آیه 94 سوره مائده
| <<93 | آیه 94 سوره مائده | 95>> | |||||||||||||
| |||||||||||||||
محتویات
ترجمه های فارسی
ای اهل ایمان، خدا شما را به چیزی از صید می‌آزماید که در دسترس شما و تیرهای شما آیند تا بداند که چه کسی از خدا در باطن می‌ترسد. پس هر که از این به بعد (از حدود الهی) تجاوز کند او را عذابی سخت دردناک خواهد بود.
ای اهل ایمان! بی تردید خدا شما را به چیزی از شکار [حیوانات در حالی که مُحرم هستید] آزمایش می کند، چه شکاری که [به آسانی و بدون اسلحه] دست شما به آن برسد، و [چه شکاری که به سبب وحشی بودنش] نیزه های شما [آن را صید می کند؛] تا خدا کسی را که در نهان از او می ترسد، معلوم و مشخص نماید. و هر که پس از این [امتحان از حدود خدا] تجاوز کند [و در حال احرام به شکار برخیزد] برای او عذابی دردناک است.
اى كسانى كه ايمان آورده‌ايد، خدا شما را به چيزى از شكار كه در دسترس شما و نيزه‌هاى شما باشد خواهد آزمود، تا معلوم دارد چه كسى در نهان از او مى‌ترسد. پس هر كس بعد از آن تجاوز كند، براى او عذابى دردناك خواهد بود.
اى كسانى كه ايمان آورده‌ايد، خدا شما را به صيدى كه به دست مى‌گيريد يا به نيزه شكار مى‌كنيد، مى‌آزمايد تا بداند چه كسى در نهان از او مى‌ترسد. و هر كه از اين پس از حد تجاوز كند او راست عذابى دردآور.
ای کسانی که ایمان آورده‌اید! خداوند شما را به چیزی از شکار که (به نزدیکی شما می‌آید، بطوری که) دستها و نیزه‌هایتان به آن می‌رسد، می‌آزماید؛ تا معلوم شود چه کسی باایمان به غیب، از خدا می‌ترسد؛ و هر کس بعد از آن تجاوز کند، مجازات دردناکی خواهد داشت.
ترجمه های انگلیسی(English translations)
معانی کلمات آیه
صيد: شكار و شكار كردن. در اينجا معناى دوم مراد است.
رماح: رمح: نيزه. رماح: نيزه ها.[۱]
نزول
محل نزول:
این آیه در مدینه بر پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله نازل گردیده است. [۲]
شأن نزول:
اين آيه در جنگ حديبيه نازل شد و خداوند شكارى هاى مختلف را براى مردم جهت آزمايش كردن جمع كرده بود[۳] و به عقيده مفسرين اين آيه در سال حديبيه نازل گرديد كه در آن سال مشركين پيامبر را از ورود به مكه مانع شده بودند و خداوند هم براى امتحان نسبت به مؤمنين آنها را از شكار حيوانات برّى (بيابانى) منع كرده بود تا اين كه يكى از آن ميان كه نام او ابواليسر بن عمرو بود به شكار گورخرى پرداخت. مردم او را ملامت كردند، ابواليسر نزد رسول خدا صلى الله عليه و آله و سلم آمد و موضوع شكار خود را معروض داشت سپس اين آية نازل گرديد[۴].[۵]
تفسیر آیه
تفسیر نور (محسن قرائتی)
يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَيَبْلُوَنَّكُمُ اللَّهُ بِشَيْءٍ مِنَ الصَّيْدِ تَنالُهُ أَيْدِيكُمْ وَ رِماحُكُمْ لِيَعْلَمَ اللَّهُ مَنْ يَخافُهُ بِالْغَيْبِ فَمَنِ اعْتَدى بَعْدَ ذلِكَ فَلَهُ عَذابٌ أَلِيمٌ «94»
اى كسانى كه ايمان آورده‌ايد! خداوند شمارا با چيزى از شكار كه دستها و نيزه‌هايتان به آن مى‌رسد مى‌آزمايد تا خداوند معلوم گرداند چه كسى در باطن از او بيم دارد (و تسليم فرمان اوست و از شكار مى‌گذرد) پس بعد از اين هر كه تجاوز كند، او را عذابى دردناك است.
«1». تفسير قرطبى.
«2». نبأ، 4- 5.
جلد 2 - صفحه 371
نکته ها
در ايّام حج و حالت احرام، حاجى حقّ شكار ندارد. همان ايّام گاهى شكار تا نزديكى انسان مى‌آيد و مى‌توان به راحتّى به آن دست يافت، ولى آزمايش الهى به اين است كه دست به شكار نزنيم. در حديث مى‌خوانيم: در عمره‌ى حُديبيه حيوانات شكارى فراوانى براى مسلمانان ظاهر شدند كه مسلمانان مى‌توانستند به راحتى آنان را صيد كنند. «1»
در قرآن، مسأله‌ى شكم و غذا، به عنوان يكى از اسباب آزمايش الهى مطرح شده است، به نمونه‌هاى زير توجّه كنيد:
الف: آدم و حوا در مسأله‌ى غذا شكست خوردند. «لا تَقْرَبا هذِهِ الشَّجَرَةَ» «2»
ب: بنى‌اسرائيل در تحريم صيد ماهى در روزهاى شنبه‌ها، شكست خوردند. «وَ لَقَدْ عَلِمْتُمُ الَّذِينَ اعْتَدَوْا مِنْكُمْ فِي السَّبْتِ» «3»
ج: يكى از فرماندهان بنى‌اسرائيل هنگام عبور سربازانش از يك منطقه و رسيدن به نهر، فرمان داد كه از آب آن ننوشند، ولى يارانش جز اندكى، خوردند. «فَشَرِبُوا مِنْهُ إِلَّا قَلِيلًا» «4»
د: روزه گرفتن، يك آزمايش بزرگ است.
ه: نزديك شدن شكار به حجاج در حالت احرام كه حقّ صيد ندارند، خود يك آزمايش است. «تَنالُهُ أَيْدِيكُمْ»
سؤال: انسان كه چيزى را آزمايش مى‌كند، براى اطلاع و علم است، امّا خداوند كه همه چيز را مى‌داند چرا آزمايش مى‌كند؟
پاسخ: حضرت على عليه السلام در نهج‌البلاغه مى‌فرمايد: آزمايشات الهى براى آن است تا انسان در برابر حوادث تلخ و شيرين عكس‌العمل نشان دهد و در برابر آن، استحقاق كيفر يا پاداش داشته باشد. «5» آرى، خداوند بر اساس عمل، كيفر و پاداش مى‌دهد نه بر اساس علم خود، همان گونه كه ما نيز به خاطر علم به هنر و كارآيى فردى به او پاداش نمى‌دهيم، بلكه بايد براى ما كارى از خود نشان دهد تا مزد بگيرد.
«1». تفسير نورالثقلين و كافى، ج 4، ص 396.
«2». بقره، 35.
«3». بقره، 65.
«4». بقره، 249.
«5». نهج‌البلاغه، خطبه 192.
جلد 2 - صفحه 372
سؤال: آيا مهمان و زائر خانه خدا، به خاطر شكار حيوانى بايد به عذاب دردناك گرفتار شود؟
پاسخ: خود شكاركردن، عذاب دردناك ندارد، بلكه عذاب به خاطر شكستن قداست حرم و احرام و قانون‌شكنى اوست. «فَمَنِ اعْتَدى بَعْدَ ذلِكَ فَلَهُ عَذابٌ أَلِيمٌ»
پیام ها
1- آزمايش مؤمنان، يك سنّت قطعى پروردگار است. «يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَيَبْلُوَنَّكُمُ» (حرف «لام» و فعل مضارع و نون تأكيد، نشانه‌ى قطعى بودن است)
2- خداترسى آنجا آشكار مى‌شود كه زمينه‌ى گناه فراهم باشد و انسان خطا نكند.
«تَنالُهُ أَيْدِيكُمْ»
3- نعمت‌هاى در دسترس، وسيله‌ى آزمايشند. لَيَبْلُوَنَّكُمُ اللَّهُ بِشَيْءٍ ... تَنالُهُ أَيْدِيكُمْ
4- هر چيزى كه دست ما به آن مى‌رسد، رزق و حلال نيست. «تَنالُهُ أَيْدِيكُمْ»
5- ملاك تقوا، خوف باطنى است، نه تنها حياى ظاهرى. «يَخافُهُ بِالْغَيْبِ»
6- تكليف و مسئوليّت، بعد از ابلاغ است. «بَعْدَ ذلِكَ»
7- حاجى‌كه فرسنگ‌ها در بيابان‌ها به عشق حقّ مى‌رود، گاهى يك شكاركوچك او را از پا در مى‌آورد و به نافرمانى مى‌كشد كه نتيجه‌ى آن عذاب الهى است.
«فَمَنِ اعْتَدى بَعْدَ ذلِكَ فَلَهُ عَذابٌ أَلِيمٌ»
تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)
يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَيَبْلُوَنَّكُمُ اللَّهُ بِشَيْءٍ مِنَ الصَّيْدِ تَنالُهُ أَيْدِيكُمْ وَ رِماحُكُمْ لِيَعْلَمَ اللَّهُ مَنْ يَخافُهُ بِالْغَيْبِ فَمَنِ اعْتَدى بَعْدَ ذلِكَ فَلَهُ عَذابٌ أَلِيمٌ (94)
شأن نزول- در عام الحديبيه مسلمانان محرم و ممنوع از صيد، جانوران شكارى بر ايشان غلبه كرده به ميان رخت و بار و خيمه ايشان داخل و ايشان به سبب احرام از حرمان شكار متألم، و اين امتحانى بود از حق تعالى با ايشان در پرهيز نمودن. حمارى وحشى را ابو البشر تيرى بر او زد و او را كشت. مردمان او را ملامت كردند. خدمت پيغمبر صلى اللّه عليه و آله عرضه داشت آيه شريفه نازل شد:
يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا: اى كسانى كه ايمان آورده‌ايد لَيَبْلُوَنَّكُمُ اللَّهُ بِشَيْءٍ مِنَ الصَّيْدِ: هر آينه البته مى‌آزمايد و امتحان مى‌نمايد شما را خدا به چيزى از صيد در وقت احرام، يعنى با شما معامله آزمايندگان مى‌كند به چيزى قليل و حقير از صيد. تَنالُهُ أَيْدِيكُمْ وَ رِماحُكُمْ: مى‌رسد به آن صيد دستهاى شما و نيزه‌هاى شما. در منهج «1»- از حضرت صادق عليه السّلام مروى است: مراد به «تناله» صغار صيد و مراد به «رماحكم» كبار آنست، يا مراد اول صيد حرم است به جهت انس آن به مردمان، و ثانى صيد حل به جهت نفور او از ايشان. و اين ابتلا و امتحان براى آنست. لِيَعْلَمَ اللَّهُ مَنْ يَخافُهُ بِالْغَيْبِ: تا منكشف و متميز سازد خداى تعالى آنكس را كه مى‌ترسد به جهت قوت ايمان در حالتى كه ملتبس است خوف او به غيب عقاب حق تعالى و عدم مشاهده او آن را. يا در حالتى كه غايب است از مردمان و هيچكس اطلاع ندارد بر صيد او، يعنى در پنهانى از صيد احتراز كند بسبب ترس عقوبات الهى. فَمَنِ اعْتَدى
«1» منهج الصادقين، ج 3 ص 310.
تفسير اثنا عشرى، ج3، ص: 180
بَعْدَ ذلِكَ: پس هر كه تجاوز از حد نمايد و شكار كند بعد از اين ابتلاء به صيد.
فَلَهُ عَذابٌ أَلِيمٌ: پس مر او راست عذابى دردناك، چه هر كه مالك حاسّه خود نتواند شد در مثل اين حال، و مراعات حكم خدا ننمايد، چگونه باشد جائى كه نفس به آن حريصتر باشد.
تنبيه- ابتلاء و امتحان، عبث و لغو نيست بجهت صيانت. افعال حكيم از آن. و نيز دليل عقلى قائم است بر آنكه افعال الهى معلل به غرض‌اند لكن نه غرضى كه عائد ذات اقدس او شود، بلكه چون مستغنى بالذات است از تمام جهات، پس خلقت كائنات و بعث اوامر تشريعيات، معلل به عرض و حكمت و مصلحتى است راجع به شخص يا نوع انسانى. و امتحان مكلفين براى مشخص و مميز شدن مطيع از عاصى و تحقق ثواب و عقاب ايشان.
تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)
يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَيَبْلُوَنَّكُمُ اللَّهُ بِشَيْءٍ مِنَ الصَّيْدِ تَنالُهُ أَيْدِيكُمْ وَ رِماحُكُمْ لِيَعْلَمَ اللَّهُ مَنْ يَخافُهُ بِالْغَيْبِ فَمَنِ اعْتَدى بَعْدَ ذلِكَ فَلَهُ عَذابٌ أَلِيمٌ (94)
ترجمه
اى آنكسانيكه ايمان آورديد هر آينه مى‌آزمايد شما را خدا بچيزى از شكار كه ميرسد بآن دستهاى شما و نيزه‌هاتان تا مشاهده نمايد خدا آنرا كه ميترسد از او در نهانى پس كسيكه تعدى نمايد بعد از اين پس از براى او است عذابى دردناك.
تفسير
قمى ره فرموده كه اين آيه در غزوه حديبيّه نازل شد كه خداوند صيد را براى مسلمانان جمع فرمود پس داخل شدند در بساط آنها و در كافى از حضرت صادق (ع) نقل نموده كه جمع شد شكار از هر جا براى مسلمانان و نزديك شدند بايشان تا بيازمايد خداوند مسلمانان را بآنها و در چند روايت بيان شده است كه آنچه دست آنها بآن ميرسيد تخم و جوجه پرندگان و بچه حيوانات صحرائى بود و آنچه نيزه آنها بآن ميرسيد شكارهاى بزرگ بود حقير عرض ميكنم غزوه حديبيّه در سال ششم هجرت روى داد و آن در واقع غزوه نبود زيرا پيغمبر اكرم (ص) در آنسال عازم جنگ نبود بلكه بقصد زيارت بيت اللّه و اداء عمره حركت فرموده بود نهايت آنكه كفّار قريش تصور كردند آنحضرت براى فتح مكّه حركت فرموده و مانع از ورود آنحضرت و مسلمانان شدند و پيغمبر (ص) مصلحت را در مصالحه با آنها ديد و در نزديك حديبيّه كه چاهى است در حوالى مكه معظمه با آنها صلح فرمود با شرائطى كه در كتب تواريخ ذكر شده است و
جلد 2 صفحه 270
پس از زيارت مراجعت به مدينه فرمود و در آنسال چون مسلمانان لباس احرام پوشيدند خداوند خواست آنها را امتحان كند بچيز كوچكى بالنسبه بجان و مال زيرا امتحان بزرگ و كوچك هر كدام در محلّ خود لازم است چون بسا اشخاص از امتحان بزرگ خوب بيرون نميآيند ولى از امتحان كوچك بيرون ميآيند البته آنها بايد مزيّتشان بر كسانيكه از امتحان كوچك هم بيرون نميآيند ثابت شود و مردم بدانند چه كسى از خداوندى كه غائب از انظار است يا عذاب او كه مخفى از ابصار است ميترسد در خفيه مانند آشكار و چون يكى از فوائد امتحان تميز مطيع از عاصى در خارج است بعضى علم را در آيه شريفه به تميز تفسير نموده‌اند و بنظر حقير چون صفحه خارج يكى از مراتب علم الهى است كلمه ليعلم در آيه به معنى خود باقى است و اشكال حدوث صفاتى لازم نميآيد زيرا اين علم غير از آن علم قديم ازلى است كه عين ذات است لذا گفته‌اند آن قضا است و اين قدر و بعضى براى رفع اشكال قائل بحذف مضاف براى لفظ جلاله شده‌اند و آنرا كلمه اولياء دانسته‌اند و اهل دقت ميدانند كه اشكالى نيست در هر حال خداوند امتحان فرمود مسلمانانرا بتمكن تام و تمام از صيد خشكى چنانچه امتحان فرمود بنى اسرائيل را بتمكن تام و تمام از صيد دريا و نهى فرمود اين امت را در حال احرام چنانچه نهى فرمود آن امت را در روز شنبه و كسيكه تجاوز نمايد از حدود الهى بعد از بيان آن مستحق عذاب اليم است در دنيا و آخرت بتعزير و آتش جهنم ..
اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)
يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَيَبلُوَنَّكُم‌ُ اللّه‌ُ بِشَي‌ءٍ مِنَ الصَّيدِ تَنالُهُ أَيدِيكُم وَ رِماحُكُم لِيَعلَم‌َ اللّه‌ُ مَن يَخافُهُ بِالغَيب‌ِ فَمَنِ اعتَدي بَعدَ ذلِكَ فَلَهُ عَذابٌ أَلِيمٌ (94)
اي كساني که ايمان آورده‌ايد البته خداوند شما را امتحان ميفرمايد بچيزي از صيد که بدستهاي خود آنها را اتخاذ ميكنيد و نيزه‌هاي خود تا اينكه معلوم فرمايد كيست که از خدا ميترسد بغيب پس كسي که تعدي كرد بعد از اينکه امتحان پس بر او عذاب دردناكيست.
يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا خطاب بخصوص مؤمنين با اينكه احكام صيد مثل ساير احكام بر تمام افراد بشر است براي اينست که غير مؤمن نه جرمي معتقد است و نه احترامي احتياج بامتحان ندارد معلوم است که از صيد باكي ندارد.
لَيَبلُوَنَّكُم‌ُ لام قسم است يعني البته، امتحان، استخبار است و مكرر گفته‌ايم امتحانات الهي نه براي اينست که امري بر خدا مخفي باشد كشف نمايد بلكه براي خود شخص و ديگران معلوم گردد.
بِشَي‌ءٍ مِنَ الصَّيدِ دو مورد است که صيد بري حرام است يكي بر شخص محرم تا مادامي که از حد حرم خارج شود و يكي صيد داخل حرم و لو بر غير محرم و اينکه حرمت صيد امتحان مؤمنين است چنانچه حرمت صيد بحري روز شنبه براي
جلد 6 - صفحه 470
يهود که شرحش گذشت و تعبير بشيئي و بمن تبعيضيه از جهة اينست که مطلق صيد و لو خارج حرم بر غير محرم حرام نيست و مورد امتحان نميباشد چنانچه غير از شنبه بر يهود حرام نبود.
تَنالُهُ أَيدِيكُم وَ رِماحُكُم امتحان خدا اينکه بود که حيوانات در حرم از انسان فرار نميكردند و در دست و پاي مردم ميآمدند چنانچه ماهي‌ها روز شنبه ميآمدند در گودال‌ها و ساحل‌ها و غير آن نميآمدند که ميتوان با دست آنها را گرفت بخصوص صغار آنها يا تخم آنها را و بتوسط نيزه آنها را شكار كرد.
لِيَعلَم‌َ اللّه‌ُ يعني اظهار كند علم خود را بر ديگران مَن يَخافُهُ بِالغَيب‌ِ که كيست از خدا ترس است باطنا و معتقد بقيامت و عذاب است و در تنهايي هم از صيد پرهيز ميكند.
فَمَنِ اعتَدي بَعدَ ذلِكَ که از خدا نترسيد و تجاوز كرد و مرتكب صيد شد فَلَهُ عَذابٌ أَلِيمٌ در آخرت و كفاره در دنيا.
برگزیده تفسیر نمونه
سایرتفاسیر این آیه را می توانید در سایت قرآن مشاهده کنید:
تفسیر های فارسی
ترجمه تفسیر المیزان
تفسیر خسروی
تفسیر عاملی
تفسیر جامع
تفسیر های عربی
تفسیر المیزان
تفسیر مجمع البیان
تفسیر نور الثقلین
تفسیر الصافی
تفسیر الکاشف
پانویس
منابع
- تفسیر نور، محسن قرائتی، تهران:مركز فرهنگى درسهايى از قرآن، 1383 ش، چاپ يازدهم
- اطیب البیان فی تفسیر القرآن، سید عبدالحسین طیب، تهران:انتشارات اسلام، 1378 ش، چاپ دوم
- تفسیر اثنی عشری، حسین حسینی شاه عبدالعظیمی، تهران:انتشارات ميقات، 1363 ش، چاپ اول
- تفسیر روان جاوید، محمد ثقفی تهرانی، تهران:انتشارات برهان، 1398 ق، چاپ سوم
- برگزیده تفسیر نمونه، ناصر مکارم شیرازی و جمعي از فضلا، تنظیم احمد علی بابایی، تهران: دارالکتب اسلامیه، ۱۳۸۶ش
- تفسیر راهنما، علی اکبر هاشمی رفسنجانی، قم:بوستان كتاب(انتشارات دفتر تبليغات اسلامي حوزه علميه قم)، 1386 ش، چاپ پنجم
- محمدباقر محقق، نمونه بینات در شأن نزول آیات از نظر شیخ طوسی و سایر مفسرین خاصه و عامه.
