حقایق التأویل فی متشابه التنزیل (کتاب)
این مدخل از دانشنامه هنوز نوشته نشده است.
محتوای فعلی بخشی از یک کتاب متناسب با عنوان است.
(احتمالا تصرف اندکی صورت گرفته است)
 | |
| نویسنده | س‍ی‍د ش‍ری‍ف رض‍ی |
| موضوع | تفاسیر شیعه |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| شرح: محمدرضا آل كاشف الغطاء | |
|
| |
محتویات
مولف
سيد شريف رضى، برادر سيد مرتضى است و جدش به امام كاظم عليه السلام و از طريق مادر به امام سجاد عليه السلام مى‌رسد. وى از دانشمندان بزرگ شيعه، اديب، شاعر، فقيه و مفسر است.
ايشان از سن بيست سالگى شعر مى‌سروده و همان كسى است كه نهج البلاغه را گردآورى كرده است. از وى آثار زيادى نام برده شده. در بحث هاى قرآنى افزون بر اين تفسير، كتاب تلخيص البيان عن مجازات و معانى القرآن را نگاشته. او از نظر علمى محبوب دانشمندان عصر خود بوده و از نظر سياسى و اجتماعى جايگاه رفيعى نزد دولتمردان و سياستمداران زمان خود داشته است.
ويژگيهاى اين تفسير
اين تفسير - همان طور كه از نام آن پيداست - به بررسى آياتى مى‌پردازد كه ابهامى داشته و پرسش هاى اعتقادى در آنها مطرح باشد يا اين كه مشكل بوده و از متشابهات باشد. شيوه آن بدين صورت است كه در آغاز آيه را مطرح و تفسير آن به صورت پرسش و پاسخ ارائه مى‌كند و پاسخ ها، بسيار علمى و دقيق است. اين كتاب در واقع «جزء پنجم» از ده جزئى است كه نه جزء ديگر آن مفقود شده و در دست نيست.
آغاز آن از آيه 7 سوره آل عمران و تقسيم‌بندى آيات به دو گروه محكم و متشابه است. چنانچه گفته شد، به تفسير تمام آيات نمى‌پردازد؛ بلكه دربردارنده برخى از مباحث مهم سوره آل عمران و سوره نساء است. آخرين آيه مطرح شده، آيه 48 از سوره نساء «إِنَّ اللّهَ لاَيَغْفِرُ أَن يُشْرَكَ بِهِ...» مى‌باشد.
اين تفسير از نظر علمى به نكته‌هاى ادبى، كلامى، فقهى مى‌پردازد و به اشعار استشهاد مى‌نمايد و به روش استدلالى و اجتهادى ديدگاه منتخب خود را مطرح مى‌كند.
نمونه اى از تفسير
كسى كه سؤال كند از معناى آيه «وَمَن يُرِدْ ثَوَابَ الدُّنْيَا نُؤْتِهِ مِنْهَا...»[۱] كه چگونه به طور مطلق خداوند به همه خطاب كرده است، هر كسى ثواب دنيا بخواهد به او مى‌دهيم؛ با اين كه بسيارى از افراد تلاش هاى زيادى براى بدست آوردن دنيا مى‌كنند؛ اما نصيبى ندارند و به آرزوى خود نمى‌رسند؟ ديدگاههاى مختلفى در پاسخ آن وجود دارد:
1. منظور اين است كه اگر كسى به تنهايى - بدون بدست‌آوردن ثواب آخرت - اراده دنيا كند، ما به او دنيا مى‌دهيم؛ اما آخرت را بر او حرام مى‌كنيم و واژه ثواب مجازا در اينجا به معناى منافع و لذات دنيوى است.
2. ديدگاه دوم از ابوعلى جبّايى است: منظور كسى است كه با جهاد كردن به دنبال غنيمت باشد. خداوند مى‌فرمايد: «نؤته منها» ما به او مى‌دهيم و اگر كسى در هنگام جهاد به دنبال طلب ثواب آخرت باشد و از خواسته‌هاى دنيا دورى بورزد، به او مى‌دهيم. اين لطف در حفظ جهاد است.
3. ديدگاه سوم از ابوالقاسم بلخى است كه منظور از ثواب دنيا، دنياطلبى و خواسته‌هاى منافقان در (روز) جنگ احد است كه به دنبال دنيا بوده‌اند.
ايشان در ادامه شش ديدگاه را به طور مفصل مطرح مى‌كند؛ سپس ديدگاه خود را با برهانهاى ادبى، كلامى، آيات و روايات به اثبات مى‌رساند.
منابع تفسیر حقایق التاویل
منابع تفسيرى كه ايشان به طور پراكنده از آنها سود برده، عبارتند از: تفسير ابومسلم بحراصفهانى، ابوعلى جبّابى، معانى القرآن فرّاء و مبرّد، تفسير طبرى، ابوجعفر اسكافى و ابوالحسن اخفش.
ویژگی های تفسیر
تفسير حقائق التأويل داراى چهار ويژگى است كه آن را از ساير تفسيرهاى عصر خود، ممتاز مى‌كند:
- تعابير آن بلند و رسا و اديبانه است.
- به آيات مجمل و متشابه اختصاص دارد.
- ديدگاههاى مختلف را مطرح مى‌كند.
- از ادله مختلف (آيات، روايات و ادله عقلى) استفاده مى‌كند؛ بحث را به صورت اجتهادى ارائه مى‌دهد و با استدلال ديدگاهها را مورد بررسى قرار مى‌دهد.
يكى از محققان كه مقدمه‌اى بر اين تفسير نگاشته، مى‌نويسد: كتابى مانند اين تفسير كه پيش از آن به نگارش درآمده باشد، نمى‌شناسم؛ مگر امالى سيد مرتضى رحمه اللّه.
ايشان مى‌افزايد: گاهى وى را به زيدى بودن متهم مى‌كنند با اين كه ايشان دوازده امامى است؛ اما اين اتهام در واقع يك اتهام سياسى است؛ چنان كه ابوالفرج اصفهانى، ابوحنيفه و سفيان ثورى را زيدى برمى‌شمرند. منظور از زيدى بودن اين است كه خليفه زمان خود را جائر و ستمكار مى‌دانند؛ همچنين است نسبت اعتزال به ايشان.[۲]
پانویس
- ↑ سوره آل عمران، 145.
- ↑ ر.ك: عبدالحسين على، مقدمه حقائق التأويل، ص 75-77.
منبع
آشنايى با تاريخ تفسير و مفسران، حسین علوی مهر، ص 216 تا 220.
| تفسیر قرآن | |
| درباره تفسیر قرآن: | تفسیر قرآن -تاریخ تفسیر - روشهای تفسیری قرآن |
|---|---|
| اصطلاحات: | اسباب نزول -اسرائیلیات -سیاق آیات |
| شاخه های تفسیر قرآن: |
تفسیر روایی (تفاسیر روایی) • تفسیر اجتهادی (تفاسیر اجتهادی) • تفسیر فقهی ( تفاسیر فقهی) • تفسیر ادبی ( تفاسیر ادبی) • تفسیر تربیتی ( تفاسیر تربیتی) • تفسیر كلامی ( تفاسیر كلامی) • تفسیر فلسفی ( تفاسیر فلسفی ) • تفسیر عرفانی (تفاسیر عرفانی ) • تفسیر علمی (تفاسیر علمی) |
| روشهای تفسیری قرآن: |
|
| تفاسیر به تفکیک مذهب مولف: |
|
