قاموس قرآن: إِرب
«إرب» به معنای حاجت و نیاز است. از این ماده فقط دو بار در قرآن کریم آمده است.
إرب در لغت
راغب اصفهانی گفته: «إرب» احتیاج شدیدی است که در دفع آن به حیله متوسل شوند. در لغت معانی دیگری هم دارد ولی در قرآن مجید بکار نرفته است. در مورد آیه: «أَوِ التَّابِعِينَ غَيْرِ أُولِي الْإِرْبَةِ مِنَ الرِّجَالِ»[۱] گفته‌اند: مراد از «غَيْرِ أُولِي الْإِرْبَةِ» کسانی هستند که به نکاح نیاز و تمایل ندارند.
و در آیه «وَ لِيَ فِيهَا مَآرِبُ أُخْرَىٰ»[۲] که حضرت موسی به خدا عرض کرد: مرا در آن عصا حاجت‌های دیگری است. صاحب «مجمع البیان» گوید: «مآرب» یعنی حوائج، مفرد آن «مأربة» است.
امام علی (علیه السلام) در خطبه‌ای فرموده است: «وَ اللَّهِ مَا كَانَتْ لِي فِي الْخِلَافَةِ رَغْبَةٌ وَ لَا فِي الْوِلَايَةِ إِرْبَةٌ»؛[۳] به خدا سوگند من به خلافت رغبتی ندارم و مرا به ولایت و حکومت احتیاجی نیست.
إرب در آیات قرآن
الْإِرْبَةِ:
- «وَقُلْ لِلْمُؤْمِنَاتِ يَغْضُضْنَ مِنْ أَبْصَارِهِنَّ وَيَحْفَظْنَ فُرُوجَهُنَّ وَلَا يُبْدِينَ زِينَتَهُنَّ إِلَّا مَا ظَهَرَ مِنْهَا وَلْيَضْرِبْنَ بِخُمُرِهِنَّ عَلَىٰ جُيُوبِهِنَّ وَلَا يُبْدِينَ زِينَتَهُنَّ إِلَّا لِبُعُولَتِهِنَّ أَوْ آبَائِهِنَّ أَوْ آبَاءِ بُعُولَتِهِنَّ أَوْ أَبْنَائِهِنَّ أَوْ أَبْنَاءِ بُعُولَتِهِنَّ أَوْ إِخْوَانِهِنَّ أَوْ بَنِي إِخْوَانِهِنَّ أَوْ بَنِي أَخَوَاتِهِنَّ أَوْ نِسَائِهِنَّ أَوْ مَا مَلَكَتْ أَيْمَانُهُنَّ أَوِ التَّابِعِينَ غَيْرِ أُولِي الْإِرْبَةِ مِنَ الرِّجَالِ أَوِ الطِّفْلِ الَّذِينَ لَمْ يَظْهَرُوا عَلَىٰ عَوْرَاتِ النِّسَاءِ وَلَا يَضْرِبْنَ بِأَرْجُلِهِنَّ لِيُعْلَمَ مَا يُخْفِينَ مِنْ زِينَتِهِنَّ وَتُوبُوا إِلَى اللَّهِ جَمِيعًا أَيُّهَ الْمُؤْمِنُونَ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ».[۴]
مَآرِبُ:
- «قَالَ هِيَ عَصَايَ أَتَوَكَّأُ عَلَيْهَا وَأَهُشُّ بِهَا عَلَىٰ غَنَمِي وَ لِيَ فِيهَا مَآرِبُ أُخْرَىٰ».[۵]
پانویس
- پرش به بالا ↑ سوره نور، ۳۱.
- پرش به بالا ↑ سوره طه، ۱۸.
- پرش به بالا ↑ نهج البلاغه، خطبه ۲۰۵.
- پرش به بالا ↑ سوره نور، ۳۱.
- پرش به بالا ↑ سوره طه، ۱۸.
منابع
- قاموس قرآن، سید علی‌اکبر قرشی، تهران: دارالکتب الاسلامیه، ۱۳۰۷.
