المقنع (کتاب): تفاوت بین نسخه‌ها
مهدی موسوی (بحث | مشارکتها) (ویرایش) |
مهدی موسوی (بحث | مشارکتها) |
||
| سطر ۱: | سطر ۱: | ||
| − | {{خوب}} | + | {{خوب}}{{مشخصات کتاب |
| − | |||
| − | |||
| − | {{مشخصات کتاب | ||
|عنوان= | |عنوان= | ||
| سطر ۲۶: | سطر ۲۳: | ||
|لینک= | |لینک= | ||
| − | }} | + | }} |
| + | |||
| + | '''«المُقنِع»''' تألیف [[شیخ صدوق]] (م، ۳۸۱ ق)، کتابی شامل روایات مختلف در [[ابواب فقه|ابواب فقهی]] است. این کتاب در واقع، [[رساله]] عمليه و مجموعه [[فتوا|فتاواى]] مؤلف می‌باشد كه بر اساس متن [[احاديث]] نوشته شده است. «المقنع» از مهمترین منابع فقهى نزد فقهای [[شیعه]] بشمار مى‌آید، زیرا عبارات این کتاب همه الفاظ احادیث است. | ||
==مؤلف== | ==مؤلف== | ||
| − | محمد بن علی بن حسین | + | محمد بن علی بن حسین بابویه قمی معروف به [[شیخ صدوق]] (۳۰۵ -۳۸۱ ق)، از [[محدث|محدثان]] بزرگ [[شیعه]] در قرن چهارم هجری است. از اساتید وی می توان به پدرش [[علی بن حسین بن بابویه قمی|على بن حسین بن بابویه]]، [[محمد بن حسن بن ولید]]، ابوالحسن محمد بن قاسم و حمزة بن محمد بن احمد بن جعفر بن محمد بن [[زید بن علی بن الحسین|زید بن على]](ع) اشاره کرد. |
| − | + | کتاب ارزشمند «[[من لایحضره الفقیه (کتاب)|من لایحضره الفقیه]]» از [[کتب اربعه]] شیعه اثر اوست. برخی دیگر از آثار ماندگار صدوق عبارتند از: [[کمال الدین و تمام النعمه|کمال‌الدین و تمام النعمة]]، [[التوحید (کتاب)|التوحید]]، [[الخصال (کتاب)|الخصال]]، [[معانى الأخبار (کتاب)|معانی الأخبار]]، [[عیون اخبارالرضا (کتاب)|عیون أخبار الرضا]]، [[علل الشرایع]] و [[المقنع (کتاب)|المقنع]]. | |
| − | کتاب | + | ==معرفى کتاب== |
| − | + | کتاب «المقنع» از مهمترین مصادر [[فقه|فقهى]] نزد [[فقها]] در تمام اعصار بشمار مى آید. عبارات این کتاب همه الفاظ [[احادیث]] و روایات مستندند که مؤلف به جهت اختصار [[سند حدیث|سند]] آنها را حذف نموده است. | |
| − | [[ | + | [[شیخ صدوق]] دو کتاب المقنع و [[الهدايه (کتاب)|الهدایة]] را به پیروی از کتاب الشرائع پدرش ([[علی بن حسین بن بابویه قمی|علی بن حسین بابویه]]) نوشته است و این کتاب در واقع رساله [[فتوا|فتواى]] شیخ است. وی در مقدمه المقنع می گوید: «انى صنّفت کتابى هذا و سمیّته کتاب المقنع، لقنوع من یقرأه بما فیه و حذفت الاسانید منه لئلا یثقل حمله ولا یصعب حفظه ولا یملّ قارئه اذا کان ما أبینه فیه فى الکتب الاصولیة موجوداً مبیناً على المشایخ العلماء». «... این کتاب را کتاب المقنع نامیدم، زیرا هر کس آن را بخواند به آن قانع شده و اکتفا خواهد کرد و سندهای آن را حذف نمودم تا حمل و حفظ آن سخت نباشد...»؛ به همین جهت فقهای متاخر، متون این گونه کتاب ها را به عنوان [[حدیث مرسل|روایت مرسل]] تلقی می کردند. |
| − | + | [[محدث نورى]] بعد از بیان کلام صدوق مى گوید: «و این عبارت متضمن چند مطلب است: آنچه در این کتاب هست همه [[حدیث]] است؛ و اینکه همه اخبار مسندند؛ و این اخبار گرفته شده از [[اصول اربعمائه|اصول]] اصحاب است که تکیه گاه و مرجع [[شیخ صدوق]] در فتاواى وى بوده است. و صاحبان اصول و رجال طریق این کتاب، همه از ثقات اند». | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | + | [[سید محمد مهدی بحرالعلوم|علامه بحرالعلوم]] در كتاب رجالش روايات بدون سند در كتب شيخ صدوق را به منزله [[حدیث مرسل|مراسيل]] [[محمد بن ابی عمیر|محمد بن ابى عمير]] -كه نيازى به تنصيص بر تزكيه و توثیق ندارند- دانسته است. | |
| − | |||
| − | + | ==محتوای کتاب== | |
| − | + | این کتاب یک دوره [[فقه]] کامل است که از ابواب [[طهارت]] شروع مى شود و به ابواب [[دیات|دیات]] پایان مى یابد. [[ابواب فقه|ابواب فقهی]] مطرح شده در این کتاب از این قرارند: | |
| − | + | ||
| − | + | طهارت، صلاة، زكاة، خمس، صوم، حج، ثواب الأعمال، نكاح، طلاق، مكاسب و تجارات، ربا، دين، كفالات، لقطه، مزارعه، اجاره شراء اراضى اهل ذمه، قضاء، شفعه، ايمان و نذور و كفارات، صيد و ذبائح، حدود، عتق و تدبير و مكاتبه، وصايا، مواريث، دیات، النوادر. | |
| − | + | ||
| − | + | نظم و ترتيب در [[ابواب فقه|ابواب فقهى]] مختلف در این کتاب وجود ندارد، به طورى كه گاهى بعضى از ابواب نظير قضاء يا حدود در كنار ابواب تجارت ديده مى شود و همين طور مباحث [[اخلاق|اخلاقى]] مثل باب ثواب الاعمال و ادعيه متعدد، از مباحث و فروعات فقهى مجزا نشده اند. | |
| − | + | ||
| − | + | از ويژگى‌هاى كتاب المقنع، تلفيق مباحثى است كه در فقه متداول امروز ما از يكديگر متمايز نشده‌اند، به عنوان نمونه مؤلف احكام مبطلات وضوء و غسل و مستحبات آنها را و احكام تخلى و انواع نجاست‌ها را با هم ذكر نموده و از يكديگر جدا ننموده است و گاهى نيز بعضى از آنان را در داخل مسائل قسمت ديگرى بيان نموده است. | |
| − | + | ||
| − | + | از ديگر ويژگى‌هاى این كتاب، احتياط مؤلف در بيان متن روايات است كه حتى توضيحات مختصر را نيز با عباراتى مانند: «قال المصنف» مشخص مى‌كند. | |
| − | + | ||
| − | + | از ديگر ويژگى‌هاى كتاب، نقل قول‌هاى متعدد مؤلف از پدر بزرگوارش [[علی بن حسین بن بابویه قمی|على بن حسین بن بابويه]] مى‌باشد؛ از جمله در «باب النوادر» که شامل آداب و دعای هنگام پوشیدن لباس، تأکید بر شستن لباس، حذر از لباس سیاه، دعای [[سرمه کشیدن]]، دعای صبح و عصر، دعا در وقت نگاه کردن در آینه، آغاز غذا به نمک، پرهیز از مجادله و قیاس در دین، و تأکید بر سجده های طولانی در [[نماز]] است. | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
==منابع== | ==منابع== | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| + | *کتابشناسی تفصیلی مذاهب اسلامی، احمدرضا ضمیری. | ||
| + | *[http://www.tahoordanesh.com/page.php?pid=18699 "المقنع"، دایرة المعارف طهور]، بازیابی: ۷ اردیبهشت ۱۳۹۳. | ||
| + | *[https://hadith.net/PrintSourceText.aspx?n=3754&e=55195&p=1 "المقنع"، پایگاه اطلاع‌رسانی حدیث شیعه]. | ||
| + | * [[نرم افزار جامع فقه اهلبیت (علیهم السلام) ۲|نرم افزار جامع فقه اهلبیت]]، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی. | ||
{{سنجش کیفی | {{سنجش کیفی | ||
|سنجش=شده | |سنجش=شده | ||
| سطر ۱۱۰: | سطر ۷۵: | ||
}} | }} | ||
| − | [[رده:منابع فقهی]] | + | [[رده:منابع فقهی]][[رده:منابع فقه شیعه]][[رده: منابع فقه روایی]][[رده:آثار شیخ صدوق]] |
| − | [[رده: | ||
| − | [[رده: | ||
نسخهٔ کنونی تا ۲ آوریل ۲۰۲۴، ساعت ۱۳:۳۴
 | |
| نویسنده | شیخ صدوق |
| موضوع | فقه شیعه |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | ۱ |
|
| |
«المُقنِع» تألیف شیخ صدوق (م، ۳۸۱ ق)، کتابی شامل روایات مختلف در ابواب فقهی است. این کتاب در واقع، رساله عمليه و مجموعه فتاواى مؤلف می‌باشد كه بر اساس متن احاديث نوشته شده است. «المقنع» از مهمترین منابع فقهى نزد فقهای شیعه بشمار مى‌آید، زیرا عبارات این کتاب همه الفاظ احادیث است.
محتویات
مؤلف
محمد بن علی بن حسین بابویه قمی معروف به شیخ صدوق (۳۰۵ -۳۸۱ ق)، از محدثان بزرگ شیعه در قرن چهارم هجری است. از اساتید وی می توان به پدرش على بن حسین بن بابویه، محمد بن حسن بن ولید، ابوالحسن محمد بن قاسم و حمزة بن محمد بن احمد بن جعفر بن محمد بن زید بن على(ع) اشاره کرد.
کتاب ارزشمند «من لایحضره الفقیه» از کتب اربعه شیعه اثر اوست. برخی دیگر از آثار ماندگار صدوق عبارتند از: کمال‌الدین و تمام النعمة، التوحید، الخصال، معانی الأخبار، عیون أخبار الرضا، علل الشرایع و المقنع.
معرفى کتاب
کتاب «المقنع» از مهمترین مصادر فقهى نزد فقها در تمام اعصار بشمار مى آید. عبارات این کتاب همه الفاظ احادیث و روایات مستندند که مؤلف به جهت اختصار سند آنها را حذف نموده است.
شیخ صدوق دو کتاب المقنع و الهدایة را به پیروی از کتاب الشرائع پدرش (علی بن حسین بابویه) نوشته است و این کتاب در واقع رساله فتواى شیخ است. وی در مقدمه المقنع می گوید: «انى صنّفت کتابى هذا و سمیّته کتاب المقنع، لقنوع من یقرأه بما فیه و حذفت الاسانید منه لئلا یثقل حمله ولا یصعب حفظه ولا یملّ قارئه اذا کان ما أبینه فیه فى الکتب الاصولیة موجوداً مبیناً على المشایخ العلماء». «... این کتاب را کتاب المقنع نامیدم، زیرا هر کس آن را بخواند به آن قانع شده و اکتفا خواهد کرد و سندهای آن را حذف نمودم تا حمل و حفظ آن سخت نباشد...»؛ به همین جهت فقهای متاخر، متون این گونه کتاب ها را به عنوان روایت مرسل تلقی می کردند.
محدث نورى بعد از بیان کلام صدوق مى گوید: «و این عبارت متضمن چند مطلب است: آنچه در این کتاب هست همه حدیث است؛ و اینکه همه اخبار مسندند؛ و این اخبار گرفته شده از اصول اصحاب است که تکیه گاه و مرجع شیخ صدوق در فتاواى وى بوده است. و صاحبان اصول و رجال طریق این کتاب، همه از ثقات اند».
علامه بحرالعلوم در كتاب رجالش روايات بدون سند در كتب شيخ صدوق را به منزله مراسيل محمد بن ابى عمير -كه نيازى به تنصيص بر تزكيه و توثیق ندارند- دانسته است.
محتوای کتاب
این کتاب یک دوره فقه کامل است که از ابواب طهارت شروع مى شود و به ابواب دیات پایان مى یابد. ابواب فقهی مطرح شده در این کتاب از این قرارند:
طهارت، صلاة، زكاة، خمس، صوم، حج، ثواب الأعمال، نكاح، طلاق، مكاسب و تجارات، ربا، دين، كفالات، لقطه، مزارعه، اجاره شراء اراضى اهل ذمه، قضاء، شفعه، ايمان و نذور و كفارات، صيد و ذبائح، حدود، عتق و تدبير و مكاتبه، وصايا، مواريث، دیات، النوادر.
نظم و ترتيب در ابواب فقهى مختلف در این کتاب وجود ندارد، به طورى كه گاهى بعضى از ابواب نظير قضاء يا حدود در كنار ابواب تجارت ديده مى شود و همين طور مباحث اخلاقى مثل باب ثواب الاعمال و ادعيه متعدد، از مباحث و فروعات فقهى مجزا نشده اند.
از ويژگى‌هاى كتاب المقنع، تلفيق مباحثى است كه در فقه متداول امروز ما از يكديگر متمايز نشده‌اند، به عنوان نمونه مؤلف احكام مبطلات وضوء و غسل و مستحبات آنها را و احكام تخلى و انواع نجاست‌ها را با هم ذكر نموده و از يكديگر جدا ننموده است و گاهى نيز بعضى از آنان را در داخل مسائل قسمت ديگرى بيان نموده است.
از ديگر ويژگى‌هاى این كتاب، احتياط مؤلف در بيان متن روايات است كه حتى توضيحات مختصر را نيز با عباراتى مانند: «قال المصنف» مشخص مى‌كند.
از ديگر ويژگى‌هاى كتاب، نقل قول‌هاى متعدد مؤلف از پدر بزرگوارش على بن حسین بن بابويه مى‌باشد؛ از جمله در «باب النوادر» که شامل آداب و دعای هنگام پوشیدن لباس، تأکید بر شستن لباس، حذر از لباس سیاه، دعای سرمه کشیدن، دعای صبح و عصر، دعا در وقت نگاه کردن در آینه، آغاز غذا به نمک، پرهیز از مجادله و قیاس در دین، و تأکید بر سجده های طولانی در نماز است.
منابع
- کتابشناسی تفصیلی مذاهب اسلامی، احمدرضا ضمیری.
- "المقنع"، دایرة المعارف طهور، بازیابی: ۷ اردیبهشت ۱۳۹۳.
- "المقنع"، پایگاه اطلاع‌رسانی حدیث شیعه.
- نرم افزار جامع فقه اهلبیت، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
