اسامی و صفات قرآن: تفاوت بین نسخه‌ها
پرش به ناوبری
پرش به جستجو
مهدی موسوی (بحث | مشارکتها) |
مهدی موسوی (بحث | مشارکتها) |
||
| سطر ۱: | سطر ۱: | ||
{{خوب}} | {{خوب}} | ||
| − | در [[قرآن کریم]] و روایات اسلامی، اسامی و صفات متعددی برای «قرآن» به دلیل غنا و جامعیت این کتاب الهی ذکر شده، که هر یک بر ابعاد ویژه‌ای از عظمت [[معجزه]] | + | در [[قرآن کریم]] و روایات اسلامی، اسامی و صفات متعددی برای «قرآن» به دلیل غنا و جامعیت این کتاب الهی ذکر شده، که هر یک بر ابعاد ویژه‌ای از عظمت [[معجزه]] جاوید [[خاتم الأنبیاء|خاتم پیامبران]] دلالت دارد و گوشه‌ای از کمال و جمال آن را نشان می‌دهد. |
==تعداد اسامی و صفات قرآن== | ==تعداد اسامی و صفات قرآن== | ||
| − | ذکر نام های فراوان و اوصاف زیاد [[قرآن مجید]] باعث شده است که بعضی، اوصاف این کتاب را با نام های آن اشتباه گیرند، اما از آن جا که هر صفتی می تواند به صورت اسم استفاده شود، می توان اوصاف قرآن را جزء اسامی آن دانست. | + | قرآن مهم‌ترین معجزه پیامبر (ص) و آخرین کتاب آسمانى، نزد مسلمانان اهمیت و احترام بى‌نظیرى دارد؛ از این رو، براى اشاره به این کتاب الهى، از نام‌ها، القاب و صفات متعددى استفاده شده است. ذکر نام های فراوان و اوصاف زیاد [[قرآن مجید]] باعث شده است که بعضی، اوصاف این کتاب را با نام های آن اشتباه گیرند، اما از آن جا که هر صفتی می تواند به صورت اسم استفاده شود، می توان اوصاف قرآن را جزء اسامی آن دانست. |
از این رو است که در بین علمای [[تفسیر قرآن|تفسیر]]، اختلافات فراوانی وجود دارد و هر یک برای قرآن اسمائی آورده اند، چنان که مرحوم [[طبرسى]] در [[مجمع البیان ]] به ذکر ۴ نام برای قرآن اکتفا کرده است که عبارت اند از: قرآن، فرقان، کتاب، ذکر.<ref> تفسیر طبرسى، ج ۱، مقدمه، فن رابع، ص ۱۴. </ref> و [[ابوالفتوح رازی|ابوالفتوح رازى]] در مقدمه تفسیر خود ۴۳ نام براى [[قرآن]] آورده است،<ref>ر.ک: ابوالفتوح رازى، الروض الجنان و روح الجنان، ج ۱، مقدمه، ص ۵.</ref> که بیشتر جنبه وصفى دارد. [[بدرالدین محمد زرکشی|بدرالدین زرکشى]]<ref> البرهان، ج ۱، ص ۲۷۶-۲۷۳. الاتقان، ج ۱، ص ۱۴۶-۱۴۳. </ref> نقل می‌کند که ابوالحسن على حرالى (م ۶۳۷ ق) کتابی در این زمینه نوشته و بیش از نود اسم یا وصف برای قرآن یادآور شده است.<ref>محمدهادى معرفت، علوم قرآنى، صفحه ۱۰۶</ref> فیروزآبادی در بصائر ذوی التمییز ادعا می‌کند که برای قرآن صد اسم در [[قرآن کریم]] آمده و ۹۴ اسم را ذکر می‌کند.<ref>بصائرذوی التمییز فی لطائف الکتاب العزیز، جلد۱، ص۸۸-۹۶.</ref> | از این رو است که در بین علمای [[تفسیر قرآن|تفسیر]]، اختلافات فراوانی وجود دارد و هر یک برای قرآن اسمائی آورده اند، چنان که مرحوم [[طبرسى]] در [[مجمع البیان ]] به ذکر ۴ نام برای قرآن اکتفا کرده است که عبارت اند از: قرآن، فرقان، کتاب، ذکر.<ref> تفسیر طبرسى، ج ۱، مقدمه، فن رابع، ص ۱۴. </ref> و [[ابوالفتوح رازی|ابوالفتوح رازى]] در مقدمه تفسیر خود ۴۳ نام براى [[قرآن]] آورده است،<ref>ر.ک: ابوالفتوح رازى، الروض الجنان و روح الجنان، ج ۱، مقدمه، ص ۵.</ref> که بیشتر جنبه وصفى دارد. [[بدرالدین محمد زرکشی|بدرالدین زرکشى]]<ref> البرهان، ج ۱، ص ۲۷۶-۲۷۳. الاتقان، ج ۱، ص ۱۴۶-۱۴۳. </ref> نقل می‌کند که ابوالحسن على حرالى (م ۶۳۷ ق) کتابی در این زمینه نوشته و بیش از نود اسم یا وصف برای قرآن یادآور شده است.<ref>محمدهادى معرفت، علوم قرآنى، صفحه ۱۰۶</ref> فیروزآبادی در بصائر ذوی التمییز ادعا می‌کند که برای قرآن صد اسم در [[قرآن کریم]] آمده و ۹۴ اسم را ذکر می‌کند.<ref>بصائرذوی التمییز فی لطائف الکتاب العزیز، جلد۱، ص۸۸-۹۶.</ref> | ||
==فهرست اسامی و اوصاف قرآن== | ==فهرست اسامی و اوصاف قرآن== | ||
| − | + | فرهنگنامه علوم قرآن با استفاده از کتاب‌هاى مذکور، صد اسم و وصف قرآن را به شرح ذیل استخراج نموده است:<ref>فرهنگ نامه علوم قرآن، دفتر تبلیغات اسلامی، ج۱، ص ۸۲۶</ref> | |
#آیات: ([[سوره بقره]]/۲۵۲) | #آیات: ([[سوره بقره]]/۲۵۲) | ||
| سطر ۱۴: | سطر ۱۴: | ||
#احسن الحدیث: ([[سوره زمر]]/۲۳) | #احسن الحدیث: ([[سوره زمر]]/۲۳) | ||
#اِمام ([[سوره اسراء]]/۷۱) | #اِمام ([[سوره اسراء]]/۷۱) | ||
| − | #امر: ([[سوره طلاق]]/۵) | + | #امر: «ذلک امر الله انزله الیکم» ([[سوره طلاق]]/۵) |
#إنزال ([[سوره نساء]]/۱۷۴) | #إنزال ([[سوره نساء]]/۱۷۴) | ||
| − | #ایمان: ([[سوره آل عمران]]/۱۹۳) | + | #ایمان: «سمعنا منادیا ینادی للایمان» ([[سوره آل عمران]]/۱۹۳) |
#بالغة: ([[سوره قمر]]/۵) | #بالغة: ([[سوره قمر]]/۵) | ||
#برهان: ([[سوره نساء]]/۱۷۴) | #برهان: ([[سوره نساء]]/۱۷۴) | ||
| − | #بُشری: ([[سوره نمل]]/۲) | + | #بُشری: «هدى و بُشرى للمؤمنین» ([[سوره نمل]]/۲) |
| − | #بشیر: ([[سوره فصلت]]/۳-۴) | + | #بشیر: «کتاب فصلت آیاته قرآنا عربیا لقوم یعلمون بشیرا و نذیرا» ([[سوره فصلت]]/۳-۴) |
| − | #بصائر: ([[سوره جاثیه]]/۲۰) | + | #بصائر: «هذا بصائر للناس و هدى و رحمة لقوم یوقنون» ([[سوره جاثیه]]/۲۰) |
| − | #بلاغ: ([[سوره ابراهیم]]/۵۲) | + | #بلاغ: «هذا بلاغ للناس» ([[سوره ابراهیم]]/۵۲) |
| − | #بیان: ([[سوره آل عمران]]/۱۳۸) | + | #بیان: «هذا بیان للناس و هدى و موعظة للمتقین» ([[سوره آل عمران]]/۱۳۸) |
#بیّنات: ([[سوره عنکبوت]]/۴۹) | #بیّنات: ([[سوره عنکبوت]]/۴۹) | ||
#بیّنه: ([[سوره انعام]]/۱۵۷) | #بیّنه: ([[سوره انعام]]/۱۵۷) | ||
| − | #تبیان: ([[سوره نحل]]/۸۹) | + | #تبیان: «و نزلنا علیک الکتاب تبیانا لکل شیء» ([[سوره نحل]]/۸۹) |
#تبصره: ([[سوره ق]]/۸) | #تبصره: ([[سوره ق]]/۸) | ||
| − | #تذکره: | + | #تذکره: «و انه لتذکرة للمتقین» ([[سوره الحاقه]]/۴۸) |
#تصدیق: ([[سوره یونس]]/۳۷) | #تصدیق: ([[سوره یونس]]/۳۷) | ||
#تفسیر: ([[سوره فرقان]]/۳۳) | #تفسیر: ([[سوره فرقان]]/۳۳) | ||
#تفصیل: ([[سوره انعام]]/۱۵۴)، ([[سوره اعراف]]/۱۴۵) | #تفصیل: ([[سوره انعام]]/۱۵۴)، ([[سوره اعراف]]/۱۴۵) | ||
| − | #تنزیل: | + | #تنزیل: «و انه لتنزیل رب العالمین» ([[سوره شعراء]]/۱۹۲) |
#ثقیل: ([[سوره مزمل]]/۵) | #ثقیل: ([[سوره مزمل]]/۵) | ||
| − | #حبل: ([[سوره آل عمران]]/۱۰۳) | + | #حبل: «واعتصموا بحبل الله جمیعا ولاتفرقوا» ([[سوره آل عمران]]/۱۰۳) |
#حجّة: ([[سوره انعام]]/۱۴۹) | #حجّة: ([[سوره انعام]]/۱۴۹) | ||
| − | #حدیث: ([[سوره طور]]/۳۴ | + | #حدیث: «فلیاتوا بحدیث مثله ان کانوا صادقین» ([[سوره طور]]/۳۴) |
| − | #حقّ: ([[سوره الحاقه]]/۵۱) | + | #حقّ: «و انه لحق الیقین» ([[سوره الحاقه]]/۵۱) |
| − | #حکم: ([[سوره رعد]]/۳۷) | + | #حکم: «وکذلک انزلناه حکما عربیا» ([[سوره رعد]]/۳۷) |
| − | #حکمت: ([[سوره احزاب]]/۳۴) | + | #حکمت: «و اذکرن ما یتلى فی بیوتکن من آیات الله و الحکمة» ([[سوره احزاب]]/۳۴) |
| − | #حکیم: ([[سوره آل عمران]]/۵۸) | + | #حکیم: »ذلک نتلوه علیک من الآیات والذکر الحکیم« ([[سوره آل عمران]]/۵۸) |
#حبل: ([[سوره آل عمران]]/۱۰۳) | #حبل: ([[سوره آل عمران]]/۱۰۳) | ||
#خیر: ([[سوره نحل]]/۳۰) | #خیر: ([[سوره نحل]]/۳۰) | ||
| − | #ذکر: | + | #ذکر: «انا نحن نزّلنا الذکر و انا له لحافظون» [[سوره حجر]]/۹) |
| − | #ذکری: ([[سوره هود]]/۱۲۰) | + | #ذکری: «و جاءک فی هذه الحق و موعظة و ذکرى للمؤمنین» ([[سوره هود]]/۱۲۰) |
| − | #رحمة: ([[سوره نمل]]/۷۷) | + | #رحمة: «و انه لهدى و رحمة للمؤمنین» ([[سوره نمل]]/۷۷) |
#رسالة ([[سوره مائده]]/۶۷) | #رسالة ([[سوره مائده]]/۶۷) | ||
| − | #روح: ([[سوره شوری]]/۵۲) | + | #روح: «و کذلک اوحینا الیک روحا من امرنا» ([[سوره شوری]]/۵۲) |
#سراج: ([[سوره احزاب]]/۴۶) | #سراج: ([[سوره احزاب]]/۴۶) | ||
| − | #شفاء: ([[سوره فصلت]]/۴۴) | + | #شفاء: «قل هو للذین آمنوا هدى و شفاء» ([[سوره فصلت]]/۴۴) |
#صُحُف: ([[سوره عبس]]/۱۳) | #صُحُف: ([[سوره عبس]]/۱۳) | ||
#صدق ([[سوره زمر]]/۳۳) | #صدق ([[سوره زمر]]/۳۳) | ||
#صراط مستقیم: ([[سوره حمد]]/۶) | #صراط مستقیم: ([[سوره حمد]]/۶) | ||
#عَجَب: ([[سوره جن]]/۱) | #عَجَب: ([[سوره جن]]/۱) | ||
| − | #عدل: ([[سوره انعام]]/۱۱۵) | + | #عدل: «و تمّت کلمة ربک صدقا و عدلا» ([[سوره انعام]]/۱۱۵) |
| − | #عربی: ([[سوره زمر]]/۲۸) | + | #عربی: «قرآنا عربیا غیر ذی عوج لعلهم یتقون» ([[سوره زمر]]/۲۸) |
#العروة الوثقی ([[سوره بقره]]/۲۵۶)، ([[سوره لقمان]]/۲۲) | #العروة الوثقی ([[سوره بقره]]/۲۵۶)، ([[سوره لقمان]]/۲۲) | ||
| − | #عزیز: ([[سوره فصلت]]/۴۱) | + | #عزیز: «و انه لکتاب عزیز» ([[سوره فصلت]]/۴۱) |
#عصمت: ([[سوره آل عمران]]/۱۰۳) | #عصمت: ([[سوره آل عمران]]/۱۰۳) | ||
| − | #عظیم: ([[سوره حجر]]/۸۷) | + | #عظیم: «ولقد آتیناک سبعا من المثانی والقرآن العظیم» ([[سوره حجر]]/۸۷) |
| − | #علم: ([[سوره رعد]]/۳۷) | + | #علم: «ولئن اتبعت اهوائهم بعد ما جاءک من العلم» ([[سوره رعد]]/۳۷) |
| − | # | + | #عَلیّ: «و انه فی ام الکتاب لدینا لعلی حکیم» ([[سوره زخرف]]/۴) |
#غیب ([[سوره بقره]]/۳) | #غیب ([[سوره بقره]]/۳) | ||
| − | #فرقان: | + | #فرقان: «تبارک الذی نزل الفرقان على عبده لیکون للعالمین نذیرا» ([[سوره فرقان]]/۱) |
| − | #فصل: ([[سوره طارق]]/۱۳) | + | #فصل: «انه لقول فصل» ([[سوره طارق]]/۱۳) |
#فضل ([[سوره یونس]]/۵۸) | #فضل ([[سوره یونس]]/۵۸) | ||
| − | #قرآن: ([[سوره | + | #قرآن: انه لقرآن کریم ([[سوره واقعه]]/۷۷) |
#قسط: ([[سوره مائده]]/۴۲) | #قسط: ([[سوره مائده]]/۴۲) | ||
#قصص: ([[سوره یوسف]]/۳) | #قصص: ([[سوره یوسف]]/۳) | ||
| − | #قول: ([[سوره قصص]]/۵۱) | + | #قول: «ولقد وصّلنا لهم القول لعلهم یتذکرون» ([[سوره قصص]]/۵۱) |
#قیل: ([[سوره نساء]]/۱۲۲) | #قیل: ([[سوره نساء]]/۱۲۲) | ||
| − | #قیّم: ([[سوره کهف]]/۱-۲) | + | #قیّم: «ولم یجعل له عوجا قیما لینذر باسا شدیدا» ([[سوره کهف]]/۱-۲) |
#قیّمة: ([[سوره بیّنه|سوره بیّنة]]/۳) | #قیّمة: ([[سوره بیّنه|سوره بیّنة]]/۳) | ||
| − | #کتاب: ([[سوره نساء | + | #کتاب: «انا انزلنا الیک الکتاب بالحق لتحکم بین الناس» ([[سوره نساء]]/۱۰۵) |
| − | #کریم: ([[سوره واقعه]]/۷۷) | + | #کریم: «انه لقرآن کریم» ([[سوره واقعه]]/۷۷) |
| − | #کلام: ([[سوره توبه]]/۶) | + | #کلام: «و ان احد من المشرکین استجارک فاجره حتى یسمع کلام الله» ([[سوره توبه]]/۶) |
#کلمات: ([[سوره لقمان]]/۲۷) | #کلمات: ([[سوره لقمان]]/۲۷) | ||
#کلمه: ([[سوره انعام]]/۱۱۵) | #کلمه: ([[سوره انعام]]/۱۱۵) | ||
#کوثر: ([[سوره کوثر]]/۱) | #کوثر: ([[سوره کوثر]]/۱) | ||
#ماء: ([[سوره مومنون]]/۱۸) | #ماء: ([[سوره مومنون]]/۱۸) | ||
| − | #مبارک: ([[سوره انبیاء]]/۵۰) | + | #مبارک: «هذا ذکر مبارک انزلناه» ([[سوره انبیاء]]/۵۰) |
#مبشِّر: ([[سوره کهف]]/۲) | #مبشِّر: ([[سوره کهف]]/۲) | ||
| − | # | + | #مُبِین: «تلک آیات الکتاب المبین» ([[سوره یوسف]]/۱) |
| − | #متشابه: ([[سوره زمر]]/۲۳) | + | #متشابه: «الله نزل احسن الحدیث کتابا متشابها» ([[سوره زمر]]/۲۳) |
#متلُوّ: ([[سوره بقره]]/۱۲۱) | #متلُوّ: ([[سوره بقره]]/۱۲۱) | ||
#مثانی: ([[سوره زمر]]/۲۳) | #مثانی: ([[سوره زمر]]/۲۳) | ||
#مثبِّت: ([[سوره هود]]/۱۲۰) | #مثبِّت: ([[سوره هود]]/۱۲۰) | ||
#مَثَل: ([[سوره ابراهیم]]/۲۴) | #مَثَل: ([[سوره ابراهیم]]/۲۴) | ||
| − | #مجید: ([[سوره ق]]/۱ | + | #مجید: «ق و القرآن المجید» ([[سوره ق]]/۱) |
#محکمة: ([[سوره محمد]]/۲۰) | #محکمة: ([[سوره محمد]]/۲۰) | ||
#مرتَّل: ([[سوره مزمل]]/۴) | #مرتَّل: ([[سوره مزمل]]/۴) | ||
| سطر ۱۰۰: | سطر ۱۰۰: | ||
#منزَّل ([[سوره انعام]]/۱۱۴) | #منزَّل ([[سوره انعام]]/۱۱۴) | ||
#منیر: ([[سوره احزاب]]/۴۶) | #منیر: ([[سوره احزاب]]/۴۶) | ||
| − | #موعظه: ([[سوره یونس]]/۵۷) | + | #موعظه: «یا ایها الناس قد جائتکم موعظة من ربکم و شفاء لما فی الصدور» ([[سوره یونس]]/۵۷) |
| − | #مهیمن: ([[سوره مائده]]/۴۸) | + | #مهیمن: «و انزلنا الیک الکتاب بالحق مصدقا لما بین یدیه من الکتاب و مهیمنا علیه» ([[سوره مائده]]/۴۸) |
#نبأ: ([[سوره نبأ]]/۱-۲) | #نبأ: ([[سوره نبأ]]/۱-۲) | ||
| − | #نذیر: ([[سوره فصلت]]/۴) | + | #نذیر: «کتاب فصلت آیاته قرآنا عربیا لقوم یعلمون بشیرا و نذیرا» ([[سوره فصلت]]/۳-۴) |
#نجوم ([[سوره واقعه]]/۷۵) | #نجوم ([[سوره واقعه]]/۷۵) | ||
| − | #نعمت: ([[سوره ضحی]]/۱۱) | + | #نعمت: «و اما بنعمة ربک فحدث» ([[سوره ضحی]]/۱۱) |
| − | #نور: ([[سوره اعراف]]/۱۵۷) | + | #نور: «و اتبعوا النور الذی انزل معه» ([[سوره اعراف]]/۱۵۷) |
| − | #وحی: ([[سوره انبیاء]]/۴۵) | + | #وحی: «انما انذرکم بالوحی» ([[سوره انبیاء]]/۴۵) |
#هادی: ([[سوره جن]]/۱-۲) | #هادی: ([[سوره جن]]/۱-۲) | ||
| − | #هُدَی: ([[سوره بقره]]/۲) | + | #هُدَی: «ذلک الکتاب لاریب فیه هدى للمتقین» ([[سوره بقره]]/۲) |
در تعیین این که کدام‌یک از این واژه‌ها از حالت وصفی بیرون آمده و (به سبب کثرت استعمال) به صورت اسم عَلَم برای [[قرآن]] درآمده است، نمی‌توان اظهارنظر قطعی کرد؛ گرچه می‌توان اطمینان داشت برخی واژه‌ها حالت وصفی خود را حفظ کرده، اسم عَلَم برای قرآن نشده‌اند.<ref>فرهنگ نامه علوم قرآن، دفتر تبلیغات اسلامی، ج۱، ص ۸۲۶</ref> | در تعیین این که کدام‌یک از این واژه‌ها از حالت وصفی بیرون آمده و (به سبب کثرت استعمال) به صورت اسم عَلَم برای [[قرآن]] درآمده است، نمی‌توان اظهارنظر قطعی کرد؛ گرچه می‌توان اطمینان داشت برخی واژه‌ها حالت وصفی خود را حفظ کرده، اسم عَلَم برای قرآن نشده‌اند.<ref>فرهنگ نامه علوم قرآن، دفتر تبلیغات اسلامی، ج۱، ص ۸۲۶</ref> | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
<references /> | <references /> | ||
| + | == منابع == | ||
| + | * فرهنگنامه علوم قرآن، دفتر تبلیغات اسلامی، ج۱ ص۸۲۶. | ||
| + | * شناخت‌نامه قرآن بر پایه قرآن و حدیث، محمد محمدى رىشهرى. | ||
{{قرآن}} | {{قرآن}} | ||
نسخهٔ ۲۵ اکتبر ۲۰۲۳، ساعت ۱۱:۴۷
در قرآن کریم و روایات اسلامی، اسامی و صفات متعددی برای «قرآن» به دلیل غنا و جامعیت این کتاب الهی ذکر شده، که هر یک بر ابعاد ویژه‌ای از عظمت معجزه جاوید خاتم پیامبران دلالت دارد و گوشه‌ای از کمال و جمال آن را نشان می‌دهد.
تعداد اسامی و صفات قرآن
قرآن مهم‌ترین معجزه پیامبر (ص) و آخرین کتاب آسمانى، نزد مسلمانان اهمیت و احترام بى‌نظیرى دارد؛ از این رو، براى اشاره به این کتاب الهى، از نام‌ها، القاب و صفات متعددى استفاده شده است. ذکر نام های فراوان و اوصاف زیاد قرآن مجید باعث شده است که بعضی، اوصاف این کتاب را با نام های آن اشتباه گیرند، اما از آن جا که هر صفتی می تواند به صورت اسم استفاده شود، می توان اوصاف قرآن را جزء اسامی آن دانست.
از این رو است که در بین علمای تفسیر، اختلافات فراوانی وجود دارد و هر یک برای قرآن اسمائی آورده اند، چنان که مرحوم طبرسى در مجمع البیان به ذکر ۴ نام برای قرآن اکتفا کرده است که عبارت اند از: قرآن، فرقان، کتاب، ذکر.[۱] و ابوالفتوح رازى در مقدمه تفسیر خود ۴۳ نام براى قرآن آورده است،[۲] که بیشتر جنبه وصفى دارد. بدرالدین زرکشى[۳] نقل می‌کند که ابوالحسن على حرالى (م ۶۳۷ ق) کتابی در این زمینه نوشته و بیش از نود اسم یا وصف برای قرآن یادآور شده است.[۴] فیروزآبادی در بصائر ذوی التمییز ادعا می‌کند که برای قرآن صد اسم در قرآن کریم آمده و ۹۴ اسم را ذکر می‌کند.[۵]
فهرست اسامی و اوصاف قرآن
فرهنگنامه علوم قرآن با استفاده از کتاب‌هاى مذکور، صد اسم و وصف قرآن را به شرح ذیل استخراج نموده است:[۶]
- آیات: (سوره بقره/۲۵۲)
- اَثاره: (سوره احقاف/۴)
- احسن الحدیث: (سوره زمر/۲۳)
- اِمام (سوره اسراء/۷۱)
- امر: «ذلک امر الله انزله الیکم» (سوره طلاق/۵)
- إنزال (سوره نساء/۱۷۴)
- ایمان: «سمعنا منادیا ینادی للایمان» (سوره آل عمران/۱۹۳)
- بالغة: (سوره قمر/۵)
- برهان: (سوره نساء/۱۷۴)
- بُشری: «هدى و بُشرى للمؤمنین» (سوره نمل/۲)
- بشیر: «کتاب فصلت آیاته قرآنا عربیا لقوم یعلمون بشیرا و نذیرا» (سوره فصلت/۳-۴)
- بصائر: «هذا بصائر للناس و هدى و رحمة لقوم یوقنون» (سوره جاثیه/۲۰)
- بلاغ: «هذا بلاغ للناس» (سوره ابراهیم/۵۲)
- بیان: «هذا بیان للناس و هدى و موعظة للمتقین» (سوره آل عمران/۱۳۸)
- بیّنات: (سوره عنکبوت/۴۹)
- بیّنه: (سوره انعام/۱۵۷)
- تبیان: «و نزلنا علیک الکتاب تبیانا لکل شیء» (سوره نحل/۸۹)
- تبصره: (سوره ق/۸)
- تذکره: «و انه لتذکرة للمتقین» (سوره الحاقه/۴۸)
- تصدیق: (سوره یونس/۳۷)
- تفسیر: (سوره فرقان/۳۳)
- تفصیل: (سوره انعام/۱۵۴)، (سوره اعراف/۱۴۵)
- تنزیل: «و انه لتنزیل رب العالمین» (سوره شعراء/۱۹۲)
- ثقیل: (سوره مزمل/۵)
- حبل: «واعتصموا بحبل الله جمیعا ولاتفرقوا» (سوره آل عمران/۱۰۳)
- حجّة: (سوره انعام/۱۴۹)
- حدیث: «فلیاتوا بحدیث مثله ان کانوا صادقین» (سوره طور/۳۴)
- حقّ: «و انه لحق الیقین» (سوره الحاقه/۵۱)
- حکم: «وکذلک انزلناه حکما عربیا» (سوره رعد/۳۷)
- حکمت: «و اذکرن ما یتلى فی بیوتکن من آیات الله و الحکمة» (سوره احزاب/۳۴)
- حکیم: »ذلک نتلوه علیک من الآیات والذکر الحکیم« (سوره آل عمران/۵۸)
- حبل: (سوره آل عمران/۱۰۳)
- خیر: (سوره نحل/۳۰)
- ذکر: «انا نحن نزّلنا الذکر و انا له لحافظون» سوره حجر/۹)
- ذکری: «و جاءک فی هذه الحق و موعظة و ذکرى للمؤمنین» (سوره هود/۱۲۰)
- رحمة: «و انه لهدى و رحمة للمؤمنین» (سوره نمل/۷۷)
- رسالة (سوره مائده/۶۷)
- روح: «و کذلک اوحینا الیک روحا من امرنا» (سوره شوری/۵۲)
- سراج: (سوره احزاب/۴۶)
- شفاء: «قل هو للذین آمنوا هدى و شفاء» (سوره فصلت/۴۴)
- صُحُف: (سوره عبس/۱۳)
- صدق (سوره زمر/۳۳)
- صراط مستقیم: (سوره حمد/۶)
- عَجَب: (سوره جن/۱)
- عدل: «و تمّت کلمة ربک صدقا و عدلا» (سوره انعام/۱۱۵)
- عربی: «قرآنا عربیا غیر ذی عوج لعلهم یتقون» (سوره زمر/۲۸)
- العروة الوثقی (سوره بقره/۲۵۶)، (سوره لقمان/۲۲)
- عزیز: «و انه لکتاب عزیز» (سوره فصلت/۴۱)
- عصمت: (سوره آل عمران/۱۰۳)
- عظیم: «ولقد آتیناک سبعا من المثانی والقرآن العظیم» (سوره حجر/۸۷)
- علم: «ولئن اتبعت اهوائهم بعد ما جاءک من العلم» (سوره رعد/۳۷)
- عَلیّ: «و انه فی ام الکتاب لدینا لعلی حکیم» (سوره زخرف/۴)
- غیب (سوره بقره/۳)
- فرقان: «تبارک الذی نزل الفرقان على عبده لیکون للعالمین نذیرا» (سوره فرقان/۱)
- فصل: «انه لقول فصل» (سوره طارق/۱۳)
- فضل (سوره یونس/۵۸)
- قرآن: انه لقرآن کریم (سوره واقعه/۷۷)
- قسط: (سوره مائده/۴۲)
- قصص: (سوره یوسف/۳)
- قول: «ولقد وصّلنا لهم القول لعلهم یتذکرون» (سوره قصص/۵۱)
- قیل: (سوره نساء/۱۲۲)
- قیّم: «ولم یجعل له عوجا قیما لینذر باسا شدیدا» (سوره کهف/۱-۲)
- قیّمة: (سوره بیّنة/۳)
- کتاب: «انا انزلنا الیک الکتاب بالحق لتحکم بین الناس» (سوره نساء/۱۰۵)
- کریم: «انه لقرآن کریم» (سوره واقعه/۷۷)
- کلام: «و ان احد من المشرکین استجارک فاجره حتى یسمع کلام الله» (سوره توبه/۶)
- کلمات: (سوره لقمان/۲۷)
- کلمه: (سوره انعام/۱۱۵)
- کوثر: (سوره کوثر/۱)
- ماء: (سوره مومنون/۱۸)
- مبارک: «هذا ذکر مبارک انزلناه» (سوره انبیاء/۵۰)
- مبشِّر: (سوره کهف/۲)
- مُبِین: «تلک آیات الکتاب المبین» (سوره یوسف/۱)
- متشابه: «الله نزل احسن الحدیث کتابا متشابها» (سوره زمر/۲۳)
- متلُوّ: (سوره بقره/۱۲۱)
- مثانی: (سوره زمر/۲۳)
- مثبِّت: (سوره هود/۱۲۰)
- مَثَل: (سوره ابراهیم/۲۴)
- مجید: «ق و القرآن المجید» (سوره ق/۱)
- محکمة: (سوره محمد/۲۰)
- مرتَّل: (سوره مزمل/۴)
- مرفوع: (سوره عبس/۱۴)
- مسطور: (سوره طور/۲)
- مصدِّق: (سوره انعام/۹۲)
- مطهَّر: (سوره عبس/۱۴)
- مفصِّل: (سوره انعام/۱۴)
- مقروء: (سوره اسراء/۱۰۶)
- مکرَّم: (سوره عبس/۱۳)
- منزَّل (سوره انعام/۱۱۴)
- منیر: (سوره احزاب/۴۶)
- موعظه: «یا ایها الناس قد جائتکم موعظة من ربکم و شفاء لما فی الصدور» (سوره یونس/۵۷)
- مهیمن: «و انزلنا الیک الکتاب بالحق مصدقا لما بین یدیه من الکتاب و مهیمنا علیه» (سوره مائده/۴۸)
- نبأ: (سوره نبأ/۱-۲)
- نذیر: «کتاب فصلت آیاته قرآنا عربیا لقوم یعلمون بشیرا و نذیرا» (سوره فصلت/۳-۴)
- نجوم (سوره واقعه/۷۵)
- نعمت: «و اما بنعمة ربک فحدث» (سوره ضحی/۱۱)
- نور: «و اتبعوا النور الذی انزل معه» (سوره اعراف/۱۵۷)
- وحی: «انما انذرکم بالوحی» (سوره انبیاء/۴۵)
- هادی: (سوره جن/۱-۲)
- هُدَی: «ذلک الکتاب لاریب فیه هدى للمتقین» (سوره بقره/۲)
در تعیین این که کدام‌یک از این واژه‌ها از حالت وصفی بیرون آمده و (به سبب کثرت استعمال) به صورت اسم عَلَم برای قرآن درآمده است، نمی‌توان اظهارنظر قطعی کرد؛ گرچه می‌توان اطمینان داشت برخی واژه‌ها حالت وصفی خود را حفظ کرده، اسم عَلَم برای قرآن نشده‌اند.[۷]
پانویس
- ↑ تفسیر طبرسى، ج ۱، مقدمه، فن رابع، ص ۱۴.
- ↑ ر.ک: ابوالفتوح رازى، الروض الجنان و روح الجنان، ج ۱، مقدمه، ص ۵.
- ↑ البرهان، ج ۱، ص ۲۷۶-۲۷۳. الاتقان، ج ۱، ص ۱۴۶-۱۴۳.
- ↑ محمدهادى معرفت، علوم قرآنى، صفحه ۱۰۶
- ↑ بصائرذوی التمییز فی لطائف الکتاب العزیز، جلد۱، ص۸۸-۹۶.
- ↑ فرهنگ نامه علوم قرآن، دفتر تبلیغات اسلامی، ج۱، ص ۸۲۶
- ↑ فرهنگ نامه علوم قرآن، دفتر تبلیغات اسلامی، ج۱، ص ۸۲۶
منابع
- فرهنگنامه علوم قرآن، دفتر تبلیغات اسلامی، ج۱ ص۸۲۶.
- شناخت‌نامه قرآن بر پایه قرآن و حدیث، محمد محمدى رىشهرى.
