علوم اسلامی: تفاوت بین نسخه‌ها
| سطر ۱۸: | سطر ۱۸: | ||
===[[فقه]]=== | ===[[فقه]]=== | ||
'''فقه''' دانشی اسلامی برای به‌دست‌آوردن [[احکام]] عملی یا [[احکام شرعی|تکالیف دینی]] مسلمانان است. احکام فقهی از طریق استدلال و تحقیق در [[ادله اربعه|منابع چهارگانه]] به‌دست می‌آید که عبارتند از [[قرآن]]، [[سنت]]، [[اجماع]] و [[عقل]]. | '''فقه''' دانشی اسلامی برای به‌دست‌آوردن [[احکام]] عملی یا [[احکام شرعی|تکالیف دینی]] مسلمانان است. احکام فقهی از طریق استدلال و تحقیق در [[ادله اربعه|منابع چهارگانه]] به‌دست می‌آید که عبارتند از [[قرآن]]، [[سنت]]، [[اجماع]] و [[عقل]]. | ||
| + | ===[[اصول فقه]]=== | ||
| + | علم به قواعد و ادله مورد استفاده براى استنباط [[احكام]] شرعى فرعى را اصول فقه گویند. اصول فقه نسبت به علم فقه، علمى ابزارى است كه فقیه به وسیله آن مى‌تواند احكام شرعى فرعى را از منابع آنها یعنى كتاب، سنّت، اجماع و عقل استنباط كند. | ||
===[[کلام]]=== | ===[[کلام]]=== | ||
کلام علمی است که درباره عقاید اسلامی بحث و از آنها دفاع می‌کند. کلام برای اثبات مسائل خود و قانع‌کردن مخاطب، از روش‌های مختلف [[علم منطق|منطقی]] همچون قیاس و تمثیل و جدل استفاده می‌کند. مسائل علم کلام منحصر در [[اصول دین]] یا اصول عقاید نیست، بلکه متکلم وظیفه دارد هرگونه اشکالی را که درباره مجموعه تعالیم و [[احکام شرعی|احکام دینی]] مطرح می‌شود، پاسخ دهد. | کلام علمی است که درباره عقاید اسلامی بحث و از آنها دفاع می‌کند. کلام برای اثبات مسائل خود و قانع‌کردن مخاطب، از روش‌های مختلف [[علم منطق|منطقی]] همچون قیاس و تمثیل و جدل استفاده می‌کند. مسائل علم کلام منحصر در [[اصول دین]] یا اصول عقاید نیست، بلکه متکلم وظیفه دارد هرگونه اشکالی را که درباره مجموعه تعالیم و [[احکام شرعی|احکام دینی]] مطرح می‌شود، پاسخ دهد. | ||
نسخهٔ ۲۷ ژوئن ۲۰۲۱، ساعت ۱۱:۳۵
محتویات
تعریف علوم اسلامی
شهید مطهری در کتاب آشنایی با علوم اسلامی، علوم اسلامی را قابل تعریف به چهار گونه می‌داند:
- علومی كه موضوع و مسائل آن علوم، اصول يا فروع اسلام است و يا چيزهائی است كه اصول و فروع اسلام به استناد آنها اثبات می‌شود، يعنی قرآن و سنت، مانند علم قرائت، علم تفسير، علم حديث، علم كلام نقلی،[۱] علم فقه، علم اخلاق نقلی.[۲]
- علوم مذكور در فوق به علاوه علومی كه مقدمه آن علوم است. علوم مقدمه مانند: ادبيات عرب از صرف و نحو و لغت و معانی و بيان و بديع و غيره، و مانند كلام عقلی، و اخلاق عقلی، و حكمت الهی، و منطق، و اصول فقه، و رجال و درايه.
- علومی كه به نحوی جزء واجبات اسلامی است، يعنی علومی كه تحصيل آن علوم ولو به نحو واجب كفائی بر مسلمين واجب است و مشمول حديث نبوی معروف می‌گردد: «طلب العلم فريضة علی كل مسلم» يعنی دانش طلبی بر هر مسلمانی واجب است.
- علومی كه در حوزه‌های فرهنگ اسلامی رشد و نما يافته است، اعم از آنكه از نظر اسلام، آن علوم واجب و لازم بوده و يا نه، و اعم از آنكه آن علوم از نظر اسلام ممنوع بوده است يا نه، ولی به هر حال در جامعه اسلامی و در ميان مسلمانان راه خود را طی كرده است، مانند نجوم احكامی (نه نجوم رياضی) و بعضی علوم ديگر.[۳]
شاخه های علوم اسلامی
تفسير
تفسیر بيان معانى آيات قرآنى است تلاش مفسر قرآن است برای كشف مقصود آیات قرآن و مسائلی که آیه بر آن دلالت دارد.[۴] قرآن‌پژوهان برخی علوم و دانسته ها را به عنوان علوم مقدماتی برای تفسیر قرآن می دانند. از جمله : علم لغت، علم نحو و صرف ، دانش قرائتهاى قرآن، علم اسباب نزول آيات، علم حديث، علم به ناسخ و منسوخ آيات و ...
قراءات قرآن
پس از نزول قرآن گویش ها و لهجه های مختلف اعراب که در طبیعت هر زبانی وجود دارد در کنار عوامل دیگری همچون نبودن نقطه و اعراب و علائم وقف و سجاوندی موجب اختلافاتی در قرائت قرآن گردید. علم قرائت علمی است که به چگونگی ادای کلمات قرآن توسط قاریان سده های اولیه و راویان آنها می‌پردازد و تفاوت آنها در قرائت کلمات آیه را مورد دقت قرار می دهد.
علوم حدیث
علم الحدیث یا علوم حدیث علمی است که با آن، اقوال و افعال و تقریرهای پیغمبر(ص) و ائمه(ع) شناخته می‌شود.[۵] در علوم حدیثبه بررسی سند و محتوای احادیث می پردازند. درایة الحدیث، علم رجال و فقه الحدیث سه شاخه از علوم حدیث هستند.
فقه
فقه دانشی اسلامی برای به‌دست‌آوردن احکام عملی یا تکالیف دینی مسلمانان است. احکام فقهی از طریق استدلال و تحقیق در منابع چهارگانه به‌دست می‌آید که عبارتند از قرآن، سنت، اجماع و عقل.
اصول فقه
علم به قواعد و ادله مورد استفاده براى استنباط احكام شرعى فرعى را اصول فقه گویند. اصول فقه نسبت به علم فقه، علمى ابزارى است كه فقیه به وسیله آن مى‌تواند احكام شرعى فرعى را از منابع آنها یعنى كتاب، سنّت، اجماع و عقل استنباط كند.
کلام
کلام علمی است که درباره عقاید اسلامی بحث و از آنها دفاع می‌کند. کلام برای اثبات مسائل خود و قانع‌کردن مخاطب، از روش‌های مختلف منطقی همچون قیاس و تمثیل و جدل استفاده می‌کند. مسائل علم کلام منحصر در اصول دین یا اصول عقاید نیست، بلکه متکلم وظیفه دارد هرگونه اشکالی را که درباره مجموعه تعالیم و احکام دینی مطرح می‌شود، پاسخ دهد.
اخلاق
علم اخلاق، علمی است که با شناساندن صفات نیک و بد و اعمال درست و نادرست اخلاقی، انسان ها را به کسب صفات نیک و انجام اعمال درست توصیه می کند و راه کارهای عملی این مهم را بیان می کند.
پانویس
- ↑ كلام دو قسم است: عقلی و نقلی.
- ↑ اخلاق نیز مانند كلام دو گونه است: نقلی و عقلی.
- ↑ شهید مطهری، آشنایی با علوم اسلامی، جلد اول، درس اول.
- ↑ علامه طباطبائی در تعریف تفسیر می گوید: هو بيان معاني الآيات القرآنية و الكشف عن مقاصدها و مداليلها (الميزان في تفسير القرآن، ج1، ص4)
- ↑ درایه الحدیث کاظم مدیر شانه چی ص ۵
