</ref>؛ خدایا در این روز، مرا از گناهانم بشوى و از عیب‌ها پاکم کن.
  
 
+
==آثار طهارت==
== آثار طهارت ==
 
 
   
 
   
 
+
طهارت شرعى ([[غسل]]، [[وضو]] و [[تیمم]]) علاوه بر این که مقدمه طهارت و پاکیزگى روحى است، خود نیز به طور مستقیم آثار ارزنده اى دارد که به بعضى از آن‌ها اشاره مى شود:
طهارت شرعى ([[غسل]]، [[وضو]] و [[تيمم]]) علاوه بر اين كه مقدمه طهارت و پاكيزگى روحى است خود نيز به طور مستقيم آثار ارزنده اى دارد كه به بعضى از آن‌ها اشاره مى شود:
 
  
 
'''<I>الف) طول عمر:</I>'''
 
'''<I>الف) طول عمر:</I>'''
  
يكى از آثار پاكيزگى و طهارت در دنيا عمر طولانى است كه چون اين گونه افراد مورد محبت خدا و [[فرشتگان]] قرار دارند سزاوار چنين پاداشى هستند. [[رسول خدا]] صلی الله علیه و آله در نصايح خود به انس بن مالك فرمود: «يا أَنَسُ أَكْثِرْ مِنَ الطَّهُورِ يَزيدُاللَّهُ فى  عُمْرِكَ...<ref> وسائل الشيعه، ج ص 269.</ref>؛ اى انس! بسيار طاهر و پاكيزه باش خداوند عمرت را طولانى مى كند».
+
یکى از آثار پاکیزگى و طهارت در دنیا عمر طولانى است که چون این گونه افراد مورد محبت [[خدا]] و [[فرشتگان]] قرار دارند سزاوار چنین پاداشى هستند. [[رسول خدا]] صلی الله علیه و آله در نصایح خود به [[انس بن مالک|انس بن مالک]] فرمود: یا أَنَسُ أَکثِرْ مِنَ الطَّهُورِ یزیدُ اللَّهُ فى  عُمْرِک...<ref> وسائل الشیعه، ج ۱، ص ۲۶۹.</ref>؛ اى انس! بسیار طاهر و پاکیزه باش خداوند عمرت را طولانى مى کند.
  
'''<I>ب) اجر شهيد:</I>'''
+
'''<I>ب) اجر شهید:</I>'''
  
عاقبت نيكو و خوب مردن، آرزوى هر مسلمانى است. هر بنده اى دوست دارد در هنگام [[مرگ]]، خداوند از وى راضى و خوشنود باشد و طهارت و پاكيزگى يكى از عواملى است كه سبب اين توفيق مى شود.
+
عاقبت نیکو و خوب مردن، آرزوى هر مسلمانى است. هر بنده اى دوست دارد در هنگام [[مرگ]]، خداوند از وى راضى و خوشنود باشد و طهارت و پاکیزگى یکى از عواملى است که سبب این توفیق مى شود. رسول اکرم صلی الله علیه و آله در این باره فرمود: «إِنِ اسْتَطَعْتَ أَنْ تَکونَ بِاللَّیلِ وَالنَّهارِ عَلى  طَهارَةٍ فَافْعَلْ فَإِنَّک  تَکونُ إِذا مِتَّ عَلى  طَهارَةٍ شَهیداً...<ref> امالى، [[شیخ مفید]]، مترجم استاد ولى، ص ۷۴، آستان قدس. چنان که پیشتر از قول [[امام صادق]] و [[امام کاظم]] علیهماالسلام نقل شد.</ref>؛ اگر مى توانى در طول شبانه‌روز با [[وضو]] و طاهر باشى، این کار را بکن؛ زیرا اگر با وضو بمیرى، [[شهادت در راه خدا|شهید]] محسوب مى شوى».
  
رسول اكرم صلی الله علیه و آله در اين باره فرمود: «إِنِ اسْتَطَعْتَ أَنْ تَكُونَ بِاللَّيْلِ وَالنَّهارِ عَلى  طَهارَةٍ فَافْعَلْ فَإِنَّك  تَكُونُ إِذا مِتَّ عَلى  طَهارَةٍ شَهيداً...<ref> امالى، [[شيخ مفيد]]، مترجم استاد ولى، ص 74، آستان قدس. چنان كه پيشتر از قول [[امام صادق]] و [[امام كاظم]] عليهماالسلام نقل شد.</ref>؛ اگر مى توانى در طول شبانه‌روز با [[وضو]] و طاهر باشى، اين كار را بكن؛ زيرا اگر با [[وضو]] بميرى، شهيد محسوب مى شوى».
+
'''<I>ج) کفاره گناهان:</I>'''
  
'''<I>ج) كفاره گناهان :</I>'''
+
سومین اثر طهارت و پاکیزگى، آمرزش و پاک شدن از [[گناه|گناهان]] است. این عمل چون براى رضاى خدا و جداشدن از آلودگی‌هاى ظاهرى است، خداوند آلودگی‌هاى درونى و گناهان را نیز با آن شسته و پاک مى سازد.
  
سومين اثر طهارت و پاكيزگى، آمرزش و پاك شدن از گناهان است. اين عمل چون براى رضاى خدا و جداشدن از آلودگي‌هاى ظاهرى است، خداوند آلودگي‌هاى درونى و گناهان را نيز با آن شسته و پاك مى سازد.
+
'''<I>د) پاداش بى‌حساب:</I>'''
  
'''<I>د) پاداش بى‌حساب :</I>'''
+
از دیگر آثار طهارت، پاداش و [[ثواب]] فراوانى است که نصیب پاکیزگان مى گردد. این پاداش به سبب محبوبیت آنان نزد خداوند است. به عنوان مثال، [[امام صادق]] علیه السلام در مورد غسل روز [[عید غدیر|عید غدیر خم]] فرمود: «...وَ مَنْ صَلَّى فیهِ رَکعَتَینِ یغْتَسِلُ عَنْدَ زَوالِ الشَّمْسِ... عَدَلَتْ عِنْدَاللَّهِ مِأَةَ أَلْفِ حَجَّةٍ وَ مِأَةَ أَلْفِ عُمْرَةٍ...<ref>وسائل الشیعه، ج ۲، ص ۹۶۱، بیروت.</ref>؛ کسى که در این روز دو رکعت [[نماز]] بخواند و در وقت ظهر غسل کند،... این عمل نزد خداوند ابراست با ثواب صد هزار حج و صد هزار عمره...».
  
از ديگر آثار طهارت، پاداش و ثواب فراوانى است كه نصيب پاكيزگان مى گردد. اين پاداش به سبب محبوبيت آنان نزد خداوند است. به عنوان مثال، [[امام صادق]] عليه السلام در مورد غسل روز عيد غدير خم فرمود: «...وَ مَنْ صَلَّى فيهِ رَكْعَتَيْنِ يَغْتَسِلُ عَنْدَ زَوالِ الشَّمْسِ... عَدَلَتْ عِنْدَاللَّهِ مِأَةَ أَلْفِ حَجَّةٍ وَ مِأَةَ أَلْفِ عُمْرَةٍ...<ref> وسائل الشيعه، ج 2، ص 961، بيروت.</ref>؛ كسى كه در اين روز دو ركعت [[نماز]] بخواند و در وقت ظهر غسل كند،... اين عمل نزد خداوند ابراست با ثواب صد هزار حج و صد هزار عمره...».
+
'''<I>هـ) بلندى مقام:</I>'''
  
'''<I>هـ) بلندى مقام :</I>'''
+
برترى مقام و منزلت و یافتن درجه و شوکت معنوى یکى دیگر از آثار طهارت است که در دو جهان نصیب پاکیزگان مى گردد. رسول اکرم صلی الله علیه و آله فرمود: «یحْشُرُ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ أُمَّتى  یوْمَ الْقِیامَةِ بَینَ الْأُمَمِ غُرّاً مُحَجَّلینَ مِنْ آثارِ الْوُضُوءِ<ref> دعائم الاسلام، نعمان بن محمد، ج ۱، ص ۱۰۰، آل البیت.</ref>؛ خداوند امت مرا در [[قیامت]] در حالى محشور مى کند که بین امت‌هاى دیگر همچون نور مى درخشند و این از آثار [[وضو]] (و طهارت و پاکیزگى) آن‌هاست».<ref>اخلاق عبادى (ج۱)، الهامى نیا/ طاهرزاده، ص ۶۷.</ref>
  
برترى مقام و منزلت و يافتن درجه و شوكت معنوى يكى ديگر از آثار [[طهارت]] است كه در دو جهان نصيب پاكيزگان مى گردد. رسول اكرم صلی الله علیه و آله فرمود: «يَحْشُرُاللَّهُ عَزَّوَجَلَّ أُمَّتى  يَوْمَ الْقِيامَةِ بَيْنَ الْأُمَمِ غُرّاً مُحَجَّلينَ مِنْ آثارِ الْوُضُوءِ<ref> دعائم الاسلام، نعمان بن محمد، ج 1، ص 100، آل البيت.</ref>؛ خداوند امت مرا در [[قيامت]] در حالى محشور مى كند كه بين امت‌هاى ديگر همچون نور مى درخشند و اين از آثار وضو (و طهارت و پاكيزگى) آن‌هاست».<ref> اخلاق عبادى (ج  1)، الهامى نيا/ طاهرزاده ، ص 67.</ref>
+
==مراتب طهارت==
  
 +
برای طهارت چهار مرتبه زیر را برشمرده اند:
  
== مراتب طهارت ==
+
*اول: پاک ساختن بدن، از حدث و خبث و فضولات.
 +
*دوم: پاک نمودن اعضا و جوارح، از معاصی و گناهان.
 +
*سوم: پاک نمودن نفس، از اخلاق ذمیمه و ملکات رذیله.
 +
*چهارم: پاک ساختن خانه دل از آنچه غیر از خدا است.
  
 +
و این طهارت انبیاء و صدیقین است و طهارت در هر مرتبه نصف عمل است، که در آن مرتبه است زیرا غایت قصوای اعمال قلب آن است که: انوار جلال و عظمت پروردگار بر آن بتابد و معرفت کامل و حب و انس به خدا از برای او حاصل شود و این‌ها ممکن نمی‌شود تا غیر از خدا از آن‌جا کوچ کند زیرا خدا با غیر در یک دل جمع نمی‌شود. پس پاک ساختن دل از غیرخدا نیمه عمل دل است و نیمه دیگر، تابیدن نور حق است در آن.<ref>معراج السعادة، نراقی احمد، ص ۷۴۹.</ref>
  
برای طهارت چهار مرتبه زیر را برشمرده اند :
+
[[امام خمینى]] در زمینه لزوم تطهیر درون مى فرماید: تطهیر قلوب از قذرات معنویه و کثافات خلقیه، از مهمات است که انسان باید با هر عِدّه و عُدّه اى که شده، و به هر ریاضت و مجاهده اى است به آن قیام کند و خود را از ننگ و عار آن خلاص نماید.<ref> سرالصلوة، امام خمینى، ص ۳۷، مرکز نشر آثار امام خمینى.</ref>
  
* اول: پاک ساختن بدن، از حدث و خبث و فضلات.
+
==پانویس==
 
 
* دوم: پاک نمودن اعضا و جوارح، از معاصی و گناهان.
 
 
 
* سوم: پاک نمودن نفس، از اخلاق ذمیمه و ملکات رذیله.
 
 
 
* چهارم: پاک ساختن خانه دل از آنچه غیر از خدا است.
 
 
 
و این طهارت انبیاء و صدیقین است. و طهارت در هر مرتبه نصف عمل است، که در آن مرتبه است زیرا غایت قصوای اعمال قلب آن است که: انوار جلال و عظمت پروردگار بر آن بتابد و معرفت کامل و حب و انس به خدا از برای او حاصل شود. و این‌ها ممکن نمی‌شود تا غیر از خدا از آن‌جا کوچ کند، زیرا خدا با غیر در یک دل جمع نمی‌شود. پس پاک ساختن دل از غیرخدا نیمه عمل دل است. و نیمه دیگر، تابیدن نور حق است در آن.<ref> معراج السعادة،نراقی احمد، ص 749.</ref>
 
 
 
[[امام خمينى]] در زمينه لزوم تطهير درون مى فرمايد: «تطهير قلوب از قذرات معنويه و كثافات خلقيه، از مهمات است كه انسان بايد با هر عده و عده اى كه شده، و به هر رياضت و مجاهده اى است به آن قيام كند و خود را از ننگ و عار آن خلاص نمايد».<ref> سرالصلوة، [[امام خمينى]]، ص 37، مركز نشر آثار امام خمينى.</ref>
 
 
 
==پانویس ==
 
 
<references />
 
<references />
 
+
{{فقه/احکام}}
 
[[رده:واژگان قرآنی]]
 
[[رده:واژگان قرآنی]]
 
[[رده:احکام عبادی]]
 
[[رده:احکام عبادی]]
[[رده:احکام طهارت]]
+
[[رده:طهارت]]
 +
[[رده:اخلاق فردی]]
 +
[[رده:صفات پسندیده]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۹ ژوئن ۲۰۲۰، ساعت ۱۳:۰۷

طهارت زدودن و پاک کردن درون و برون، از آلودگی‌ها و خبائث است.[۱] طهارت ظاهرى، مقدمه طهارت روح و دستیابى به تقوا مى گردد.

طهارت در فقه

از لحاظ فقهی طهارت، شرط صحت نماز و برخى دیگر از عبادات است و بر دو قسم مى باشد:

  • ۱- طهارت از خبث و منظور از آن، پاکى لباس و بدن عبادت کننده از انواع نجاسات است و نجاسات ده چیز است؛ بول، غائط، منى، مردار، خون، سگ و خوک، کافر، شراب و فقاع.

اسباب پاک شدن از نجاسات، مطهِّرات نام دارند و عبارتند از: آب، زمین، آفتاب، استحاله، انتقال، انقلاب، اسلام، تبعیت، برطرف شدن عین نجاست، استبراء حیوان نجاست خوار، غائب شدن مسلمان و خارج شدن خون متعارف از حیوان ذبح شده. صحت نماز و طواف، مشروط به این قسم از طهارت نیز مى باشد، هر چند در حصول آن قصد قربت لازم نیست.

  • ۲- طهارت از حدث -که با انجام وضو، غسل یا تیمم بدست مى آید، همچون نماز، طواف و...- شرط صحت برخى عبادات است؛ و در انجام آن قصد قربت معتبر است. این طهارت حالتى روحانى و معنوى است که به سبب وضو، غسل و تیمم حاصل مى شود.[۲]

طهارت در قرآن

مسجد در اسلام، ارزنده ترین و مناسبترین جاى عبادت است. قرآن مجید مسجد روندگان را انسان‌هاى خوش طینتى دانسته که براى تطهیر و تزکیه خویش وارد مسجد مى شوند و مورد عنایت الهى هستند: «فیهِ رِجالٌ یحِبُّونَ أَنْ یتَطَهَّرُوا وَاللَّهُ یحِبُّ الْمُطَّهِّرینَ»[۳]؛ در آن (مسجد) مردانى هستند که دوست دارند پاکیزه و طاهر باشند و خدا پاکیزگان را دوست دارد».

همچنین قرآن پس از دستورهاى لازم براى انجام غسل، وضو و تیمم مى فرماید: «ما یریدُ اللهُ لِیجْعَلَ عَلَیکمْ مِنْ حَرَجٍ وَلکنْ یریدُ لِیطَهِّرَکمْ»[۴]؛ خداوند نمى خواهد دشوارى براى شما ایجاد کند، بلکه مى خواهد شما را پاکیزه سازد.

طهارت در روایات

رسول خدا صلی الله علیه و آله درباره اهمیت طهارت و پاکیزگى چنین فرموده است: بُنِىَ الدّینُ عَلَى النَّظافَةِ وَ قالَ: مِفْتاحُ الصَّلاةِ الطَّهُورُ[۵]؛ دین بر نظافت و پاکى بنا شده و کلید قبولى نماز طهارت است.

در جاى دیگر فرمود: الطَّهُورُ شَطْرُ الْایمانِ[۶]؛ طهارت نیمى از ایمان است.

در شریعت مقدس اسلام، طهارت شرط صحت بعضى از عبادات است که بدون آن عمل باطل است و در برخى، شرط کمال است که نبود آن از ارزش عمل مى کاهد. از این رو، امام حسن علیه السلام به عنوان یک رهنمود کلى فرمود: إِنَّ مَنْ طَلَبَ الْعِبادَةَ تَزَکى لَها[۷]؛ هر کس خواهان عبادت است، خود را براى آن پاکیزه مى کند.

از نظر روایات معصومین علیهم السلام پاکیزگى لباس و بدن و طهارت که عبارت از وضو، غسل و تیمم است، رابطه مستقیم با تزکیه درونى دارد به طور مثال؛ امام کاظم علیه السلام مى فرماید: مَنْ تَوَضَّأَ لِلْمَغْرِبِ کانَ وُضُوءُهُ ذلِک کفَّارَةً لِما مَضى مِنْ ذُنُوبِه فى نَهارِهِ ما خَلَا الْکبائِرَ...[۸]؛ کسى که براى نماز مغرب وضو مى گیرد، این وضو کفاره گناهانى است که در آن روز مرتکب شده به جز گناهان کبیره.

امام صادق علیه السلام نیز مى فرماید: غُسْلُ یوْمِ الْجُمُعَةِ طَهُورٌ وَ کفَّارَةٌ لِما بَینَهُما مِنَ الذُّنُوبِ مِنَ الْجُمُعَةِ الَى الْجُمُعَةِ[۹]؛ غسل جمعه، پاک کننده و کفاره گناهان است از جمعه‌اى تا جمعه دیگر.

بنابراین؛ طهارت ظاهرى، مقدمه طهارت روح و دستیابى به تقوا مى گردد که آن نیز مایه بالا رفتن اعمال و پذیرش آن در درگاه الهى است. حضرت امیر سلام الله علیه در این باره مى فرماید: ...فَانَّ تَقْوَى اللَّهِ دَواءُ داءِ قُلُوبِکمْ... وَ طَهُورُ دَنَس انْفُسِکمْ...[۱۰]؛ تقواى الهى، دواى بیمارى دل و پاک کننده پلیدى جان شماست.

امام رضا علیه السلام درباره علت طهارت و وضو گرفتن فرمود: «...امر به وضو بدان سبب است که بنده، هنگام ایستادن در برابر خداى بزرگ و مناجات با او پاکیزه باشد... از پلیدى و نجاست پاک باشد، همچنین در وضو، نابودى کسالت و دورى از خواب آلودگى است و دل براى ایستادن در پیشگاه خدا تزکیه مى گردد».[۱۱]

رسول اکرم صلى الله علیه و آله واژه «غسل» و «طهارت» را در مورد طهارت و پاکیزگى درونى استعمال کرده، در دعا مى فرماید: اللَّهُمَّ اغْسِلْنى فیهِ مِنَ الذُّنُوبِ وَ طَهِّرْنى فیهِ مِنَ الْعُیوبِ[۱۲]؛ خدایا در این روز، مرا از گناهانم بشوى و از عیب‌ها پاکم کن.

آثار طهارت

طهارت شرعى (غسل، وضو و تیمم) علاوه بر این که مقدمه طهارت و پاکیزگى روحى است، خود نیز به طور مستقیم آثار ارزنده اى دارد که به بعضى از آن‌ها اشاره مى شود:

الف) طول عمر:

یکى از آثار پاکیزگى و طهارت در دنیا عمر طولانى است که چون این گونه افراد مورد محبت خدا و فرشتگان قرار دارند سزاوار چنین پاداشى هستند. رسول خدا صلی الله علیه و آله در نصایح خود به انس بن مالک فرمود: یا أَنَسُ أَکثِرْ مِنَ الطَّهُورِ یزیدُ اللَّهُ فى عُمْرِک...[۱۳]؛ اى انس! بسیار طاهر و پاکیزه باش خداوند عمرت را طولانى مى کند.

ب) اجر شهید:

عاقبت نیکو و خوب مردن، آرزوى هر مسلمانى است. هر بنده اى دوست دارد در هنگام مرگ، خداوند از وى راضى و خوشنود باشد و طهارت و پاکیزگى یکى از عواملى است که سبب این توفیق مى شود. رسول اکرم صلی الله علیه و آله در این باره فرمود: «إِنِ اسْتَطَعْتَ أَنْ تَکونَ بِاللَّیلِ وَالنَّهارِ عَلى طَهارَةٍ فَافْعَلْ فَإِنَّک تَکونُ إِذا مِتَّ عَلى طَهارَةٍ شَهیداً...[۱۴]؛ اگر مى توانى در طول شبانه‌روز با وضو و طاهر باشى، این کار را بکن؛ زیرا اگر با وضو بمیرى، شهید محسوب مى شوى».

ج) کفاره گناهان:

سومین اثر طهارت و پاکیزگى، آمرزش و پاک شدن از گناهان است. این عمل چون براى رضاى خدا و جداشدن از آلودگی‌هاى ظاهرى است، خداوند آلودگی‌هاى درونى و گناهان را نیز با آن شسته و پاک مى سازد.

د) پاداش بى‌حساب:

از دیگر آثار طهارت، پاداش و ثواب فراوانى است که نصیب پاکیزگان مى گردد. این پاداش به سبب محبوبیت آنان نزد خداوند است. به عنوان مثال، امام صادق علیه السلام در مورد غسل روز عید غدیر خم فرمود: «...وَ مَنْ صَلَّى فیهِ رَکعَتَینِ یغْتَسِلُ عَنْدَ زَوالِ الشَّمْسِ... عَدَلَتْ عِنْدَاللَّهِ مِأَةَ أَلْفِ حَجَّةٍ وَ مِأَةَ أَلْفِ عُمْرَةٍ...[۱۵]؛ کسى که در این روز دو رکعت نماز بخواند و در وقت ظهر غسل کند،... این عمل نزد خداوند ابراست با ثواب صد هزار حج و صد هزار عمره...».

هـ) بلندى مقام:

برترى مقام و منزلت و یافتن درجه و شوکت معنوى یکى دیگر از آثار طهارت است که در دو جهان نصیب پاکیزگان مى گردد. رسول اکرم صلی الله علیه و آله فرمود: «یحْشُرُ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ أُمَّتى یوْمَ الْقِیامَةِ بَینَ الْأُمَمِ غُرّاً مُحَجَّلینَ مِنْ آثارِ الْوُضُوءِ[۱۶]؛ خداوند امت مرا در قیامت در حالى محشور مى کند که بین امت‌هاى دیگر همچون نور مى درخشند و این از آثار وضو (و طهارت و پاکیزگى) آن‌هاست».[۱۷]

مراتب طهارت

برای طهارت چهار مرتبه زیر را برشمرده اند:

  • اول: پاک ساختن بدن، از حدث و خبث و فضولات.
  • دوم: پاک نمودن اعضا و جوارح، از معاصی و گناهان.
  • سوم: پاک نمودن نفس، از اخلاق ذمیمه و ملکات رذیله.
  • چهارم: پاک ساختن خانه دل از آنچه غیر از خدا است.

و این طهارت انبیاء و صدیقین است و طهارت در هر مرتبه نصف عمل است، که در آن مرتبه است زیرا غایت قصوای اعمال قلب آن است که: انوار جلال و عظمت پروردگار بر آن بتابد و معرفت کامل و حب و انس به خدا از برای او حاصل شود و این‌ها ممکن نمی‌شود تا غیر از خدا از آن‌جا کوچ کند زیرا خدا با غیر در یک دل جمع نمی‌شود. پس پاک ساختن دل از غیرخدا نیمه عمل دل است و نیمه دیگر، تابیدن نور حق است در آن.[۱۸]

امام خمینى در زمینه لزوم تطهیر درون مى فرماید: تطهیر قلوب از قذرات معنویه و کثافات خلقیه، از مهمات است که انسان باید با هر عِدّه و عُدّه اى که شده، و به هر ریاضت و مجاهده اى است به آن قیام کند و خود را از ننگ و عار آن خلاص نماید.[۱۹]

پانویس

  1. فرهنگ سیاح، ج۲، ص۹۸۰.
  2. کلیات فقه اسلامى، علیرضا على نورى، ص۸۸.
  3. سوره توبه، آیه ۱۰۸.
  4. سوره مائده، آیه ۶.
  5. محجة البیضا، ج ۱، ص ۲۸۱، بیروت.
  6. میزان الحکمة، ج ۵، ص ۵۵۸.
  7. بحارالانوار، ج ۷۸، ص ۱۱۲.
  8. ثواب الاعمال، شیخ صدوق، ص ۳۲، چاپ صدوق.
  9. وسائل الشیعه، ج۲، ص۹۴۵.
  10. نهج البلاغه، خطبه ۱۸۹، ص ۶۳۵.
  11. عیون اخبارالرضا علیه السلام، مترجم، محمدباقر ساعدى، ج۲، ص۴۲۷، اسلامیه.
  12. مفاتیح الجنان، شیخ عباس قمى، دعاى بیست و سوم ماه رمضان.
  13. وسائل الشیعه، ج ۱، ص ۲۶۹.
  14. امالى، شیخ مفید، مترجم استاد ولى، ص ۷۴، آستان قدس. چنان که پیشتر از قول امام صادق و امام کاظم علیهماالسلام نقل شد.
  15. وسائل الشیعه، ج ۲، ص ۹۶۱، بیروت.
  16. دعائم الاسلام، نعمان بن محمد، ج ۱، ص ۱۰۰، آل البیت.
  17. اخلاق عبادى (ج۱)، الهامى نیا/ طاهرزاده، ص ۶۷.
  18. معراج السعادة، نراقی احمد، ص ۷۴۹.
  19. سرالصلوة، امام خمینى، ص ۳۷، مرکز نشر آثار امام خمینى.
فقه/احکام
عبادات: تقلید، طهارت، نماز، روزه، خمس، زکات، حج

اموال: خرید و فروش، شرکت، صلح، اجاره، مزارعه، مساقات، وکالت، قرض، حواله، رهن، ضامن شدن، کفالت، امانت، عاریه، ارث، غصب

آداب و رفتار: ازدواج، طلاق، خوردن و آشامیدن، نذر و عهد، قسم، امر به معروف و نهی از منکر، صید ، ذبح، وصیت، مال پیدا شده، وقف، دفاع، مسائل مستحدثه

رده ها: احکام | احکام عبادی | احکام اقتصادی | احکام خانواده | احکام روابط اجتماعی |اصطلاحات احکام|مراجع تقلید