عین العبرة فی غبن العترة (کتاب)

مؤلف

سيد ابو الفضائل ، احمد بن طاووس حلى ، متوفاى 673 هجرى .

موضوع کتاب

در این تفسیر، آيات وارده در فضائل اهل بيت عليهم السلام و ردّ مخالفين آورده شده است. كتاب ((عين العبرة ))، بنا به شهادت ((روضات الجنات ))، كتابى است در نوع خود كم نظير و فوائد بزرگى در آن نهفته است . موضوع اصلى كتاب به گونه اى طراحى شده كه اگر كسى تزلزلى در اعتقادات خود نسبت به اولويت امير المؤ منين على عليه السلام و اولاد طاهرين او داشته باشد، با يك بار مطالعه اين كتاب شريف ، نه تنها اعتقادى راسخ نسبت به افضليت حضرت على عليه السلام پيدا خواهد نمود، بلكه به درجه سقوط و رذالت طيف مقابل آن حضرت نيز پى خواهد برد.

انتساب

سيد احمد اين كتاب را در اوج خفقان و مظلوميت تشيع براى دفاع از حريم تشيع به رشته تحرير در آورد. شاهد گوياى اين ادعا آن است كه اين عالم جليل القدر شيعه كه در خاندانى با فضيلت و مورد احترام عامه مردم زندگى مى كرد به خاطر تقيه ، كتاب را به خود نسبت نداده و در تمام كتاب نامى از خود نبرده است . سيد كه نمى خواست شناخته شود در ابتداى كتاب مى گويد: ((قال عبد اللّه بن اسماعيل الكاتب سامحه الله : الحمد لله ...)) البته در انتساب اين كتاب شريف به مؤلف هيچ شبهه اى وجود ندارد، چرا كه بزرگانى همچون شهيد اول و شهيد ثانى و محدث نورى عليهم الرحمة در حاشيه نسخه هاى كتاب صحت انتساب را تأ ييد نموده اند و در توجيه اين نوع نام بردنِ مؤلف از خود، كلماتى دارند. خلاصه كلام آنان اين است كه : عبد الله يعنى بنده خدا و تمام انسان ها عبد خدا هستند و مقصود از اسماعيل نيز، اسماعيل ذبيح ، فرزند حضرت ابراهيم است كه همه سادات به او منتسب هستند و بدين ترتيب هيچ مشكلى در اين گونه نام نهادن نيست . نظير اين كار را برادر بزرگوار او، على بن طاووس عليه الرحمة : در كتاب طرائف انجام داده است و اين اشتراك نيز نشان از شدت خفقان عصر آل طاووس دارد.

مآخذ كتاب

ابن طاووس در مقدمه كتاب مى فرمايد: ((يكى از بزرگان از علماى گذشته آنچه از فضائل امير المؤ منين على عليه السلام در آيات قرآن بدست آورده بود جمع نموده و كتابى تأليف نمود. من نيز، بر آن شدم تا علاوه بر آن مطالب ، آيات ديگر و روايات ذيل آنها را جمع آورى نمايم تا بدين وسيله فضل و برترى سادات بر غيرشان بر همگان روشن گردد.)) مؤلف خود را مقيد مى داند تنها از كسانى روايت نقل كند كه نزد فريقين (شيعه و سنى ) مورد اتهام نباشند. ايشان اساس كار خود را بر كتاب ((كشف البيان )) ابو اسحاق ثعلبى و ((الوسيط في تفسير القرآن )) واحدى قرار داده است و بجز مواردى اندك ، روايات را از همين دو كتاب نقل كرده است .

روش مؤلف

روش ابن طاووس بدين صورت است كه ابتدا آيه قرآن را ذكر مى نمايد، سپس روايت ذيل آيه را به نقل از مأ خذ آن نقل مى كند. در بسيارى از موارد نيز، پس از نقل روايت ، توضيحى ذكر كرده و در آن معنا و وجه استدلال به آيه و روايت را بيان مى نمايد. در تمام اين موارد، مطلب را با ((قال عبد الله بن اسماعيل ...)) آغاز كرده است . سيد بيشترين حجم كتاب را اختصاص به آياتى داده كه رد مخالفين را عهده دار است و با اثبات عدم صلاحيت ديگران براى خلافت ، اولويت و تعيّن ائمه عليهم السلام براى امر خطير خلافت روشن و مبرهن مى گردد.

ترتيب كتاب

تنها نظم خاصى كه در سراسر كتاب شريف عين العبرة به چشم مى خورد همان ذكر آيات ، سپس روايات و به دنبال آن بيان مصنف است اما كتاب تبويب نشده است . از جهت ترتيب آيات نيز، ترتيب قرآن رعايت نشده است . البته در پايان كتاب فهرست مطالب به صورت كامل آمده ، كه اين كمك بزرگى به مطالعه كننده آن براى يافتن مطلب مورد نظر مى كند.

منابع

آشنایی با تفسیرهای شیعی، مرکز اطلاع رسانی غدیر.

***

تفسیر قرآن
درباره تفسیر قرآن:	تفسیر قرآن -تاریخ تفسیر - روشهای تفسیری قرآن
اصطلاحات:	اسباب نزول -اسرائیلیات -سیاق آیات
شاخه های تفسیر قرآن:	تفسیر روایی (تفاسیر روایی) • تفسیر اجتهادی (تفاسیر اجتهادی) • تفسیر فقهی ( تفاسیر فقهی) • تفسیر ادبی ( تفاسیر ادبی) • تفسیر تربیتی ( تفاسیر تربیتی) • تفسیر كلامی ( تفاسیر كلامی) • تفسیر فلسفی ( تفاسیر فلسفی ) • تفسیر عرفانی (تفاسیر عرفانی ) • تفسیر علمی (تفاسیر علمی)
روشهای تفسیری قرآن:	ازجهت منابع: عقلی ، روایی، قرآن به قرآن از جهت شکل: ترتیبی، موضوعی
تفاسیر به تفکیک مذهب مولف:	تفاسیر: همه تفاسیر (بدون تفکیک مذهب) - تفاسیر شیعه - تفاسیر اهل سنت مفسرین: همه مفسرین - مفسرین شیعه - مفسرین سنی