عقیل بن ابی طالب (کتاب)

کتاب «عقیل بن أبی‌طالب»، تألیف على احمدى میانجى (م، ۱۳۷۹ ش)، کتابی پیرامون زندگی و شخصیت عقیل بن ابى‌طالب، یکى از شخصیت‌هاى نامدار صدر اسلام است.


نویسنده	علی احمدی میانجی
موضوع	زندگی‌نامه عقیل بن ابی‌طالب
زبان	عربی
تعداد جلد	۱
تحقیق	مجتبى فرجى

مؤلف

آیت‌الله علی احمدى میانجى (۱۳۰۵-۱۳۷۹ ش)، از فقها و اساتید اخلاق حوزه علمیه قم در دوره معاصر و از شاگردان آیت‌الله بروجردی، علّامه طباطبایی، میرزا رضی زنوزى و سید محمدرضا گلپایگانی بود.

آیت الله میانجى چندین دوره نماینده مردم آذربایجان شرقی در مجلس خبرگان رهبری بود. تأسیس «مدرسه رضوى»، «انجمن دین و دانش» و «صندوق ذخیره علوى»، از دیگر خدمات فرهنگى - اجتماعى ایشان به شمار می‌رود.

وی آثار مهمی چون مکاتیب الرسول، مکاتیب الائمه، مواقف الشیعه، التبرک، مالکیت خصوصی در اسلام و احادیث اهل البیت عن طرق اهل السنة، تألیف نموده است.

مرحوم آیت‌الله احمدی میانجى در ۲۱ شهریور ۱۳۷۹ شمسی چشم از جهان فروبست و پیکر ایشان در حرم حضرت معصومه (سلام الله علیها) به خاک سپرده شد.

محتوای کتاب

کتاب «عقیل بن أبی‌طالب»، مشتمل بر مقدمه محقق کتاب و متن اثر -در سه فصل و یک تتمّه- به شرح زیر است:

نویسنده در فصل اول کتاب از نسب عقیل بن ابى‌طالب، همسران، فرزندان، فضیلت او و خانه او بحث کرده است. عقیل بن ابى‌طالب بن عبدالمطلب بن هاشم بن عبد مناف، فرزند ابوطالب و فاطمه بنت اسد، پسر عموى رسول‌ الله(ص) و برادر امام على(ع) و جعفر طیار است. عقیل از جعفر ده سال و از حضرت على(ع) بیست سال بزرگ‌تر بود. به عقیده نویسنده، ابوطالب، عقیل را از سایر اولادش بیشتر دوست داشته و زمانى که رسول‌ خدا(ص) و عباس بن عبدالمطلب خواستند از تنگدستى و مشکلات او کم کنند و پیشنهاد سرپرستى فرزندانش را به او دادند، گفت: عقیل را بگذارید و هر کس را مى‌خواهید ببرید. عقیل بن ابى‌طالب، عالم به انساب و ایام قریش و مفاخر و معایب و بدى‌هاى قریش است. مردم در علم نسب‌شناسى و ایام العرب از او استفاده مى‌کرده‌اند. امام صادق(ع) درباره او فرمود: «عقیل از عالم‌ترین مردم به انساب بوده است». مردم زمانى که در انساب و مفاخر قبائل و تواریخ آنها اختلاف مى‌کردند به چهار نفر رجوع مى‌نمودند که عقیل یکى از آنها بود.

در فصل دوم، سیره عقیل بن ابى‌طالب در منابع تاریخى مورد بررسى قرار گرفته است. از امام حسین(ع) نقل شده که از جمله کسانى که در غزوه حنین به‌همراه رسول‌الله(ص) ثابت‌قدم مبارزه نمود، عقیل بن ابى‌طالب بود. عقیل بن ابى‌طالب یکى از کسانى بود که به هنگام غسل پیامبر(ص) و دفن آن حضرت حضور داشت. زمانى که عثمان، ابوذر را به ربذه تبعید کرد و مردم را از مشایعت او منع نمود، او به همراه امیرالمؤمنین على(ع) و حسن و حسین(ع) و عمار، ابوذر را مشایعت نمود. طبرسى در «إعلام الورى» و نیشابورى در «الروضة» نقل کرده‌اند که عقیل به هنگام نماز بر جسد حضرت فاطمه(س) و دفن آن حضرت نیز حضور داشته است. از دیگر افتخارات عقیل آن است که فرزندانش با امام حسین(ع) در کربلا به شهادت رسیدند. نویسنده، منابع مختلف را در ذکر تعداد آنها مورد بررسى قرار داده است. وى در آخر به نام شش تن از فرزندان عقیل که به‌همراه آن حضرت به شهادت رسیده‌اند اشاره کرده که با مسلم بن عقیل هفت تن مى‌شوند.

نویسنده در فصل سوم، به بررسى موضوعاتى پیرامون شخصیت عقیل پرداخته است. از جمله موضوعاتى که شخصیت عقیل بن ابى‌طالب را دچار چالش کرده، پیوستن او به معاویه است. در بخشى از کتاب مى‌خوانیم: «عقیل نزد معاویه آمد و از او کمک خواست. معاویه صد هزار درهم به وى داد، سپس گفت: بر منبر بالا برو و آنچه را من به تو دادم و آنچه را که على به تو داد ذکر کن. او از منبر بالا رفت و پس از حمد و ثناى الهى گفت: اى مردم به شما خبر دهم که من خواستم بر على بن ابى‌طالب از راه دینش نفوذ کنم، اما او دینش را بر من ترجیح داد و خواستم بر معاویه از راه دینش نفوذ کنم او مرا بر دینش ترجیح داد».

در تتمّه کتاب، ابتدا به چهار حدیث نادر اشاره شده است، سپس راویان احادیث عقیل بن ابى‌طالب ذکر شده‌اند. در آخر نیز تاریخ وفات وى در منابع بررسى شده است. ابن ابى‌الحدید وفات وى را در زمان خلافت معاویه در سال ۵۰ق. در ۷۶ سالگى دانسته است.