مختصر مجمع البيان (کتاب)
 | |
| نویسنده | فضل بن حسن طبرسی |
| موضوع | تفاسیر شیعه |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | ۳ |
| تلخیص | محمدباقر ناصری |
|
| |
کتاب «مختصر مجمع البيان» اثر محمدباقر ناصری، تلخیصی بر «تفسیر مجمع البیان» تألیف ارزشمند شیخ طبرسی (م، ۵۴۸ ق) می‌باشد. این اختصار، بیشتر ناظر به بخش «توضیح» و «المعنى» اصل کتاب بوده، و جنبه تربیتى و هدایتى نیز مورد متوجه بوده است.
مؤلف
امین‌الاسلام فضل بن حسن طبرسى (۵۴۸-۴۶۸ ق)، مفسر، فقیه، متکلم و محدث نامدار شیعه در سده ششم قمرى است. از اساتید ایشان مى‌توان به: ابوعلى بن شیخ طوسی و شیخ جعفر دوریستى اشاره نمود. و عالمان بزرگی چون قطب راوندی، ابن شهر آشوب، شیخ منتجب الدین رازی، ابن شهر آشوب، قطب الدین راوندى، شاذان بن جبرئیل قمی، از شاگردان او هستند.
برخی از تألیفات مهم وی عبارتند از: تفسیر مجمع البیان، جوامع الجامع، اعلام الوری، تاج الموالید، نثر اللآلی و اسرار الإمامة.
علمای شیعه مانند علامه حلی، علامه مجلسی و سید محسن امین، هر یک به زبانی در عدالت و وثاقت و فضل و جلالت او سخن گفته اند. امین‌الاسلام طبرسى در سال ۵۴۸ هجرى در سبزوار از دنیا رفت در مشهد مقدس به خاک سپرده شد.
معرفی کتاب
مقدمه‌اى کوتاه از محمدباقر ناصرى در ابتداى کتاب به چشم مى‌خورد که شامل مطالبى در فضل قرآن و عظمت آن، علم تفسیر و جایگاه آن، اهل بیت علیهم‌السلام و قرآن، جایگاه تفسیر «مجمع البیان» و مؤلف آن، انگیزه خود از تلخیص مجمع البیان و شیوه آن، مى‌باشد.
ناصرى در مقدمه کتاب مى‌نویسد: «سعى کردم از چارچوب تفسیر مجمع البیان خارج نشوم، بدین جهت اغلب از تعابیر، جملات و کلمات آن استفاده کرده‌ام. از قصص، احکام و مذاهب و آراء، مختصرى کوتاه برگزیدم و بخش‌هاى بیان آیات و اسباب نزول را بیشتر مورد توجه قرار دادم. از خوض در ادبیات و لغت پرهیز نموده، مطالب این بخش را کنار گذاشتم. از اخبار و روایات و آراء به آنچه غرض را مى‌رساند اکتفا نمودم.»
سیر ورود و خروج ایشان به بحث به این ترتیب است که، در هر سوره ابتدا کلیاتى درباره سوره از قبیل نام، مکى و مدنى بودن و تعداد آیات مطرح مى‌کند. سپس به بیان معنا و توضیح آیه مى‌پردازد؛ در این میان، اشاره‌اى نیز به معناى برخى لغات و وجوه و احتمالات در معناى آن خواهد داشت. به همین جهت مطالعه کننده اثرى از عناوین النزول، فضلُها (فضیلت سوره)، التوضیح، اللغة، الاعراب، القراءة، الحجة، المعنى و عنوانهاى موضوعى مانند: فصل فى التقوى و المتقى، که براى تفکیک مطالب و نظم بیشتر از طرف شیخ طبرسی انتخاب شده بود، نخواهد دید و این مختصر، بیشتر مختصر بخش «توضیح» و «المعنى» خواهد بود، با این وصف، رویکردى اجتهادى روایى به خود گرفته است که جنبه تربیتى و هدایتى نیز خواهد داشت.
چینش فعلى «مختصر مجمع البيان» بنا به گفته مؤلف، ۸ سال زمان به خود اختصاص داد و در سال ۱۴۰۰ هجری پایان یافت.
منابع
- نرم افزار جامع تفاسیر نور، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
| تفسیر قرآن | |
| درباره تفسیر قرآن: | تفسیر قرآن -تاریخ تفسیر - روشهای تفسیری قرآن |
|---|---|
| اصطلاحات: | اسباب نزول -اسرائیلیات -سیاق آیات |
| شاخه های تفسیر قرآن: |
تفسیر روایی (تفاسیر روایی) • تفسیر اجتهادی (تفاسیر اجتهادی) • تفسیر فقهی ( تفاسیر فقهی) • تفسیر ادبی ( تفاسیر ادبی) • تفسیر تربیتی ( تفاسیر تربیتی) • تفسیر كلامی ( تفاسیر كلامی) • تفسیر فلسفی ( تفاسیر فلسفی ) • تفسیر عرفانی (تفاسیر عرفانی ) • تفسیر علمی (تفاسیر علمی) |
| روشهای تفسیری قرآن: |
|
| تفاسیر به تفکیک مذهب مولف: |
|
