محمد صوفی آملی
«ملا محمد صوفی مازندرانی» (متوفی 1035)، صوفی و شاعر اهل مازندران در قرن یازدهم هجری است. او در شعر «محمد» و «صوفی» تخلص می‌کرد و صاحب آثار ادبی چون «بت‌خانه» و «ساقی‌نامه» بود.
زندگی‌نامه
محمد صوفی مازندرانی، به گفته ملا عبدالنبی فخرالزمانی قزوینی صاحب «تذکره میخانه»، در شهر آمل به دنیا آمده است.
او در ایام جوانی از موطن خود خارج شد و بناى جهانگردى گذاشت. مدتی را در ری و اصفهان، رحل اقامت افکنده و سالک وادی عرفان و تصوف گشت و به ریاضت و تهذیب نفس پرداخت و به علت تمایل به مسلک درویشی، شعر گویی را آغاز و منظومات عارفانه و صوفیانه می‌سرود.
به هر شهری که قدم می‌گذاشت، عده‌ای صوفی‌مسلک دور او جمع می‌شدند و از صحبت وی کسب فیض می‌نمودند، اما چون خیلی آزادمنش بود، عده‌ای بر مخالفت وی کمر بستند و او مجبور شد از یاران دل کنده و به سوی شیراز حرکت نماید. در این شهر، مدتی مدید اقامت نموده و اصحاب سیر و سلوک مقدمش را گرامی دانسته، از وی پذیرایی گرمی به عمل آوردند. اکثر اوقات خود را در خانقاه با معتقدان و مریدانش به سر می‌برد و به افاضه و دستگیری سالکان طریقت اشتغال می‌ورزید.
اما دیری نپایید که او را حالتی دست داد که در میان علما و فضلا به سوء اعتقاد و زندقه و روش الحاد متهم گشت؛ بنابراین مجبور شد شیراز را به قصد کازرون ترک کند و در این مکان، منزل نماید. او در كازرون از محضر شیخ ابوالقاسم كازرونى، از مشایخ صوفیان مرشدیه‌ى آن روزگار بهره‌مند شد. شیخ مفید شیرازی مؤلف «تذکره لطائف الخیال»، در این‌باره می‌نویسد: ملا محمد صوفی در کازرون به صحبت شیخ المحققین ابوالقاسم مشرف شده و دست ارادت به وی داده است و شیخ قصیده‌ای درباره کمالات صوفی سروده و ملا محمد هم متقابلا پاسخ او را ضمن چکامه‌ای به ردیف «سخن» داده است.
محمد صوفی بعد از آن قصد حج كرد و گویند پانزده سال در مكه ماند و سپس به هند رفت و در هند مسافرت هاى بسیار كرد. تقى‌الدین اوحدى و ملا عبدالنبى فخرالزمانى قزوینى او را در هند ملاقات كرده‌اند و نظیرى نیشابورى با وى معاشر بوده است. در هند جلال‌الدین صدر متخلص به رضایى، از میان رجال و مشاهیر هند بیشتر با وى انس داشت و از وى كسب فیض مى‌كرد.
ملا محمد صوفی در سال 1035 قمری، ظاهراً در احمدآباد گجرات هند دار فانی را وداع گفته است.
آثار
- بُت‌خانه (مجموعه اشعار منتخب از شاعران پیشین)؛
- دیوان اشعار (شامل حدود هزار و پانصد بیت)، که خود او این دیوان را از اشعار خویش انتخاب و تدوین کرده است؛
- ساقی‌نامه؛
- اشعار متفرقه.
منابع
- اثرآفرینان، انجمن مفاخر فرهنگی، ج4، ص62.
- دیوان مولانا محمد صوفی مازندرانی، تحقیق شهاب طاهری، کتابخانه ابن سینا، چاپ اول، 1347.
 | |
| شعرشناسی | * شعر * علم عروض * قافیه * تخلص * دیوان * مصراع * بیت * مقفا * قالب * مطلع * تغزل * بحور شعری |
| قالب‌های شعر | *مثنوی * قصیده * غزل * مسمط * مستزاد * ترجیع‌بند * ترکیب‌بند * قطعه * رباعی |
| سبک‌های شعر فارسی | * سبک خراسانی * سبک عراقی * سبک هندی * سبک بازگشت ادبی * شعر نو |
| شاعران پارسی گو: | همه*قرن 4 * قرن 5 * قرن 6 * قرن 7 * قرن 8 * قرن 9 * قرن 10 * قرن 11 * قرن 12 * قرن 13 * قرن 14 |
