لَظى

«لَظى» از واژگان قرآنی، به معنی آتش یا شعله آتش، و یکی از نامهای جهنم یا وصف آتش جهنم است.

واژه‌شناسى

برخى از واژه شناسان، واژه «لَظى» را به زبانه و شعله آتش تفسیر کرده اند و برخى از آنان آن را به معناى آتش مى دانند. خلیل بن احمد فراهیدى مى گوید: «لظى: هو اللهب الخالص»؛ لظى، شعله خالص (بدون دود) است.

اما ابن منظور مى گوید: «اللظى: النار و قیل: اللهب الخالص... و لظى: اسم جهنم -نعوذ باللّه منها- غیرمصروف و هى معرفة لاتنوّن ولاتنصرف للعلمیة والتأنیث، و سمّیت بذلک لأنّها أشدّ النیران»؛ لظى، آتش است و گفته شده شعله خالص است. لظى، نام جهنم است که از آن به خدا پناه مى بریم. این کلمه غیرمنصرف است و تنوین نمى گیرد. غیرمنصرف بودنش به خاطر عَلَم بودن و مؤنّت بودن است. نامیده شدن دوزخ به «لظى» به سبب سختترین آتش بودن آن است.

بنابراین از نظر واژه‌شناسى، کلمه «لظى» اگر با تنوین بیاید، صفت آتش است؛ ولى اگر بدون تنوین بیاید، نام عام و یا نام خاصّ آن است. البته از بعضى احادیث استفاده مى شود که لظى نام یکى از درکات جهنّم است.

«لظى» در قرآن

واژه «لَظى» یک بار در قرآن آمده است: «كَلَّا إِنَّهَا لَظَىٰ * نَزَّاعَةً لِلشَّوَىٰ»؛ نه چنین است! آن شعله هاى سوزان آتش است؛ بر کننده پوست سر و اندام است.

البته یک بار هم به صورت فعلی آمده است: «فَأَنْذَرْتُكُمْ نَاراً تَلَظَّىٰ»؛ و من شما را از آتشى که زبانه مى کشد، بیم مى دهم.

مرجع ضمیر «إنّها» در این آیه اگر «نار» باشد، «لظى» معناى وصفى آن را دربر دارد و دیگر نام دوزخ نخواهد بود، مانند: «فَأَنْذَرْتُكُمْ نَارًا تَلَظَّىٰ»؛ و من شما را از آتشى که زبانه مى کشد، بیم مى دهم.

اما اگر ضمیر «إنّها» ضمیر مبهم و یا ضمیر قصّه باشد -چنان که بسیارى از واژه‌شناسان و مفسران گفته اند-، «لظى» نامى از نامهاى دوزخ است.

در تفسیر الکشّاف درباره مرجع این ضمیر (كَلَّا إِنَّهَا لَظَىٰ) آمده: «والضمیر للنار و لم یجر لها ذکر، لأنّ ذکر العذاب دلّ علیها. ویجوز أن یکون ضمیرا مبهما ترجم عنه الخبر، أو ضمیر القصة»؛ مرجع ضمیر نار است. این که از نار اسم برده نشده، براى این است که عذاب ذکر شده بر آن دلالت مى کند. این هم درست است که گفته شود: ضمیر مبهم است و خبر حکایتگر آن است. نیز ممکن است ضمیر قصه باشد.

گفتنى است که برخى از احادیث نیز معنای دوم را تأیید مى نماید؛ یعنی اینکه «لظى» نامى از نامهاى دوزخ باشد.

منابع

• بهشت و دوزخ از نگاه قرآن و حديث، محمد محمدی ری‌شهری، ج۲، ص۶۱، قم، دارالحدیث، چاپ اول، ۱۳۸۹ش.