آیات متشابه
آیاتى با احتمالات متعدّد را متشابهات قرآن گویند.
محتویات
معنای متشابه
متشابه از ریشه تشابه به معناى هم گونى و هم سانى میان دو چیز است .
دلیل بر وجود آیات متشابه
با توجه به آیه ۷ سوره آل عمران: " هو الذى انزل علیک الکتاب منه آیات محکمات هن ام الکتاب و اخر متشابهات ... " وجود آیات متشابه در قرآن قطعى است .
معنای آیات متشابه
" آیات متشابه " دربردارنده الفاظ و عباراتى هستند که داراى معانی متعدد باشند به گونه اى که از ترجمه و ظاهر آن ها مراد و مقصود به دست نیاید؛ برخلاف آیات محکم ،که نیاز به تأویل ندارند. به عبارت دیگر، آیات متشابه آیاتى است که در بدو نظر پیچیده و مشتمل بر احتمالات متعدد است که ممکن است با مراجعه به آیات محکم تفسیر آن روشن شود.
منظور از آیات متشابه
صبحی صالح مى گوید: آیات متشابه در برگیرنده آیات مجمل و مُؤوَّل و مشکل است؛ زیرا آیات مجمل به تفسیر، آیات مؤوّل به تأویل و آیات مشکل به رفع اشکال نیاز دارد.
به " جلال الدین سیوطی " آیات صفات الهی، یعنى آیاتى که دربردارنده برخى از ویژگى ها و صفات خداوند متعال هم چون صفت مکر، وجه، ید، اراده، استوا، استهزا، حب، حیا، فوقیت و ... است و نیز آیات فواتح سور که با حروف مقطعه آغاز شده اند را از متشابهات برشمرده است .
و نیز برخى دیگر، آیات مربوط به معاد، حقیقت روح و مانند آن را از متشابهات مى دانند. و برخى نیز آیات منسوخ را جزء آیات متشابهات شمرده اند.
رافع تشابه
گفتنى است بسیارى از این آیات که ادعاى تشابه در آن شده است از متشابهات شأنی و عَرَضى اند که با مراجعه به آیات دیگر و محکمات آیات و احادیث، از آن ها رفع تشابه مى گردد.
مقدار متشابهات
درباره تعداد متشابهات در قرآن کریم، میان دانشمندان اختلاف است و این اختلاف ناشى از نسبى بودن مفهوم تشابه مى باشد. " جلال الدین سیوطى " تعداد متشابهات قرآن را بالغ بر ۵۰۰ مورد مى داند. " قاضی عبدالجبار " تعداد آن ها را ۸۷۵ مورد دانسته است . در "التمهید فی علوم القرآن" تعداد متشابهات ( پس از حذف مکررات ) حدود ۲۰۰ مورد شمرده شده است .
منابع
