لبنان

لبنان در جهان

لبنان کشوری کوچک و کوهستانی در غرب آسیا و خاورمیانه و در کنار کرانه خاوری دریای مدیترانه است که پایتخت آن شهر بندری بیروت است. لبنان از شمال و شرق با کشور سوریه، از جنوب با کشور فلسطین اشغالی (اسرائیل) و از غرب با دریای مدیترانه همسایه‌ است و جزیره قبرس نیز در نزدیکی سواحل این کشور قرار دارند.

ریشه‌شناسی

نام لبنان (لوبنان در زبان عربی استاندارد لِبنان در گویش محلی) از ریشه سامی «لبن» "LBN" گرفته شده که دارای معانی متعددی همچون «شیر» و «سفید» است که شاید اشاره به کوه‌های سر پوشیده از برف کوهستان‌های لبنان دارد.

تاریخ لبنان

منطقه لبنان قبل از استقلال لبنان

نخستین ساکنان شناخته شده لبنان، کنعانی‌ها مردمی از نژاد سامی بوده‌اند که به احتمال زیاد با یونانیان داد و ستد داشته‌اند و یونانیان آنان را فنیقی می‌نامیده‌اند. کنعانی‌ها تقریباً در دو هزار و پانصد سال ق. م از عربستان سر برآورده بعدها بین دریای مغرب و جبل لبنان سکنی گزیدند. مذهب آنها بر شرک و بت‌پرستی بود و چیزهای زیاد از بابل اخذ کرده بودند.

فنیقی‌ها قومی دریانورد و بازرگان بودند و قلمرو آنان شامل دولت - شهرهایی مستقل در شرق مدیترانه و مهاجرنشین‌هایی در کرانه‌های مدیترانه بود.

پس از تسخیر بابل توسط کوروش، مملکت کلده با شهرهای قدیم سومر و اکد و کلیهٔ مستملکات دولت سابق بابل جزو ایران گردید. که از جمله آنها فینیقیه بود. به مدت دو سده، هخامنشیان فرمانروای این منطقه بوده‌اند. پس از آن، اسکندر مقدونی در جنگ با سپاهیان ایرانی توانست پیروز گردد و شهر صور را پایتخت فنیقی‌ها نمود. و پس از او این منطقه بخشی از قلمرو سلوکیان بود.

از ۶۴ سال پیش از میلاد، بخشی از امپراتوری رم شد و پس از تجزیه این امپراتوری، در قلمرو بیزانس قرار گرفت. در زمان عمر بن خطاب، سپاهيان اسلام سرزمين شام (فلسطين، لبنان و سوريه)را به تصرف خويش در آوردند و بدين ترتيب تحت حكومت اسلام قرار گرفت. در زمان عثمان، يكي از بزرگترين اصحاب رسول اكرم صلي‏ الله ‏عليه ‏و‏آله يعني ابوذر غفاری انتقادهاي شديداللحن او بر شيوه حكومتي عثمان به شام و سپس توسط معاویه حاکم شام به جنوب لبنان (جبل عامل) تبعيد شد. مردم جبل عامل كه اكثرا مسيحي بودند وقتي به عظمت و شكوه ابوذر و عمق سخنان او واقف شدند، با رويي گشاده از وي استقبال كردند و دیری نگذشت که ابوذر بذر اسلام و ارادت به خاندان رسول اكرم صلي ‏الله‏ عليه ‏و‏آله را در قلب آنان کاشت. و جمع زیادی مسلمان با اعتقادات شیعی در آنجا پرورش داد.

در اواخر سده یازدهم میلادی، لبنان جزئی از قلمرو صلیبیان شد و سپس تا سده پانزدهم، از ممالک مصر به شمار می‌آمد.

حکومت لبنان تا سال 1516 میلادی همچنان در دست فرمانروایان مصر بود تا آن که در سال 1516م قوای عثمانی به نیروهای سلاطین ممالیک مصر یورش بردند و موفق شدند فرمانروایان این سلسله را منقرض کنند. در این هنگام لبنان جزء امپراتوری پهناور عثمانی که تحت فرمانروای مسلمانان سنی و ترک نژاد بود، قرار گرفت اما به فرمانروای محلی لبنان امتیازاتی داده شد.

لبنان برای ۴۰۰ سال جزئی از امپراتوری عثمانی بود و به دنبال جنگ جهانی اول جزئی از قیمومیت فرانسه بر سوریه شد.

استقلال لبنان

در اول سپتامبر سال ۱۹۲۰ فرانسه کشور لبنان را به عنوان یکی از سرزمین‌های محصور سوریه تشکیل داد. لبنان سرزمینی عمدتاً مسیحی نشین بود (اغلب مارونیتی بودند) ولی دارای جمعیت‌های مسلمان و دروزی هم بود. در اول سپتامبر ۱۹۲۶ فرانسه جمهوری لبنان را تشکیل داد و به آن هویتی مستقل از سوریه اعطاء کرد ولی هنوز تحت قیمومیت فرانسه بود.

سوریه و لبنان هر دو در سال ۱۹۴۳ به دنبال اشغال فرانسه توسط آلمان اعلام استقلال کردند. میثاق ملی غیرمکتوب ۱۹۴۳ تصریح کرد که رئیس جمهوری مسیحی و نخست وزیر مسلمان باشد. تاریخ لبنان از زمان استقلال شاهد ثبات سیاسی و همچنین آشوب و هرج و مرج (بمانند بحران نظامی در سال ۱۹۵۸) و شکوفائی به دلیل موقعیت بیروت به عنوان مرکز تجارت و سرمایه گذاری بوده‌ است.

لبنان در جنگ سال 1948 اعراب و اسرائیل

تاریخ سیاه لبنان با شروع جنگ اعراب و اسرائیل در سال ۱۹۴۸ شروع شد. جنگی که در آن لبنان از حمایت لجستیکی ارتش آزادی بخش اعراب وقتی برخوردار شد که از حمایت پایگاه‌های سوریه محروم ماند و سعی کرد تا علیه این کشور یهودی تازه تشکیل شده حمله کند. بلافاصله بعد از شکست ارتش آزادی بخش اعراب در نبرد ساسا لبنان آتش بس با اسرائیل را پذیرفت. مرز اسرائیل - لبنان بسته شد و تا زمان جنگ شش روزه ۱۹۶۷ در آرامش باقی ماند.

جنگ داخلی در لبنان

در ماه آوریل ۱۹۷۵ (میلادی) مردان مسلح به روی کلیسایی در شرق بیروت آتش گشودند تا پیر جمیل موسس حزب فالانژ لبنان را ترور کنند. البته او جان سالم به در برد ولی این سوءقصد باعث مجموعه‌ای از اقدامات متقابل شد که در نهایت به جنگ داخلی ۱۵ ساله در لبنان منجر شد و اقتصاد این کشور را به کلی تخریب کرد. با پایان جنگ در سال ۱۹۹۰ و با امضاء توافقنامه طیف از لبنان که زمانی به عنوان سوئیس خاورمیانه شناخته می‌شد جز ویرانی باقی نمانده بود.

اشغال لبنان توسط اسرائیل

طی جنگ داخلی در سالهای ۱۹۷۸ و ۱۹۸۲ لبنان دوبار از سوی نیروهای دفاعی اسرائیل مورد حمله قرار گرفت و اشغال شد. اسرائیل تا سال۲۰۰۰ کنترل جنوب لبنان را در دست داشت ولی با تصمیم اسرائیلی‌ها که نخست وزیر اسرائیل اهود باراک حامی آن بود نیروهای اسرائیلی به دلیل حملات چریکی از سوی نظامیان حزب الله و بر اساس این عقیده که فعالیت‌های حزب ا... با عدم حضور اسرائیل در لبنان متوقف خواهد شد از این منطقه عقب نشینی کردند.

اگر چه سازمان ملل عقب نشینی اسرائیل را به عنوان عقب نشینی کامل پشت خط آبی طبق قطعنامه ۴۲۵ شورای امنیت (که ۲۲ سال قبل صادر شده بود) اعلام کرد ولی حزب ا... ادعا کرد که اسرائیل هنوز مناطق کوچکی از لبنان را در اشغال خود دارد و عملیات خود علیه اسرائیل را متوقف نخواهد کرد تا زمانی که تمامی این مناطق و آنچه که از آن به عنوان «کل فلسطین اشغالی» یاد کردند را آزاد کنند.

تشکیل حزب‌الله لبنان

حزب‌الله لبنان یک سازمان سیاسی-نظامی در لبنان است. گروه حزب الله در اوایل سال‌های ۱۹۸۰ و باالهام از ایدئولوژی اسلام سیاسی روح‌الله خمینی در لبنان ظهور کرد. در زمان جنگ داخلی لبنان، حزب‌الله لبنان به کمک سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران، تعلیم نظامی داده شده و تحت حمایت مالی و سیاسی نظام جمهوری اسلامی ایران قرار گرفت.

حزب‌الله لبنان ۳ هدف اصلی را به عنوان آرمان خود اعلام کرده که عبارتند از: محو آثار امپریالیستی غربی در لبنان، مجازات فالانژهای لبنان و برپایی حکومت اسلامی در لبنان. گروه حزب‌الله لبنان در لیست برخی کشورهای غربی به عنوان «گروهی تروریستی» قرار دارد.

حزب الله لبنان پس از سالها جنگ چریکی موفق به آزاد کردن جنوب لبنان از اشغال اسرائیل در سال ۲۰۰۰ شد. این گروه پس از آن به فعالیت های سیاسی خود تحرک بیشتری داده و به کابینه و مجلس لبنان راه یافت.

هسته اولیه حزب الله و ساختار تشکیلاتی آن متشکل از اسلام گرایان، نیروهای حزب الدعوه به رهبری علامه سید محمدحسین فضل‌الله، شاخه دانشجویی حزب الدعوه، مسئولان جنبش امل، اعضای جنبش فتح به رهبری ابوجهاد (خلیل الوزیر) و تمام گروه هاو جریان‌هایی که از انقلاب اسلامی ایران و روح‌الله خمینی تاثیر گرفته بودند، شکل گرفت. سید عباس موسوی که در حمله هلی کوپترهای اسرائیلی به خودرو حامل وی و همسر و فرزندش در سال ۱۹۹۲ کشته شد، شیخ صبحی طفیلی شیخ راغب حرب، شیخ عبدالکریم عبید، سید حسین موسوی، سید حسن نصرالله، سید ابراهیم امین السید، شیخ حسین الکورانی، شیخ نعیم قاسم، شیخ محمد یزبک، حسین خلیل، محمد رعد و محمد فنیش از جمله افرادی بودند که از حزب الدعوه و جنبش امل وارد حزب الله شدند.

سید حسن نصرالله، دبیرکل حزب‌الله لبنان در اولین سالگرد جنگ اسرائیل حزب‌الله لبنان در مصاحبه اختصاصی با صدا و سیمای جمهوری اسلامی اعلام کرد که در طول جنگ از «مولایش»، سید علی خامنه‌ای «رهنمود و راهنمایی» دریافت می‌کرده‌ است.

بنابر گفته‌های محمدحسن اختری سفیر ایران در سوریه در سال‌های (۱۹۹۷-۱۹۹۴) و (۲۰۰۸-۲۰۰۵) ایران به حزب الله کمک‌های مالی و معنوی کرده‌است و سپاه پاسداران انقلاب اسلامی به آموزش نیروهای حزب الله می‌پرداخته‌است ولی او هرگونه شرکت مستقیم ایران را در درگیرهای حزب الله رد می‌کند.

ترور رفیق حریری

در ۱۴ فوریه ۲۰۰۵ لبنان با ترور نخست وزیر سابق رفیق حریری در یک بمب گذاری ماشین شوکه شد. بعضی شخصیتهای خاص که بعداً رهبران مبارزین ۱۴ مارس شدند سوریه را متهم به این حمله کردند چون سوریه حضوری گسترده در زمینه نظامی و اطلاعات در لبنان داشت و همچنین چون بین حریری و دمشق به خاطر اصلاحیه قانون اساسی که دوره ریاست جمهوری امیل لحود طرفدار سوریه را تمدید می‌کرد بحث و نزاعی عمومی در جریان بود، سوریه هر گونه دخالتی را رد می‌کند. بقیه که شامل نیروهای ۸ مارس می‌شوند سیا و موساد را متهم به ترور برای آشفته کردن اوضاع کشور کردند.

در ۲۸ فوریه سال ۲۰۰۵ با تظاهرات ۷۰ هزار نفر در میدان شهداء نخست وزیر عمر کرامی و کابینه وی استعفاء دادند. در پاسخ حزب ا... نیز تظاهرات بزرگی را در ۸ مارس در بیروت تدارک دید و اعلام حمایت از سوریه کرد و اسرائیل و آمریکا را متهم به دخالت در امور داخلی لبنان کرد. در ۱۴ مارس یکماه بعد از قتل حریری حدود ۵/۱ میلیون نفر در میدان شهداء لبنان تظاهرات کردند.

تظاهرکنندگان خواستار افشای حقیقت در مورد قتل حریری و اعلام استقلال از سوریه بودند و تمایل خود را برای داشتن کشوری متحد، دموکراتیک و خودمختار و فارغ از تسلط سوریه اعلام کردند.

چند هفته بعد از تظاهرات چندین بمب در مناطق مسیحی نشین بیروت منفجر شدند. اگر چه خسارات وارده جانی نبود ولی خطر سقوط لبنان به جنگ‌های فرقه‌ای را ثابت کرد.

سرانجام با فشار جوامع بین‌المللی سوریه ۱۵ هزار گروه نظامی قدرتمند خود را از لبنان خارج کرد. آخرین سرباز سوری در ۲۶ آوریل ۲۰۰۵ لبنان را ترک کرد. در ۲۷ آوریل ۲۰۰۵ لبنانی ها اولین روز استقلال خود از سوریه را اعلام کردند.

انتخابات

طی اولین انتخابات پارلمانی که بعد از عقب نشینی سوریه از لبنان در می‌ ۲۰۰۵ برگزار شد گروه‌های ائتلافی ضد سوریه‌ای مسلمانان سنی و احزاب دروزی و مسیحی به رهبری سعد حریری پسر نخست وزیر مقتول اکثریت کرسی‌های پارلمان را تصاحب کردند. حزب آزاد میهن پرستان با لیست شهید رفیق حریری در این انتخابات متحد نشدند چون اعضای لیست فکر می‌کردند آنها هنوز هویت فرقه‌ای خو را حفظ رده‌اند. به همین این حزب اقلیت کرسی‌ها را بدست آورد.

ترکیبات انتخاباتی به این دلیل جالب بود که ائتلاف ضد سوریه در بعضی مناطق با حزب ا... و دیگران با حزب امل متحد شدند. آنها نتوانستند دو سوم کرسی‌های مورد نیاز برای اخراج کردن امیل لحود رئیس جمهور انتخابی سوریه را کسب کنند که دلیل آن نمایش غیرمنتظره و قوی حزب آزاد میهن پرستی و مونت لبنان بود که متعلق به ژنرال بازنشسته ارتش میشل آون است. ژنرال آون به خاطر مخالفت با سوریه مشهور بود ولی در دهه گذشته با سیاست‌مداران طرفدار سوریه متحد شد یعنی سلیمان فریخیه و میشل مور اتحاد آنها شمال و منطقه متن از مونت لبنان را در بر گرفت. سعد حریری و ولید جمبلات با نیروهای دو حزب طرفدار سوریه، حزب ا... و عملل، برای کسب قدرت اکثریت در جنوب، بکا، بعبداعلی منطقه مونت لبنان متحد شدند. این اتحاد موقت بود. در ۶ فوریه ۲۰۰۶ حزب ا... پیمان خلع سلاح را با میشل آون رهبر حزب آزاد میهن پرستان امضاء کرد.

بعد از انتخابات حزب آتی حریری که اکنون قدرت سیاسی غالب محسوب می‌شد فواد سینیورا را که قبلاً وزیر دارایی بود را به عنوان نخست وزیر معرفی کرد. دولت پیشنهادی او از پارلمان رای اعتماد گرفته‌ است.

در ۱۸ ژوئیه سال ۲۰۰۵ لبنان دارای پارلمانی بود که اکثریت آن را مخالفان سوریه تشکیل می‌دادند. این پارلمان پیشنهاد آزادی سمیر گانجا را که ۱۱ سال در زندان انفرادی در یک سلول زیرزمینی و بدون هیچ دسترسی به اخبار سپری کرده بود تأیید کرد. روز بعد امیل لحود رئیس جمهور طرفدار سوریه نیز این پیشنهاد در تصویب کرد. ماههای بعدی ثابت کرد که دولت نمی‌تواند اصلاحات اقتصادی و سیاسی را که قول داده بود شروع کند.

درگیری لبنان و اسرائیل (جنگ 33 روزه)

در سال ۲۰۰۴م اسرائیل برخلاف توافق با حزب‌الله، سه اسیر لبنانی را آزاد نکرد. حزب‌الله برای آزادی آن‌ها، در ۱۲ جولای ۲۰۰۶م، در عملیات «الوعد الصادق» دو نظامی اسرائیلی را اسیر گرفت. تعدادی از نیروهای اسرائیلی برای جلوگیری از انتقال اسراء، وارد عمل شدند اما ماشین نظامی اسرائیلی منفجر شد و ۸ سرباز اسرائیلی کشته شدند. این اتفاق باعث شد تا نخست وزیر اسرائیل اهود اولمرت آن را "آغاز جنگ" بنامد. البته منابع امریکایی و اسرائیلی پس از جنگ فاش کردند که اسرائیل درصدد بود تا با یک حمله غافلگیرکننده رودخانه لیتانی را اشغال کند. این حمله قرار بود در ماه اکتبر یعنی دو ماه پس از عملیات «الوعد الصادق» انجام شود. ولی عملیات «الوعد الصادق» برنامه آن‌ها را جلو انداخت.

این عملیات سریعا تبدیل به «جنگ تمام عیار» شد و مناطقی از لبنان در تاریخ 12 جولای تا 13 آگوست 2006 مورد حمله هوایی اسرائیل قرار گرفتند. حملات اسرائیل به‌طور خاص بر روی مناطق شیعه‌نشین تمرکز داشت. در مقابل حزب ا... نیز هزاران راکت به سمت شمال اسرائیل فرستاد.

مطابق با گزارش سازمان دیده بان حقوق بشر که پس از تحقیقات این سازمان بر روی تقریبا 24 مورد از حملات هوایی و توپخانه اسرائیل به خانه ها و وسایل نقلیه غیر نظامیان منتشر شد. اسرائیل به انجام جنایات جنگی متهم شد و در این گزارش اعلام شد که "روند این حملات نشان می دهد که اسرائیل برای جان مردم عادی و غیر نظامی لبنان ارزشی قائل نیست."

در این گزارش آمده است: «از 153 فرد جان باخته که در این گزارش اسامی آنان نام برده شده است ، 63 نفر کودک هستند.افزون بر 500 نفر توسط حمله هوایی اسرائیل از شروع جنگ در 12 جولای تا کنون کشته شده اند که اکثریت آن ها را مردم عادی تشکیل می دهند.»

دیپلماسی در نهایت منجر به صدور قطعنامه ۱۷۰۱ شورای امنیت شد که خواستار توقف سریع تخاصم و بازگشت بدون شرط دو سرباز گروگان گرفته بود و تهیه سلاح برای حزب ا... را برای همه ممنوع اعلام کرد. سه روز بعد در ۱۴ آگوست ۲۰۰۶ آتش بس موقت اجرا شد. اما اسرائیل محاصره هوایی و دریایی لبنان را ادامه داد تا از رسیدن سلاح به حزب ا... جلوگیری کند. در ۸ سپتامبر ۲۰۰۶ هر دو نوع محاصره رفع شدند. طی آتش بس و بعد از آن چندین مورد نقض آتش بس نیز به ثبت رسید.

سطح تخریبی که به لبنان وارد شد از سوی فواد سینیورا نخست وزیر «غیر قابل تصور» توصیف شد. بسیاری از زیرساختهای لبنان تخریب شد که عمدتاً پلها و جاده‌ها بود و هزینه صدمات ۱۵ میلیارد دلار تخمین زده شد. حدود ۱۲۰۰ غیرنظامی لبنانی کشته و حدود ۴۰۰۰ نفر زخمی شدند. بیش از یک میلیون لبنانی بی خانمان شده و مجبور به فرار به سمت مناطق امن تر شدند. ۱۶۰ اسرائیلی کشته و ۸۰۰ نفر زخمی شدند. از ۱۶۰ نفر کشته شده ۴۴ نفر غیرنظامی بودند.

اما نتیجه مهم این جنگ این بود که در این نبرد سنگین و همه‌جانبه رژیم صهیونیستی به اهدافی که پیش از جنگ با هماهنگی و حمایت آمریکا برای خود تعیین کرده بود دست نیافت؛ و این شکست سنگینی برای اسرائیل بود.به طوری که «موشه آرنز» وزیر جنگ اسبق اسرائیل پس از جنگ در مقاله‌ای در روزنامه‌ي هاآرتص نوشت: «ایهود اولمرت [نخست‌وزیر]، عمیر پرتز [وزیر دفاع] و تزیپی لیونی [وزیر خارجه] چند روز اول جنگ با افتخار تمام ادعا می‌کردند با حمله نیروی هوایی اسرائیل به لبنان، حزب‌الله را قطعه‌قطعه کرده و پیروزی آسانی برای ما به ارمغان خواهند آورد. اما به‌تدریج از خواب غفلت بیدار شدند ... جنگی که به تصور مسئولانمان قرار بود نیروی بازدارندگی اسرائیل را تقویت کند در طول یک ماه قدرتش را درهم شکست.»

در پاسخ به فشارهای بین‌المللی برای خلع سلاح حزب ا... حسن نصرالله رهبر این حزب «جشن پیروزی» در ۲۲ سپتامبر ۲۰۰۶ در جنوب لبنان برگزار کرد که صدها هزار نفر در آن شرکت کردند و حمایت خود از مقاومت مداوم را نشان دادند. در این جشن نصرالله اعلام کرد که هیچ کس نخواهد توانست حزب ا... را خلع سلاح کند و سوگند خورد که انتقام خصومتهای اسرائیلی را خواهد گرفت. او همچنین افزود که اگر لبنان قادر به دفاع از خود باشد با کمال میل حزب ا... را خلع سلاح خواهد کرد.

تقسیمات اداری لبنان

آنجا که مردم لبنان در ۶۰ سال گذشته به شهرنشینی روی آورده‌اند، بیشتر جمعیت این کشور در شهرها یه ویژه در پایتخت آن بیروت و اطراف آن سکنی گزیده‌اند. بیش از نیمی از لبنانی‌ها در بیروت زندگی می‌کنند.

لبنان از شش استان (به عربی: ألمحافظة) تشکیل شده‌است: استان بیروت، استان جبل لبنان، استان شمالی لبنان، استان بقاع، استان نبطیه، استان جنوبی لبنان، استان بیروت. استان بیروت تنها استان لبنان است که از یک شهرستان و یک شهر تشکیل شده است. مرکز آن شهر بیروت است. مساحت این استان ۱۹٫۸ کیلومتر مربع است و با وجود کوچک بودنش مهم‌ترین استان لبنان بشمار می‌رود. استان جبل لبنان یکی از استان‌های کشور لبنان است. مرکز این استان شهر بعبدا است. بیشتر جمعیت این استان را پیروان مسیحیت تشکیل می‌دهند. اقلیت بزرگی از مسلمانان و دروزها نیز در این استان ساکنند. استان شمالی لبنان استان شمالی لبنان یکی از استان‌های لبنان است که مرکز آن شهر تریپولی است. استان بقاع (به عربی: البقاع) یکی از استان‌های لبنان است که ۷۵۰٬۰۰۰ نفر جمعیت دارد. تاکستان‌های نزدیکی شهر زال در دره بقاع مرکزی و نَبَطیه یکی از استان‌های کشور لبنان است. این استان در بخش‌های میانی و جنوبی لبنان قرار گرفته است. مرکز شهر نبطیه مساحت آن ۱۰۵۸ کیلومتر مربع و دارای ۱۲۹ شهر و روستا است. سطح استان از کوه و تپه پوشیده شده است. شهرهای اصلی آن عبارت‌اند از نبطیه، بنت جبیل و الخیام. شهرستان‌هااستان نبطیه به چهار شهرستان (قضاء) و ۱۱۵ بخش (بلدية) تقسیم شده است: شهرستان نبطیه: ۳۸ بخش، شهرستان حاصبیا: ۱۹ بخش، شهرستان مرجعیون: ۲۶ بخش، شهرستان بنت جُبیل: ۳۶ بخش، استان جنوبی لبنان (به عربی: الجنوب) یکی از استان‌های لبنان است. این استان ۳۶۰٬۰۰۰ نفر جمعیت و ۲٬۰۰۰ کیلومتر مربع مساحت دارد. مرکز آن شهر صیدا است و پست‌ترین نقطه آن منطقه‌ای هم‌سطح دریا و بلندترین نقطه آن ۱٬۰۰۰ متر ارتفاع دارد. دژ دریایی صیدا

حکومت لبنان

در 1991 قانون اساسي اصلاح شد تا متضمن انتخاب مجمع ملي 108 نفره (متشكل از 54 نماينده‌ي منتخب مسلمانان و 54 نماينده‌ي منتخب مسيحيان) با رأي تمامي افراد بالغ شود. اين مجمع رئيس جمهوري (ماروني) را انتخاب و نيز نخست وزير (سني) را انتصاب و نخست وزير هم شوراي وزيران (شش مسيحي و پنج مسلمان) را انتصاب مي كند. احزاب عمده‌ سياسي عبارتند از:

• حزب الله (بنياد گراي اسلامي)
• حزب فالانژ (ماروني)
• حزب امل (طرفدار سوريه)
• حزب سوسياليست ترقي خواه (عمدتاً دروزي)

جغرافیاي كشور لبنان

لبنان سرزمینی بلند و کوهستانی است که در کرانه شرقی دریای مدیترانه قرار دارد. کرانه‌های لبنان ۲۵۵ کیلومتر درازا دارد. رودخانه‌های مهم لبنان عبارت‌اند از: عاصی (ألعاصی) ولیطانی (أللیطانی) در دره سهل‌البقاع، و کلب (ألکلب). رشته‌کوه‌های لبنان عبارت‌اند از: رشته‌کوه‌های لبنان شرقی و رشته‌کوه‌های لبنان غربی که میان این دو رشته کوه، دره سهل‌البقاع قرار گرفته‌ است.

لبنان به عنوان یک کشور خاورمیانه‌ای از غرب با دریای مدیترانه حدود ۲۲۵ مرز ساحلی دارد و از شمال و شرق با سوریه و از جنوب با فلسظین اشغالی هم مرز است. مرز لبنان با سوریه ۳۷۵ کیلومتر است در حالی که مرز لبنان با فلسظین اشغالی تنها ۷۹ کیلومتر است. لبنان یکی از کوچک‌ترین کشورهای دنیاست که مساحتی حدود ۱۰۴۵۲ کیلومتر مربع (۴۰۳۵ مایل مربع) دارد. بسیاری از مناطق آن کوهستانی است به جز مناطق ساحلی کم عرض و دره بقا که بخش مهمی از صنعت کشاورزی لبنان را تشکیل می‌دهد.

اقلیم

سرزمین لبنان آب‌وهوای مدیترانه‌ای دارد، هوای سواحل در زمستان‌ها سرد و بارانی و در تابستان‌ها گرم و شرجی است. در نواحی بلندتر به ویژه کوهستان‌ها، زمستان‌ها با بارش برف همراه است و دمای هوا به زیر صفر می‌رسد. بخش‌های دیگر این کشور، تابستان‌های گرم و خشک دارد.

در مناطق ساحلی زمستانها کلاً سرد و بارانی و تابستانها گرم و مرطوب هستند. در مناطق مرتفع تر در طول زمستان دما به زیر صفر درجه می‌رسد. تابستان‌ها از سوی دیگر گرم و خشک هستند. اگر چه اکثر مناطق لبنان سالانه شاهد بارانهای بسیاری است (در مقایسه با مناطق خشک کنارش) ولی در مناطق خاصی در شمال شرق لبنان به دلیل وجود قله‌های مرتفع کوه‌های غرب که راه ابرهای بارانی به وجود آمده از مدیترانه را سد می‌کنند باران زیادی نمی‌بارد.

جمعیت شناسی

مردم لبنان را گروه‌های نژادی و قومی گوناگونی تشکیل می‌دهند. عربها ۶۰٪، آسوریان و سریانیها ۳۶٪ و ارمنیها ۴٪، کردها و یهودیان ۱٪ جمعیت را تشکیل می‌دهند. میانگین سنی مردم لبنان ۲۴٫۶ سال است.

زبان

زبان رسمی لبنان عربی است، اما هر یک از اقلیتهای نژادی به زبان خود سخن می‌گویند. زبان فرانسه نیز کاربرد دارد. لهجه لبنانی از شاخه عربی شامی است، در کاربرد و تلفظ کلمات با دیگر شاخه‌های زبان عربی تفاوت دارد اما به عربی سوری، فلسطینی و مصری نزدیک است. در تلفظ واج «ج»، «ژ» خوانده می‌شود. به جای «ق»، حرف «ئ» و به جای «ث» نیز «ت» تلفظ می‌شود. برای مثال کلمه کثیر به معنای زیاد، کتیر. قلب به معنای دل، ئلب و جدید به معنای تازه، ژدید ادا می‌گردند.

اقتصاد لبنان

اقتصاد لبنان از چند جهت قابل بررسی است:

کشاورزی:

اگرچه لبنان از لحاظ فعالیت‌های کشاورزی (از لحاظ فراهم بودن آب و حاصلخیزی خاک) دارای وضعیت مناسبی است ولی بخش کشاورزی بزرگی ندارد. بخش کشاورزی تنها با جذب ۱۲ درصد نیروی کار کم اهمیت‌ترین بخش اقتصادی لبنان است و تنها ۱۰ درصد از تولید ناخالص داخلی را شامل می‌شود که آن را در پایینترین رده در میان بخش‌های اقتصادی دیگر قرار می‌دهد.

صنعت:

کمبود مواد خام صنعتی و وابستگی محض به کشورهای عربی برای تهیه نفت باعث شده تا لبنان نتواند در فعالیتهای مهم صنعتی مشارکت داشته باشد. با این اوصاف صنعت لبنان محدود به مشاغل کوچکی همچون مونتاژ و بسته بندی مواد وارداتی شده‌است. در سال ۱۹۹۷ صنعت از لحاظ نیروی کار با جمعیت ۲۶ درصدی نیروی کار در رده دوم و همچنین رده دوم تولید ناخالص داخلی قرار گرفت.

خدمات و تجارت:

جنگ داخلی ۹۰-۱۹۷۵ لبنان زیرساختهای اقتصادی لبنان را به شدت تخریب کرد، تولید داخلی را به نصف کاهش داد و موقعیت لبنان به عنوان مرکز ترانزیت کالا و بانکداری خاورمیانه را متزلزل کرد. صلح باعث شد تا دولت مرکزی بتواند کنترل را در بیروت به دست گیرد و مالیات جمع آوری کند و دسترسی به امکانات دولتی و مرزی یابد. سیستم بانکی مطلوب و کارخانجات کوچک و متوسط و پول خانواده‌ها و خدمات بانکی صادرات صنعتی و کشاورزی و کمک‌های بین‌المللی به عنوان منابع اصلی مبادلات خارجی به بهبودی اقتصادی کمک کرده‌ است.

تا قبل از جنگ لبنان-اسرائیل در سال ۲۰۰۶ اقتصاد لبنان شاهد رشد چشگیری بود و دارایی‌های بانکی به بیش از ۷۰ میلیارد دلار می‌رسید. با این که بخش جهانگردی در سال ۲۰۰۵ ده درصد کاهش داشت بیش از ۲/۱ میلیون نفر جهانگرد از لبنان دیدن کردند. سرمایه گذاری در بازار به بالاترین حد خود رسیده بود که بیش از ۷ میلیون دلار در پایان ژانویه ۲۰۰۶ بود، شروع جنگ آگوست، ژوئن سال ۲۰۰۶ منجر به خسارتهای شدیدی به اقتصاد متزلزل لبنان مخصوصا بخش جهانگردی شد. بر اساس گزارش اولیه چاپ شده از سوی وزارت دارایی در ۳۰ اوت ۲۰۰۶ افت اقتصادی بزرگی در اثر جنگ تحمیل خواهد شد.

فرودگاه بین‌المللی بیروت مجدداً در سپتامبر ۲۰۰۶ گشایش یافت و تلاش برای بهبود اقتصاد لبنان چندان شتاب نگرفته‌است. حامیان اصلی بازسازی لبنان شامل عربستان سعودی (با کمک ۵/۱ میلیارد دلاری)، اتحادیه اروپا (با کمک ۱ میلیارد دلار) و بعضی کشورهای دیگر حوزه خلیج فارس با کمک‌های بیش از ۸۰۰ میلیون دلاری بوده‌اند.

دین

برآوردی که مردم لبنان را از نظر دین بررسی می کند این گونه است:

• ۵۹٫۷٪ مسلمان
• ۲۰٪ مسلمان اهل سنت
• ۳۴٪ مسلمان شیعه
• ۳۶٪ مسیحی
• ۱۹٪ مارونی
• ۶٪ ارتودکس یونانی
• ۸٪ دروزی
• ۵٪ کاتولیک یونانی
• ۱٫۳٪ پیروان ادیان دیگر.

• موسسه بین المللی پژوهشی CIRI آمریکا در یک پژوهش نشان داد که لبنان در صدر کشورهای است که محدودیت‌هایی را بر آزادی شهروندان در زمینه دینی، اعمال نمی کنند.

فرهنگ و هنر

امروزه فرهنگ و هنر این ملت در آثار موسیقی آن ظاهر شده است که بر دیگر ملل عرب نیز تأثیر گذاشته است. خوانندگان مطرح جهان عرب اغلب از لبنان می‌باشند: اليسا، نوال الزغبی، هیفا وهبی، نانسی عجرم، وائل کفوری، راغب علامه.

لبنان برای هزاران سال محل عبور تمدن‌های مختلف بوده‌است. پس جای تعجب نیست که این کشور کوچک دارای فرهنگی فوق العاده غنی و زنده باشد. وجود گونه‌های بسیار قومی و مذهبی به رسوم پربار موسیقی، آشپزی و جشنهای لبنان کمک بسیاری کرده‌است. مخصوصاً در بیروت دارای هنر غنی است و نمایش‌ها و نمایشگاه‌ها و شوهای مد و کنسرتهای زیادی در طول سال در نگارخانه‌ها، موزه‌ها، تئاترها و اماکن عمومی برگزار می‌شود.

جامعه لبنان مدرن، تحصیلکرده و شاید قابل مقایسه با جوامع اروپایی مدیترانه‌ است. اکثر لبنانی‌ها دو زبانه هستند و عربی و فرانسه صحبت می‌کنند. به همین دلیل لبنان عضو سازمان بین‌المللی کشورهای فرانسوی زبان است. با این حال زبان انگلیسی مخصوصا بین دانشجویان لبنانی رایج شده‌است. این کشور نه تنها محل تلاقی مسیحیت با اسلام بلکه دروازه‌ای است که جهان عرب را به اروپا متصل می‌کند.

لبنان همچنین میزبان دانشگاه‌های معتبر مختلفی همچون دانشگاه لبنان، دانشگاه آمریکایی بیروت، دانشگاه سنت جوزف و دانشگاه آمریکایی لبنان است.

فستیوالهای بین‌المللی مختلفی در لبنان برگزار می‌شوند که هنرمندان پرآوازه جهان و مردم بسیار از لبنان و کشورهای دیگر را به سوی خود جذب می‌کنند. مهم‌ترین آن‌ها فستیوالهای تابستانی در بعلبک، بیت الدین و بیبلوس است.

سیاست

کشور لبنان جمهوری است و سه مقام ارشد آن برای اعضای گروه‌های مذهبی خاص در نظر گرفته شده‌اند. رئیس جمهوری باید مسیحی مارونی باشد. نخست وزیر باید مسلمان سنی باشد. سخنگوی پارلمان می‌بایست مسلمان شیعه باشد.

این ترتیب قسمتی از میثاق ملی (عربی: المیثاق الوطنی - al Mithaq al Watani) است که توافقی غیرکتبی است که در سال ۱۹۴۳ در ملاقاتی بین اولین رئیس جمهور لبنان (یک مارونیتی) و اولین نخست وزیر لبنان (یک سنی) حاصل شد، اگر چه این توافق در قانون اساسی لبنان تا سال ۱۹۹۰ به دنبال توافق طایف رسمی نشد. این میثاق شامل قول و قرار مسیحیان بود مبنی بر این که به دنبال جلب حمایت فرانسه نباشند و وجهه عربی لبنان را قبول داشته باشند و همچنین مسلمانان نیز قول دادند تا مشروعیت استقلال و دولت لبنان و همچنین مرزهای این کشور در سال ۱۹۲۰ را قبول داشته باشند و برای اتحاد با سوریه تلاش نکنند.

این میثاق تا زمان تشکیل هویت ملی لبنان موقت ولی لازم الاجرا بود. به دلیل احساس نیاز شدید مسلمانان به اتحاد به کشورهای همتایی عرب خود این میثاق راه حلی موقت به نظر می‌رسید. از سویی دیگر مسیحیان این میثاق را رد کردند و بعداً برای جلب حمایت فدرالیسم را پیشنهاد دادند و با اسرائیل متحد شدند. لبنان به موجودیت خود ادامه داده و اثرات سوء جنگ‌های داخلی همچنان بر سیاست لبنان سایه افکنده‌است.

این میثاق همچنین تصریح می‌کرد که کرسی‌های پارلمان به تمامی مذاهب تعلق گیرد یعنی با نسبت ۶ مسیحی به ۵ مسلمان که بر اساس آمارگیری سال ۱۹۳۲ بود که در آن زمان سیحیان مقداری بیشتر بودند. توافق طیف انی نسبت را مساوی کرد تا هر دو گروه مذهبی حق مساوی داشته باشند. حال مسلمانان مخصوصا با احتساب حضور فلسطینی‌ها بیشتر شده‌اند ولی اکثر گروه‌ها در لبنان با این حق تساوی راضی هستند.

قانون اساسی لبنان به مردم این حق را می‌دهد تا دولت خود را عوض کنند. با این حال از اواسط دهه ۱۹۷۰ تا انتخابات پارلمانی ۱۹۹۲ جنگ داخلی لبنان از اجرای حقوق سیاسی ممانعت به عمل آورد. طبق قانون اساسی انتخابات مستقیم هر چهار سال یک بار باید برگزار شود. آخرین انتخابات پارلمانی بعد از ترور نخست وزیر حریری انجام شد و معادله قدرت با پیروزی مخالفان حضور سوریه در لبنان و تصاحب اکثر کرسی‌های پارلمان توسط آنها شاهد تغییرات بسیاری بود. ترکیب‌های پارلمان توسط آنها شاهد تغییرات بسیاری بود. ترکیب پارلمان بر اساس هویت مذهبی و قومی و برخلاف مسائل ایدئولوژیکی شکل گرفته‌است. پیمان طیف با پایان دادن جنگ داخلی تقسیمات کرسی‌های پارلمان را تغییر داد.

پارلمان رئیس جمهور را برای یک دوره شش ساله انتخاب می‌کند. انتخاب مجدد یک رئیس جمهور برای دوره‌ای دیگر ممنوع است. این قانون برآده از قانون اساسی تا به حال دوبار با اصلاحیه‌های موقت از سوی دولت سوریه نادیده گرفته شده‌ است. دوره ریاست جمهوری الیاس حراوی که می‌بایست در سال ۱۹۹۵ تمام می‌شد برای سه سال دیگر تمدید شد. این اتفاق برای امیل لحود نیز افتاد و دوره اش تا سال ۲۰۰۷ تمدید شد. طرفداران دموکراسی این اعمال را محکوم کردند.

آخرین انتخابات ریاست جمهوری در سال ۱۹۹۸ انجام شد. رئیس جمهور نخست وزیر را با پیشنهاد پارلمان انتصاب می‌کند. لبنان حزب‌های سیاسی زیادی دارد ولی آنها نقش مهمی در سیستم پارلمان ندارند. اکثر آنها منافع فرقه‌ای را در عمل نمایندگی می‌کنند. بسیاری از آنها لیستی موقت از نمایندگانی هستند که توسط شخصی معروف از کشور یا شهرشان حمایت می‌شوند. لیست نامزدهای انتخاباتی اغلب بر اساس حوزه انتخاباتی با مذاکر میان رهبران محلی طوایف، گروه‌های مذهبی و احزاب سیاسی شکل می‌گیرند. این ائتلاف‌های پراکنده تنها برای انتخابات شکل می‌گیرند و به ندرت گروهی منسجم در پارلمان را تشکیل می‌دهند. اخیرا پارلمان لبنان به سه گروه متحد تقسیم شده‌است. اتحاد ضد سوریه اتحاد ۱۴ مارس، اتحاد طرفدار سوریه‌ها متشکل از حزب ا... و حزب عمل است و حزب رئیس قبلی مارونیتها با نام میشل آون که اخیراً با حزب ا... متحد شده‌ است.

سیستم قضایی لبنان بر اساس قانون ناپلئونی تدوین شده‌ است. هیئت منصفه در دادگاه‌های استفاده نمی‌شوند. سیستم دادگاهی لبنان از سه سطح تشکیل شده اتس، دادگاه بدوی، دادگاه استیناف و دادگاه نقض رای. همچنین دادگاه‌های مذهبی وجود دارند که در مسائل ضخصی در جوامع خود با قوانین مربوط به ازدواج، طلا و وراثت حق قضاوت دارند قانون لبنان شامل ازدواج عرضی نمی‌شود (اگر چه چنین ازدواج‌هایی را به مانند قراردادهایی می‌داند که در خارج از کشور صورت گرفته‌اند) تلاش‌های رئیس جمهوری قبلی الیاس حراوی برای قانونی کردن ازدواج عرضی در اواخر دهه ۱۹۹۰ با اعتراضات روحانیون مسلمان با مشکل مواجه شد. به علاوه لبنان دارای سیستمی از دادگاه‌های نظامی است که بر افراد برای جرایمی همچون جاسوسی، خیانت به وطن و دیگر جرایم که مربوط به امنیت هستند حق قضاوت دارد. این دادگاه‌های نظامی از سوی سازمان‌های حقوق بشر از جمله سازمان بین‌المللی عضو بین‌المللی مورد انتقاد قرار گرفته‌اند. انتقال آنها یک بوده‌است که استانداردهای بین‌المللی قضاوت منصفانه در این دادگاه‌ها رعایت نمی‌شود و حق قضاوت بسیاری در مورد غیرنظامیان اعمال می‌شود.

منابع

• گلی زواه، علی، سیری در تاریخ و جغرافیای لبنان، درسهایی از مکتب اسلام، سال 81، شماره‌های 6و7و9.
• گزارش سرويس بين الملل باشگاه خبرنگاران، نگاهی به تاریخچه لبنان، در دسترس در باشگاه خبرنگاران، بازیابی: 15 آبان ماه 1392.
• لبنان، ویکی شیعه
• لبنان، ویکی امام خمینی
• جنگ ۳۳ روزه، ویکی شیعه
• اسرائیل/لبنان - حملات هوایی تفکیک نشده به شهروندان غیر نظامی را متوقف کنید، سایت سازمان دیده بان حقوق بشر
• روزی که ورق جنگ 33 روزه برگشت/ ماجرای شکست اولین ارتش خاورمیانه از 50 رزمنده حزب‌الله!، مرکز اسناد انقلاب اسلامی
• تاریخ ایران باستان، حسن پیرنیا

کشورهای اسلامی
آسیا	* ایران * ترکیه * سوریه * عراق * عربستان * فلسطین * یمن * آذربایجان * اردن * ازبکستان * افغانستان * امارات متحده عربی * بحرین * برونئی * بنگلادش * تاجیکستان * عمان * قرقیزستان * قطر * لبنان * مالزی * پاکستان * کویت * مالدیو * قزاقستان * ترکمنستان
آفریقا	* تونس * اتیوپی * الجزایر * تانزانیا * ساحل عاج * سنگال * سودان * سومالی * لیبی * مالی * مصر * موریتانی * موزامبیک * نیجر * نیجریه * چاد * کامرون * گابن * گامبیا * گینه * سیرالئون * کومور * جیبوتی * بورکینافاسو * گینه بیسائو * کنگو * جمهوری غنا * جمهوری عربی صحرا * توگو
سایر قاره ها	* آلبانی (اروپا) * بوسنی هرزه گوین (اروپا) *سورینام (آمریکا)